Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Plan van aanpak voor het opstellen van het klimaatplan Portefeuillehouder: Peter Drenth Kerntaak/plandoel: Energietransitie Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Op 7 maart 2018 heeft u het initiatiefvoorstel klimaat vastgesteld (PS ). In onze wensen en bedenkingen hebben wij aangegeven dat wij met u de urgentie delen van de klimaatverandering en de noodzaak tot handelen, ook door de provincie. Met deze brief informeren we u over de stand van zaken en onze planning. Daarbij maken we onderscheid tussen enerzijds de planning voor onze eigen Provinciale bedrijfsvoering en anderzijds regionale energiestrategieën en de provinciale programma s waaronder mobiliteit. 2 Aanleiding Op 7 maart 2018 is in de vergadering van Provinciale Staten het klimaatinitiatief vastgesteld (PS ). In het klimaatinitiatief vraagt u om een klimaatplan op te stellen voor de middellange termijn (2030) met een doorkijk naar In onze brief wensen en bedenkingen hebben wij aangegeven dat wij met u de urgentie delen van de klimaatverandering en de noodzaak tot handelen, ook door de provincie. We zijn blij met de aandacht die u heeft voor het klimaat. Wij hebben toegezegd om u op de hoogte te houden van de ontwikkelingen omtrent het klimaatplan. Nu willen wij u informeren over de planning van het opstellen van het klimaatplan en de stappen die we tot nu toe hebben gezet. 3 Bestaand beleid c.q. kader Uw initiatiefvoorstel heeft als doelstelling voor heel Gelderland 100% klimaat- en energieneutraliteit in 2050, met als tussendoel, 55% CO2 reductie in Deze ambitie is hoger dan de landelijke ambitie om in 2030,49% CO2 reductie te hebben bewerkstelligd. De eigen organisatie van de provincie Gelderland moet in 2030 klimaatneutraal zijn. Klimaatneutraliteit is een term die aangeeft dat bepaalde activiteiten geen negatief effect hebben op het klimaat, waarmee men wil zeggen: geen CO2-emissie. Klimaatneutraal is echter nogal een vaag begrip. Vele processen en stoffen zijn namelijk van invloed op ons klimaat. Binnen de Provinciale Staten van Gelderland worden nut en noodzaak van klimaatbeleid breed gedragen. De klimaatverandering zelf proberen we zoveel mogelijk af te zwakken door het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen: klimaatmitigatie. We dragen hieraan bij via het programma Energietransitie en bijdragen aan het uitwerken van het Gelders Energie Akkoord (GEA). Het is duidelijk dat klimaatverandering ingrijpende maatschappelijke gevolgen heeft en dat handelen Inlichtingen bij: dhr. R. Westerink, telefoonnummer (026) adres: post@gelderland.nl

2 urgent en noodzakelijk is. De gevolgen zijn extremer weer: meer wateroverlast door hoosbuien, meer langdurige droogte, meer hittestress en grotere overstromingsrisico s. Naast mitigatie is daarom ook aanpassing aan klimaatverandering nodig: klimaatadaptatie (PS ). Het zijn dus 2 zijden van dezelfde medaille. Uw initiatiefvoorstel heeft betrekking op klimaatmitigatie, gericht op reductie van broeikasgassen. Samen met gemeenten, waterschappen en andere partners dragen we daarom bij aan het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 en regionale klimaat adaptatie strategieën. In het Deltaplan hebben overheden afgesproken dat klimaatbestendig en water robuust inrichten uiterlijk in 2020 onderdeel is van het beleid en handelen van overheden. Voor de regionale klimaat adaptatie strategieën trekken waterschappen, gemeenten en provincie samen op en verkennen ze kwetsbaarheden en kansen van hun beheergebieden door het doen van stresstesten. Uiterlijk in 2019 hebben alle gemeenten in de gehele provincie een stresstest in regionaal verband uitgevoerd. Landelijke afspraken Doel voor 2023 is 16% hernieuwbare opwek van energie en 1,5% besparing per jaar. Realiseren van duurzame opwek kost tijd, de doorlooptijd voor realisatie van windmolens is bijvoorbeeld 5 a 10 jaar. Om in 2023 gereed te zijn, moet de voorbereiding dus nu al gestart zijn. Daarom wordt de opgave voor 2023 gezien als meters maken. Samen met onze partners in het GEA werken we aan het meters maken o.a. door de realisatie van zon- en windenergie en wijken van de toekomst. Het halen van de doelen voor 2030 is een grote uitdaging. Dat vraagt grote inzet van ons en onze partners. De opgave biedt kansen op verschillende terreinen bijvoorbeeld werkgelegenheid, maar is ook complex: naast het rekening houden met lange