Routekaart op weg naar een energie neutraal Zevenaar nummer datum

Transcriptie

1 Routekaart op weg naar een energie neutraal Zevenaar nummer datum Voorwoord en leeswijzer Het belang van het terugdringen van broeikasgassen (o.a. CO 2 ) door energie besparing en het gebruik van duurzame energie staat al enige tijd hoog op de agenda. Het SER Energieakkoord (september 2014) en het Gelders Energie Akkoord (GEA) - dat ook door Zevenaar op 17 maart 2015 is ondertekend - zijn hier uitingen van. Wereldwijd worden ambities vastgesteld en afspraken gemaakt op het gebied van duurzaamheid en klimaat. Het meest recent zijn de resultaten van de Klimaattop in Parijs; op zaterdag 12 december 2015 zijn 195 landen akkoord gegaan met een nieuw Klimaatverdrag dat de uitstoot van broeikasgassen moet terugdringen. Dit akkoord is bindend en de landen verplichten zich het na te leven. Ook de gemeente Zevenaar neemt nu haar verantwoordelijkheid en zet de nodige concrete stappen om het einddoel, energieneutraal in 2050, te bereiken. De routekaart op weg naar een energieneutraal Zevenaar is een uitvoeringsagenda voor de periode tot 2020 en geeft aan op welke wijze het college de energiedoelstellingen wil bereiken. Deze routekaart is een verdere uitwerking van het coalitieakkoord en het college uitvoeringsprogramma. In voorliggende notitie wordt de routekaart nader toegelicht. In bijlage 1 staan de acties en projecten benoemd die in de periode worden uitgevoerd. Binnen Zevenaar zijn en lopen een tal van projecten zoals de openbare verlichting in de LED en het collectief zonnedak op Hal 12 voor inwoners en bedrijven van Zevenaar, die uiteindelijk bijdrage aan het reduceren van de CO 2 uitstoot. In bijlage 2 worden meer achtergrondinformatie en voorbeelden gegeven.

2 Routekaart inleiding en kader Het college heeft in het coalitieakkoord Samen vooruit, werkt! de ambitie gesteld om in 2050 energieneutraal te zijn. In de Kadernota is milieu en duurzaamheid naast bijvoorbeeld infrastructuur en mobiliteit één van de vijf hoofdthema s, een top 5 prioriteit. De ambitie van energieneutraliteit is overgenomen in de Kadernota en verder uitgewerkt in de Meerjarenbegroting. energiedoelstellingen Het einddoel is om in 2050 energieneutraal te zijn, 100% duurzaam opgewekte energie in de gehele gemeente Zevenaar (overheid, inwoners en bedrijven). Om dit te bereiken is een route in de tijd nodig; de ambities voor 2020 is 20% en voor 2030 is 50% duurzaam. Om in % duurzaamheid/energie neutraliteit te halen moet in de periode meer beweging komen in het beperken van het energieverbruik en het toepassen van duurzame energie. Hiervoor is een stabilisatie van het fossiele energieverbruik (daarna een afname) en een toename van het aandeel duurzame energie noodzakelijk. draagvlak Om het energie neutraal zijn te kunnen realiseren is de wil nodig om dingen anders te doen. Duidelijk zijn in wat de ambitie is en er naar te handelen versterkt het draagvlak, de overheid als voorbeeld. En draagvlak, zowel intern als extern, is essentieel om de ambities samen met andere partijen (organisaties, bedrijven en inwoners) mogelijk te maken. Om de betrokkenheid en motivatie vast te houden is het van belang dat zowel de samenwerking als de resultaten zichtbaar gemaakt worden.

