rio+ GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN ALBLASSERDAM R O

Transcriptie

1 rio+ GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN ALBLASSERDAM Auteur Datum J. Stok R O

2 Samenvatting INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Samenvatting Inleiding Historie riolering Aanleiding opstellen GRP Samenwerking in de afvalwaterketen Geldigheidsduur Procedure Leeswijzer Evaluatie periode Evaluatie GRP Planvorming Onderzoek Onderhoud Maatregelen Facilitair Personele en financiële middelen Waterplan Beleid andere overheden Bestuursakkoord Water Rioleringsbeleid waterschap Rivierenland (Nota samen door één buis) Gewenste situatie Doelen stedelijk afvalwater Doelen hemelwater Doelen grondwater

3 Samenvatting 3.4 Doelen effectief beheer en samenwerking Huidige situatie en toetsing Beschrijving rioolsysteem Overzicht aanwezige voorzieningen Vrijverval riolering Persleiding Gemalen Overstorten en bergbezinkbassins Drainage en grondwatermeetnet Toestand en Functioneren rioolstelsel Inspecties Hydraulische functioneren Meldingen riolering Toetsing huidige situatie aan gestelde doelen Strategie Planvorming Opstellen Basisrioleringsplan (2015) Opstellen Gemeentelijk Rioleringsplan Hemelwaterafvoer Zuiderstek / Haven zuid Onderzoek Inspectie riolering Inmeten putten Overstortmeters en jaarlijkse analyse van de metingen Onderhoud Reiniging riolering Reiniging Kolken Klein onderhoud riolering Beheer en onderhoud gemalen

4 Samenvatting 5.4 Maatregelen Woningbouwprojecten Vervanging vrijverval riolering Vervanging persleidingen Facilitair Gegevensbeheer riolering Middelen en kostendekking Personele capaciteit Huidige capaciteit Geadviseerde capaciteit Financiele middelen Variant 1: Rioolheffing blijft constant Variant 2: Rioolheffing stijgt geleidelijk vanaf Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Overzichtskaart riolering Alblasserdam Overzicht overstorten Overzicht grondwatermetingen Rioolheffingberekening 4

5 Samenvatting SAMENVATTING Voor u ligt het verbrede Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) van de gemeente Alblasserdam voor de periode Het betreft een verbreed GRP, omdat naast de zorgplicht voor afvalwater, in dit plan ook de zorgplichten voor hemelwater en grondwater zijn omschreven. Het vgrp is in samenwerking opgesteld met het waterschap Rivierenland. Riolering wordt door de meeste mensen als vanzelfsprekend ervaren. Toch is de aanleg van riolering een van de belangrijkste ontwikkelingen geweest bij de verbetering van de volksgezondheid. Het aantal sterftes door ziektes als cholera en tyfus is door de aanleg van riolering drastisch verminderd. Het is daarom dat de riolering een aparte positie inneemt binnen het gemeentelijk takenveld. Er kan een aparte heffing geïnd worden, hier staat tegenover dat de gemeente wettelijk verplicht is een verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan te hebben waarin staat hoe zij het rioolstelsel beheert. Het vgrp start met een evaluatie van de activiteiten in de afgelopen planperiode. Uit deze evaluatie volgt dat de afgelopen planperiode veel riolering is aangelegd bij nieuwbouw en vervangen. Een aantal probleemlocaties ten aanzien van wateroverlast zijn aangepakt. Een aantal plannen zijn door gewijzigde inzichten niet uitgevoerd, opstellen van het basisrioleringsplan is uitgesteld tot de komende vgrp periode. Tot slot is conform het vorige GRP jaarlijks circa 6 kilometer van het stelsel geinspecteerd. Bij de beschrijving van de huidige situatie is de belangrijkste conclusie dat Alblasserdam een relatief jong stelsel heeft. De constructieve kwaliteit van de riolering is daardoor over het algemeen redelijk goed. Uitzondering hierop zijn de riolen uit de jaren 70 waarbij met name sprake is van aantasting. Ook is in Alblasserdam sprake van veel zettingen, waardoor sommige riolen eerder vervangen worden dan de theoretische levensduur van 60 jaar. Ook de komende jaren wordt geïnvesteerd in vervanging van gemengde riolering door gescheiden riolering, waarbij afvalwater en hemelwater (en drainage) gescheiden worden ingezameld. Daarnaast wordt het basisrioleringsplan opgesteld, waarin het hydraulisch functioneren van het stelsel wordt getoetst. In dit vgrp is tevens een reinigings en inspectieplan opgenomen. Om de rioleringszorg te financieren wordt rioolheffing geheven. Gedurende deze GRP periode ( ) kan de rioolheffing 200, blijven (excl. inflatiecorrectie). In het volgende GRP wordt de benodigde stijging van de rioolheffing vanaf 2019 bepaald. 5

6 Inleiding 1 INLEIDING 1.1 HISTORIE RIOLERING Riolering wordt door de meeste mensen als vanzelfsprekend ervaren. Toch is het rioolstelsel in de westerse wereld een relatief jonge uitvinding. De Romeinen kenden weliswaar riolering, maar daarna is het rioolstelsel tot eind 19e eeuw volledig uit beeld geweest. Afvalwater werd tot eind 19e eeuw geloosd waar eenieder dat uitkwam, in de sloot of gracht, op een mesthoop of gewoon op straat. In deze 19e eeuw was er in de gehele westerse wereld, en zeker in de steden, sprake van een enorme bevolkingsgroei. Het lozen van afvalwater in sloten, of (lekke) beerputten werd vanaf dat moment een serieus probleem. Niet alleen was de stank uit grachten en sloten ondraaglijk, veel mensen overleden ook aan cholera of tyfus door besmetting van het drinkwater. Ondanks het hoge sterftecijfer was het eind 19e eeuw nog zeker niet vanzelfsprekend dat de overheid een functie had bij de afvoer van het afvalwater. Veel mensen betwijfelde of de overheid zich mocht bemoeien met de gezondheid van burgers. Afval had daarnaast een economische waarde. Het menselijk afval werd nog vaak verkocht als mest of ingezet in de industrie. Afstand doen van je afval was dan ook zeker niet vanzelfsprekend. Pas laat in de 19 e eeuw, begin 20 e eeuw is een omslag in denken zichtbaar. Gemeenten beginnen rond deze tijd met het inzamelen en afvoeren van het afvalwater. In sommige gemeenten werd het afvalwater opgehaald in tonnen (zie afbeelding), in andere gemeenten werden rioolstelsels aangelegd die het afvalwater buiten de gemeentegrenzen bracht. De aanleg van rioolstelsels was echter tot ver in de 20e eeuw geen gemeengoed. In 1978 verdween bijvoorbeeld pas de laatste ton uit Goes. Ophalen van de tonnen in Amsterdam (1953) Met de komst van het rioolstelsel was het afvalwater vaak wel uit de stad, buiten de stad veroorzaakte het afvalwater nog wel grote milieuproblemen. Het afvalwater werd geloosd op vloeivelden of grotere wateren, waarvan de capaciteit vaak onvoldoende bleek. Met de komst van de Wet verontreiniging opper vlaktewater in 1970 moest voor de lozing op een oppervlaktewater vergunning worden aangevraagd. Lozingen van afvalwater zijn sinds die tijd voorzien van een zuivering. Door de aanleg van riolering werd het afvalwater steeds minder een onderwerp dat (economische) waarde bezat en steeds meer een onderwerp waar met gêne over gesproken diende te worden. Het riool verdween daarom letterlijk en figuurlijk onder de grond. 6

7 Inleiding ALBLASSERDAM In Alblasserdam is voor het eerst sprake van riolering bij het nieuwbouwplan Kinderdijk. Het ontwerp van deze riolering is in 1921 opgesteld door de Vereeniging van Nederlandsche Gemeenten. Bij het ontwerp is uitgegaan van een neerslagbelasting van 80 l/s/ha, een verhang van 1:500 en een minimale diameter van 250mm. De huidige ontwerpeisen voor riolering wijken hiervan niet veel af. Schetsontwerp riolering Kinderdijk 1921 Voor het plan Kinderdijk werd tevens een gemaal gebouwd die het afvalwater moest afvoeren. Dit gemaal was in 1923 gereed. Overwogen werd ook in 1923 om een reinigingsinrichting te maken voor het afvalwater. De kosten f werden echter te hoog geacht en uiteindelijk werd met toestemming van de minister van Waterstaat direct op de rivier geloosd. Uiteindelijk duurde het tot 1950 tot een afvalwaterzuivering werd gebouwd, met een lozing op de Alblas. In de jaren 80 werd de huidige zuivering aan de Staalindustrieweg in gebruik genomen. Aanleg riolering Alblasserdam (F. Smitstraat Scheepsbouwplein) ca