doorlooptijden, moet ook het elektriciteitsnet worden aangepast op de veranderende vraag. Een goede planning draagt bij aan een (kosten)effectieve en tijdige realisatie. De regionale energiestrategieën (RESen) voorzien hierin en richten zich op meters voorbereiden voor het realiseren tot Een RES is een programmatische aanpak van de energietransitie, mede gericht op een zorgvuldige ruimtelijke inpassing en bevordering van de maatschappelijke acceptatie. In onze wensen en bedenkingen hebben wij ook het landelijk kader geschetst. In het Interbestuurlijk Programma (IBP) hebben de overheden over samenwerking op een aantal maatschappelijke opgaven afspraken gemaakt, waaronder het opstellen van landsdekkende regionale energiestrategieën (RESen). Klimaat en Energieakkoord Het Kabinet wil afspraken met stakeholders over de uitvoering van de klimaatopgave vastleggen in het klimaat en energieakkoord (KEA). De onderhandelingen daarvoor vinden plaats aan een vijftal zogenaamde sectortafels vallend onder een overkoepelend Klimaatberaad. Tientallen organisaties, waaronder de decentrale overheden, werken momenteel aan die voorstellen. In de zomer worden de hoofdlijnen van het KEA verwacht, ondertekening van het KEA in januari Het KEA geeft inzicht in de nodige technische maatregelen, schetst de beleidsmatige instrumentatie en maakt duidelijk welke partijen aan zet zijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving zal gedurende de zomer de opgave en de bijdrage vanuit de hoofdlijnen van het KEA doorrekenen. De afspraken die in KEA (Klimaat- en Energie Akkoord) worden gemaakt zullen doorwerken in de beleidsdocumenten van de decentrale overheden, waaronder het instrumentarium van de (wet- en regelgeving die zal opgaan in de) Omgevingswet. Regionale Energiestrategieën De afspraken die op landelijk niveau in het IBP en het KEA gemaakt worden, helpen ons bij de realisatie van onze opgave door bv bieden van duidelijkheid en beschikbaar komen van instrumenten en kennis. Aan de andere kant is er nog het nodige onduidelijk. Zo is er landelijk een indicatie maar nog geen definitieve afspraak over planning en inhoud van de RES. Op grond van de indicatieve planning moet er in het najaar een stuurgroep voor de RES ingericht zijn, waarin naast de decentrale overheden ook de stakeholders deelnemen. In januari 2019 moeten alle raden en staten een 2

3 startnotitie opstellen met daarin een opdracht aan de colleges om een RES op te stellen. Rond de zomer van 2019 moet er een aanbod vanuit de RESen zijn voor realisatie in Het aanbod vanuit alle regio s (36) wordt landelijk opgeteld. Als dat niet optelt tot de landelijke doelstelling, zal de restopgave verdeeld worden. Daarvoor zal er een verdelingssystematiek worden uitgewerkt. In januari 2020 moet er dan een definitief aanbod per regio liggen, samen optellend tot de landelijke doelstelling. De verwachting is dat in de RESen in ieder geval de opgave voor de gebouwde omgeving en opwek van hernieuwbare energie moeten worden uitgewerkt. De opwek van hernieuwbare energie omvat ook de energievraag voor mobiliteit en industrie. De RESen moeten bouwstenen leveren voor de omgevingsvisies. Landelijk worden de afspraken over de inhoud van de RES nog verder uitgewerkt, zoals het er nu naar uitziet zijn onderdelen van een RES: Inventarisaties als onderbouwing voor het aanbod: - Huidig energieverbruik en CO2-uitstoot van de regio. - Infrastructurele (net) planning en lopende projecten in de regio - Potentie (ruimtelijk) voor hernieuwbare energie (opwekking, opslag en infrastructuur) - Potentie energiebesparing in de regio Aanbod voor de duurzame warmtebronnen Aanbod voor de hernieuwbare opwek Inzicht in de consequenties voor de infrastructuur in nauwe samenwerking met de netbeheerder. Provinciaal beleid In de vergadering van 11 november 2015 is bij de behandeling van de beleidsbegroting de motie de groene kracht van Gelderland: een voorbeeldige overheid (motie 59), aangenomen. In deze motie heeft u ons gevraagd om de voorbeeldfunctie van de provincie op het gebied van klimaat- en energieneutraliteit ambitieus op te pakken. In een tweetal Statenbrieven (PS , PS ) hebben wij u geïnformeerd over de wijze waarop we deze voorbeeldfunctie hebben opgepakt. Het onderdeel eigen organisatie van het klimaatplan wordt het logisch vervolg daarop. Op 29 juni 2016 heeft u de Beleidsnotitie energietransitie; samen in versnelling (PS ) vastgesteld. Doel daarvan is een energieneutraal Gelderland in Op 5 juni hebben wij de ontwerp-omgevingsvisie Gaaf Gelderland vastgesteld. We geven daarin aan dat de belangrijkste opgaven voor de provincie zijn: duurzaamheid, verbondenheid en economische kracht. Deze ambities sluiten aan bij wat u vraagt in uw klimaatinitiatief. 