Onderzoeksrapport. Onderzoek naar het verloop van het verketelingsproject ná de renovatie in complex Oud Oostenburg te Amsterdam

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Onderzoek naar het verloop van het verketelingsproject ná de renovatie in complex Oud Oostenburg te Amsterdam Joëlla Tarab Amsterdam, 16 augustus 2015 Studentnummer: Onderdeel: Externe opdracht Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening Domein: Maatschappij en Recht Instituut: Hogeschool van Amsterdam Opdrachtgever: Wijksteunpunt Wonen Centrum Praktijkbegeleider: Guust Augustijn Docentbegeleider: Harmen Kamst

2 Voorwoord Dit is het onderzoeksrapport van mijn externe opdracht. Aangezien ik in het laatste semester van de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening aan de Hogeschool van Amsterdam zit, is dit mijn afstudeeronderzoek. Ik voer dit onderzoek uit voor de organisatie Wijksteunpunt Wonen Centrum. Bij het Wijksteunpunt Wonen Centrum kunnen huurders van het stadsdeel Centrum terecht voor informatie, advies en ondersteuning over huren en wonen. Dit onderzoeksrapport heb ik geschreven voor de medewerkers van het Wijksteunpunt Wonen Centrum. Zij wilden weten hoe hun ondersteuning bij het verketlingsproject in complex Oostenburg is ervaren. Daarnaast is dit onderzoek bedoeld voor de organisaties die betrokken waren bij het verketelingsproject: Dit zijn De Alliantie, Palladion en het Amsterdam Steunpunt Wonen. Zij kunnen hier lering uit trekken hoe in het vervolg een dergelijk project aan te pakken. Graag wil ik mijn dank uiten aan iedereen die heeft bijgedragen aan het eindresultaat van mijn onderzoeksrapport. Mijn dank gaat allereerst uit naar mijn praktijkbegeleider Guust Augustijn, en mijn docentbegeleider Harmen Kamst, voor hun leerzame feedback. Daarnaast wil ik alle personen bedanken die bereid waren een interview te geven, en alle bewoners die de enquête hebben ingevuld. Als laatste wil ik mijn familie en vrienden bedanken die mij al die tijd hebben gemotiveerd en hebben ondersteund tijdens mijn onderzoek. Joëlla Tarab Amsterdam, augustus

3 Samenvatting Na de grote renovatie in wooncomplex Oostenburg te Amsterdam zijn bij alle 147 woningen CV ketels op de zolder geplaatst. De energierekeningen bleken echter onverwacht hoog te zijn. Op 13 februari 2013 is er onderzoek gedaan in het wooncomplex. Dit onderzoek is uitgevoerd door Cauberg Huygen. Uit het rapport dat daaruit voortkwam bleek dat zij geen noodzaak zagen in het verplaatsen van de ketels van de zolder naar de woningen zelf. Hierna is er nog een onderzoek uitgevoerd, dit door Bonarius Installatietechniek. Dit onderzoek is betaald door Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie). Bonarius heeft de Alliantie ervan overtuigd dat verketeling nodig en zinvol was. Dit onderzoek van Bonarius is dus de aanleiding geweest om de ketels toch te verplaatsen. Ook is er toen voor kwalitatief betere ketels gekozen. Bij de verketeling waren verschillende partijen betrokken waaronder het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, Palladion, De Alliantie en de energiewerkgroep Oud Oostenburg. Deze energiewerkgroep is speciaal samengesteld voor dit project en bestaat uit bewoners uit het complex. Het probleem is dat Wijksteunpunt Wonen Centrum (later WSWonen Centrum) niet weet wat het effect van het project is geweest op de huurders. Het is nog onduidelijk of alles naar tevredenheid van de bewoners is gegaan. Ook is het nog niet duidelijk of het project daadwerkelijk heeft geleid tot lagere energielasten. Zijn de woonlasten omlaag? Verder wil het WSWonen Centrum weten hoe de ondersteuning van de samengestelde energiewerkgroep is ervaren. Wat ook een probleem is, is dat sommige huurders het er niet mee eens zijn dat de ketel van de zolder naar de woning wordt verplaatst. WSWonen Centrum wil graag weten of dergelijke weigering juridisch is toegestaan. En als laatste wil het WSWonen Centrum weten of de Alliantie eigenlijk juridisch verplicht was om de verketeling uit te voeren. Zijn zij verantwoordelijk voor de hoge/lage energiekosten van hun huurders? De centrale vraagstelling luidt als volgt: Wat is het effect geweest van het verketelingsproject voor de bewoners van complex Oostenburg? Daarbij heb ik de volgende deelvragen gesteld: 1. Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? 2. Heeft het project geleid tot lagere energiekosten? 3. In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? 4. Hoe is er door De Alliantie omgegaan met bewoners die de ingreep niet wilden en hoe hebben de 5. In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? Het antwoord op de centrale vraagstelling is dat het verketelingsproject een positief effect heeft gehad voor de bewoners van het complex. Het energieverbruik is over het algemeen omlaag gegaan. De samenwerking tussen de verschillende partijen liep goed. Ook vond een meerderheid van de respondenten de ondersteuning van alle betrokken partijen goed. De speciaal samengestelde energiewerkgroep is erg van belang geweest bij het hele project. Dit zowel voor de bewoners als voor de berokken organisaties. 2

4 Toch waren er nog wel een aantal minder goede kanten aan dit project. Wat vooral naar voren kwam is dat het erg lang duurde voor de beslissing kwam om uiteindelijk te verketelen. Het was al eerder duidelijk dat dit de enige oplossing was, en dit heeft veel tijd, geld en moeite gekost. Ook vinden verschillende bewoners dat zij niet altijd juist zijn voorgelicht. De ketels zouden uiteindelijk veel lawaai maken. Ook bleek dat de personen die de ingreep hebben geweigerd vonden dat De Alliantie hier niet juist mee is omgegaan. Bij de conclusie heb ik de volgende aanbevelingen geformuleerd: 1. Nog meer luisteren naar de bewoners 2. Meer opkomen voor de bewoners tegenover andere organisaties De relevante trefwoorden voor mijn onderzoek zijn: - Verketeling - Cv ketel - Wijkssteunpunt Wonen - Bewoners 3

5 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting 2 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding Sociale context Juridische context Centrale vraag Deelvragen Doelstelling Leeswijzer. 8 Hoofdstuk 2; Theoretisch kader vanuit vooronderzoek Doel van het theoretisch kader Energiebesparing Relevante wet- en regelgeving Verketelen Algemene conclusie 12 Hoofdstuk 3 De onderzoeksaanpak Kwalitatief onderzoek Dataverzamelingsmethoden Literatuuronderzoek Surveyonderzoek Interviews Kwaliteit Betrouwbaarheid Validiteit Bruikbaarheid Representativiteit Schematische weergave Hoofdstuk 4 De onderzoeksresultaten

