rapport Letsels 2016 Kerncijfers LIS

Transcriptie

1 rapport Letsels 216 Kerncijfers LIS

2 Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.

3 Letsels 216 Kerncijfers LIS rapport Rapport: 675 versie 2 Projectnummer: 2.12 / Christine Stam Birgitte Blatter Uitgegeven door VeiligheidNL Postbus AD Amsterdam september 217

4 Letsels Kerncijfers LIS 4 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina Voorwoord 6 Samenvatting 7 1 Overzicht (letsel)problematiek SEH-bezoek Ziekenhuisopnamen via SEH-afdeling Oorzaken van letsel 11 2 SEH-bezoek letsel door een ongeval Oorzaak letsel Stand van zaken Leeftijd en geslacht Toedracht Ongevalsscenario Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Letsels Locatie en type letsel Ernst van de letsels Kosten 16 3 SEH-bezoek opzettelijk toegebracht letsel Oorzaak letsel Leeftijd en geslacht Toedracht Letsels Locatie en type letsel Ernst van de letsels Kosten 21 4 Ziekenhuisopnamen letsel door een ongeval Oorzaak letsel Stand van zaken Trends naar oorzaak Leeftijd en geslacht Stand van zaken Trends naar leeftijd Toedracht Ongevalsscenario Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Letsel 28

5 Letsels Kerncijfers LIS 5 5 Ziekenhuisopnamen opzettelijk toegebracht letsel Oorzaak letsel Stand van zaken Trends naar oorzaak Leeftijd en geslacht Stand van zaken Trends naar leeftijd Toedracht Letsel 33 6 Overige (letsel)gegevens 34 7 Verantwoording Algemeen Spoedeisende Hulp (SEH) bezoeken Ziekenhuisopnamen Directe medische kosten en verzuimkosten 37 Referenties 39 Bijlage 4

6 Letsels Kerncijfers LIS 6 Voorwoord Dit rapport geeft een overzicht van de belangrijkste kerncijfers met betrekking tot letsels die in 216 zijn behandeld op Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen in Nederland. Gegevens hierover zijn verzameld via het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL. Aan de orde komen letsels door een ongeval (privé, sport, arbeid en verkeer) en opzettelijk toegebracht letsel (geweld en zelf toegebracht letsel). Er wordt ingegaan op persoonsgegevens van de slachtoffers, toedrachtsgegevens (hoe is het letsel ontstaan) en de locatie en aard van de letsels. Tevens wordt er een vergelijking gemaakt met gegevens over eerdere jaren en de cijfers over letsels als totaal worden vergeleken met cijfers over ziekten en aandoeningen die zijn behandeld op een SEHafdeling. Cijfers over letsel uit andere databronnen worden kort aangestipt.

7 Letsels Kerncijfers LIS 7 Samenvatting SEH-bezoeken In 216 vonden in Nederland naar schatting 2 miljoen SEH-bezoeken plaats. Eén op de drie patiënten had letsel (656. SEH-bezoeken) waaronder letsel door een ongeval (privé, sport, arbeid, verkeer; 628. SEH-bezoeken) en opzettelijk toegebracht letsel (letsel door geweld of zelfbeschadiging; 3. SEH-bezoeken). Privé-ongevallen waren net als in eerdere jaren verantwoordelijk voor veruit de meeste SEH-bezoeken (349.). Sportblessures en verkeersongevallen leidden tot ongeveer evenveel SEH-bezoeken in 216 namelijk 121. respectievelijk 12. SEHbezoeken. In 216 vonden 47.2 SEH-bezoeken plaats in verband met letsel door een arbeidsongeval. Kinderen van 1 tot en met 19 jaar vormden de grootst groep maar ouderen vanaf 8 jaar liepen de grootste kans (uitgedrukt als aantal per 1. inwoners) op een SEH-afdeling terecht te komen in verband met letsel door een ongeval. Valongevallen waren vaak oorzaak van het letsel. Slachtoffers van geweld en zelfbeschadiging vormden de kleinste groep slachtoffers die gehandeld werden op de SEH-afdeling met 15.7 en 14.3 SEH-bezoeken. Slachtoffers van geweld waren vaak jonge mannen, slachtoffers van zelfbeschadiging vaak jonge vrouwen. Het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel is al jaren aan het dalen. Veranderingen in de gezondheidszorg spelen hierbij een belangrijke rol. Met name de opkomst van (in de ziekenhuizen inpandige) huisartsenposten (HAPs) verminderen de instroom van patiënten naar de SEH-afdeling: lichte letsel worden op de HAPs behandeld. De ontwikkeling van het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel is daarom geen goede indicator (meer) voor de ontwikkeling van de letselproblematiek. Gegevens over ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek zijn hiervoor beter geschikt. Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek In 216 vonden naar schatting 115 duizend ziekenhuisopnamen (17%) plaats nadat het betreffende slachtoffer op de SEH-afdeling was behandeld in verband met letsel. In 15 duizend gevallen had het opgenomen slachtoffer letsel door een ongeval en in 9.3 gevallen was sprake van opzettelijk toegebracht letsel. In de meeste gevallen ging het om een opname in verband met letsel door een privéongeval (69.5). Vaak is het letsel ontstaan door een val en het vaakst waren de slachtoffers ouderen, zowel absoluut als relatief (per 1. inwoners). Zelfbeschadiging leidde relatief tot de meeste ziekenhuisopnamen in 216: de helft alle SEH-bezoeken in verband met zelf toegebracht letsel kreeg een vervolg in de vorm van een opname van het slachtoffer. Verkeersongevallen en privé-ongevallen volgden met opname van één op de vijf slachtoffers. Bij de slachtoffers van zelfbeschadiging speelt mogelijk het feit dat het om zelfbeschadiging gaat (mede) een rol bij de opname, bij de verkeersongevallen de ernst van de letsels en bij de privé-ongevallen de (hoge) leeftijd van de slachtoffers. Het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in verband met letsel door een ongeval is gestegen van rond de 75. eind vorig eeuw naar 115. in 212, gedeeltelijk als gevolg van de vergrijzing, en daalde vervolgens licht. Bij alle typen oorzaken van letsel is er globaal gezien in meer of mindere mate sprake van een stijging van het aantal ziekenhuisopnamen. De stijging is veruit het grootst bij de privé-ongevallen en alleen bij de privé-ongevallen zet de stijging door tot 216. Dit komt vooral voor rekening van ouderen en ook bij jongsten (-4 jaar) is er sprake van een doorgaande stijging. Bij de ouderen is een deel van de stijging het gevolg van de vergrijzing. Verder is de beperktere toegankelijkheid van zorginstellingen zoals verzorg- en verpleeghuizen mogelijk van invloed. De stijging bij de jonge kinderen komt vooral door een stijging van het aantal opnamen in verband met (licht)hersenletsel. Mogelijk spelen hierbij veranderde behandelrichtlijnen een rol.