8 Inleiding 1.2 AANLEIDING OPSTELLEN GRP Ondanks het grote belang van de riolering, kan riolering vaak maar weinig belangstelling wekken bij burgers en bestuurders. Het is mede daarom dat riolering een aparte positie inneemt binnen het gemeentelijk takenveld. Gemeenten kunnen een aparte heffing innen voor riolering. De inkomsten van deze heffing kunnen vervolgens alleen ingezet worden voor de rioleringszorg. Hier staat tegenover dat gemeenten sinds 1994 wettelijk verplicht zijn een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op te stellen. In dit plan moet de huidige toestand van het riool beschreven worden, moet aangegeven worden hoe het systeem wordt beheerd, moet een overzicht gegeven worden van geplande (verbeter)maatregelen en dienen financiële consequenties in beeld gebracht te worden. Sinds 2008 dient hierbij expliciet ingegaan te worden op 3 zorgplichten: doelmatige inzameling en doelmatig transport van stedelijk afvalwater onder stedelijk afvalwater wordt verstaan het huishoudelijk afvalwater en al het andere water dat daar eventueel mee gemengd wordt doelmatig beheer van het afvloeiende hemelwater in stedelijk gebied afvloeiend hemelwater is het water dat de perceelseigenaar, naar oordeel van de gemeente, redelijkerwijs niet zelf kan verwerken doelmatige verwerking van overtollig grondwater in stedelijk gebied voor grondwater heeft de gemeente een inspanningsplicht om overtollig grondwater van burgers over te nemen, de gemeente is niet verantwoordelijk voor handhaving van het grondwaterpeil in bebouwd gebied De zorgplicht ten aanzien van stedelijk afvalwater was vanuit het verleden al een verplichting. De zorgplicht ten aanzien van hemelwater is op papier nieuw, maar in de praktijk in de oude GRP s al vaak ingevuld. Met de grondwaterzorgplicht heeft de gemeente wel nieuwe taken toegewezen gekregen. Vanwege de nieuwe zorgplichten wordt bij nieuwe GRP s vaak gesproken over verbrede GRP s (vgrp). 1.3 SAMENWERKING IN DE AFVALWATERKETEN Gemeenten hebben de zorgplicht voor afvalwater, hemelwater en grondwater. De waterschappen hebben de zorgplicht voor de zuivering van het stedelijk afvalwater. Beide zorgplichten vormen gezamenlijk de uitvoering van de afvalwaterketen: inzameling transport zuivering. Tussen de zorgplichten van gemeenten en waterschappen zitten dan ook veel raakvlakken. Problemen die zich voordoen in de afvalwaterketen kunnen vaak zowel aangepakt worden aan het begin van de afvalwaterketen (de riolering) als aan het eind van de keten (de zuivering). Door bij geplande maatregelen gezamenlijk de gehele afvalwaterketen in beschouwing te nemen, kan daarom de meest optimale oplossing gevonden worden, en kunnen kosten bespaard worden. Daarnaast kunnen gemeenten onderling kosten besparen en hun kwetsbaarheid verminderen door meer samen te werken. Het Rijk, provincies en (de koepels van) gemeenten en waterschappen hebben de noodzaak tot samenwerking in 2011 verder benadrukt door het ondertekenen van het Bestuursakkoord Water. 8

9 Inleiding Gemeenten en waterschap worden regionaal verplicht samen te werken om zo uiteindelijk kosten te besparen, de kwaliteit te verbeteren en de kwetsbaarheid te verminderen. De gemeente Alblasserdam was hierbij eerst ingedeeld in de regio Alblasserwaard Vijfheerenlanden. Omdat de gemeente op andere terreinen al samenwerkt in de regio Drechtsteden, is in 2013 besloten om ook op het gebied van de riolering aansluiting te zoeken in de Drechtsteden. Op dit moment wordt al samengewerkt bij het bestek onderhoud gemalen, reinigen en inspecteren van riolen, het telemetriesysteem voor de gemalen en de aanschaf van een nieuw rioolbeheersysteem. De komende jaren zal deze samenwerking verder vorm moeten krijgen. Waar mogelijk is in dit vgrp aangegeven bij welke activiteiten de samenwerking gezocht wordt. 1.4 GELDIGHEIDSDUUR Het oude GRP had een looptijd van en is verlengd tot Het nieuwe vgrp wordt opgesteld voor een periode van 4 jaar, 2015 tot en met Een periode van 4 jaar geeft voldoende ondersteuning voor de concrete uitvoering van maatregelen, zonder dat in of extern beleid ingrijpend verandert. Tevens kan voor een dergelijke periode een overzichtelijk beeld geschetst worden van de benodigde middelen en financiering. 1.5 PROCEDURE Conform artikel 4.23 van de wet Milieubeheer wordt het Gemeentelijk Rioleringsplan voorbereid door burgemeester en wethouders en vastgesteld door de gemeenteraad. Bij de voorbereiding van het plan moeten in elk geval het waterschap betrokken worden. Om aan deze voorwaarden te voldoen is de volgende procedure gehanteerd: Voor het opstellen van het vgrp is een projectgroep geformeerd bestaande uit vertegenwoordigers van de gemeente, het waterschap en rio+. Het ontwerp vgrp is door rio+ en de gemeente opgesteld en besproken in de projectgroep. Het ontwerp vgrp is ter beoordeling aangeboden aan het college van burgemeester en wethouders. Het ontwerp vgrp is ter toetsing aangeboden aan het waterschap Rivierenland en Rijkswaterstaat. Het concept vgrp, waarin de opmerkingen van het waterschap zijn verwerkt, wordt ter vaststelling aan de gemeenteraad aangeboden. Na vaststelling van het vgrp door de gemeenteraad wordt het toegezonden aan het waterschap en Rijkswaterstaat. De vaststelling van het vgrp wordt bekendgemaakt op de website van de gemeente. Hierbij wordt aangegeven op welke wijze kennis kan worden gekregen van de inhoud van het plan. 9

10 Inleiding 1.6 LEESWIJZER Dit vgrp is opgebouwd conform de Leidraad Riolering van de Stichting Rioned. In hoofdstuk 2 wordt de afgelopen periode geëvalueerd. Aansluitend worden in hoofdstuk 3 voor de komende 4 jaar de doelen bepaald en wordt daarmee de gewenste situatie vastgesteld. De huidige situatie wordt in hoofdstuk 4 geïnventariseerd. De huidige situatie wordt vervolgens getoetst aan de gewenste situatie. In hoofdstuk 5 wordt de strategie uiteengezet waarmee de gestelde doelen bereikt kunnen worden. De personele en financiële gevolgen van deze strategie en de kostendekking worden in hoofdstuk 6 uitgewerkt. Indien nodig is in het rapport aangegeven welke zorgplicht het betreft met de volgende symbolen: Zorgplicht stedelijk afvalwater Zorgplicht hemelwater Zorgplicht grondwater De scheiding tussen de zorgplichten voor stedelijk afvalwater en hemelwater is niet altijd eenvoudig te maken. Hemelwater gemengd met afvalwater behoort in principe tot de zorgplicht stedelijk afvalwater, en afvloeiend hemelwater dat niet gemengd wordt met afvalwater tot de zorgplicht hemelwater. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij wateroverlast is het onderscheid echter niet eenvoudig te maken. In het rapport is daarom soms arbitrair de keuze gemaakt onder welke zorgplicht sommige doelen en maatregelen vallen, zeker ook om dubbelingen in de tekst te voorkomen. De wateroverlast problemen bij de Zeelt zijn in 2012 aangepakt 10

11 Evaluatie 2 EVALUATIE PERIODE EVALUATIE GRP In het vorige GRP waren de volgende doelen opgenomen: Zorgen voor inzameling van stedelijk afvalwater Zorgen voor transport van stedelijk afvalwater Zorgen voor inzameling van hemelwater Zorgen voor verwerking van ingezameld hemelwater Zorgen dat (voor zover mogelijk) het grondwater de bestemming van een gebied niet structureel belemmert Om de doelen (met bijbehorende functionele eisen) te bewerkstelligen is in het vorige GRP een strategie opgesteld. In de onderstaande paragrafen worden de maatregelen uit de strategie geëvalueerd PLANVORMING RIOOLBEHEERPLAN In het rioolbeheerplan worden reinigings en inspectiewerkzaamheden structureel ingepland. Opstellen van het rioolbeheerplan was gepland in 2009 maar is niet op deze wijze uitgevoerd. Jaarlijks worden werkzaamheden ingepland op basis van meldingen en ervaring van het personeel. In het voorliggende vgrp is een reinigings en inspectieplanning opgenomen, zodat een nieuw rioolbeheerplan niet noodzakelijk is. GRONDWATERBELEIDSPLAN Het grondwaterbeleidsplan stond gepland om op te stellen in Het grondwaterbeleid is echter niet in een afzonderlijk document verwoord, maar is onderdeel geworden van voorliggend GRP. Wel is de afgelopen jaren praktisch invulling gegeven aan het grondwaterbeleid, door het herstellen en uitbreiden van het grondwatermeetnet. BASISRIOLERINGSPLAN In het Basisrioleringsplan worden hydraulische berekeningen uitgevoerd om te toetsen hoe het rioolstelsel functioneert bij neerslag en droog weer. Het huidige Basisrioleringsplan dateert uit 2004, actualisatie was voorzien in Over het algemeen heeft het Basisrioleringsplan een looptijd van 10 jaar. Het Basisrioleringsplan wordt daarom in de komende periode geactualiseerd. ONDERZOEK SAMENVOEGEN TWEE HOOFDPOSTEN VOOR DE GEMALEN De gemeente beschikt op dit moment over twee hoofdposten (Teldas van Datawatt en Iview van Van der Linden). Een deel van de gemalen is aangesloten op het Datawatt systeem en een deel van de gemalen is aangesloten op het Iview systeem. Besloten is om langzaam 11