6 4.1 Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? Surveyonderzoek Interviews Heeft het project geleid tot lagere energiekosten? Surveyonderzoek In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? Surveyonderzoek Interviews Hoe is er door De Alliantie omgegaan met bewoners die de ingreep niet wilden en hoe hebben de bewoners dit ervaren? Surveyonderzoek Interviews Literatuuronderzoek In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? Surveyonderzoek Interviews Hoofdstuk 5: Conclusie, aanbevelingen en reflectie Conclusie Beantwoording van de deelvragen Beantwoording van de centrale vraagstelling Aanbevelingen Reflectie.34 Bibliografie Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Brief bij enquête. 37 Enquête

7 Hoofdstuk 1 Inleiding In dit hoofdstuk benoem ik allereerst wat de aanleiding voor mijn onderzoek is. Daarbij komen de volgende vragen aan bod: wat het probleem precies is, voor wie het een probleem is, waarom het een probleem is, hoe groot het probleem is, wie vindt het nog meer een probleem en wat gebeurt als het niet wordt opgelost. Vervolgens geef ik de sociale en juridische context van het probleem van mijn onderzoek weer. Daarna vermeld ik de centrale vraag en de deelvragen. Vervolgens leg ik uit wat het doel van mijn onderzoek is. Tot slot geef ik de verdere opbouw van dit onderzoeksrapport weer in een leeswijzer. 1.1 De aanleiding Het gaat om wooncomplex Oostenburg. Hier zijn bij alle 147 woningen CV ketels op de zolder geplaatst. De energierekeningen bleken echter onverwacht hoog te zijn. Op 13 februari 2013 is er onderzoek gedaan in het wooncomplex. Dit onderzoek is uitgevoerd door Cauberg Huygen. Uit het rapport dat daaruit voortkwam bleek dat zij geen noodzaak zagen in het verplaatsen van de ketels van de zolder naar de woningen zelf. Hierna is er nog een onderzoek uitgevoerd, dit door Bonarius Installatietechniek. Dit onderzoek is betaald door Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie). Bonarius heeft de Alliantie ervan overtuigd dat verketeling nodig en zinvol was. Dit onderzoek van Bonarius is dus de aanleiding geweest om de ketels toch te verplaatsen. Ook is er toen voor kwalitatief betere ketels gekozen. Bij de verketeling waren verschillende partijen betrokken waaronder het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, Palladion, De Alliantie en de energiewerkgroep Oud Oostenburg. Deze energiewerkgroep is speciaal samengesteld voor dit project en bestaat uit bewoners uit het complex. Het probleem Het probleem is dat Wijksteunpunt Wonen Centrum (later WSWonen Centrum) niet weet wat het effect is geweest van het verketelingsproject. Het is nog onduidelijke of alles naar tevredenheid van de bewoners is gegaan. Ook is het nog niet duidelijk of het project daadwerkelijk heeft geleid tot lagere energielasten. Zijn de woonlasten omlaag? Verder wil het WSWonen Centrum weten hoe de ondersteuning van de samengestelde energiewerkgroep is ervaren. Wat ook een probleem is, is dat sommige huurders het er niet mee eens zijn dat de ketel van de zolder naar de woning wordt verplaatst. WSWonen Centrum wil graag weten of dergelijke weigering juridisch is toegestaan. En als laatste wil het WSWonen Centrum weten of de Alliantie eigenlijk juridisch verplicht was om de verketeling uit te voeren. Zijn zij verantwoordelijk voor de hoge/lage energiekosten van hun huurders? Wie heeft het probleem Het WSWonen Centrum, omdat zij niet weten of hun ondersteuning naar tevredenheid is verlopen. De huurders, omdat zij geld willen besparen, en zo min mogelijk last willen hebben van het verplaatsen van de ketel enz. De verhuurder (De Alliantie), omdat het hen geld kost. Palladion, omdat zij willen weten of alle partijen tevreden zijn over hun rol in het geheel en of de financiële last die zij heeft moeten dragen voor de ondersteuning van bewoners in verhouding staat tot het resultaat. Voor andere woningcorporaties kan de uitkomst van mijn onderzoek ook van belang zijn omdat het belangrijk is dat dit soort projecten goed gaan. Dit vooral om energielasten te verlagen, en deze projecten soepel te laten verlopen zonder veel klachten. 6

8 Waarom is het een probleem Er is erg veel tijd, geld en energie in dit project gestoken, door meerdere partijen. Echter is nog niet duidelijk of het nu echt effectief is geweest, of het ook daadwerkelijk veel energie bespaart, en of het allemaal naar tevredenheid is gegaan. Ook is het niet duidelijk of De Alliantie wel verplicht was dit te doen, en hoe omgegaan moet worden met de weigeraars van de verketeling. Antwoord op deze vragen is handig voor de toekomst bij vergelijkbare situaties. Er zullen nog meer van dit soort projecten plaatsvinden dus is het goed om uit te zoeken hoe dit soort projecten het beste uitgevoerd kunnen worden en hoe het juridisch in elkaar steekt. Hoe groot is het probleem De energiebesparing staat hoog op de agenda, dus het is goed om onderzoek te doen hoe dit soort projecten het beste kunnen gaan en hoe het juridisch zit. Dit is voor de gehele sjd praktijk belangrijk. Wat gebeurt er als het probleem niet wordt opgelost Dan blijft het WSWonen Centrum in onzekerheid over of het wel daadwerkelijk bespaart, en over hoe het proces is gegaan. Ze kunnen hier dan geen lering uit trekken. Ook wil Palladion graag weten wat de uitkomst is. Daarbij willen de bewoners zelf weten wat het effect van het hele project is geweest. 1.2 De sociale context De sociale context is de evaluatie hoe het hele proces is verlopen en of het Wijksteunpunt Wonen en het Amsterdam Steunpunt Wonen de huurders goed heeft ondersteund. Ook is er de vraag of het daadwerkelijk energie bespaart, en zij minder hoeven te betalen. Het is namelijk een sociaal complex. Eén van de belangrijkste aspecten in mijn onderzoek is de vraag hoe de bewoners het project hebben ervaren. Het is nog onduidelijk hoe groot de tevredenheid is onder de bewoners. Het gaat om een groep bewoners waarbij een ingrijpend project heeft plaatsgevonden. Belangrijk is om te weten hoe zij dit hebben ervaren. Dit gedeelte van het onderzoek dus is dus erg sociaal. 1.3 De juridische context De juridische context is de vraag of het mogelijk is om te weigeren dat de CV ketel van de zolder naar de woning wordt verplaatst. Voorheen was er namelijk geen CV ketel, en sommige bewoners zijn het er niet mee eens dat er ineens een CV ketel in bijvoorbeeld hun woon- of slaapkamer komt. Een ander juridisch aspect is de vraag of De Alliantie verplicht is om dit te doen. Zijn zij verantwoordelijk voor de hoge/lage energielasten van de huurders? Zijn zij verplicht met een oplossing te komen? De Alliantie heeft huurders geld teruggegeven als financiële compensatie, maar zijn zij tot zoiets verplicht? 1.4 De centrale vraag Wat is het effect geweest van het verketelingsproject voor de bewoners van complex Oostenburg? 1.5 De deelvragen Deelvraag 1; Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? 7