8 Letsels Kerncijfers LIS 8 Conclusie Uit het oogpunt van preventie van ongevallen vormen ouderen nog steeds een belangrijk doelgroep. Naast een groot aantal SEH-bezoeken in deze leeftijdsgroep zien we ook een ongunstige ontwikkeling namelijk een toename van het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek. Een dergelijke ongunstige trend zien we ook bij de jongste kinderen (-4 jaar). Privé-ongevallen leiden veruit tot de meeste letsels die op SEH-afdeling moeten worden behandeld en tot de meeste ziekenhuisopnamen.

9 Letsels Kerncijfers LIS 9 1 Overzicht (letsel)problematiek 1.1 SEH-bezoek In 216 vonden in Nederland naar schatting 2 miljoen SEH-bezoeken plaats. In ruim de helft van de gevallen kwam de patiënt naar de SEH-afdeling in verband met een ziekte of aandoening (1.13. SEH-bezoeken). Eén op de drie patiënten had letsel door een ongeval, geweld of zelfbeschadiging (656. SEH-bezoeken) (figuur 1). Figuur 1 laat zien dat het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel de afgelopen tien jaar geleidelijk is gedaald en het aantal SEH-bezoeken in verband met een ziekte of aandoening geleidelijk is gestegen. Een correctie voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling (met name de vergrijzing) heeft slechts een klein effect op het verloop in de tijd van het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel zoals weergegeven in figuur 1. Figuur 1 SEH-bezoeken naar reden bezoek en jaar Letsel Ziekte of aandoening Overig Letsel - gecorrigeerd* Ziekte of aandoening - gecorrigeerd* Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd naar 216 voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht De manier waarop patiënten naar de SEH-afdeling worden verwezen heeft grote invloed op het jaarlijks aantal SEH-bezoeken in verband met letsel. Patiënten die zonder verwijzing van de huisarts op de SEH-afdeling terecht komen, behoren steeds meer tot het verleden. Deze zogenaamde zelfverwijzers worden meestal terugverwezen naar hun huisarts of behandeld op de bij de SEH-afdeling inpandige huisartsenpost (HAP). Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat veel patiënten met lichte verwondingen door deze ontwikkeling de SEH-afdeling niet meer bereiken (Thijssen, 213). LISgegevens ondersteunen deze hypothese: het aantal SEH-bezoeken in verband met oppervlakkig letsel of een open wond, beide relatief lichte letsels, is al jarenlang aan het dalen (figuur 2).

10 Letsels Kerncijfers LIS 1 Figuur 2 SEH-bezoeken i.v.m. letsel naar type letsel en jaar Oppervlakkig letsel Open wond Fractuur Distorsie Hersenletsel Overig/onbekend Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL 1.2 Ziekenhuisopnamen via SEH-afdeling Het aantal ziekenhuisopnamen via de SEH-afdeling is sinds het einde van de vorige eeuw gestaag gestegen van minder dan 9 duizend tot bijna 12 duizend in Inmiddels lijkt het aantal ziekenhuisopnamen iets gedaald en te stabiliseren iets onder de 12. (figuur 3). In 216 kregen naar schatting 115 duizend (17%) van de ruim 656 duizend SEH-bezoeken in verband met letsel een vervolg in de vorm van een ziekenhuisopname van het betreffende slachtoffer (figuur 3). Een deel van de stijging was een gevolg van veranderingen in de bevolkingssamenstelling (vergrijzing) (figuur 3). Verder is de beperktere toegankelijkheid van zorginstellingen zoals verzorg- en verpleeghuizen van invloed. Sommige oudere patiënten met letsel kunnen na behandeling op de SEH-afdeling niet naar huis maar kunnen (nog) niet terecht in een verzorg- of verpleeghuis. Het betreffende slachtoffer moet dan worden opgenomen in het ziekenhuis (Knoop 216). Gaakeer et al. (216) melden in een artikel in het NTvG dat de functie van de SEH-afdeling als opname-afdeling lijkt toe te nemen. Figuur 3 Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek i.v.m. letsel naar jaar Opname na SEH-bezoek Opname na SEH-bezoek - gecorrigeerd* Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd naar 216 voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht

11 Letsels Kerncijfers LIS 11 Ook hier zien we dus een effect van veranderingen in de gezondheidszorg. We gaan er echter vanuit dat dit effect op het aantal ziekenhuisopnamen kleiner is dan het eerder genoemde effect van de HAPs op het aantal SEH-bezoeken. Daarom wordt het verloop in de tijd van het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek gebruikt om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de letselproblematiek. 1.3 Oorzaken van letsel Twee typen oorzaken van letsel kunnen worden onderscheiden. Ten eerste letsel door een ongeval, onder te verdelen in privé-ongevallen, sportblessures, verkeersongevallen en arbeidsongevallen. Ten tweede zijn er de opzettelijk toegebrachte letsels oftewel letsels door geweld en letsels door zelfbeschadiging. In 216 vonden naar schatting 628. SEH-bezoeken plaats in verband met letsel door een ongeval en 3. SEHbezoeken in verband met opzettelijk toegebracht letsel (bijlage tabel 1). Deze groepen oorzaken worden apart beschreven in respectievelijk de hoofdstukken 2 en 4 (SEHbezoeken) en 3 en 5 (ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek).