12 Evaluatie over te schakelen naar de hoofdpost van Iview. Dit betekent dat bij gemaalvernieuwingen de Datawatt besturing vervangen wordt door de besturing vanuit Iview. Iview heeft het voordeel dat het ook toegepast wordt door Dordrecht ONDERZOEK INMETEN EN INSPECTEREN OVERSTORTEN In het vorige GRP is aangegeven dat de overstorten iedere 5 jaar ingemeten zouden worden. Besloten is de overstorten voorafgaand aan het opstellen van het Basisrioleringsplan in te meten, omdat dan het functioneren van het stelsel getoetst wordt. In het GRP was tevens opgenomen dat de overstorten jaarlijks geïnspecteerd diende te worden. Jaarlijkse inspectie van overstorten is niet nodig gebleken. Bij het inmeten van de overstorten zal tevens de kwaliteit van de overstortput beoordeeld worden. MONITORING OVERSTORTEN Ter plaatse van de drie bergbezinkbassins worden de overstorten gemonitord. Dit houdt in dat geregistreerd wordt wanneer rioolwater over de overstort naar het oppervlaktewater stroomt. De afgelopen jaren heeft deze monitoring continue plaatsgevonden. De resultaten van deze monitoring worden besproken in hoofdstuk 4. INSPECTIE RIOLERING In het vorige GRP was opgenomen dat jaarlijks 10% van het gemengde en vuilwater stelsel wordt geïnspecteerd met een videocamera. In totaal heeft de gemeente Alblasserdam 62 kilometer gemengde en vuilwater riolering. Jaarlijks zou derhalve circa 6 kilometer geïnspecteerd moeten worden. In figuur 1 zijn de geïnspecteerde lengtes van de afgelopen jaren weergegeven. Gemiddeld is 6,0 kilometer per jaar geïnspecteerd. Dit komt goed overeen met het voorgenomen aantal kilometers. Geinspecteerde lengte (m) Figuur 1: Geïnspecteerde lengte riolering per jaar 12

13 Evaluatie ONDERHOUD REINIGEN RIOLERING In het vorige GRP is opgenomen dat jaarlijks 10% van het stelsel preventief wordt gereinigd. De afgelopen jaren is jaarlijks circa 10% van het riool gereinigd, echter nog niet op gestructureerde wijze. In dit GRP wordt een reinigingsprogramma opgenomen voor de komende 10 jaar. REINIGING EN INSPECTIE GEMALEN Jaarlijks worden alle gemalen 1x gereinigd en geïnspecteerd. Het onderhoud van de gemalen is opgenomen in een raambestek in samenwerking met de gemeente Dordrecht. REINIGING LAMELLENFILTERS De afgelopen jaren zijn een aantal lamellenfilters verwijderd. In de gemeente zijn op dit moment nog 2 lamellenfilters, in de Rijnstraat en de Nicolaas Beetsstraat. De lamellenfilters zijn de afgelopen jaren jaarlijks gereinigd. REINIGING KOLKEN Jaarlijks worden alle kolken (circa 7000 stuk) 1x gereinigd door HVC. Tijdens een extra reinigingsronde langs belangrijke wegen worden circa 2500 kolken nogmaals schoongemaakt MAATREGELEN NIEUWBOUWPROJECTEN Ondanks de economische crisis zijn de afgelopen jaren een aantal woningbouwprojecten gerealiseerd. Het betreft onder andere de projecten Cornelis Smitstraat, Cortgene Haven, Alblasserwerf, Hof en Singel en Waterhoven. In totaal zijn 361 nieuwe woningen opgeleverd. Bij nieuwbouw is zoveel als mogelijk gekozen voor een gescheiden stelsel, waarbij het afvalwater apart wordt ingezameld van het hemelwater. Het hemelwater hoeft daardoor niet onnodig naar de zuivering verpompt en gezuiverd te worden. VERVANGING VAN RIOLERING De afgelopen jaren is riolering vervangen in de straten Patrijsstraat, West Kinderdijk, Karper, De Spil, Tooropstraat, Willem Marisstraat, Paulus Potterstraat, Da Costastraat, Vondellaan, Jacob Catsstraat en de Rivierenbuurt. In o.a. de Zeelt, Zwanenboem en Vossestaart is een dubbel stelsel aangelegd om problemen met wateroverlast in de toekomst te voorkomen. In totaal is 9,0 kilometer riolering vervangen of nieuw aangelegd in In figuur 2 is de nieuw aangelegde en vervangen riolering weergegeven. 13

14 Evaluatie Figuur 2: Vervangen en nieuw aangelegde riolering FACILITAIR GEGEVENSBEHEER Het beheersysteem van de gemeente (MI2, Arcadis) is actueel. De gemeente onderzoekt op dit moment in Drechtsteden verband de mogelijkheden voor aanschaf van een nieuw beheersysteem. In de loop van 2015 wordt verwacht een keuze te maken voor de nieuwe softwareleverancier. De huisaansluitingen worden in een apart systeem bijgehouden 14

15 Evaluatie (Riobase). De persleidingen zijn niet opgenomen in een beheersysteem, maar zijn vastgelegd in een digitale tekening PERSONELE EN FINANCIËLE MIDDELEN PERSONEEL In het vorige GRP werd een personeelstekort geconstateerd van 0,8 fte ten opzichte van de landelijke richtlijnen van stichting Rioned. De capaciteit is de afgelopen jaren niet uitgebreid en de werkdruk wordt daarom ook als relatief hoog ervaren. Met de gemeenten in de Drechtsteden en het waterschap wordt de komende jaren bezien in hoeverre samenwerking mogelijk is, en er van elkaars kennis en capaciteit geprofiteerd kan worden. FINANCIËN De projecten uit het GRP zijn binnen het budget uitgevoerd. De rioolheffing bedraagt voor woningen in ,. Deze rioolheffing komt overeen met de rioolheffing zoals bepaald in het vorige GRP (exclusief inflatiecorrectie). Inflatiecorrectie is de afgelopen jaren niet toegepast. 2.2 WATERPLAN In 2006 heeft de gemeente het Waterplan opgesteld. Voor het waterplan is apart krediet aangevraagd. De aanleg van fase 1 is bekostigd uit het aangevraagde krediet. De uitvoering van fase 2 zal via een apart raadsvoorstel gedekt worden uit het GRP. In het Waterplan zijn een groot aantal maatregelen opgenomen zoals het vergroten van duikers, aanleg van extra water in de Vinkenpolder, afkoppelen op Bos Rijkee, aanleg van natuurvriendelijke oevers en diverse onderzoeken. De komende jaren wordt nog extra water gegraven in de Vinkenpolder, verder zijn alle maatregelen de afgelopen jaren uitgevoerd. 2.3 BELEID ANDERE OVERHEDEN Het vgrp heeft een relatie met beleid van diverse overheden. Voorbeelden hiervan zijn de Europese richtlijn stedelijk afvalwater (1991), de Europese Kaderrichtlijn Water (2000), de Waterwet (2009), het Nationaal Waterplan (2009) en het Provinciaal Waterplan (2009). Vanwege het belang en de actualiteit zal onderstaand echter alleen ingegaan worden op het Bestuursakkoord Water (2011) en het rioleringsbeleid van waterschap Rivierenland (2012) BESTUURSAKKOORD WATER In mei 2011 hebben rijk, provincies, waterschappen, gemeenten en drinkwaterbedrijven het bestuursakkoord water ondertekend. Zij geven daarmee aan samen te streven naar een doelmatiger waterbeheer. Om dit doelmatige waterbeheer te bereiken zijn 5 speerpunten benoemd, waarvan drie relevant voor de gemeentelijke riolering: 15