9 Deelvraag 2; Heeft het project geleid tot lagere energiekosten? Deelvraag 3; In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? Deelvraag 4; Hoe is er door De Alliantie omgegaan met bewoners die de ingreep niet wilden en hoe hebben de bewoners dit ervaren? Deelvraag 5; In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? 1.6 Doelstelling Het doel van mijn onderzoek is inzicht krijgen in het effect dat de verketeling heeft gehad op de bewoners van complex Oostenburg. Dit houdt in de tevredenheid van de bewoners, de verloop van de ondersteuning, zowel door het WSWonen Centrum als door Palladion, de redenen en rechten van de weigeraars, en de verantwoordelijkheid van De Alliantie in dit alles. Ook is het doel om erachter te komen of het daadwerkelijk effectief is geweest om de CV ketels te verplaatsen. Dus, zijn de woonlasten gedaald, bespaart dit energie? 1.7 Leeswijzer De opbouw van mijn onderzoeksrapport is als volgt: Na dit hoofdstuk komt in hoofdstuk 2 het theoretisch kader aan de orde. Hierin zet ik uiteen wat ik in mijn vooronderzoek heb gedaan. Ik bespreek meerdere bronnen die relevant zijn voor het onderzoek.. In hoofdstuk 3 beschrijf ik hoe ik mijn hele onderzoek aanpak. Ik leg uit wat voor soort onderzoek het is, welke dataverzamelingsmethoden ik gebruik, en hoe ik de betrouwbaarheid, validiteit, representativiteit en bruikbaarheid van mijn onderzoek waarborg. Ook geef ik de uitvoering van mijn onderzoek schematisch weer. In hoofdstuk 4 komen de resultaten van mijn onderzoek te staan. In het laatste hoofdstuk trek ik mijn conclusies. Ook doe ik aanbevelingen en geef ik een reflectie op het onderzoek. Na het laatste hoofdstuk komen de bibliografie. bijlagen. 8

10 Hoofdstuk 2; Theoretisch kader vanuit vooronderzoek 2.1 Doel van het theoretisch kader In dit hoofdstuk ga ik het hebben over wat anderen al over mijn probleem hebben geschreven. Met andere woorden; ik geef aan op welke schriftelijke bronnen ik mijn onderzoek baseer. Als eerste zal ik het hebben over energiebesparing, en wat hierover is afgesproken in Nederland. Vervolgens ga ik de relevante wet- en regelgeving omtrent mijn onderwerp bespreken. Daarna wil ik het hebben over de verketeling zelf en daarbij eerdere onderzoeken die in het complex zijn gedaan betrekken. Ik sluit af met een conclusie over hoe de bevindingen vanuit het vooronderzoek een basis vormen voor mijn onderzoek. 2.2 Energiebesparing Met de huursector in Nederland zijn een aantal afspraken gemaakt omtrent energiebesparing. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Convenant Energiebesparing Huursector.. (Spies, Hazenu, Laurier, & Kamminga, 2012) Deze is 28 juni 2012 opgesteld en geldt tot 31 december De partijen hierin zijn; 1. De Ministerie voor Binnenlandse Zaken en Koninklijksrelaties 2. Aedes vereniging van woningcorporaties 3. Vereniging Nederlandse Woonbond 4. Vastgoed Belang Vereniging Eén van de beoogde doelen in het convenant is ervoor zorgen dat voor 2020 alle huurwoningen in Nederland energielabel B hebben. In juli 2013 heeft De Woonbond een kort onderzoek uitgevoerd om te inventariseren in hoeverre het kabinetsbeleid invloed heeft op het aantal projecten en investeringen in energiebesparing in de sociale huursector. Dit is vastgelegd in de Quick scan investeren in energiebesparing sociale huursector. (Woonbond, 2013) Slechts 4 van de 52 ondervraagde woningcorporaties zegt het beoogde doel voor 2020 te kunnen halen. Dat betekent dus dat maar 4 corporaties van de 52 ondervraagde corporaties in Nederland denken dat zij gemiddeld energielabel B kunnen halen voor Complex Oostenburg heeft vanaf na de renovatie energielabel B gekregen. Echter was het energieverbruik zo hoog, het energieverbruik dat van tevoren werd gesuggereerd, niet klopte. Ook staat er in het convenant vermeld dat Aedes, Vastgoedbelang en de Woonbond zich ervoor moeten inspannen dat de energiebesparende maatregelen na een ingreep op complexniveau tot lagere woonlasten voor de huurders moeten leiden. Dat betekent dat de afname van de kosten voor elektriciteit en gas als gevolg van een ingreep groter is dan de toename van huur.. Dit is ook van toepassing bij mijn onderzoek. Na de renovatie werden de energielasten juist hoger. Dit was uiteraard niet de bedoeling. Dit was de grootste reden voor de verketeling. Maar wat is zo n energielabel nou precies? (Energielabel woningen) Begin 2015 hebben alle vijf miljoen huiseigenaren van de Rijksoverheid een voorlopig energielabel ontvangen. Dit label is gebaseerd op onder meer bouwjaar en is bedoeld als stimulans om na te denken over kansen voor een comfortabele en energiezuinige woning. Het energielabel voor woningen geeft met de klassen A (groen, zeer zuinig) tot en met G (rood, zeer onzuinig) aan hoe energiezuinig een huis is in vergelijking met soortgelijke huizen. Een energiezuinig huis heeft goede isolatie, dubbel glas, energiezuinige verwarming en zonnepanelen. Het energielabel is een document waarin deze kenmerken zijn beschreven. De bedoeling was dat de woningen na e renovatie energielabel B zouden hebben. Dit bleek echter niet waargemaakt te kunnen worden met het hoge gasverbruik. 9