12 Letsels Kerncijfers LIS 12 2 SEH-bezoek letsel door een ongeval 2.1 Oorzaak letsel Stand van zaken 216 In 216 vonden 628. SEH-bezoeken plaats in verband met letsel door een ongeval. In veruit in de meeste gevallen was sprake van een SEH-bezoek in verband met letsel opgelopen door een privé-ongeval (56%), te weten 349. SEH-bezoeken (bijlage tabel 1). Op afstand volgt SEH-bezoek in verband met een sportblessure (121.) op de voet gevolgd door SEH-bezoek in verband met letsel door een verkeersongeval (12.). SEH-bezoeken in verband met een arbeidsongeval kwamen het minste voor (47.2). Deze aantallen komen overeen met 28 (arbeid) tot 2.1 (privé) SEHbezoeken per 1. inwoners. Dus gemiddeld gesproken en bezien over de gehele bevolking was de kans om slachtoffer worden van een privé-ongeval (SEH-bezoek) bijna tien keer zo groot als de kans om slachtoffer te worden van een arbeidsongeval. Figuur 4 Letsel door een ongeval: SEH-bezoeken naar type ongeval a. Aantal (95%BI 1 ) b. Aantal per 1. inwoners (95%BI 1 ) Privé Sport Arbeid Verkeer Privé Sport Arbeid Verkeer Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 95% betrouwbaarheidsinterval Voor letsels door privé-ongevallen en sportblessures samen vonden in totaal 47. SEH-bezoeken plaats (bijlage tabel 1). Het jaarlijks aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door een privé-ongeval of een sportblessure is de prestatie-indicator letselpreventie die het ministerie van VWS hanteert. 2.2 Leeftijd en geslacht Kinderen/jongeren in de leeftijd van 1 tot en met 19 jaar (2%) kwamen in 216 het vaakst naar de SEH-afdeling voor de behandeling van letsel door een ongeval en overall mannen/jongens (53%) vaker dan vrouwen/meisjes (47%) (bijlage tabel 2). De verdeling naar leeftijd en geslacht is echter zeer verschillend per type oorzaak. Zo laat figuur 5a zien dat (jonge) kinderen (-9 jaar) het vaakst slachtoffer zijn van een privé-ongeval terwijl kinderen/jongeren van 1 tot en met 19 jaar vaak op de SEHafdeling komen in verband met een sportblessure. Bij de SEH-bezoeken in verband met sportblessures, arbeidsongevallen en verkeersongevallen zijn mannen in de meerderheid, bij de privé-ongevallen vrouwen.

13 -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 13 Wordt er gekeken naar de kans op letsel dat moet worden behandeld op een SEHafdeling, uitgedrukt als aantal SEH-bezoeken per 1. inwoners in de betreffende leeftijdsgroep of geslacht, dan valt direct op dat ouderen een relatief groot risico liepen om slachtoffer te worden van een privé-ongeval leidend tot letsel dat op een SEHafdeling moest worden behandeld (figuur 5b, bijlage tabel 2). De jonge kinderen vallen bij de privé-ongevallen nu minder op. Bij de sportblessures komen, net als bij de absolute aantallen, kinderen/jongeren van 1 tot en met 19 jaar naar voren. De verschillen tussen mannen en vrouwen laten een zelfde patroon zien bij de kans op letsel als bij de absolute aantallen zoals eerder besproken. In bovenstaande vergelijkingen tussen leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen is geen rekening gehouden met verschillen in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces tussen de verschillende leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijke onderwerpen. Ook gegevens naar leeftijd x geslacht worden daarin beschreven. Figuur 5 Letsel door een ongeval in 216: SEH-bezoeken naar type ongeval, leeftijd en geslacht a. Aantal Privé Sport Arbeid Verkeer b. Aantal per 1. inwoners 2 Privé Sport Arbeid Verkeer Sport Arbeid Verkeer Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek 216, Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <1, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aantal per 1. inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht

14 Letsels Kerncijfers LIS Toedracht Ongevalsscenario Letsels door een valongeval komen veruit het meeste voor. Binnen de privé-ongevallen (66%, 232.; 65 jaar en ouder: 96.2), sportblessures (59%, 71.2) vonden in 216 bijna twee op de drie SEH-bezoeken plaats in verband met een val (figuur 6, bijlage tabel 3). Ook binnen de verkeersongevallen ging het om bijna twee derde van de SEH-bezoeken en betrof het vaak een val van fiets (één van de categorieën binnen eenzijdige ongevallen). Arbeidsongevallen vertonen een andere verdeling. Daar zijn letsels door contact met een object veruit in de meerderheid. Eén niveau dieper komen er (meer) verschillen tussen de categorieën oorzaken naar voren (figuur 6, bijlage tabel 3). Zo is te zien dat, alhoewel valongevallen als totale groep het grootste was bij sportblessures, contact met een bewegend object (15%) (vaak een bal) en lichamelijk contact (12%) op plaats één en twee komen voor zwikken (9%) op plaats drie. Figuur 6 Ongevalsscenrio: Letsel door een ongeval in 216: SEH-bezoeken naar type ongeval en (meest voorkomende) toedracht 17% 21% 16% 28% 11% 16% Privé 66% 2% Sport 59% Arbeid 32% Verkeer 5% 56% 7% Val Contact met object Overige scenario's Vallen (66%): -Struikelen 11% -Val van hoogte, val uit/van 1% -Val van trap of ladder 1% -Zwikken 5% -Uitglijden 5% Contact met object (16%): -Stoten tegen stilstaand object 5% Overige scenario s (17%) Val Contact met object Overige scenario's Vallen (59%): -Zwikken 9% -Val van tweewieler 7% -Val van dier 5% Contact met object (2%): -Geraakt door bewegend \object 15% Overige scenario s (21%): -Lichamelijk contact 12% Val Contact met object Overige scenario's Vallen (28%): -Val van hoogte, val uit/van 7% -Val van trap of ladder 5% Contact met object (56%): -Snijden aan object 2% -Geraakt door bewegend object 19% -Beknelling 12% Overige scenario s (16%) Eenzijdig ongeval Botsing met obstakel Botsing met voertuig/voetganger Overig/onbekend Eenzijdig ongeval (5%): -Val van fiets 32% Botsing met obstakel (7%) Botsing met voertuig/voetganger (32%): -Botsing auto-auto 7% -Botsing fiets-auto 6% -Botsing fiets-fiets 5% Overig, onbekend (11%) Sporttak 1. Veldvoetbal 3% 2. Bewegingsonderwijs 11% 3. Paardensport 6% 4. Hockey 5% 5. Wielrennen 4% Bedrijfstak 1. Bouw 13% 2. Industrie 9% 2. Handel 7% 3. Vervoer/ post/comm. 6% 5. Gezondheid-/welzijnszorg 6% Verkeersdeelname 1. Fiets 62% 2. Personenauto 14% 3. Brommer/scooter* 12% 4. Motorfiets, motorscooter 3% 5. Lopen 3% Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL *Brommer, snorfiets, fiets met hulpmotor, scooter Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Veldvoetbal (3%) leidde veruit tot de meeste blessures die op een SEH-afdeling moesten worden behandeld (figuur 6, bijlage tabel 4). Bij de arbeidsongevallen was de bouw (13%) zover bekend verantwoordelijk voor de meeste SEH-bezoeken. In het verkeer raakten fietsers (62%) veruit het vaakst gewond.