3 ...doorkijk in de tijd De voorliggende routekaart gaat over de periode Na deze periode zijn andere acties en afwegingen nodig om in 2050 energieneutraal te kunnen zijn; het perspectief van morgen. korte termijn ( ) - het perspectief van vandaag - meters maken - goede voorbeeld geven - stimuleren en faciliteren van kansrijke initiatieven - inbedding in organisatie en voorbereiding voor vervolg middellange termijn ( ) - het perspectief van morgen - meters maken (brede(re) toepassing) - voorsorteren op (nieuwe) keuzes/ technieken (herijken) lange termijn (2030 en verder) - het perspectief van morgen - innovaties inzetten wat gaan we in doen In de periode worden meters gemaakt, waarbij de focus ligt op minder verbruik van energie (energiebesparing), de verduurzaming van de energie en als er (nog) geen alternatieven zijn het efficient en zo schoon mogelijk gebruik van de fossiele brandstoffen. Er wordt gekeken naar de (eigen) vastgoed en openbare ruimte, bedrijfsvoering van de gemeente/bedrijven en mobiliteit. Dit zijn thema s waar de gemeente Zevenaar invloed op heeft, zij het direct of indirect. In de tabellen 1.1 en 1.2. (bijlage 1) is dit concreet gemaakt naar acties en projecten met een tijdpad. Naast concrete acties en projecten het maken van meters wordt ook in de periode aandacht besteed aan meer organisatorische vraagstukken zoals: - een programmatische aanpak: (onderzoek naar de mogelijkheden en haalbaarheid) voor een centrale aansturing door programmasturing met verantwoordelijke wethouder en ambtelijke programmamanager/coördinator; - het organiseren van verdiencapaciteit: onderzoek naar andere geldstromen (bijvoorbeeld uit het Gelders Energieakkoord (GEA)), integratie van duurzaamheidsdoelstelling in de F&C systematiek; - communicatie campagne: zowel intern als extern, per project of activiteit zal een afweging plaats vinden over het communicatietraject; - het voorbereiden van het vervolg (periode na 2020): meters voorbereiden en het inzetten van innovaties. Deze vraagstukken zijn in tabel 2.0 (bijlage 1) opgenomen samen met een tijdpad.

4 De lijst van acties en projecten genoemd in de tabellen is het uitgangspunt voor de uitvoering. In de begroting 2016 is een budget opgenomen voor het organiseren van een energieloket en het vergroenen van de inkoop van grijze energie. Voor andere projecten wordt dit nader uitgewerkt. De lijst is dynamisch, door de jaarlijkse monitoring of door initiatieven van derden en kansen die zich aanbieden kan de planning aangevuld of bijgesteld worden. Daar waar het van belang is wordt over deze mogelijke mutaties zowel in- als extern gecommuniceerd. De genoemde acties en projecten zijn input voor de jaarplanningen en begrotingen. De werkzaamheden worden onderdeel van de afdelingsplannen. Als voor activiteiten en/of projecten budget nodig is zal dit per activiteit c.q. project via de reguliere cyclus worden aangevraagd. bijlagen bijlage 1 bijlage 2 tabel 1.1 acties en projecten gericht op het minder verbruik van energie tabel 1.2 acties en projecten gericht op het verduurzamen van energie tabel 2.0 algemene en organisatorische vraagstukken actuele ontwikkelingen