16 Evaluatie HELDERE VERANTWOORDELIJKHEDEN De gemeente is het eerste loket voor de burger en heeft de zorg voor het rioleringsbeheer. Het waterschap is verantwoordelijk voor het regionale waterbeheer, zuivering van het stedelijk afvalwater en waterkering. DOELMATIG BEHEER VAN DE WATERKETEN Ingezet wordt op een cultuurverandering, waarbij vraagstukken als een gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gezien van verschillende overheden. Kennis en capaciteit moeten daarom gedeeld worden, en operationele taken moeten opgeschaald en geprofessionaliseerd worden. WERKZAAMHEDEN SLIM COMBINEREN In het bestuursakkoord wordt het belang van samenwerking in de afvalwaterketen sterk benadrukt. Werkzaamheden van verschillende overheden moeten zo mogelijk gecombineerd worden om kosten te besparen, de kwaliteit te verhogen en kwetsbaarheid te beperken. De samenwerking en professionalisering in de waterketen moet bij gemeenten en waterschappen in 2020 een besparing opleveren van 380 miljoen per jaar. Hier staat tegenover dat in 2020 door klimaatverandering, verbrede taken en een piek in rioolvervangingen een kostenstijging verwacht wordt van 600 miljoen per jaar. Netto betekent dit derhalve dat met 220 miljoen meer aan middelen in 2020 uitdagingen als de klimaatverandering en de vervangingspiek het hoofd geboden moet worden RIOLERINGSBELEID WATERSCHAP RIVIERENLAND (NOTA SAMEN DOOR ÉÉN BUIS) In 2012 heeft het waterschap haar rioleringsbeleid herzien. In lijn met het bestuursakkoord water is hierbij veel aandacht voor de samenwerking tussen het waterschap en de gemeenten. De nota vormt voor het waterschap het vertrekpunt voor de afspraken die zij met de gemeenten wil maken. De uiteindelijke afspraken moeten een plaats krijgen in afvalwaterakkoorden, Gemeentelijke rioleringsplannen en stedelijk waterplannen. De volgende uitgangspunten zijn in de nota geformuleerd: Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp). Van de gemeente wordt verwacht dat zij een actueel vgrp en Basisrioleringsplan (BRP, hydraulische berekeningen) heeft en dat het waterschap actief betrokken wordt bij het opstellen van deze documenten. Afstemming capaciteit zuivering en riolering. Gemeente en waterschap stemmen ruimtelijke ontwikkelingen met elkaar af en het waterschap verwacht dat de debieten bij gemeentelijke eindgemalen gemeten en geregistreerd worden. Indien wenselijk wordt gezamenlijk een optimalisatiestudie uitgevoerd, op basis van actuele en correcte gegevens. Tot slot wordt van gemeenten een beschouwing verwacht over de inloop van grondwater en de mogelijkheden tot beperking daarvan. Lozingen buitengebied. Het waterschap is bereid het beheer en onderhoud van IBA s (niet van toepassing voor Alblasserdam) over te nemen en verwacht van gemeentes een rol bij controles van de nog resterende ongerioleerde lozingen. 16

17 Evaluatie Grondwater. Het waterschap verwacht van gemeenten terughoudendheid met betrekking tot het toestaan van grondwaterlozingen op het riool. Het grondwaterbeleid dient vastgelegd te worden in het vgrp. Daarnaast richt de gemeente een grondwaterloket in, waarin klachten en meldingen worden aangenomen. Het waterschap is aanspreekpunt bij (tijdelijke) onttrekkingen en lozingen. Afvalwaterakkoord. De afspraken tussen gemeente en waterschap worden vastgelegd in een afvalwaterakkoord. Oorspronkelijke vergunningsvoorwaarden zijn hierbij het uitgangspunt. Tijdens dit GRP zal het afvalwaterakkoord geactualiseerd worden. Overname rioolgemalen en persleidingen. Het waterschap wil eindgemalen en de daarbij horende uitkomende persleidingen overnemen van gemeenten. Inzicht in functioneren afvalwaterketen. Van gemeenten wordt verwacht dat zij kwantitatieve metingen uitvoeren bij overstorten en gemalen, en deze meetgegevens deelt met het waterschap. Het waterschap deelt gegevens van gemalen en watersysteem. Waterkwaliteitsspoor. Het waterschap zet zich in voor proces en coördinatie van het opstellen van het waterkwaliteitsspoor, de gemeente zorgt voor inzet voor het opstellen en uitvoeren van het waterkwaliteitsspoor. Kwaliteit hemelwaterlozingen. Gemeenten volgen het beleid van het waterschap als zij bij afkoppelen willen lozen op open water. Kwetsbare wateren. Lozingen op kwetsbaar water worden onderling besproken. Indirecte lozingen. Controle op indirecte lozingen is een wettelijke verplichting voor gemeenten. Waar nodig wordt het waterschap hierbij betrokken. Voorkomen wateroverlast. Het verharden van meer dan 500 m2 in stedelijk gebied en m2 in landelijk gebied is niet toegestaan, zonder het aangebracht verhard oppervlak te compenseren met extra open water. Er geldt een minimaal verschil tussen een overstortdrempel en buitenwaterpeil van 20 cm. Indien een kleiner verschil niet te voorkomen is wordt een terugslagklep geplaatst om instroming van oppervlaktewater in het riool te voorkomen. Uit het bovenstaande volgt dat veel van gemeenten wordt verwacht. Onder andere in dit GRP zal bepaald worden welke verwachtingen realistisch zijn gezien de personele en financiële middelen, en welke afspraken vastgelegd worden in een afvalwaterakkoord. 17

18 Gewenste situatie 3 GEWENSTE SITUATIE De gewenste situatie wordt vastgelegd met doelen voor de komende periode. Om de doelen te kunnen realiseren moeten eisen worden gesteld aan de toestand en het functioneren van de riolering (functionele eisen). Of aan de functionele eisen voldaan wordt, wordt tot slot meetbaar gemaakt door de maatstaven. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste doelen, functionele eisen en maatstaven voor de komende 4 jaar besproken. Er is hierbij onderscheid gemaakt naar doelen per zorgplicht: doelmatige inzameling en doelmatig transport van stedelijk afvalwater doelmatig beheer van het afvloeiende hemelwater in stedelijk gebied doelmatige verwerking van overtollig grondwater in stedelijk gebied 3.1 DOELEN STEDELIJK AFVALWATER Riolering is in de basis aangelegd om de volksgezondheid te beschermen. Om deze volksgezondheid te beschermen moet het afvalwater probleemloos ingezameld en getransporteerd worden naar de afvalwaterzuivering, of lokaal dient het afvalwater gezuiverd te worden. Om bovenstaande te kunnen realiseren worden de volgende eisen gesteld aan het rioolstelsel. ALLE PERCELEN AANGESLOTEN Alle percelen waar afvalwater wordt geproduceerd zijn aangesloten op de riolering. VOLDOENDE (AFVOER)CAPACITEIT Om na de inzameling het transport van het afvalwater goed te laten verlopen worden een aantal eisen aan het rioolstelsel gesteld. De afvoercapaciteit moet voldoende zijn om bij droog weer het afvalwateraanbod te kunnen verwerken. Het afvalwater moet daarbij binnen 18 uur door de gemalen naar de zuivering worden verpompt, omdat anders kans bestaat op stank en rotting. DE VERVUILING VAN HET OPPERVLAKTEWATER MOET BEPERKT ZIJN In een gemengd stelsel wordt afvalwater en hemelwater gemengd ingezameld. Bij hevige regen is het niet mogelijk al het water in te zamelen en naar de zuivering te verpompen. Het gemengde afvalwater komt in die gevallen tot overstort in oppervlaktewater. Wanneer deze zogenaamde overstorten te vaak voorkomen en te veel afvalwater in het oppervlaktewater komt, heeft dit nadelige gevolgen voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Om het aantal overstorten te beperken moet het gemengde rioolstelsel 9 mm water kunnen bergen, en moeten de gemalen 0,7 mm per uur kunnen afvoeren (de basisinspanning). Streven is om schoon hemelwater zoveel als mogelijk gescheiden van vervuild afvalwater in te zamelen. Gescheiden inzameling betekent een geringere belasting van de zuivering, lagere energiekosten van gemalen en een kleinere vuiluitworp op het oppervlaktewater. Er zitten echter ook nadelen aan een gescheiden stelsel. De kosten voor aanleg en onderhoud zijn hoger, en ook hierbij bestaat de kans op vervuiling van het 18