15 Letsels Kerncijfers LIS 15 Overigens betekent dit nog niet dat bijvoorbeeld veldvoetbal, werken in de bouw en fietsen dus ook de meest risicovolle bezigheden zijn en dus gevaarlijker zijn dan de activiteiten lager in de rangschikking. Om daarover een uitspraak te doen moet het aantal SEH-bezoeken afgezet worden tegen het aantal uren dat de sporten beoefend worden, het aantal werkenden per bedrijfstak respectievelijk het aantal reizigerskilometers per type verkeersdeelname per jaar. Dit wordt uitgewerkt in cijferrapportages over de afzonderlijke onderwerpen. 2.4 Letsels Locatie en type letsel Slachtoffers van een ongeval kwamen het vaakst in verband met een fractuur naar de SEH-afdeling (4%, 254.) (bijlage tabel 5). Het aandeel fracturen varieerde in 216 van een kwart bij de letsels door een arbeidsongeval tot bijna de helft bij de sportblessures (figuur 7, bijlage tabel 5). Daarnaast is het relatief grote aandeel open wonden bij de slachtoffers van arbeidsongevallen (23%, overall 8%) opvallend, evenals het relatief grote aandeel distorsies bij de sporters die met een blessure naar de SEHafdeling komen (12%, overall 6%) en het relatief grote aandeel verkeersslachtoffers met hersenletsel (11%, overall 7%). Wat betreft de locatie van het letsel, komen in alle vier de categorieën oorzaken van letsel de bovenste extremiteiten naar voren als lichaamsregio met de meeste letsels (figuur 7, bijlage tabel 6). Bij de sportblessures (51%) en arbeidsongevallen (5%) bevond in 216 zelfs de helft van de letsels zich aan de bovenste extremiteiten. Dit bleken vaak letsels aan handen of vingers te zijn. In alle vier de categorieën komen na de bovenste extremiteiten de onderste extremiteiten, vervolgens de hoofd/hals/nekregio en tot de slot de romp/wervelkolom. In figuur 7 is te zien dat bij de verkeersongevallen de verdeling van de letsels over de verschillende lichaamsregio s enigszins afwijkend is ten opzichte van de andere oorzaken: het aandeel letsels aan de romp/wervelkolom en aan de hoofd/hals/nek-regio is bij de verkeersongevallen relatief groot. De combinatie van letsellocatie en letseltype leidt tot vier verschillende rankings (figuur 7, bijlage tabel 6). Meest opvallend is dat bij de arbeidsongevallen open wonden aan hand of vinger op plaats één staan met maar liefst 15 procent van alle SEH-bezoeken. Bij de andere typen oorzaken zijn er geen letsels die er wat betreft aandeel/aantal zo bovenuit steken. Figuur 7 Letsel door een ongeval in 216: SEH-bezoeken, naar type ongeval en type en locatie letsel Privé 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Open wond Sport 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Distorsie Arbeid 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Open wond Verkeer 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Hersenletsel Privé Sport Arbeid Verkeer 1% 15% 7% 4% 8% 5% Hoofd* Romp* 8% 13% 5% 11% 21% 11% 3% 38% 32% 51% Armen* Benen* Overig 23% 5% 24% 32%

16 Letsels Kerncijfers LIS 16 Privé 1. Polsfractuur 2. Trauma capitis/licht hersenletsel 3. Fractuur hand/vinger 4. Fractuur voet/teen 5. Heupfractuur Sport 1. Polsfractuur 2. Fractuur hand/vinger 3. Enkeldistorsie 4. Fractuur sleutelbeen/schouder 5. Fractuur voet/teen Arbeid 1. Open wond hand/vinger 2. Oppervlakkig letsel/kneuzing hand/vinger 3. Fractuur hand/vinger 4. Fractuur voet/teen 5. Open wond hoofd Verkeer 1. Trauma capitis/licht hersenletsel 2. Polsfractuur 3. Fractuur sleutelbeen/schouder 4. Oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd 5. Oppervlakkig letsel/kneuzing romp Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL *Hoofd/hals/nek; Romp/wervelkolom; Schouder/arm/hand; Heup/been/voet Ernst van de letsels Nemen we het aandeel slachtoffers dat na behandeling op de SEH-afdeling moet worden opgenomen in het ziekenhuis als maat voor de ernst van de letsels, dan blijken verkeers- en privé-ongevallen tot de ernstigste letsels te leiden. In deze categorieën moest 21 respectievelijk 2 procent van de slachtoffers na behandeling op de SEHafdeling worden opgenomen in het ziekenhuis (figuur 8, bijlage tabel 7). Door het grote aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door een privé-ongeval, leidde dit tot veruit het grootste aantal ziekenhuisopnamen bij de slachtoffers van een privé-ongeval. Zie voor nadere gegevens over de ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek hoofdstuk 4. Figuur 8 Letsel door een ongeval in 216: Aandeel en aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval a. Aandeel % 1% 2% 3% Verkeer Privé 21% 2% Arbeid Sport 7% 9% Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 95% betrouwbaarheidsinterval 2.5 Kosten De directe medische kosten van slachtoffers van een ongeval die op een SEH-afdeling van een ziekenhuis zijn behandeld en vervolgens al dan niet zijn opgenomen in het ziekenhuis bedroegen naar schatting 1,9 miljard euro in 216 (bijlage tabel 8). Net als in eerdere jaren hadden privé-ongevallen hierin veruit het grootste aandeel (1,3 miljard euro) (figuur 9). De hoge directe medische kosten van privé-ongevallen worden gedeeltelijk verklaard doordat privé-ongevallen nu eenmaal veel voorkomen. Daarnaast speelt de leeftijdsverdeling een rol. Het relatief grote aandeel oudere slachtoffers bij de privé-ongevallen leidt tot hogere medische kosten dan bij de andere typen ongevallen. Ook verkeersongevallen leidden tot relatief hoge directe medische kosten. Hier speelt de ernst van de letsels een rol.