4 Argumenten/afwegingen/risico's De RESen gaan in ieder geval over gebouwde omgeving en opwekking energie. Daarmee is niet de gehele landelijke klimaatopgave uit het KEA gedekt. Daarom vullen we het Gelderse klimaatplan, waar nodig, aan met opgaven vanuit de andere provinciale programma s, volgend uit het landelijke KEA. Zoals het er nu naar uit ziet zijn belangrijke programma s: mobiliteit waaronder openbaar vervoer, beheer en onderhoud wegen, gezonde en veilige leefomgeving, natuur en landschap en landen tuinbouw. Zo ontstaat de volgende opbouw voor het provinciale klimaatplan: A) Regionale energiestrategieën en programma s B) Provinciale bedrijfsvoering In de bijlage wordt deze indeling schematisch weergegeven. A. Regionale energiestrategieën en programma s RESen, wat gebeurt er nu in Gelderland? 3

4 In Gelderland kennen we 6 regio s: de Achterhoek, Clean Tech, Foodvalley, Noord-Veluwe, regio Arnhem/Nijmegen en Rivierenland. Samen met onze 6 regio s en stakeholders zijn wij bezig met het opstellen van RESen. Vijf regio s hebben een routekaart of energievisie, Rivierenland werkt aan het opstellen ervan. We houden minimaal de landelijke planning aan en waar mogelijk gaan we sneller, aansluitend bij het proces in het GEA. Wij zijn mede eigenaar van de RES en ondersteunen en faciliteren het RES-proces met kennis, en menskracht. Dat doen we op verschillende manieren: - Wij bieden iedere regio 1 fte aan, op voorwaarde van eenzelfde inzet door de regio. De invulling daarvan is maatwerk en daarover zijn we met de regio s in gesprek. - We hebben de regio s een eerste serie ateliers aangeboden: workshops met stakeholders, qua invulling aansluitend bij de wensen van de regio. - We zijn een aanbesteding aan het voorbereiden voor een volgende serie ateliers. De uitkomsten van de ateliers leveren bouwstenen voor afspraken ter invulling van het aanbod dat landelijk gedaan moet worden in de zomer We bereiden een aanbesteding voor om de warmtepotentie per regio in kaart te brengen. - We zullen deelnemen in de stuurgroep RES per regio en desgewenst de regio s ondersteunen bij de inrichting daarvan. - Wij hebben een opdracht verleend voor het in kaart brengen van het energieverbruik van onze gemeenten en regio s, met een inschatting van verbruik en mogelijke opwek in Deze zullen we waar nodig aanpassen aan landelijke rekenmethodieken. Zoals boven aangegeven werken wij al op diverse manieren samen met het GEA aan de energietransitie, bijvoorbeeld in ondersteuning van wijken van de toekomst, onderzoek naar diepe geothermie bij Parenco en wortel en stok aanpak van bedrijven. Deze activiteiten leveren, al dan niet als onderdeel van een RES, bijdragen aan het realiseren van de doelen. Conform de landelijke (voorlopige) planning werken we met de partners tot de zomer van 2019 aan het uitwerken van een aanbod via de RESen. Dit aanbod sluit aan op de afspraken het landelijke klimaatakkoord. Provinciale programma s Als de hoofdlijnen van het klimaatakkoord rond de zomer bekend zijn, ontstaat meer zicht op aanvullende onderdelen die we op regionale/provinciale schaal moeten oppakken om de doelstelling 55% CO2 reductie in 2030 te realiseren. Zoals in de ontwerp Omgevingsvisie (PS ) is opgenomen vindt er bij alles een afweging plaats tussen duurzaam, verbonden en economisch krachtig. Dit geldt voor alle programma s. Voor beheer en onderhoud wegen geldt dat we opdrachtgever zijn. daarbij willen we streven naar duurzaamheid. Voor beheer en onderhoud wegen en regionaal openbaar vervoer is daarbij het uitgangspunt om te streven naar klimaatneutraliteit in Zoals in onze wensen en bedenkingen aangegeven is dit een grote uitdaging omdat de techniek daarvoor nu nog niet beschikbaar is. Wij hebben vraagtekens bij de haalbaarheid van Innovaties, Het tempo waarin deze voor ons breed in de markt beschikbaar zijn, is mede bepalend voor het moment waarop wij klimaatneutraliteit bereiken. B. Provinciale bedrijfsvoering In onze reactie op uw initiatiefvoorstel (PS ) hebben we aangegeven terug te komen op de definitie van de eigen organisatie. Onder de eigen organisatie verstaan wij de provinciale