5 tabel 1.1 acties en projecten gericht op het minder verbruik van energie (eigen) gebouwen openbare ruimte huishoudens 1. Investering in duurzame maatregelen: Maatregelen gericht op minder energie verbruik op natuurlijke momenten zoals bij (groot) onderhoud en vervangingen. Dit aspect nader uitgewerkt in de meer-jaren onderhoudsplannen e.d. Uitgangspunt is niet meer 1 op 1 vervangen. Q e.v. bijlage 1 2. Maatregelen zichtbaar maken: In het kader van voorbeeldfunctie en bewustwording worden de uitgevoerde energiebesparende maatregelen zichtbaar gemaakt (zoals zichtbaar maken van het opgewekt vermogen zonnepanelen Hal 12). Naast de duurzame maatregel ook focus op het laten zien Gelders Energie Akkoord maatschappelijk vastgoed: Gemeente Zevenaar is bestuurlijk de trekker van de sub-tafel verduurzamen maatschappelijk vastgoed. Deze sub-tafel is onderdeel van de thematafel de voorbeeldige overheid. Gedeputeerde Jan Jacob van Dijk is de voorzitter van deze tafel. 4. Energieloket: Samen met de gemeenten Rijnwaarden, Duiven, Westervoort en Doesburg wordt met het DEC en de VNG-ondersteuningstructuur Energieakkoord een Liemers Energie-loket georganiseerd voor o.a. informatievoorziening over energiebesparing, maatregelen en (bestaande) subsidies. Planning: eind 2016 is gerealiseerd. 5. Prestatieafspraken woningbouw corporatie(s): In de prestatieafspraken worden de onderwerpen op het gebied van versnelling 0 op de meter, eventueel via BENG (bijna energie neutrale gebouwen), integrale afstemming met o.a. de woonvisie opgenomen 6. Duurzaamheidslening: Onderzoek naar de mogelijkheden van het invoeren van duurzaamheidsleningen tegen aantrekkelijke rentetarieven en uitwerking (relatie afspraken woonvisie). Q Q Organisatie loket: Q1 Q Loket: Q e.v. Q e.v. Q3/Q indirecte invloed indirecte invloed indirecte invloed bedrijfsvoering bedrijven 7. Bewustwording omgaan energie werkomgeving: Binnen de eigen werkomgeving wordt bewust omgaan met energie, dit wordt nader uitgewerkt met personeelszaken en/of communicatie. 8. Werkprocessen screenen op energieverbruik: Bestaande werkprocessen worden gescreend op energieverbruik, dit wordt nader uitgewerkt (zoveel mogelijk aanhaken bij natuurlijke momenten). 9. Energiebesparende maatregelen krijgt een prioriteit: Prioriteit stellen bij toezicht op de verplichting van het toepassen van energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar (regulier / DVO ODRA) e.v. indirecte invloed (eigen) mobiliteit 10. Afwegingsfactor vermindering energieverbruik: Vermindering van energieverbruik is een serieuze afwegingsfactor binnen de gehele organisaties en verbonden partijen bij aanschaf van voertuigen, apparaten, installaties e.d. 11. Eigen wagenpark energie neuraal: In 2016 wordt een notitie opgesteld waarin concreet wordt bekeken waar mogelijkheden liggen, welke mogelijke extra investeringen nodig zijn en binnen welk termijn het eigen wagenpark neutraal is. Q Q2 2017

6 12. Aanschaf van : De daadwerkelijk aanschaf van energiebesparende voertuigen, apparaten, installaties e.d Afstandscriteria in inkoop- en aanbestedingsbeleid: Afstandscriteria is een wegingsfactor in het inkoop- en aanbestedingsbeleid (leveranciers uit de regio vanwege minder transport-km); onderzoek naar de (juridische) haalbaarheid samen met Inkoop Q Minder km voor werk: Stimuleren meer thuiswerken en digitaal vergaderen, dit wordt nader uitgewerkt met Personeelszaken