17 Letsels Kerncijfers LIS 17 Figuur 9 Letsel door ongevallen in 216: Totale directe medische kosten en verzuimkosten (in miljoen euro) 1 na Verzuimkosten 1. 5 Directe medische kosten Privé Sport Arbeid Verkeer Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL; Letsellastmodel 216, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum 1 Directe medische kosten en verzuimkosten van slachtoffers die zijn behandeld op een SEH-afdeling van een ziekenhuis en/of zijn opgenomen Privé-ongevallen (42 miljoen euro) zijn samen met verkeersongevallen (4 miljoen euro) verantwoordelijk voor een groot deel van de totale verzuimkosten in verband met een ongeval die in 216 in totaal 1,2 miljard euro bedroegen voor alle slachtoffers met letsel dat op een SEH-afdeling moest worden behandeld en/of waarvoor het slachtoffer werd opgenomen in het ziekenhuis (figuur 9, bijlage tabel 8). Het grote aantal privéongevallen en de ernst van verkeersongevallen speelt hierbij een belangrijke rol. Bij de arbeidsongevallen zijn de verzuimkosten in relatieve zin (dus ten opzichte van het aantal ongevallen in deze categorie) groot. Dit is te verklaren door het feit dat alle slachtoffers van een arbeidsongeval per definitie tot de werkzame bevolking behoren en er dus sprake zou kunnen zijn van arbeidsverzuim. Bij jonge kinderen of ouderen, die als slachtoffers deel uitmaken van de andere categorieën ongevallen, is dat logischerwijze niet dan wel minder het geval.

18 Letsels Kerncijfers LIS 18 3 SEH-bezoek opzettelijk toegebracht letsel 3.1 Oorzaak letsel In 216 vond ongeveer de helft van de SEH-bezoeken in verband met opzettelijk toegebracht letsel, naar schatting 3., plaats in verband met letsel door geweld (52%, 15.7) (figuur 1). In de overige gevallen was er sprake van letsel door zelfbeschadiging (48%, 14.3) (bijlage tabel 1). Dit komt overeen met 93 respectievelijk 84 SEH-bezoeken per 1. inwoners (bijlage tabel 9). Figuur 1 Opzettelijk toegebracht letsel: SEH-bezoeken naar oorzaak en jaar a. Aantal (95%BI 1 ) b. Aantal per 1. inwoners (95%BI 1 ) Geweld Zelfbeschadiging Geweld Zelfbeschadiging Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 95% betrouwbaarheidsinterval 3.2 Leeftijd en geslacht Slachtoffers van geweld zijn vooral mannen, de slachtoffers die met letsel door zelfbeschadiging op de SEH-afdeling komen zijn vooral vrouwen (figuur 11a, bijlage tabel 9). Slachtoffers van geweld waren gemiddeld iets jonger dan de slachtoffers van zelfbeschadiging maar bij beide oorzaken van letsel vormden jongeren van 2 tot en met 24 jaar de grootste groep. Als gekeken wordt naar de kans om slachtoffer van geweld of zelfbeschadiging te worden (uitgedrukt als aantal SEH-bezoeken per 1. inwoners in de betreffende leeftijdsgroep of geslacht) dan veranderen de hierboven beschreven verschillen niet (figuur 11b, bijlage tabel 9). Zo was er bij de jongeren in 216 niet alleen sprake van het grootste aantal SEH-bezoeken maar ook hadden zij de grootste kans om slachtoffer te worden van zelfbeschadiging of geweld met letsel dat moest worden behandeld op een SEH-afdeling: 28 respectievelijk 2 SEH-bezoeken van jongeren in de leeftijd 2-24 jaar per 1. jongeren in die leeftijdsgroep. Ook de verschillen tussen mannen en vrouwen blijven bestaan: voor mannen een grotere kans om slachtoffer te worden van geweld dan vrouwen en bij de zelfbeschadiging is dat omgekeerd.

19 -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 19 Figuur 11 Opzettelijk toegebracht letsel in 216: SEH-bezoeken naar oorzaak en jaar a. Aantal Geweld Zelfbeschadiging b. Aantal per 1. inwoners Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek 216, Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <1, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aantal per 1. inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht 3.3 Toedracht Er zijn aanzienlijke verschillen tussen geweld en zelfbeschadiging wat betreft de wijze waarop het letsel wordt toegebracht. Bij de geweldplegingen was overwegend sprake van gebruik van lichaamskracht (72%, 11.4) (figuur 12a, bijlage tabel 1). De slachtoffers van zelfbeschadiging hadden zichzelf vooral vergiftigd (61%, 8.7), meestal door de inname van geneesmiddelen. Het geweld werd het vaakst gepleegd door een bekende waaronder (zover bekend) het vaakst door een partner (figuur 12b, bijlage tabel 11). Wat betreft de zelfbeschadiging is vaak niet bekend wat de intentie van het slachtoffer was, oftewel of er sprake was van een suïcidepoging of niet. Figuur 12 Opzettelijk toegebracht letsel in 216: SEH-bezoeken naar oorzaak en toedracht 1 a. Geweldsmechanisme Lichaamskracht % Scherp wapen of voorwerp Stomp wapen of voorwerp Seksuele mishandeling Schot van [vuur]wapen Geweld Zelfbeschadiging Vergiftiging Onbekend 61%