11 2.3 Relevante wet- en regelgeving Rechten en plichten van een woningcorporatie omtrent energiebesparing De Alliantie heeft geld teruggegeven aan de bewoners nadat bleek dat zij duurder uit waren door de nieuwe cv ketels. Zij hebben dus financieel gecompenseerd. Maar waren zij daar wel toe verplicht? Is een woningcorporatie verantwoordelijk voor de hoge of lage energiekosten van hun huurders? Na oplevering van de woningen in het complex bleek al snel dat veel bewoners hoge energiekosten hadden. Omdat in het voortraject van de renovatie van het complex een energiezuinige woning was beloofd, wilde De Alliantie graag een compensatie aanbieden voor de hoge energiekosten. Ze leverden label B woningen op, waarvan werd gesuggereerd dat daar een bepaald energieverbruik bij zou horen. Dit werd in de praktijk niet waargemaakt, vandaar de compensatie. Deze compensatie was alleen voor de woningen op de begane grond, 1 e en 2 e etage. In december 2012 had De Alliantie al een deel vergoed door een voorlopige tegemoetkoming. Er is daarbij gekozen om een percentage van het gasverbruik te compenseren. Op deze manier werd iemand die veel stookt niet extra beloond ten opzichte van iemand die zuinig is. Een verhuurder moet een huurder altijd informeren over de energieprestatie van de woning. De verhuurder moet zich houden aan de Overlegwet (Wet op het overleg huurders verhuurder). Hier staat onder andere in dat de verhuurder, de huurder, de betrokken bewonerscommissie en de betrokken huurdersorganisatie, op verzoek, zo spoedig mogelijk schriftelijk over zijn beleid en beheer, dat rechtstreeks te maken heeft met de betrokken woongelegenheden of wooncomplexen en de woonomgeving daarvan, dat rechtstreeks van invloed is op de woon- en leefsituatie van de betrokken huurders, alsmede dat voor hen van wezenlijk belang kan zijn. (art 3 wohv). De Alliantie houdt zich hier goed aan, aangezien ze de bewoners van het complex altijd goed hebben geïnformeerd, zowel over de renovatie als de verketeling. Een woningcorporatie is niet verantwoordelijk voor de hoge of lage energiekosten van een huurder. Wel moet de corporatie zorgen dat de woning bepaalde voorzieningen heeft die het de huurder mogelijk maken om met weinig energiekosten toe te komen. De energiekosten zelf zijn de verantwoordelijkheid van de huurder. Gedrag en conform spelen hierbij een zeer grote rol. Rechten en plichten huurders Tijdens het hele project van verketeling zijn er een aantal huurders geweest die weigerden mee te werken. Zij wilden niet dat er plotseling een cv ketel in bijvoorbeeld hun slaapkamer geplaatst zou worden. In het verslag van de informatiebijeenkomst (Wijk, 2013) staat dat bewoners mee moesten werken met het project. Sommige bewoners waren bereid om hun extra stookkosten te behouden omdat ze liever geen ketel in hun woning wilden. Er werd hen toen verteld dat er medewerking van alle bewoners nodig was voor deze oplossing. Iedere bewoner moest meewerken aan de uitvoering van de maatregelen. Toch zijn er dus een aantal bewoners die dit niet hebben gedaan. In mijn onderzoek zal ik meenemen hoe De Alliantie hier mee om is gegaan. 2.4 Verketelen Op 9 juli 2012 is er door het Amsterdam Steunpunt Wonen(later ASW) een rapportage geschreven in opdracht van Palladion en bewonerscommissie Oostenburg. De aanleiding hiervoor waren de hoge energiekosten na de renovatie van de woningen. De Alliantie heeft een onderzoek gedaan naar die hoge verbruiken en daar oplossingen voor bedacht, en het ASW heeft dit onderzoek bekeken. (B. Meintser, 2012) In de aanbevelingen staat; Onze indruk is dat er vooral gekozen is voor makkelijk, goedkoop en 10

12 snel te realiseren oplossingen. De verlaging van het veel te hoge gasverbruik, dat hiermee wordt bereikt, leidt dan ook tot vermindering van het gebruiksgemak (langer wachten op minder warm water). Voor de korte termijn misschien tijdelijk een verbetering. Wat niet door de Alliantie is onderzocht zijn ingrijpender oplossingen. Het lijkt ons dat in ieder geval voor de benedenwoningen en 1e verd. en wellicht ook de 2e verd. de ketel naar de woning moet. Dat zal niet makkelijk zijn, gezien de grote diversiteit aan en geringe oppervlak van plattegronden. Hier is te lezen dat er toen al werd gedacht aan een verketeling.. Op 13 februari 2013 is er een onderzoeksrapport uitgekomen van Cauberg Huygen. Zij hebben onderzoek gedaan naar aanleiding van de klachten over de hoge energieverbruiken. Een primaire oorzaak hiervan bleek de leidingverliezen van het tapwater. Door het plaatsen van de ketel op zolder waren er lange tapwaterleidinglengtes aanwezig. Doordat die leidingen beperkt geïsoleerd waren gaf dit leidingverliezen. (Huygen, 13 februari 2013) Opvallend is dat ze als hoofdmaatregel niet komen met het verplaatsen van de ketel van de zolder naar de woning zelf. De maatregel die zij noemen is dat de leidingverliezen beperkt kunnen worden middels het aanbrengen van isolatie van de leidingen en het toepassen van tijdsturing op de circulatie van tapwater. Hierna is er nog een onderzoek geweest dat uitgevoerd werd door Bonarius. Uit dit onderzoek bleek dat de meest toekomstbestendige oplossing, het verplaatsen van de ketel was. Volgens De Alliantie was dit de enige volwaardige oplossing. Er is gelijk gekozen voor de modernste en beste ketel van dit moment. Het verschilde per woning waar de ketel geplaatst zou worden. Dit komt omdat ze afhankelijk waren van waar de stang zit. Die loopt naar beneden van een reeks woningen onder elkaar. Er zijn verschillende werkzaamheden uitgevoerd. Voordat de werkzaamheden konden beginnen moesten alle woningen een keer bekeken worden. Dit om te bekijken wat de beste mogelijkheid was voor het plaatsen van de ketel. Hierna konden de werkzaamheden starten. Op de begane grond, 1 e en 2 e etage zijn er ketels geïnstalleerd. Er zijn kanalen naar het dak gerealiseerd. En op zolder zijn de ketels en circulatieleiding afgekoppeld. Tijdens de uitvoering van die werkzaamheden hebben de bewoners een aantal dagen geen warm water en verwarming kunnen gebruiken. In mijn onderzoek zal ik meenemen hoe al deze werkzaamheden zijn verlopen. Het onderzoek werd begeleid door bewonerscommissie Hart van Oostenburg. Die commissie werd tijdelijk uitgebreid met een speciaal samengestelde werkgroep. Die energiewerkgroep werd Oud Oostenburg genoemd. Ik ga onderzoeken of deze groep van belang is geweest en hoe de rest van de bewoners deze ondersteuning hebben ervaren. Deze energiewerkgroep heeft samen met De Alliantie en Het Wijksteunpunt Wonen Centrum afgesproken om een evaluatie uit te laten voeren over dit onderzoek. Hier heb ik een intern document van. Hierin staan de onderwerpen die zij aan bod willen laten komen in de evaluatie. Dit zijn onder andere het functioneren van de energiewerkgroep, de uitvoering van het onderzoek door Cauberg Huygen, hoe er is omgegaan met de wensen en/of weerstand van bewoners en hoe iedereen de samenwerking heeft ervaren. Dit was een eerste aanzet, waar ik nu mijn onderzoek op baseer. 11