bedrijfsvoering, waaronder gebouwen, de mobiliteit van de medewerkers, (zakelijk en woon-werk) en de catering. Beheer en onderhoudt wegen is hiermee geen onderdeel meer van de provinciale bedrijfsvoering. De reden hiervoor is dat de scheiding tussen RESen/kerntaken en eigen organisatie dan gelijkloopt met de scheiding van programmatische budgetten en daar tegenover Mens&Middelen. In het onderdeel Provinciale bedrijfsvoering beschrijven we naast mijlpalen en resultaten voor de eigen bedrijfsvoering voor de komende coalitieperiode (4 jaar) ook op hoofdlijnen de stappen tot Onderdeel van het plan voor de bedrijfsvoering is een voorstel met ruwe kostenindicaties afhankelijk van de keuzes die er gemaakt gaan worden. De financiële consequenties werken we vervolgens verder uit en nemen we mee bij het bepalen van het vierjarig kader Mens&Middelen voor de volgende Statenperiode. 4

5 Om het klimaatplan voor de Provinciale organisatie te realiseren beginnen wij met een onderzoek en analyse van onze klimaatvoetafdruk (2016). Deze is als bijlage toegevoegd. Aangezien 2016 alweer enige tijd geleden is rekenen we ook de al doorgevoerde oplossingen en initiatieven binnen de Provincie (2016 tot op heden) door. Dit doorrekenen houdt in dat we gaan kijken wat het effect is op de totale CO2-uitstoot. Al deze informatie verzamelen we om een nulmeting op te kunnen stellen. Hierop voortbouwend onderzoeken we mogelijke oplossingen en scenario s, werken die uit, rekenen die door en rapporteren die. Op basis daarvan ontstaat een plan met een concrete planning van stappen, acties en projecten voor de komende coalitieperiode (4 jaar) en meer op hoofdlijnen de stappen tot Dit plan presenteren we in de begroting van 2019 aan u. Resultaten tot nu toe De klimaatvoetafdruk (2016) laat zien dat de provinciale bedrijfsvoering een bruto klimaatvoetafdruk heeft van 4500 ton. Dit is ruim 300 ton (oftewel 7%) meer dan de bruto klimaatvoetafdruk van De Bruto Klimaatvoetafdruk is de som van alle uitstoot aan broeikasgassen. Sinds die tijd zijn er een aantal grote maatregelen genomen die de uitstoot aanmerkelijk hebben doen afnemen. Anders dan een compleet nieuwe footprint is voor het opstellen van het klimaatplan voor de bedrijfsvoering een herijking gedaan. Deze herijking laat zien dat de huidige bruto uitstoot aanzienlijk lager is t.o.v. de bruto klimaatvoetafdruk Dit komt enerzijds omdat de emissiefactoren voor 2017 opnieuw zijn vastgesteld. Anderzijds vanwege de overstap naar de inkoop van groene stroom. Daarnaast zijn er de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen, bijvoorbeeld: - De ingebruikname van het Gelders Huis, dat een energiereductie van 60% heeft opgeleverd t.o.v. de oude situatie. - Het beschikbaar stellen van fietsen en speed pedelecs voor dienstreizen - Deelnemen aan speciale acties om het autogebruik te verminderen en duurzaam reizen te stimuleren (voorbeelden zijn Low Car Diet, bike to work). Daarnaast komen er op korte termijn elektrische deelauto s ter beschikking voor zakelijk ritten ter vervanging van het huurautogebruik. Bovendien starten we met een traject rondom houding en gedrag gericht op het motiveren, stimuleren en enthousiasmeren van medewerkers om vooral duurzaam te reizen met betrekking tot woon-werkverkeer. Onderdeel van het plan voor de bedrijfsvoering is de monitoring. We monitoren nu op basis van de klimaatvoetafdruk. Echter willen we deze door ontwikkelen en verkennen daarvoor of de CO2- Prestatieladder een goed instrument kan zijn. De prestatieladder is een CO2 managementsysteem dat organisaties helpt in het reduceren van C02 uitstoot. 5 Financiële consequenties De eerste inzichten in de financiële consequenties van de plannen voor de eigen organisatie worden meegewogen in vierjarig kader voor Mens en Middelen. 5

6 6 Proces en evaluatie Voor het onderdeel eigen organisatie komen we in de begroting 2019 met een provinciaal klimaatplan met daarin de verdere uitwerking van het uitvoeren van het klimaatinitiatief. Voor het onderdeel RESen komen we na de zomer van 2019 met een verdere uitwerking. We streven ernaar om bij de begroting van 2019 meer duidelijkheid te geven over wat er aanvullend op de RESen moet worden uitgewerkt. Arnhem, 26 juni zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Notitie Klimaatvoetafdruk van de provinciale organisatie 2016 Tekst Elementen van de regionale energie- en klimaatstrategie & visuele toelichting klimaatplan 6