20 Letsels Kerncijfers LIS 2 b. Geweld: relatie slachtoffer dader Bekende Een onbekende Politie - Burger Onbekend Een bekende: Partner 29% Ex-partner Kind-ouder 56% Buren / Klasgenoot 3% 11% Andere relatie Andere bekende Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 Aantal=nul betekent aantal <1, aantal te klein voor betrouwbare schatting 3.4 Letsels Locatie en type letsel Doordat er grote verschillen zijn tussen geweld en zelfbeschadiging wat betreft de wijze waarop het letsel wordt toegebracht, zijn er logischerwijze ook grote verschillen wat betreft de letsels waar dat toe leidt. Geweldpleging leidde in 216 in de helft van de gevallen tot een fractuur (25%, 3.9) of oppervlakkig letsel (25%, 3.9) bij het slachtoffer dat naar de SEH-afdeling kwam, waaronder veel letsels aan het hoofd of aan hand of vinger (figuur 13, bijlage tabel 12-13). Bij zelfbeschadiging stond vergiftiging (61%, 8.8) veruit bovenaan gevolgd door open wonden (2%, 2.9), vaak aan de arm. Figuur 13 Opzettelijk toegebracht letsel in 216: SEH-bezoeken, naar type ongeval en type en locatie letsel Geweld 1. Fractuur 2. Oppervlakkig letsel 3. Open wond Zelfbeschadiging 1. Vergiftiging 2. Open wond 3. Oppervlakkig letsel 12% 6% 27% 46% 9% Hoofd* Romp* Armen* 67% Benen* 4% Overig 4% 18% 7% 1. Trauma capitis/licht hersenletsel 2. Oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd 3. Open wond hoofd 4. Fractuur hand/vinger 5. Fractuur aangezicht/kaak Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL *Hoofd/hals/nek; Romp/wervelkolom; Schouder/arm/hand; Heup/been/voet 1. Vergiftiging 2. Open wond arm 3. Open wond pols 4. Open wond romp 5. Open wond heup/bovenbeen

21 Letsels Kerncijfers LIS Ernst van de letsels Nemen we net als bij de ongevallen het aandeel slachtoffers dat na behandeling op de SEH-afdeling moet worden opgenomen in het ziekenhuis als maat voor de ernst van de letsels, dan lijkt zelfbeschadiging tot de ernstigste letsels te leiden. De helft van de slachtoffers met letsel door zelfbeschadiging wordt na behandeling op de SEH-afdeling opgenomen in het ziekenhuis (49%, 7) (figuur 14, bijlage tabel 14). Bij de slachtoffers met letsel door geweld is dat slechts 14 procent wat overeenkomt met 1.5 tot 3. opnamen (95%-BI). Een nauwkeurigere schatting niet zinvol in verband met het brede 95%-betrouwbaarheidsinterval rondom de schatting. Het hoge aandeel ziekenhuisopnamen bij de slachtoffers met zelfbeschadiging werd in ieder geval veroorzaakt door het grote aandeel vergiftigingen in deze groep SEHbezoekers, een type letsel dat in het algemeen tot een groot aandeel ziekenhuisopnamen leidt. Mogelijk speelt het feit dat het gaat om zelfbeschadiging ook een rol. Zie voor nadere gegevens over ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek hfd 5. Figuur 14 Opzettelijk toegebracht letsel in 216: Aandeel en aantal 1 ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar oorzaak 1 a. Aandeel % 2% 4% 6% Zelfbeschadiging 49% Geweld 14% Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 Geen betrouwbare schatting mogelijk van aantal opnamen na SEH-bezoek i.v.m. letsel door geweld 2 95% betrouwbaarheidsinterval 3.5 Kosten De directe medische kosten van slachtoffers met opzettelijk toegebracht letsel die op een SEH-afdeling van een ziekenhuis zijn behandeld en/of opgenomen zijn geweest, bedroegen in 216 naar schatting 7 miljoen euro (figuur 15; bijlage tabel 15). Twee derde hiervan kwam voor rekening van de slachtoffers met zelfbeschadiging (47 miljoen; geweld: 23 miljoen). Dit zal in ieder geval te maken met het hoge aandeel ziekenhuisopnamen in deze groep. Letsel door geweld leidde in 216 tot 44 miljoen euro verzuimkosten. Voor de slachtoffers met letsel door zelfbeschadiging zijn deze kosten niet bekend. Net als bij de arbeidsongevallen, zijn bij letsels door geweld de verzuimkosten relatief hoog wat afwijkt van het patroon bij bijvoorbeeld privé-ongevallen (zie 2.5). Hier ligt de verklaring in het feit dat een groot deel van slachtoffers wat betreft leeftijd tot de werkzame bevolking behoren en er dus sprake zou kunnen zijn van arbeidsverzuim. Figuur 15 Opzettelijk toegebracht letsel in 216: Directe medische kosten en verzuimkosten (in miljoen euro) Verzuimkosten 25 Directe medische kosten Geweld Zelfbeschadiging Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL; Letsellastmodel 216, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum 1 Directe medische kosten en verzuimkosten van slachtoffers die zijn behandeld op een SEH-afdeling van een ziekenhuis en/of zijn opgenomen. Verzuimkosten van slachtoffers van zelfbeschadiging niet beschikbaar