13 2.5 Algemene conclusie In dit hoofdstuk heb ik genoteerd welke zaken er betrekking hebben op mijn onderzoek. De bevindingen uit mijn vooronderzoek gebruik ik als informatie die relevant is voor het goed kunnen verzamelen van data. Ook zijn de bevindingen uit mijn vooronderzoek van belang voor het begrijpen van de resultaten, analyses en conclusies uit mijn daadwerkelijke onderzoek. 12

14 Hoofdstuk 3 De onderzoeksaanpak In dit hoofdstuk ga ik bespreken hoe ik mijn onderzoek ga aanpakken. Ik begin met uiteenzetten waarom ik voor een kwalitatief onderzoek heb gekozen. Vervolgens zal ik per paragraaf de dataverzamelingsmethoden toelichten die ik zal gebruiken voor mijn onderzoek. Daarna zal ik de betrouwbaarheid, validiteit, bruikbaarheid en representativiteit van mijn onderzoek verantwoorden. Ook zal ik per methode aangeven voor welke deelvraag ik deze gebruik. As laatste zal ik de uitvoering van mijn onderzoek schematisch weergeven. 3.1 Kwalitatief onderzoek De centrale vraag van mijn onderzoek luidt; Wat is het effect geweest van het verketelingsproject voor de bewoners van complex Oostenburg? Deze vraagstelling leent zich voor kwalitatief onderzoek. De centrale vraag is namelijk open. Mijn onderzoek zal voor het grootste deel een evaluatie worden. Ik ga evalueren hoe het hele project van verketeling is verlopen. Ik zal onderzoeken of alles naar tevredenheid van de bewoners is verlopen, maar ook of er nu daadwerkelijk lagere energiekosten zijn. Een klein deel van mijn onderzoek is verkennend, omdat ook uitzoek hoe een aantal zaken juridisch zijn geregeld. Dit doe ik in mijn literatuuronderzoek. 3.2 Dataverzamelingsmethoden De verschillende methodes voor het verzamelen van data die ik voor mijn onderzoek gebruik zijn: literatuuronderzoek, surveyonderzoek en interviews. Ik zal alle drie deze methodes uitwerken. Daarbij zal ik vermelden welke onderzoeksgroep ik ervoor gebruik, hoe ik de methode inzet, waar en wanneer ik hem inzet, van welke hulpmiddelen ik gebruik maak, en welke randvoorwaarden er aan vast zitten. Ook zal ik aangeven voor welke deelvraag/deelvragen ik de methode gebruik. Alleen bij de uitwerking van literatuuronderzoek gebruik ik deze indeling niet, omdat het daar niet aan de orde is Literatuuronderzoek Om mij te oriënteren op mijn onderwerp heb ik eerst literatuuronderzoek gedaan. Dit was nodig voor verschillende delen van mijn onderzoek. Als eerste is het nodig om te weten wat eigenlijk de afspraken zijn in Nederland omtrent energie en woningcorporaties. Vervolgens heb ik de relevante wet- en regelgeving uitgezocht. Dit was ten eerste nodig omdat ik wilde weten wat de rechten en plichten zijn van een verhuurder tegenover zijn huurders, met betrekking tot energiebesparing. Ook heb ik daarbij uitgezocht hoe dit andersom geregeld was. Dus wat zijn de rechten en plichten van een huurder tegenover zijn verhuurder met betrekking tot energiebesparing. Dit was nodig omdat ik moet weten hoe zit met de huurders die niet mee wilden werken met het project. Een ander deel van mijn literatuuronderzoek was het bekijken van de eerdere onderzoeken die zijn gedaan in het complex. Naar aanleiding van de hoge energiekosten na de renovatie, zijn er onderzoeken gedaan in het complex. Het was niet duidelijk hoe het kwam dat de kosten zo hoog waren. De onderzoeken die ik bekeken heb zijn de onderzoeken van Cauberg Huygen en van Bonarius. Dit was nodig omdat één van deze onderzoeken, namelijk die van Bonarius, de aanleiding was om alle ketels naar de woningen te verplaatsen. De bronnen die ik heb gebruikt voor mijn literatuuronderzoek en verwerkt heb in hoofdstuk 2, zijn te vinden in de bibliografie. 13

15 3.2.2 Surveyonderzoek Deelvragen waarvoor ik surveyonderzoek ga gebruiken Deelvraag 1; Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? Deelvraag 2; Heeft het project geleid tot lagere energiekosten? Deelvraag 3; In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? Deelvraag 5; In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? Geschiktheid van de methode Mijn onderzoek heeft betrekking op een redelijk kleine populatie. Het gaat om 147 woningen. Daarvan heb ik er 120 benaderd. Dit omdat de bovenste woningen niet te maken hebben gehad met de verketeling. Daarbij komen dan nog de betrokken organisaties. Echter heeft mijn hoofdvraag betrekking op de bewoners van complex Oostenburg, die 120 woningen dus. Een groot deel van mijn onderzoek gaat in feite over de mening van deze bewoners. De meest geschikte manier om achter de meningen van de bewoners te komen is het afnemen van een enquête. Een steekproef is niet geschikt voor mijn onderzoek omdat het aantal mensen niet heel groot is. Het zou naar mijn mening op die manier geen goed beeld geven van wat alle bewoners vinden. Aan de andere kant zouden interviews juist weer veel te tijdrovend zijn. Bij een enquête wordt er gewerkt met vaste antwoorden, dit bespaart tijd. Onderzoeksgroep De onderzoeksgroep bij deze methode zijn alle bewoners van complex Oostenburg. Hoe zet ik de methode in Ik zal een enquete maken met gesloten vragen. Deze vragen zullen gaan over het gehele project. Hier hoort bij: de mate tevredenheid over het project zelf, de mate van tevredenheid over de ondersteuning van de verschillende betrokkenen, en de mate van tevredenheid over de ondersteuning van de energiewerkgroep.. Ook zal ik de vraag stellen of zij nu daadwerkelijk minder geld betalen voor hun energie. Ook zal ik daarbij de vraag stellen of zij het verschillen willen noteren. Waar zet ik de methode in De enquête zal ik per mail naar alle bewoners opsturen. Indien er geen adres bekend is, zal ik de enquête in de brievenbus doen, en erbij vermelden dat ik hem twee weken later op kom halen. Dit zal ik in de avonduren doen omdat dan de meeste mensen thuis zijn. 14