7 tabel 1.2 acties en projecten gericht op het verduurzamen van energie (eigen) gebouwen openbare ruimte huishoudens 15. Aanbesteding regionale groene energie: In de lopende periode ( ) worden de regionale- en lokale mogelijkheden onderzocht en eventueel geïmplementeerd. Na 2018 (elektriciteit en gas). Doel is om maximaal mogelijk, groene additionele regionaal opgewekte energie in te kopen tegen een acceptabele prijs zodat een substantiële bijdrage wordt geleverd aan de duurzaamheidsdoelstelling. Q1 Q (mogelijk vervolg afhankelijk van de uitkomsten) 16. Investeren in duurzaamheidsmaatregelen: Maatregelen gericht op het gebied van hernieuwbare energie op natuurlijke momenten (KWO, warmtepompen, warmtenet, zonnepanelen, urbane windtechnologie, e.d.). Dit aspect nader uitgewerkt in de meer-jaren onderhoudsplannen e.d Collectieve zonnedaken: Aanbieden van meer dak t.b.v. lokale collectieven (zoals collectief zonnedak BAT); aanhaken bij initiatieven. 18. Samenwerking met andere partijen: Samenwerking gemeente en lokale bedrijven zoals zonnepanelen voor iedereen. bedrijfsvoering 19. vervallen (eigen) mobiliteit 20. Afwegingsfactor energietransitie: Het verwezenlijken van de energietransitie is een serieuze afwegingsfactor binnen de gehele organisaties en verbonden partijen bij aanschaf van voertuigen, apparaten, installaties e.d. 21. Eigen wagenpark energie neuraal: In 2016 wordt een notitie opgesteld waarin concreet wordt bekeken waar mogelijkheden liggen, welke mogelijke extra investeringen nodig zijn en binnen welk termijn het eigen wagenpark neutraal is. doorlopend Q Q indirecte invloed 22. Faciliteren in openbare ruimten: Er wordt in beeld gebracht wat de wensen van de markt zijn en wat de mogelijkheden voor de gemeente zijn. Daarna vindt de uitvoering plaatst. (bijvoorbeeld het plaatsen elektrische laadpunten c.q. palen voor elektrische fiets, -scooter en auto bij openbare gebouwen e.d.) 2017 e.v. 23. OV-concessies en doelgroepenvervoer: Inzet dat de mate van duurzaamheid in OV-concessies en doelgroepen vervoer een doorslaggevende criterium is, criterium opnemen bij de aanbesteding. doorlopend

8 tabel 2.0 algemene en organisatorische vraagstukkenacties 24. Organiseren van coördinerende werkzaamheden i.k.v. duurzaamheid / klimaat / energie binnen de bestaande formatie Q Opbouw netwerk, om onder meer bij initiatieven van derden te faciliteren c.q. te ondersteunen Q (continu) 26. Organiseren van verdiencapaciteit: onderzoek naar andere geldstromen, heroverwegen bestaande begrotingsregels, bestaande capaciteit anders inzetten, grondprijsbeleid/bouwleges (korting bij realiseren van bepaalde ambities) e.d. Q Q Uitwerking van het begrip reële kaders voor het faciliteren en ondersteunen van (lokale) initiatieven 28. Plan van aanpak voor het opstellen communicatieplan / campagne: intern + extern, gericht op verschillende doelgroepen 29. Aanpassen Programmabegroting: onderzoek naar de mogelijkheden en haalbaarheid voor een programmatische aanpak (centrale aansturing door programmasturing met verantwoordelijke wethouder en ambtelijke programmamanager/coördinator); Aansluiten bij overwegingen begroting ihkv de gemeentelijke herindeling Q2/Q Q Q Plan van aanpak vervolg meters maken, de voorbereiding periode /2019