22 Letsels Kerncijfers LIS 22 4 Ziekenhuisopnamen letsel door een ongeval 4.1 Oorzaak letsel Stand van zaken 216 In 216 vonden naar schatting 15. ziekenhuisopnamen plaats nadat het betreffende slachtoffer op de SEH-afdeling was behandeld in verband met letsel door een ongeval. In de meeste gevallen ging het om een opname in verband met letsel door een privé-ongeval (66%, 69.5), een kwart in verband met letsel door een verkeersongeval (24%, 25.5) (bijlage tabel 1). Op afstand volgen slachtoffers met een sportblessure of met letsel door een arbeidsongeval (zie ook 2.4.2) Trends naar oorzaak Het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in verband met letsel door een ongeval is gestegen van rond de 75. eind vorig eeuw naar 115. in 212, gedeeltelijk als gevolg van de vergrijzing, om daarna licht te dalen (figuur 16). Privé-ongevallen hebben veruit de grootste bijdrage geleverd aan de stijging. Zowel in absolute als relatieve zin is het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek bij de slachtoffers van een privéongeval het sterkst gestegen en wel met ongeveer drie kwart, van zo n 4. eind jaren negentig naar 69.5 ziekenhuisopnamen in 216 (figuur 16). Als er gecorrigeerd wordt voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling is er nog altijd sprake van een flinke stijging bij de privé-ongevallen maar de stijging is wel bijna gehalveerd. Dit betekent dat ongeveer de helft van de stijging veroorzaakt is door een verandering in de bevolkingssamenstelling. De vergrijzing, een toename van het aantal ouderen, zal hier een grote rol spelen. Bij de verkeersongevallen is er een vergelijkbaar effect alleen in mindere mate. Bij overige twee categorieën is dit effect van de vergrijzing verwaarloosbaar (en daarom ook niet in de grafiek opgenomen). Vanaf lijkt, na een stijging in eerdere jaren, het aantal ziekenhuisopnamen na een SEH-bezoek in verband met een sportblessure, arbeidsongeval of verkeersongeval weer (licht) te dalen. Hierbij is geen rekening gehouden met verandering in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen. Figuur Letsel door een ongeval: Aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek, totaal en naar type ongeval en jaar Ongevallen Ongevallen - gecorrigeerd*

23 Letsels Kerncijfers LIS Privé-ongeval Privé-ongeval - gecorrigeerd* Verkeersongeval Verkeersongeval - gecorrigeerd* Sportblessure Arbeidsongeval Sportblessure Arbeidsongeval Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht. Bij sport en arbeid is effect verwaarloosbaar en daarom ook niet in de grafiek opgenomen 4.2 Leeftijd en geslacht Stand van zaken 216 Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in verband met letsel door een privé-ongeval komen het meeste voor bij ouderen (figuur 17a, bijlage tabel 16). Dit komt niet doordat ouderen veel vaker dan anderen slachtoffer zijn van een privé-ongeval, maar doordat, als ouderen slachtoffer zijn van een ongeval en naar de SEH-afdeling komen voor behandeling, zij veel vaker dan slachtoffers in andere leeftijdsgroepen vervolgens worden opgenomen in het ziekenhuis. Met andere woorden, het opnamepercentage is hoog bij ouderen (figuur 17b). Een hoog opnamepercentage duidt op relatief veel ernstige letsels en/of relatief ernstige gevolgen in een kwetsbare (leeftijds)groep. Ook binnen de andere ongevalscategorieën is het opnamepercentage bij ouderen hoog. Als er rekening wordt gehouden met het aantal inwoners per leeftijdsgroep komen ouderen nog ongunstiger in beeld (figuur 17c). Bij de verkeersongevallen komen verder jongeren en jongvolwassenen als risicogroep naar voren (figuur 17c, bijlage tabel 16). Bij sportblessures zijn dat vooral sporters van 1 tot en met 14 jaar. Mannen worden vaker dan vrouwen opgenomen in het ziekenhuis, in verband met een sportblessure of letsel door een arbeidsongeval of verkeersongeval, zowel absoluut als relatief (hoger opnamepercentage en meer ziekenhuisopnamen per 1. inwoners) (figuur 17, bijlage tabel 16). Bij de privé-ongevallen is het omgekeerd. In bovenstaande vergelijkingen tussen leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen is geen rekening gehouden met verschillen in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces tussen de verschillende leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen. Ook gegevens naar leeftijd x geslacht worden daarin beschreven.

24 -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw -4 jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 24 Figuur 17 Letsel door een ongeval in 216: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval, leeftijd en geslacht a. Aantal Privé Sport Arbeid Verkeer % 4% 2% b. percentage ziekenhuisopnamen 2 25% 2% 15% 1% % 5% % c. Aantal per 1. inwoners 3 Privé Sport Arbeid Verkeer Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek 216, Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <1, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken 3 Aantal per 1. inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht

25 Letsels Kerncijfers LIS Trends naar leeftijd Het verloop in de tijd is afhankelijk van de leeftijdsgroep waarnaar gekeken wordt. Figuur 18 laat zien de ontwikkeling het minst gunstig was bij jongste slachtoffers (-4 jaar) en de ouderen (65 jaar en ouder). In deze groepen was sprake van een (vrijwel) continue stijging van het aantal ziekenopnamen na SEH-bezoek van In de andere groepen steeg het aantal ziekenhuisopnamen meer of minder tot 211 (212) om vervolgens meer of minder te dalen. Uitzondering vormt de leeftijdsgroep jaar. In deze groep daalde het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in verband met letsel vrijwel continu vanaf het einde van de vorige eeuw. Figuur 18 Letsel door een ongeval: Aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar leeftijd en jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 85j en ouder Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht. Uit een nadere analyse van de stijging van het aantal ziekenhuisopnamen bij de ouderen laat zien dat de vergrijzing daarbij een grote rol speelt: (bijna) de helft van de stijging is het gevolg van een toename van het aantal ouderen (figuur 19). Dit betekent dus ook dat de helft van de stijging door andere factoren veroorzaakt wordt. Eerder werd al de beperktere toegankelijkheid van verzorg- en verpleeghuizen als mogelijke oorzaak genoemd (zie 1.2).

26 Letsels Kerncijfers LIS 26 Bij de jonge kinderen is er een klein effect te zien als er rekening wordt gehouden met veranderingen in de bevolkingssamenstelling (figuur 19). Dit effect is tegengesteld aan het effect bij de ouderen: het aantal jonge kinderen is licht gedaald de afgelopen decennia waardoor, na correctie hiervoor, de stijging van het aantal ziekenhuisopname iets toeneemt. De blijkt komt vooral voor rekening van kinderen met (licht)hersenletsel. Mogelijk spelen hierbij veranderde behandelrichtlijnen een rol. Figuur 19 Letsel door een ongeval: Aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in de leeftijdsgroepen -4 jaar en 65 jaar en ouder per jaar, niet/wel gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling jaar -4 jaar - gecorrigeerd jaar jaar - gecorrigeerd jaar jaar - gecorrigeerd j en ouder 85j en ouder - gecorrigeerd Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht. In bovenstaande trends is geen rekening gehouden met verandering in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces. Samen met een uitwerking naar leeftijd per type oorzaak, komt dit aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen.