16 Wanneer zet ik de methode in Het tijdsbestek dat ik wil aanhouden bij het afnemen van de enquête is twee weken. Dit is een richtlijn, als ik hier iets van afwijk zal dit geen probleem zijn. Wel wil ik het liefst zo snel mogelijk de enquêtes terug hebben, zodat ik ze kan analyseren. De s zal ik direct sturen wanneer ik daadwerkelijk met de uitvoering van mijn onderzoek start. Hulpmiddelen Voor mijn surveyonderzoek zal ik gebruik maken van een enquête met bijgevoegde brief. In deze brief wil ik mezelf voorstellen en mijn onderzoek kort toelichten. Randvoorwaarden Het grootste risico is de non-respons. Bij enquêtes per mail bestaat er altijd de kans dat de respondenten hem niet in willen vullen. Dit simpelweg omdat ze er geen zin in hebben of geen tijd voor hebben. Wanneer je telefonisch enquêtes af zou nemen zou de non-respons lager zijn, omdat er dan zelf invloed uitgeoefend kan worden op de persoon die gebeld wordt. Helaas zou dit te veel tijd kosten bij mij onderzoek. Een andere randvoorwaarde is dat ik geen uitleg kan geven bij de vragen wanneer deze niet begrepen worden. Ook wanneer een respondent een antwoord geeft dat niet helemaal op de vraag slaat, kan ik hier geen toelichting op geven Interviews Deelvragen waarvoor ik interviews ga gebruiken Deelvraag 1; Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? Deelvraag 3; In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? Deelvraag 4; Hoe is er door De Alliantie omgegaan met bewoners die de ingreep niet wilden en hoe hebben de bewoners dit ervaren? Deelvraag 5; In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? Geschiktheid van de methode Wanneer ik wat dieper op het onderwerp in wil gaan, en wat meer invloed wil hebben op de antwoorden is het houden van interviews de meest geschikte methode. Wanneer ik bijvoorbeeld met iemand van Palladion wil spreken, of De Alliantie, wil ik diep op het onderwerp ingaan. Met een enquête is dat niet mogelijk, in tegenstelling tot een interview. 15

17 Onderzoeksgroep De respondenten van de interviews zullen zijn; Een medewerker van De Alliantie, een medewerker van Palladion, een medewerker van Amsterdam Steunpunt Wonen, een lid van de speciaal samengestelde energiewerkgroep, een lid van de bewonerscommissie, en een medewerker van Wijksteunpunt Wonen Centrum. Ik wil met ieder van deze organisaties een gesprek om uit te zoeken hoe zij het hele project en de samenwerking ervaren hebben. Ook wil ik nog een aantal huurders interviewen om dieper op de enquête in te gaan. Hoe zet ik de methode in Door middel van de interviews met de verschillende organisaties wil ik erachter komen hoe zij vonden dat het hele project ging. Dit is van belang omdat bij een dergelijk project goede samenwerking erg belangrijk is. Waar ik het met De Alliantie ook nog over wil hebben is hoe zij om zijn gegaan met de bewoners die in eerste instantie niet mee wilden werken. Ik zal de organisaties allemaal telefonisch benaderen om te verzoeken of zij mee willen werken aan een interview voor mijn onderzoek. Ook wil ik dan nog een aantal bewoners interviewen, om toch nog iets dieper op het onderwerp in te gaan. In de enquêtes die ik opstuur zal ik als laatste de vraag stellen of zij ook nog mee zouden willen werken aan een interview. Wanneer ik de ingevulde enquêtes dan terug heb, zal ik kijken welke mensen een interview willen geven. Ik hoop dat dit er in ieder geval tien zijn, zodat ik wel een aardig beeld kan vormen. Waar zet ik de methode in De interviews met de organisaties zullen bij de organisaties zelf plaatsvinden. Dit is het makkelijkst voor hen aangezien zij er dan geen moeite voor hoeven te doen. Het lid/de leden van de energiewerkgroep zal ik vragen wat zij zelf het prettigst vinden. Ik kan bij ze thuis komen om het interview daar te laten plaatsvinden. Ook kan ik voorstellen om het bij het Wijksteunpunt Wonen Centrum te laten plaatsvinden. Ik kan daar met ze in een aparte ruimte zitten als ze dit prettig vinden. Ditzelfde geldt voor de bewoners die mee willen werken. Het kan bij hen thuis, maar het kan ook bij het Wijksteunpunt als ze dit willen. Wanneer zet ik de methode in Direct wanneer ik met mijn onderzoek start, zal ik de organisaties en de leden van de energiewerkgroep benaderen met de vraag of zij mee willen werken. Zij kunnen dan zelf aangeven wanneer hen het beste uitkomt. Ik zal dan een afspraak met ze maken wanneer ik langs kom. De bewoners stel ik de vraag of ze mee willen werken in de enquête. Mijn streven is om alle interviews eind mei/begin april te houden. Dan heb ik daarna ongeveer nog een maand om alles te analyseren. Hulpmiddelen De interviews die ik ga houden zullen half gestructureerd zijn. Ik zal vragen stellen aan de hand van een topiclijst, maar zal wel ruimte overlaten voor eigen inbreng van de respondent. Het zal erg afhangen van de situatie. Het belangrijkste is dat de respondent zich op zijn of haar gemakt voel, zodat er een gevoel ontstaat dat hij of zij open en eerlijk antwoord kan geven. Alle interviews zal ik opnemen met mijn telefoon zodat ik later alles exact terug kan luisteren. 16