19 Gewenste situatie oppervlaktewater door foutieve aansluitingen of vervuiling die vanaf de straat het riool inspoelt. Bij vervanging van gemengde riolering wordt daarom in overleg met het waterschap bepaald of aanleg van een gescheiden stelsel doelmatig is. DE RIOLERING EN DE GEMALEN MOETEN IN GOEDE STAAT ZIJN Het functioneren van het rioolstelsel en de gemalen moet in voldoende mate gewaarborgd worden. Storingen aan gemalen moeten direct binnenkomen op de centrale post en deze storingen moeten binnen 24 uur worden verholpen. Disfunctioneren van het rioolstelsel (de buizen) is vaak minder inzichtelijk. Videoinspecties kunnen een indicatie geven van de stabiliteit, afstroming en waterdichtheid van het riool. De gemeente maakt op basis van de inspecties, maar ook op basis van aanvullende informatie zoals leeftijd, hydraulische berekeningen en klachten de afweging of vervanging noodzakelijk is. Om de afstroming in het rioolstelsel goed te houden wordt het rioolstelsel in onderhoudsblokken gereinigd. Alle riolering komt daarbij eens in de 10 jaar aan de beurt. ER DIENT INZICHT TE BESTAAN IN DE TOESTAND EN HET FUNCTIONEREN VAN DE RIOLERING De rioleringsgegevens zijn toegankelijk via het rioolbeheersysteem van de gemeente. Hierin worden revisies van uitgevoerd werk binnen een half jaar verwerkt. Jaarlijks wordt 5% van het riool geïnspecteerd. De resultaten van de inspecties worden beoordeeld en opgenomen in het beheersysteem. GEEN ONGEWENSTE LOZINGEN Om de inzameling goed te laten verlopen is het noodzakelijk dat geen ongewenste lozingen plaatsvinden. Dit kunnen lozingen betreffen van chemische stoffen, die het riool (en zuivering) aantasten, of lozingen met een te grote capaciteit. Controle op bedrijfsmatige lozingen vinden plaats door de omgevingsdienst. De omgevingsdienst brengt jaarlijks verslag uit van haar bevindingen. Particulieren worden geïnformeerd over lozen op het riool via de website van de gemeente. BEPERKEN STANKOVERLAST Bij gemalen en lozingspunten van persleidingen kan stank optreden. In situaties waarbij stank optreedt, moeten maatregelen genomen worden om dit zoveel als mogelijk te beperken. 19

20 Gewenste situatie 3.2 DOELEN HEMELWATER Met betrekking tot hemelwater ziet de gemeente Alblasserdam als haar belangrijkste taak het voorkomen van wateroverlast en het beperken van de milieubelasting. Om hieraan te kunnen voldoen moet het regenwater probleemloos worden ingezameld (daar waar de perceelseigenaar niet in staat is dit zelf te doen) en worden verwerkt. Verwerking kan hierbij inhouden infiltreren in de bodem (door de grondslag niet van toepassing in Alblasserdam), via het oppervlak afvoeren naar nabij gelegen oppervlaktewater of afvoeren via de riolering. Om het bovenstaande te kunnen realiseren worden de volgende eisen gesteld aan het rioolstelsel. VOLDOENDE CAPACITEIT OM WATEROVERLAST ZOVEEL ALS MOGELIJK TE VOORKOMEN Allereerst moet het stelsel voldoende capaciteit hebben om wateroverlast zoveel als mogelijk te voorkomen. Voordat ingegaan wordt op de capaciteit van het stelsel is het noodzakelijk om te definiëren wat onder wateroverlast wordt verstaan. Niet iedere situatie waarbij water op straat optreedt kan gezien worden als overlast. Conform het standpunt van de stichting Rioned maakt de gemeente bij 'water op straat' onderscheid tussen: o o o Hinder: kort durende beperkte hoeveelheden 'water op straat', met een duur in de orde van 15 tot 30 minuten; Ernstige hinder: forse hoeveelheden 'water op straat', ondergelopen tunnels, opdrijvende putdeksels, met een duur in de orde van 30 tot 120 minuten; Overlast: langdurig en op grote schaal 'water op straat', water in winkels, woningen met materiële schade en ernstige belemmering van het (economische) verkeer. Bij overlast en dus materiële schade dient de afweging gemaakt te worden of de kosten voor het verminderen van de kans op overlast opweegt tegen de incidentele kosten voor het verhelpen van de schade. De emoties die waterschade bij particulieren teweeg kunnen brengen dienen echter ook in de afweging betrokken te worden. Voor de bepaling van de capaciteit van het riool gaat de gemeente uit van een bui die statistisch gezien minder dan 1 keer in de 2 jaar voorkomt (bui 08). Bij een dergelijke bui mag geen water op straat optreden. Bij een grotere bui kan wel water op straat en in het extreme geval wateroverlast optreden. DE VERVUILING VAN HET OPPERVLAKTEWATER MOET BEPERKT ZIJN Alblasserdam heeft naast gemengde riolering ook (verbeterd) gescheiden riolering, waarbij het afvalwater en hemelwater in aparte buizen wordt ingezameld. Ook hierbij geldt dat voorkomen moet worden dat hemelwater vervuild raakt (bijvoorbeeld door verkeerde aansluitingen of onvoldoende zuurstof) voordat het geloosd wordt op het oppervlaktewater. Door het rioolstelsel periodiek (eens in de 10 jaar te reinigen) wordt getracht de vuiluitworp naar het oppervlaktewater te beperken. Bij volledig gescheiden stelsels wordt in overleg met het waterschap bepaald of een zuiverende voorziening noodzakelijk is, voordat het hemelwater op het oppervlaktewater wordt geloosd. 20

21 Gewenste situatie Bij rioolvervanging wordt waar mogelijk afgekoppeld. Dit houdt in dat neerslag niet langer via de riolering naar de zuivering wordt afgevoerd, maar direct op oppervlaktewater wordt geloosd. Ook bij nieuwbouwprojecten wordt in principe een gescheiden stelsel aangelegd, waarbij regenwater direct geloosd wordt op oppervlaktewater. 3.3 DOELEN GRONDWATER De gemeente Alblasserdam heeft de inspanningsplicht om te voorkomen dat grondwater de bestemming van een gebied structureel belemmert. De gemeente stelt zich de volgende eisen: INZICHT IN HET GRONDWATERPEIL IN DE GEMEENTE Om vast te stellen of er in een gebied sprake is van structurele grondwateroverlast wordt het grondwaterniveau op verschillende locaties in de gemeente gemeten. Daarnaast worden klachten en meldingen van burgers jaarlijks geevalueerd. Bij nieuwbouw dient de grondwatersituatie beoordeeld te worden. De rioolbeheerder adviseert hierbij over het wenselijk straat en drempelpeil en de aanwezigheid van open water. IN SAMENWERKING MET BURGERS WORDT BIJ STRUCTURELE GRONDWATEROVERLAST GEZOCHT NAAR DOELMATIGE OPLOSSINGEN De gemeentelijke taak begint als er sprake is van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand. Bij tijdelijke en kortdurende problemen (zoals na extreme regenval) heeft de gemeente geen taak. De perceeleigenaar zal het moeten accepteren of zelf maatregelen moeten nemen. Er is alleen sprake van een gemeentelijke taak als gesproken kan worden van overlast. Er is sprake van grondwateroverlast als de gebruiksfunctie wordt aangetast. De gemeente beoordeelt vervolgens of de overlast ontstaat omdat de bewoner het overtollige grondwater niet kwijt kan, of dat problemen ontstaan door fouten in de constructie (lekke kelder, gebrekkig ventilatie). Indien het laatste het geval is, dan is de bewoner zelf aan zet. Wanneer de problemen ontstaan doordat de bewoner het overtollig grondwater nergens kan lozen, heeft de gemeente de inspanningsplicht om het water van de bewoner over te nemen. Hierbij geldt wel dat de mogelijke oplossing (bijvoorbeeld aanleg van drainage in de openbare weg, waar de bewoner op kan aansluiten) doelmatig moet zijn en de kosten binnen de perceelsgrenzen voor rekening van de eigenaar / bewoner zijn. Ook wanneer de gemeente maatregelen treft, is dit een inspanningsplicht. De grondwaterstand is zeker in bebouwd gebied niet volledig te sturen. De gemeente is daarom niet verantwoordelijk voor het regelen van een bepaalde grondwaterstand. 21

22 Gewenste situatie 3.4 DOELEN EFFECTIEF BEHEER EN SAMENWERKING Naast de specifieke eisen ten aanzien van de zorgplichten stelt de gemeente zich een aantal eisen die voor alle zorgplichten gelden en de effectiviteit van het beheer betreffen. OVERLAST TIJDENS WERKZAAMHEDEN DIENT BEPERKT TE ZIJN De werkzaamheden aan de riolering worden afgestemd met de disciplines wegen en groen en de nutsbedrijven, zodat overlast voor burgers beperkt wordt en kosten bespaard kunnen worden. Tijdens de werkzaamheden wordt de bereikbaarheid zoveel als mogelijk gehandhaafd. ER WORDT EEN KLANTVRIENDELIJKE BENADERING NAGESTREEFD Klachten van burgers worden bij de Meldlijn aangenomen en geregistreerd. Klachten worden binnen 24 uur in behandeling genomen en zo spoedig mogelijk afgehandeld. Jaarlijks vindt een evaluatie plaats van de klachten. SAMENWERKING DRECHTSTEDEN EN WATERSCHAP Werkzaamheden aan de riolering zijn onderdeel van de afvalwaterketen. Geplande werkzaamheden worden gedeeld met de gemeenten in de Drechtsteden en het waterschap en indien zinvol in samenwerking uitgevoerd. Op deze wijze wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars kennis en kunde, en kunnen kosten bespaard worden. 22