27 Letsels Kerncijfers LIS Toedracht Ongevalsscenario Valongevallen leidden tot de meeste ziekenhuisopnamen, niet alleen omdat valongevallen veel voorkomen maar ook omdat het opnamepercentage na valongevallen relatief hoog is, met name bij privé-ongevallen (24%) en arbeidsongevallen (14%) (bijlage tabel 17). Kijken we bij de privé-ongevallen één niveau dieper dan vallen als totaal, dan valt wat betreft het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek een val van trap of ladder, val van hoogte en struikelen op (tabel 1, bijlage tabel 17). Bij de sportblessures zijn dat val van tweewieler (fiets) en val van dier (paard) en bij de arbeidsongevallen ook val van +hoogte. Andere ongevalsscenario s die naar voren komen zijn vergiftiging (privé) met een groot aantal en hoog opnamepercentage en (bijna)verdrinking, verstikking en explosie met weliswaar een klein aantal opnamen maar met een hoog percentage ziekenhuisopnamen. Bij de verkeersongevallen leidden eenzijdige ongevallen met de fiets tot de meeste ziekenhuisopnamen. Het opnamepercentage was in 216 het hoogste bij motor- /scooterrijders die in botsing kwamen met een andere verkeersdeelnemer. Tabel 1 Letsel door een ongeval in 216 : Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval en (meest voorkomende) toedracht 1 Privé Aantal Kolom % % Opname Val van hoogte, val uit, van Val van trap of ladder Struikelen Sport Sport Aantal Kolom % % Opname Val van tweewieler Paardensport Val van dier Wielrennen Lichamelijk contact Veldvoetbal Geraakt door bewegend object Arbeid Arbeid Bouw Val van hoogte, val uit, van Vervoer/post/communicatie Geraakt door bewegend object Industrie Beknelling Land- en tuinbouw Verkeer Verkeer Val van fiets Fiets Botsing fiets-auto Personenauto Botsing auto-auto Brommer/scooter Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken (zie bijlage tabel 4-5), alleen berekend bij minimaal 1 ziekenhuisopnamen 2 Brommer, snorfiets, fiets met hulpmotor, scooter Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Sport leidde tot relatief weinig ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek. In 216 moest, zoals al eerder gezegd, zeven procent van de sporters die met een blessure op de SEH-afdeling kwamen vervolgens worden opgenomen in het ziekenhuis. Paardensport, wielrennen en veldvoetbal leidden daarbinnen tot de meeste opnamen (tabel 1, bijlage tabel 18). Veldvoetbal scoort hoog alhoewel het opnamepercentage slechts drie procent was. Echter veldvoetbal is een zeer populaire sport zodat er sowieso meer blessures worden opgelopen dan bij minder beoefende sporten. Een klein opnamepercentage leidt daarom dus toch tot een groot aantal ziekenhuisopnamen. Wielrennen staat op plaats twee omdat daarbij sprake is van een hoog

28 Letsels Kerncijfers LIS 28 opnamepercentage. Bij paardensport is zowel het totaal aantal blessures als het opnamepercentage relatief hoog. Op basis van het aantal ziekenhuisopnamen en het percentage opnamen komen bij de arbeidsongevallen de bouw en de land- en tuinbouw naar voren. Onder alle verkeersdeelnemers die werden opgenomen in het ziekenhuis, waren fietsers veruit in de meerderheid. Echter het opnamepercentage, en dus het aandeel ernstige letsels, is met 2 procent bij deze groep niet groot ten opzichte van het opnamepercentage bij andere verkeersdeelnemers (bijlage tabel 18). 4.4 Letsel De meeste ziekenhuisopnamen in verband met letsel door een ongeval vonden in 216 plaats in verband met letsel aan de onderste extremiteiten (35%, 36.4). Daarna volgen letsels aan de hoofd/hals/nek regio (26%, 27.8), letsels aan de romp of wervelkolom (15%, 15.3) en letsels aan de bovenste extremiteiten (13%, 13.4) (figuur 2a, bijlage tabel 2). Daarbinnen leidden heupfracturen (18.4) en trauma capitis/licht hersenletsel tot de meeste ziekenhuisopnamen (15.). Relatief gezien (opnamepercentage) leidden SEH-bezoeken in verband met letsel aan de romp/wervelkolom het vaakst tot een ziekenhuisopname en kwamen letsels aan de onderste extremiteiten pas op de vierde plaats (figuur 2b): in ongeveer één op drie gevallen (34%) was het letsel aan de romp zo ernstig dat het slachtoffer na behandeling op de SEH-afdeling werd op genomen in het ziekenhuis, bij de letsels aan de onderste extremiteiten was dat in één op vijf gevallen nodig (2%). Letsels aan de bovenste extremiteiten leidden maar in vijf procent van de gevallen tot een opname. Figuur 2 Letsel door een ongeval in 216: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar lichaamsregio letsel a. Aantal ziekenhuisopnamen b. Percentage ziekenhuisopamen 1 % 2% 4% Heup/been/voet 36.4 Heup/been/voet 2% Hoofd/hals/nek 27.8 Hoofd/hals/nek 3% Romp/wervelkolom 15.3 Romp/wervelkolom 34% Schouder/arm/hand 13.4 Schouder/arm/hand 5% Overig 12.4 Overig 21% Bron: Letsel Informatie Systeem 216, VeiligheidNL 1 Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken (zie bijlage tabel 7) Binnen de diverse lichaamsregio s zijn er aanzienlijke verschillen tussen de letsels wat betreft het percentage ziekenhuisopnamen. Zo weten we bijvoorbeeld dat binnen de lichaamsregio romp/wervelkolom bekkenfracturen in ruim de helft van de gevallen (56%) leidden tot een opname en oppervlakkige letsels aan de romp in slechts één op de negen gevallen (11%). Een ander voorbeeld, nu voor de onderste extremiteiten: heupfracturen leidden in 216 in 94 procent van de gevallen tot een opname, fracturen aan voet of teen slechts in twee procent van de gevallen. Ernst van het letsel en de leeftijd van de slachtoffers spelen hierbij een rol. In tabel 2 staat de top 5 wat betreft het aantal ziekenhuisopnamen en de top 5 voor wat betreft het percentage ziekenhuisopnamen.