18 Randvoorwaarden Waar rekening mee gehouden moet worden is de bereidheid van de respondenten. Het kan zijn dat mensen niet mee willen werken. Bij de organisaties ben ik hier niet zo bang voor, omdat ik van bijna allemaal al weet dat ze graag mee willen werken. Ze zijn namelijk allemaal gemoeid met de uitkomst. Ook van de leden van de energiewerkgroep weet ik zeker dat zij mee willen werken, aangezien zij het hele project al actief zijn. Bij de rest van de bewoners is het nog even afwachten. Wanneer zij niet de tevreden zijn over veel dingen ga ik er vanuit dat zij wel een interview willen doen, omdat zij dat dan kwijt willen en hopen dat er iets mee gedaan wordt. 3.3 Kwaliteit De kwaliteit van mijn onderzoek is te meten aan de volgende criteria: betrouwbaarheid, validiteit, representativiteit en de bruikbaarheid Betrouwbaarheid De betrouwbaarheid van mijn onderzoek zal ik waarborgen door duidelijke enquêtevragen te stellen, die ieder mens van elk niveau kan begrijpen. Ook zal ik bij de interviews duidelijk zijn en zo nodig goede uitleg geven. De enquêtes zal ik houden onder alle 120 woningen (de bovenste verdiepingen hebben niet te maken gehad met de verketeling) zodat toeval het onderzoek niet beïnvloedt. Ook kan ik zelf het onderzoek niet negatief beïnvloeden, omdat ik het project zelf niet heb meegemaakt, dus ik geen idee heb hoe het verlopen is en wat het uiteindelijke effect is geweest. Alle interviews die ik hou zal ik opnemen, dus zal er geen onduidelijkheid zijn over wat er precies is gezegd Validiteit De validiteit van het onderzoek zal ik waarborgen door goed na te denken over alle enquête- en interviewvragen. Ik zal ze zo proberen te stellen dat ik met de antwoorden mijn deelvragen kan beantwoorden. Ik weet zeker dat ik de juiste onderzoeksgroep gebruik, omdat het maar over één complex gaat. De interviews die ik ga afnemen zal met de betrokken partijen zijn Bruikbaarheid De bruikbaarheid van het onderzoek zal ik waarborgen door de opdrachtgever nauw te betrekken bij mijn onderzoek. Ook betrek ik leden van Palladion, de energiewerkgroep en De Alliantie bij mijn onderzoek. Er zal niets in mijn onderzoek komen te staan wat niet is gecheckt door de verschillende partijen. Mijn onderzoek zal bruikbaar zijn voor De Alliantie wanneer zij in de toekomst weer zo n project gaan uitvoeren. Met de uitkomst van mijn onderzoek kunnen zij namelijk zien wat er goed en wat er minder goed is gegaan. Ook kunnen Palladion en het Wijksteunpunt Wonen mijn onderzoek gebruiken om lering uit te trekken. Door regelmatig contact te houden met Wijksteunpunt Wonen Centrum, Palladion en De Alliantie zorg ik ervoor dat we op één lijn blijven wat betreft het onderzoek Representativiteit De representativiteit van mijn onderzoek zal ik waarborgen door mijn enquête aan alle bewoners van het hele complex te sturen. Ik verwacht dat in ieder geval de helft hem in zal vullen. Dit geeft een goede afspiegeling van de populatie waar mijn onderzoek betrekking op heeft. 17

19 3.4 Schematische weergave Deelvraag Methode Onderzoeksgroep Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? Heeft het project geleid tot lagere energiekosten? Surveyonderzoek Interviews Surveyonderzoek Bewoners van complex Oostenburg Bewoners van complex Oostenburg Bewoners van complex Oostenburg In hoeverre heeft de speciaal samengestelde energiewerkgroep Oud Oostenburg bijgedragen aan het soepel verlopen van het project? Hoe is er door De Alliantie omgegaan met bewoners die de ingreep niet wilden en hoe hebben de bewoners dit ervaren? In hoeverre zijn de bewoners van complex Oostenburg tevreden over het hele proces van de verketeling? Surveyonderzoek Interviews Literatuuronderzoek Surveyonderzoek Interviews Surveyonderzoek Interviews Bewoners van complex Oostenburg Leden van de energiewerkgroep Medewerkers van De Alliantie Medewerkers van Palladion Medewerkers van het WSWonen Centrum Medewerkers van het ASW Leden van de bewonerscommissie N.v.t. Bewoners van complex Oostenburg Bewoners van complex Oostenburg Medewerkers van De Alliantie Bewoners van complex Oostenburg Bewoners van complex Oostenburg Medewerkers van het WSWonen Centrum 18

20 Medewerkers van het ASW Lid van de bewonerscommissie 19

21 Hoofdstuk 4 De onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk zal ik de resultaten van mijn onderzoek beschrijven. Allereerst zal ik vermelden wat de onderzoeksgroepen binnen mijn onderzoek zijn. Daarnaast zal ik aan de hand van de betrouwbaarheid en representativiteit bij de uitvoering aangeven in hoeverre ik genoeg respondenten heb geïnterviewd en geënquêteerd, en of ik het onderwerp vanuit meerdere invalshoeken heb onderzocht door verschillende soorten respondenten te gebruiken. Verder vermeld ik of de respondenten die ik heb gebruikt passen bij het doel van mijn onderzoek. Na dit gedeelte zal ik de feitelijke beschrijving van mijn bevindingen geven in relatie tot de deelvragen en de toepasselijke dataverzamelingsmethoden. Ook geef ik een analyse van de onderzoekopbrengst. In het volgende hoofdstuk zal ik daar pas een conclusie uit trekken over de centrale vraag en de deelvragen. Onderzoeksgroepen Naast literatuuronderzoek heb ik nog twee vormen van dataverzamelingsmethoden ingezet: surveyonderzoek en interviews. Ik heb enquêtes afgenomen bij alle bewoners in het complex Oostenburg waarbij de cv ketel in de woning terecht kwam. Verder heb ik interviews gehouden met de verschillende betrokken partijen. Met een lid van de energiewerkgroep, een medewerker van Palladion, een bewoner, en een medewerker van De Alliantie. Betrouwbaarheid en representativiteit Voor mijn surveyonderzoek beoogde ik alle bewoners te benaderen waarbij de cv ketel in de woning was geplaatst. Ik heb bij 120 van de 147 woningen in het complex een enquête in de brievenbus gedaan. De woningen op de bovenste verdieping heb ik overgeslagen omdat bij hen niets was veranderd. Van de 120 enquêtes die ik heb verspreid, heb ik er 33 teruggekregen. Ik kom hierdoor op een respons van 27,5%. Voor mijn surveyonderzoek heb ik geen gebruik gemaakt van een steekproef, omdat ik alle eenheden van de populatie die ik onderzocht bij mijn onderzoek heb betrokken (Baarda, 2009). Ik heb de bewoners twee opties gegeven om de enquête in te leveren. Ze konden ervoor kiezen om de enquête bij een medebewoner in de brievenbus te doen, zodat zij geen postzegel nodig hadden. Ook konden ze ervoor kiezen om de enquête op te sturen naar het Wijksteunpunt Wonen Centrum. Helaas hebben honderd mensen niet gereageerd. Er is sprake van een redelijk lage respons. Dit zorgt er voor dat de representativiteit wellicht niet volledig kan worden gewaarborgd. De respondenten die ik heb geënquêteerd passen wel bij het doel van mijn onderzoek, ik heb geen verkeerde mensen geënquêteerd. Ik heb namelijk alleen de mensen geënquêteerd die ook daadwerkelijk te maken hebben gehad met het verketelingsproject. Dit zorgt er voor dat de betrouwbaarheid van mijn onderzoek wordt vergroot. 20