23 Huidige situatie en toetsing 4 HUIDIGE SITUATIE EN TOETSING In het vorige hoofdstuk is voor de komende 4 jaar de gewenste situatie beschreven in doelen en functionele eisen. In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie in de gemeente beschreven en getoetst aan de gewenste situatie. 4.1 BESCHRIJVING RIOOLSYSTEEM Het rioolsysteem van de gemeente Alblasserdam is weergegeven in figuur 3. Het rioolsysteem kent verschillende bemalingsgebieden die allemaal (al dan niet via een ander bemalingsgebied) via een centrale persleiding lozen op afvalwaterzuiveringsinstallatie Hoogendijk. Figuur 4: Overzicht rioolstelsel Alblasserdam 23

24 Huidige situatie en toetsing In droogweer situaties voert de gemeente circa 400 m3/h afvalwater (huishoudelijk en bedrijfsafvalwater) af. Bij regen kan nog een extra 700 m3/h hemelwater afgevoerd worden. In de bemalingsgebieden Centraal, Blokweer, Dam West, Kinderdijk, West en Vinkenwaard is een overwegend gemengd stelsel aanwezig. Hierbij wordt het afvalwater en hemelwater in een gezamenlijke buis ingezameld. In de andere bemalingsgebieden is een (verbeterd) gescheiden stelsel aangelegd, en wordt het hemelwater apart van het afvalwater ingezameld. Bij rioolvervangingen wordt ook in de gemengde gebieden steeds meer gescheiden riolering aangelegd. Hemelwater hoeft hierdoor niet onnodig naar de zuivering getransporteerd en gezuiverd te worden. Alle woningen en bedrijven in Alblasserdam zijn aangesloten op de riolering. 4.2 OVERZICHT AANWEZIGE VOORZIENINGEN Vrijverval riolering STELSELTYPE In Alblasserdam is in totaal ruim 106 kilometer vrijverval riolering aanwezig, verdeeld over het stelseltype gemengd, vuilwater, hemelwater en drainage transport riool. Het drainage transport riool heeft een drainerende functie, maar voert tevens hemelwater af Gemengd Vuilwater Hemelwater Drainage transport Figuur 5: Lengte riolering per stelseltype 24

25 Huidige situatie en toetsing AANLEGJAAR VRIJVERVAL RIOLERING In figuur 6 is het aanlegjaar van de vrijverval riolering in Alblasserdam weergegeven. Opvallend dat is Alblasserdam een relatief jong stelsel heeft waarbij het merendeel van de riolering is aangelegd in de periode Lengte riolering (m) Aanlegperiodel Gemengd Vuilwater Hemelwater Drainage transport Figuur 6: Aanlegjaar vrijverval riolering In Alblasserdam wordt een theoretische levensduur gehanteerd van 60 jaar. Alle riolering ouder dan 1959 bereikt derhalve deze GRP periode de theoretische levensduur. Met behulp van inspecties wordt onderzocht of deze riolering daadwerkelijk vervangen moet worden. De riolering die deze GRP periode 60 jaar of ouder wordt, is weergegeven in figuur 7. 25

26 Huidige situatie en toetsing Figuur 7: Aanlegjaar vrijverval riolering voor

27 Huidige situatie en toetsing Persleiding In Alblasserdam is 23 kilometer persleiding en drukriool aanwezig. In figuur 8 is de leeftijd van de persleidingen weergegeven. Uit de figuur volgt dat vrijwel alle persleidingen na 1980 zijn aangelegd. Met een theoretische levensduur van 60 jaar moeten deze persleidingen vanaf 2040 vervangen worden. Figuur 8: Aanlegjaar persleidingen en drukriolering 27

28 Huidige situatie en toetsing Gemalen In het stelsel van Alblasserdam zijn 28 gemalen en 72 drukgemalen aanwezig. Daarnaast is in de 3 bergbezinkbassins een spoelinstallatie aanwezig. De gemalen zijn weergegeven op de overzichtstekening in bijlage Overstorten en bergbezinkbassins In het gemengde stelsel zijn 21 gemengde overstorten aanwezig. De gegevens van deze overstorten zijn opgenomen in bijlage 2 en weergegeven op kaart in bijlage 1. Drie overstorten zijn voorzien van een bergbezinkbassin. De overstorten in de bergbezinkbassins worden gemonitord. De bergbezinkbassins hebben de volgende locaties en inhoud: Roemer Visscherstraat 235 m3 Reigerstraat 260 m3 Voltastraat 230 m3 Uit de monitoring volgt dat de bergbezinkbassins aan de Roemer Visscherstraat en Reigerstraat in 2013 niet extern overgestort hebben. Of de interne overstort wel gewerkt heeft is niet bekend. Een betere benutting van deze beide bergbezinkbassins zal één van de belangrijke vragen worden in het nieuw op te stellen basisrioleringsplan. Het bergbezinkbassin aan de Voltastraat heeft in 2013 op 14 dagen een externe overstort gekend. In figuur 8 is de neerslag (gemeten bij KNMI station Hendrik Ido Ambacht) en de overstorten van bergbezinkbassin Voltastraat weergegeven. Uit de figuur volgt dat het bergbezinkbassin bij buien van 15 mm/dag of meer extern overstort. Figuur 8: Overstorten bergbezinkbassin Voltastraat 28

29 Huidige situatie en toetsing Drainage en grondwatermeetnet DRAINAGE Naast de drainage transport riolen is er circa 24 kilometer drainageleiding in Alblasserdam aanwezig. Deze drainageleidingen zijn niet opgenomen in het beheersysteem en worden niet gereinigd. De drainageleidingen zijn wel opgenomen in een tekening ten behoeve van de WION. De ruim 17 kilometer drainage transport riolen zorgen voor een robuuste vorm van drainage. GRONDWATERMEETNET De gemeente heeft een grondwatermeetnet met 38 actieve peilbuizen. De peilbuizen worden iedere maand uitgelezen. De meest recente grondwatermetingen per peilbuis zijn weergegeven in bijlage TOESTAND EN FUNCTIONEREN RIOOLSTELSEL INSPECTIES Voor het bepalen van de kwaliteit van het riool zijn de inspecties van de afgelopen 7 jaar geanalyseerd. Voor in totaal 667 strengen is bepaald of er sprake was van een waarschuwings of ingrijpmaatstaf. Hierbij is gebruik gemaakt van de waarschuwings en ingrijpmaatstaven zoals weergegeven in tabel 1. De getallen staan hierbij voor de ernst van de schade. Waarbij 5 de maximale waarde is. Stabiliteit Waarschuwing Ingrijp Deformatie Scheuren Breuk / instorting Oppervlakteschade Axiale verplaatsing Radiale verplaatsing 3/4 4/ /4/ Afstroming Waarschuwing Ingrijp Wortels Aangehechte afzettingen Bezonken afzettingen Binnendringen van grond Andere obstakels 3/4 3/4 3/4 4 3/4 Infiltratie Waarschuwing Ingrijp Infiltratie 3 4/5 Tabel 1: Waarschuwings en ingrijpmaatstaven STABILITEIT VAN HET RIOOL Of riolering vervangen moet worden is o.a. afhankelijkheid van de resterende stabiliteit van het riool. In figuur 9 is het percentage strengen met een waarschuwings of ingrijpmaatstaf weergegeven bij een verschillend jaar van aanleg. Uit de figuur is duidelijk te zien dat met name bij riolen uit de aanlegperiode veel waarschuwingsmaatstaven voorkomen voor stabiliteit. Deze

30 Huidige situatie en toetsing waarschuwingsmaatstaven komen met name voort uit scheuren en aantasting klasse 3. Een groot deel van de geinspecteerde riolering uit 1930 tot 1959 is nog van goede kwaliteit. De geconstateerde ingrijpmaatstaven vragen echter wel nader onderzoek. Circa 80% van de strengen met een leeftijd jonger dan 60 jaar heeft een goede kwaliteit. Verder ingezoomd op de leeftijdscategorieën volgt dat bij een leeftijd van 50 tot 60 jaar (aanlegjaar ) nog circa 50% van de riolering in een prima conditie verkeert. Na 60 jaar neemt de kwaliteit van het riool duidelijk verder af Percentage strengen met een maatstaf 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% stabiliteit ingrijp waarschuwing goed Figuur 9: Waarschuwings en ingrijpmaatstaven stabiliteit AFSTROMING In veruit het merendeel van de riolen zijn geen obstakels zoals wortels en afzetting aanwezig. In circa 2% van de riolen komt een ingrijpmaatstaf voor. De komende periode wordt onderzocht of deze obstakels weggefreesd moeten worden. INFILTRATIE Aanlegjaar van het riool Bij een beperkt aantal strengen (3%) is sprake van stromende lekkage. De komende periode worden deze strengen nader onderzocht. Bij 14% van de strengen komt druppende lekkage voor. Hiervan is met name sprake in de buizen uit de periode HYDRAULISCHE FUNCTIONEREN Het Basisrioleringsplan dateert uit Vrijwel alle voorgestelde maatregelen uit het Basisrioleringsplan waren reeds voor 2009 uitgevoerd. De afgelopen jaren is veel riolering vervangen 30