9 Actuele ontwikkelingen bijlage 2 Deze routekaart op weg naar een energieneutraal Zevenaar is uiteindelijk de uitwerking van de ambities op het gebied van energie die zijn vastgelegd in het Milieubeleidsplan Kort samengevat heeft naar aanleiding van de energiedoelstellingen uit het milieubeleidsplan en mede op verzoek van de gemeenteraad op 1 oktober 2014 een Brede Energie Discussie plaats gevonden onder leiding van dhr. Van der Ploeg van Alliander. Deze discussie is de opmaat geweest voor de richtinggevende startnotitie Op weg naar een energieneutraal Zevenaar 2. In deze startnotitie is de richting geschetst hoe het college de uitvoering ter hand wil nemen. Deze startnotitie is op 8 april 2015 besproken met de commissie Ruimte. Voorliggende routekaart is de uitwerking van deze startnotie. De begrippen duurzaamheid en klimaat staan al geruime tijd volop in de politieke en maatschappelijke belangstelling. De huidige grondstoffen zoals gas, olie en steenkool zijn eindig en komen vaak uit politiek instabiele regio s. Door het gebruik van deze fossiele brandstoffen verandert het klimaat met alle gevolgen van dien (wateroverlast schaarste aan water, hitte en hittestress, verontreinigingen en effecten op de gezondheid). 1 2 Het urgentiebesef dat er nú wat moet gaan gebeuren is aanwezig. Wereldwijd maar ook binnen Nederland zijn ontwikkelingen op dit gebied gaande. Hieronder een korte opsomming van enkele gebeurtenissen die in het kader van klimaat en energie zijn gebeurd. internationale en nationale ontwikkelingen - SER Energieakkoord voor duurzame groei (september 2013): partijen binnen Nederland (waaronder de VNG) leggen in dit akkoord de basis voor een breed gedragen, robuust en toekomstig bestendig energie- en klimaatbeleid; - rechtelijke uitspraak in klimaatzaak Urgenda (24 juni 2015): Nederland zal toch de CO 2 -uitstoot in 2020 moeten beperken met ten minste 25% (in plaats van de 17% waarop de overheid nu op koerst). Een klimaatdoelstelling is een juridische zorgplicht geworden; - Klimaatverdrag Parijs (12 december 2015): 195 landen (waaronder Nederland) hebben het akkoord ondertekend. Het Klimaatverdrag van Parijs beoogt de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dit akkoord is bindend en de landen verplichten zich het na te leven. Belangrijke speerpunten uit dit verdrag zijn: gemiddelde temperatuurstijging mag niet meer zijn dan 2 C (met een streven naar max. 1,5 C); alle partijen doen zo snel mogelijk hun best om de uitstoot te verminderen; extra inzet is nodig om de negatieve gevolgen van klimaatverandering aan te pakken; alle partijen moeten financieel bijdrage aan het verlagen van de hoeveelheid broeikasgassen en onderzoek doen naar klimaatbestendige ontwikkelingen. provinciaal en gemeentelijk ontwikkelingen - Coalitieakkoord samen vooruit, werkt! : duurzaamheid is een speerpunt van de huidige coalitie, dat door vertaald is in onder andere de Kadernota en de Meerjarenbegroting; - Gelders Energie Akkoord (17 maart 2015): in navolging van het landelijke Energieakkoord heeft de gemeente Zevenaar het Gelders Energie Akkoord ondertekend. Dit akkoord maakt Gelderland in 2050 klimaatneutraal en levert 1800 extra banen op. Voor de Gelderse energietransitie is samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties nodig; 1 Milieubeleidsplan , vastgesteld op 26 juni richtinggevende startnotitie Op weg naar een energieneutraal Zevenaar, 3 maart 2015

10 - de kern van de discussie over duurzame ontwikkeling is steeds meer het economisch doen en laten geworden en niet milieubescherming sec; - gemeente Zevenaar ondersteunt en participeert in het DEC Liemers (Duurzaam Expertise Centrum). Het DEC Liemers heeft ook ambities vastgesteld die deels overeenkomen met die van de gemeente. De gemeente Zevenaar wil (zoveel mogelijk) de gedeelde ambities gezamenlijk realiseren; wat hebben we al in Zevenaar gedaan Binnen Zevenaar zijn en lopen tal van projecten die uiteindelijk bijdragen aan het reduceren van de uitstoot van CO 2. Hieronder een kleine opsommingen: - 96 zonnepanelen op de gemeentewerf (voorziet in de eigen elektriciteit behoefte) (2014) - collectieve aankoop van zonnepanelen voor inwoners en bedrijven (in StadsRegio-verband) (2014) - duurzaamheidsmaatregelen eigen vastgoed (zoals zwembad en gemeentehuis) ( ) - uitvoering isolatiesubsidie (provincie Gelderland) ( ) - in het kader van het PenO beleid wordt het gebruik (elektrische) fiets gestimuleerd, wordt het reizen met OV (aanschaf OV business Card) en gebruik van elektrische auto voor dienstreizen gefaciliteerd (2016) - openbare verlichting in de LED ( ) - vergroenen inkoop grijze stroom, hiervoor is structureel een budget opgenomen in de meerjarenbegroting collectief zonnedak voor inwoners, MKB ers en ZZP ers op basis van de postcoderoos (resterend dak H12) (2016)