22 Verder heb ik interviews gehouden. Ik beoogde met alle betrokken partijen in ieder geval één interview te houden. Ik heb een interview gehouden met de betrokken medewerker van Palladion, met een betrokken medewerker van De Alliantie, met een betrokken medewerker van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, met een betrokken metdewerker van het Amsterdam Steunpunt Wonen, met een lid en voormalig voorzitter van de energiewerkgroep, met een lid van de bewonerscommissie, en met een bewoner. Ik heb genoeg respondenten geïnterviewd, omdat ik van elke betrokken partij waarover ik iets wil weten in mijn deelvragen, de betrokken persoon gesproken heb. Hierdoor waarborg ik de representativiteit. De respondenten die ik heb geïnterviewd waren allemaal nauw betrokken bij het verketelingsproject waardoor zij passen bij het doel van mijn onderzoek. Dit verhoogt de betrouwbaarheid van de resultaten. Ik bekijk het onderwerp vanuit meerdere invalshoeken. Ik heb bijvoorbeeld verschillende respondenten onderzocht. Namelijk medewerkers en bewoners. Hierdoor zijn de resultaten van mijn onderzoek nog betrouwbaarder. 4.1 Hoe hebben de bewoners de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum, Amsterdam Steunpunt Wonen, De Alliantie en Palladion (vereniging bewonerscommissies voor belangen van huurders van de Alliantie) ervaren? Voor de beantwoording van deze deelvraag heb ik gebruik gemaakt van surveyonderzoek en interviews De resultaten leest u hieronder in de volgende sub paragrafen Surveyonderzoek Voor het surveyonderzoek heb ik van 33 van de 120 benaderde bewoners een ingevulde enquête teruggekregen. Ondersteuning Palladion Beoordeling Palladion met een cijfer op een schaal van één tot tien Aantal bewoners Figuur 1 Beoordeling Palladion 21

23 In deze grafiek is te zien dat 26 respondenten deze vraag hebben ingevuld (79%). De overige zeven respondenten hebben deze leeg gelaten (21%). Bij een aantal stond de opmerking dat zij er niet van op de hoogte waren dat Palladion ook bij dit project betrokken was. Verder is er te zien elf bewoners het cijfer vijf of lager gaven (42%) De overige 58% gaf een zes of hoger. Ook heb ik de vraag gesteld of men nog op- of aanmerkingen had over de ondersteuning van Palladion. Zeven bewoners hebben hier iets ingevuld, dit is 26% van de respondenten. De overige 74% heeft niets of gaf aan niet geweten te hebben dat Palladion ook betrokken was bij het project. De antwoorden staan hieronder vermeld in een tabel. Op- of aanmerkingen over de ondersteuning van Palladion Nadat uitkwam dat het verplicht was, op alle mogelijke manieren aan de bel getrokken over het verplichte karakter. Dat het niet verplicht was, zoals in de vergadering was toegezegd, kwam nu niet in de notulen Palladion wilde met de ondersteuning stoppen na het voorstel om genoegen te nemen met inspuiten isolatiemateriaal enz.; lapmiddelen. Pas na aandrang van de energiewerkgroep kwam de eindoplossing : Verketeling door Bonarius Palladion had goed contact met de bewonerscommissie Heb de indruk dat met name in het begin ze onvoldoende ondersteuning boden Ze handelden precies op het juiste moment Niks van gezien, was niet eens op de hoogte dat zij betrokken waren Ik heb hier niemand van gezien Het proces binnen De Alliantie verliep erg traag. Er is toch overleg tussen Palladion en De Alliantie? Ondersteuning Wijksteunpunt Wonen Centrum / Amsterdam Steunpunt Wonen Beoordeling Wijksteunpunt Wonen Centrum / Amsterdam Steunpunt Wonen met een cijfer op een schaal van één tot tien Aantal respondenten 22

24 Figuur 2 Ondersteuning Wijksteunpunt Wonen / Amsterdam Steunpunt Wonen Uit de grafiek blijkt dat vier bewoners deze vraag niet hebben ingevuld (12%). Vier bewoners geven het cijfer vijf of lager (14%). 25 Bewoners geven een zes of hoger (86%). Ook heb ik de vraag gesteld of men nog op- of aanmerkingen had over de ondersteuning van het Wijksteunpunt Wonen Centrum / Amsterdam Steunpunt Wonen. Negen bewoners hebben hier iets ingevuld, dit is 27% van de respondenten. De andere 73% heeft niets ingevuld of genoteerd dat zij niets te maken hebben gehad met het wijksteunpunt. De antwoorden heb ik hieronder in een tabel gezet. Op- of aanmerkingen over de ondersteuning van Wijksteunpunt Wonen Centrum / Amsterdam Steunpunt Wonen Hebben schouder aan schouder aan een goed resultaat meegewerkt Top hoe zij de communicatie naar de bewoners ondersteunden Wist niet dat dit zoveel geld kostte. Dacht dat de ondersteuners dit onder werktijd deden, bleek achteraf een uurtarief betaald te zijn, wat Palladion te duur vond Van alle kanten werd deze ingreep in ons welzijn ons door de keel geduwd. Geen enkele instantie heeft dat verplichte karakter geprobeerd tegen te gaan Ook enorme ondersteuning toen bleek dat na verketeling lekkage was ontstaan Ga zo door Uitstekende ondersteuning, ga zo door Te weinig zich op energieverbruik 2 e etage woningen Prima Ondersteuning De Alliantie Beoordeling De Alliantie met een cijfer op een schaal van één tot tien 6 5 Aantal respondenten