31 Huidige situatie en toetsing en is veel verhard oppervlak afgekoppeld. Een herberekening is daarom noodzakelijk om uitspraken te kunnen doen over het hydraulisch functioneren. Op dit moment zijn problemen bekend met veel afvoer van drainwater op industrieterrein Nieuwland. De komende planperiode zal hiervoor een oplossing gezocht moeten worden. Tevens zal in het nieuwe basisrioleringsplan aandacht besteed moeten worden aan de benutting van de (op dit moment niet voldoende functionerende) bergbezinkbassins MELDINGEN RIOLERING In 2013 zijn 22 meldingen geregistreerd met betrekking tot de riolering. Het betreft meldingen over verstoppingen (van huisaansluitingen, kolken of het hoofdriool) wateroverlast en een persleidingbreuk. Over grondwateroverlast zijn meldingen geregistreerd bij de Dam en de Kade. De grondwateroverlast bleek in deze gevallen de verantwoordelijkheid van de eigenaar van het perceel. 4.4 TOETSING HUIDIGE SITUATIE AAN GESTELDE DOELEN In de onderstaande paragraaf wordt de huidige situatie zoals beschreven in dit hoofdstuk getoetst aan de gestelde doelen in hoofdstuk 3. ZORGPLICHT STEDELIJK AFVALWATER Alle percelen waar afvalwater wordt geproduceerd, moeten zijn aangesloten op de riolering, tenzij een lokale behandeling van het afvalwater doelmatiger is. Alle percelen waar afvalwater wordt geproduceerd zijn aangesloten op de riolering. Nader onderzoek vindt plaats naar de aansluiting van het Mercon terrein. De (afvoer) capaciteit van het stelsel is bij droogweer voldoende De verblijftijd bedraagt maximaal 18 uur in alle bemalingsgebieden. De vervuiling van het oppervlaktewater moet beperkt zijn De gemeente voldoet aan de basisinspanning. Ter plaatse van de bergbezinkbassins zijn overstortmeters geplaatst. Bij twee bergbezinkbassins vinden niet tot nauwelijks overstorten op het oppervlaktewater plaats. Bij de bergbezinkbassin aan de Voltastraat is op 14 dagen (een aantal keer op aansluitende dagen) een overstort geweest. Het aantal overstorten is derhalve beperkt. Daar staat tegenover dat het aantal meetlocaties beperkt is en daardoor ook het inzicht beperkt is. In het komende basisrioleringsplan wordt onderzocht hoe de capaciteit van de twee niet functionerende bassins beter benut kunnen worden. Om de vuilemissie te beperken wordt jaarlijks 1/10 e deel van het stelsel gereinigd. Op dit moment zit er echter te weinig structuur in de reinigingsplanning. 31

32 Huidige situatie en toetsing De riolering en de gemalen moeten in goede staat zijn Gemaalstoringen komen centraal binnen. Nadat de storing is beoordeeld wordt indien nodig direct actie ondernomen. De leeftijd van het riool is relatief jong en de kwaliteit is daardoor naar verwachting redelijk goed. Aandachtspunt is de zetting in het noordelijk deel van Alblasserdam, waardoor de kwaliteit van de riolering sterker achteruit kan gaan. Er is inzicht in de toestand en het functioneren van de riolering De gegevens zijn toegankelijk via het rioolbeheersysteem. Jaarlijks wordt 5% van het stelsel geïnspecteerd, waardoor inzicht ontstaat in de kwaliteit van het stelsel. Beoordeling van de uitgevoerde inspecties is de afgelopen jaren beperkt uitgevoerd, de meest urgente schades zijn aangepakt, maar een algeheel beeld van de kwaliteit van het riool ontbreekt. De komende jaren zal meer aandacht besteed worden aan het structureel analyseren van de inspecties. Het huidige basisrioleringsplan dateert uit De afgelopen jaren is veel riolering vernieuwd en is verhard oppervlak afgekoppeld. Daarnaast functioneren twee van de drie bergbezinkbassins onvoldoende. De komende periode wordt een nieuw basisrioleringsplan opgesteld om een actueel beeld van het hydraulisch functioneren te krijgen en de bergbezinkbassins beter te kunnen gaan benutten. De gemeente heeft 3 overstortmeters bij de bergbezinkbassins. 3 overstortmeters op een totaal van 21 gemengde overstorten is beperkt. De komende jaren zal op meer locaties gemeten gaan worden. Er dienen geen ongewenste lozingen op de riolering plaats te vinden. De controle op bedrijfsmatige afvalwaterlozingen wordt verzorgd door de Omgevingsdienst. Er zijn geen problemen met bedrijfsmatige afvalwaterlozingen bekend. Op het industrieterrein Nieuwland is sprake van een grote lozing aan drainwater. De komende periode zal hiervoor een oplossing moeten worden gevonden. Stankoverlast moet beperkt worden Er zijn op dit moment geen locaties bekend waar stank optreedt. ZORGPLICHT HEMELWATER Het stelsel heeft voldoende capaciteit om wateroverlast zoveel als mogelijk te voorkomen. Locaties waarbij er ernstige wateroverlast was bij hevige neerslag zijn de afgelopen periode aangepakt. Dit betrof de Zeelt, Zwanenboem en Vossestaart. Het stelsel en de kolken worden jaarlijks gereinigd om de afstroming te waarborgen. Wel is een nieuw Basisrioleringsplan noodzakelijk om het hydraulisch functioneren te toetsen. Bij het gebied Zuiderstek / Haven zuid is de hemelwaterafvoer niet optimaal. 32

33 Huidige situatie en toetsing De vervuiling van het oppervlaktewater moet beperkt zijn Er zijn geen problemen bekend met foutaansluitingen, waarbij vuilwaterhuisaansluitingen zijn aangesloten op een hemelwaterriool. ZORGPLICHT GRONDWATER Inzicht in het grondwaterpeil in de gemeente De gemeente heeft een uitgebreid grondwatermeetnet en daardoor een goed inzicht in het grondwaterpeil op diverse locaties. In samenwerking met burgers wordt bij structurele grondwateroverlast gezocht naar doelmatige oplossingen De gemeente heeft de afgelopen jaren een aantal gesprekken gehad met bewoners over grondwateroverlast. Bij de betreffende percelen bleek de grondwaterproblematiek de verantwoordelijkheid van de eigenaren van het perceel. EFFECTIEF BEHEER EN SAMENWERKING Overlast tijdens werkzaamheden dient beperkt te zijn Werkzaamheden worden afgestemd met de nutsbedrijven en de disciplines groen, wegen en verkeer. Er wordt een klantvriendelijke benadering nagestreefd Klachten en meldingen worden binnen 24 uur in behandeling genomen en geregistreerd. In 2013 betrof het totaal aantal meldingen 22 Samenwerking Drechtsteden De gemeente heeft eerst de samenwerking gestart in de regio Alblasserwaard Vijfheerenlanden vanwege de relatie met het waterschap Rivierenland. In 2013 is besloten de overstap te maken naar de regio Drechtsteden. Op veel vlakken wordt in deze regio al samengewerkt, daarnaast is deze indeling wat betreft ligging van de gemeente logischer. Op dit moment wordt gewerkt aan een verdere uitbreiding van de samenwerking. 33

34 Strategie 5 STRATEGIE Uit de toetsing in hoofdstuk 4 volgt een aantal aandachtspunten waardoor niet volledig aan alle functionele eisen voldaan wordt. Dit betrof: Het inzicht in het hydraulisch functioneren van het stelsel is beperkt. Het huidige basisrioleringsplan dateert uit De afgelopen jaren is veel riolering vervangen en verhard oppervlak afgekoppeld. Daarnaast blijken twee van de drie bergbezinkbassins niet optimaal te functioneren. Een actualisatie van het basisrioleringsplan is daarom gewenst. Alleen bij de drie bergbezinkbassins zijn overstortmeters geplaatst. Er is onvoldoende inzicht in de algehele kwaliteit van de riolering. Jaarlijks wordt 5% van het riool geïnspecteerd en worden de meest ernstig schades aangepakt. Een structurele beoordeling van de riolering wordt echter niet uitgevoerd. Op het industrieterrein Nieuwland is sprake van een grote lozing aan drainwater. Er zit op dit moment te weinig structuur in de reinigings en inspectieplanning. De komende 4 jaar worden maatregelen uitgevoerd om deze situatie te verbeteren. Daarnaast zijn er maatregelen nodig om de bestaande voorzieningen in stand te houden. Tot slot is er sprake van aanleg van voorzieningen bij nieuwbouw. 5.1 PLANVORMING Gedurende de planperiode zal op een aantal momenten extra ondersteuning of advies noodzakelijk zijn. Te denken valt aan ondersteuning bij de samenwerking in de Drechtsteden, advies bij beoordeling van inspecties of extra analyses van probleemlocaties. Voor deze extra ondersteuning is jaarlijks , geraamd. Binnen het huidige budget Riolering Vaste lasten is reeds budget beschikbaar voor planvorming en advies. Planvorming en advies, jaarlijks, Met behulp van bovenstaand budget worden o.a. de volgende plannen opgesteld OPSTELLEN BASISRIOLERINGSPLAN (2015) Het Basisrioleringsplan geeft inzicht in het huidig hydraulisch functioneren van het stelsel. Daarnaast geeft het mogelijke verbetermaatregelen voor de toekomst, zoals maatregelen om de bergbezinkbassins beter te laten functioneren of om wateroverlast te voorkomen OPSTELLEN GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN Aan het eind van de planperiode dient het voorliggende Gemeentelijk Rioleringsplan geëvalueerd te worden en het beleid geactualiseerd te worden HEMELWATERAFVOER ZUIDERSTEK / HAVEN ZUID De hemelwaterafvoer bij Zuiderstek / Haven zuid is niet optimaal. Op korte termijn zijn er in dit gebied ontwikkelingen gepland. Nagegaan wordt welke aanpassingen noodzakelijk zijn om de tijdelijke situatie voor de komende twee jaar beter te laten functioneren. 34

35 Strategie 5.2 ONDERZOEK Inspectie riolering Jaarlijks wordt 5% van het riool geïnspecteerd, dit komt overeen met circa 5,5 kilometer. De inspecties worden in combinatie met de reiniging uitgevoerd. Ieder jaar wordt de helft van een onderhoudsblok (reiniging) geïnspecteerd (zie figuur 10). De kosten voor de inspecties bedragen circa 2,50/meter. Samen met de Drechtsteden is een bestek gemaakt voor de inspecties. Inspecteren riool, jaarlijks, Inmeten putten Actuele gegevens over de hoogteligging van het riool zijn essentieel voor het uitvoeren van betrouwbare hydraulische berekeningen en om verzakkingen in het stelsel te constateren. Jaarlijks wordt daarom een deel van het stelsel ingemeten. Het budget dat hiervoor jaarlijks gereserveerd wordt bedraagt Jaarlijks kunnen met dit budget circa 300 putten inclusief b.o.b. worden ingemeten. Dit komt overeen met circa 10% van het stelsel. Geadviseerd wordt de putten en strengen in te meten die hetzelfde jaar worden geïnspecteerd. Om betrouwbare berekeningen uit te kunnen voeren in het basisrioleringsplan is het van belang om over actuele waarden van de overstorthoogten en breedten te beschikken. In 2015 worden daarom eerst alle gemengde en verbeterd gescheiden overstorten ingemeten. Inmeten putten, jaarlijks, Overstortmeters en jaarlijkse analyse van de metingen Op dit moment wordt bij 3 van de 21 gemengde overstorten gemeten. In het Basisrioleringsplan (2015) wordt bepaald op welke locaties overstortmetingen nog meer zinvol zijn. Op dit moment wordt uitgegaan van 5 extra overstortmeters. De kosten voor aanschaf en plaatsing van de overstortmeters worden geraamd op 1.000, per meter. Overstortmetingen zijn alleen zinvol als ze regelmatig geanalyseerd worden. Voor deze analyse wordt jaarlijks gereserveerd. Plaatsen overstortmeters, 2015, Analyse overstortmetingen, jaarlijks, ONDERHOUD Reiniging riolering Het periodiek reinigen van het vrijverval stelsel gebeurt per onderhoudsblok. Hierbij wordt het riool eens in de 10 jaar gereinigd. Onderstaand staan de verschillende onderhoudsblokken weergegeven. Jaarlijks wordt met deze onderhoudsblokken circa 10 tot 11 kilometer riolering gereinigd. De eenheidsprijs voor het reinigen van het riool (inclusief verwerking van het slib) bedraagt circa 2,50/meter. Samen met de Drechtsteden is een bestek gemaakt voor de werkzaamheden. Reinigen riool, jaarlijks,

36 Strategie Figuur 10: Reinigingsprogramma Reiniging Kolken Jaarlijks worden in de winter alle kolken gereinigd. Direct na de bladval worden 2500 kolken extra gereinigd omdat deze snel vervuilen door het blad van de bomen. Reinigen kolken, jaarlijks, Klein onderhoud riolering Jaarlijks worden kleine reparaties uitgevoerd aan het riool. Het betreft reparaties van kapotte kolkof huisaansluitingen of het ophalen van verzakte putten. Voor klein onderhoud aan het riool is een budget beschikbaar van klein onderhoud riool, jaarlijks,

37 Strategie Beheer en onderhoud gemalen Voor het beheer en onderhoud van de gemalen is een jaarlijks budget benodigd van Het betreft hier onderhoud en vervanging van de eindgemalen, ondergemalen, drukgemalen en bergbezinkgemalen. Tevens worden hieruit de energiekosten bekostigd en is een bedrag opgenomen voor het onderhouden van het gemalenbeheersysteem. Beheer gemalen, jaarlijks, Rioolgemaal Kortland Beheer en onderhoud gemalen, MAATREGELEN Woningbouwprojecten De komende jaren zijn de volgende woningbouwprojecten gepland. Locatie Nog op te Oplevering leveren woningen Parallelweg Randweg, Boerderij Alblasserwerf (Havenmeester) Hof en Singel Haven Zuid Waterhoven Vinkepolderweg Noord en Landzicht Totaal 267 Tabel 2: Woningbouwprojecten De aanleg van de riolering wordt hierbij bekostigd uit de grondexploitatie. In dit vgrp zijn voor deze woningbouwprojecten daarom geen kosten geraamd. Bij grootschalige woningbouwprojecten wordt een (verbeterd) gescheiden stelsel aangelegd. Bij kleinschalige projecten kan het noodzakelijk zijn om op het bestaande gemengde riool aan te sluiten. In deze gevallen wordt getracht verhard oppervlak af te koppelen op nabij gelegen open water. Bij nieuwe ruimtelijke plannen is het conform het Besluit ruimtelijke ordening verplicht om een watertoets uit te voeren. De watertoets is het proces van vroegtijdig informeren, adviseren en 37

38 Strategie beoordelen van waterhuishoudkundige aspecten in ruimtelijke plannen en besluiten. Uitvoering van de watertoets betekent in feite dat de gemeente en het waterschap samenwerken bij het uitwerken van ruimtelijke plannen, zodat problemen (bijvoorbeeld wateroverlast of verdroging) in het gebied zelf en de omgeving worden voorkomen. In dit kader is het waterschap Rivierenland in een vroeg stadium bij de planvorming betrokken Vervanging vrijverval riolering KORTE TERMIJN Voor de korte termijn zijn reeds een aantal projecten benoemd die in de periode uitgevoerd worden. Het betreft o.a. Makado en Wilgenplein, de woonwagenlocatie, Kastanjelaan, Kerkstraat en Oude Lijnbaan, Johan de Wittstraat en Troelstrastraat, deel dijkriool West Kinderdijk. De verwachte uitgaven voor deze projecten zijn: 2015: : : : LANGE TERMIJN In Alblasserdam wordt een theoretische levensduur gehanteerd van 60 jaar. Voor de zettingsgevoelige wijk Blokweer is een levensduur van 45 jaar gehanteerd. Alle riolering ouder dan 1959 bereikt derhalve deze GRP periode de theoretische levensduur. Deze riolering moet in theorie de komende periode vervangen worden. Met behulp van inspecties wordt onderzocht of deze riolering daadwerkelijk vervangen moet worden. De riolering die deze GRP periode 60 jaar of ouder wordt, is eerder in dit rapport weergegeven in figuur 7. Bij de vervanging van gemengde riolen wordt het wegoppervlak over het algemeen afgekoppeld en wordt het hemelwater in een zogenaamd DT riool (drainage transportriool) ingezameld en afgevoerd naar het oppervlaktewater. De daken van de woningen blijven op de gemengde riolering aangesloten om ingrijpende werkzaamheden op het perceel van bewoners te voorkomen. Met het aanlegjaar van de riolering, de theoretische levensduur en de vervangingskosten per streng (eenheidsprijzen Rioned) zijn de verwachte vervangingskosten per jaar bepaald. In figuur 10 is een overzicht van deze vervangingskosten weergegeven. Uit de figuur volgt dat in de periode circa 5,8 miljoen (excl. BTW) benodigd is voor vervanging van vrijverval riolering. Dit betekent een jaarlijkse investering van , (excl. BTW). Door het relatief jonge stelsel van Alblasserdam gaan de kosten voor vervanging pas vanaf 2050 (sterk) 38