Sterkte-zwakte analyse structuurvisies. oktober 2015

Transcriptie

1 Sterkte-zwakte analyse structuurvisies oktober 2015

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Analyse Ellecom 6 3. Analyse Spankeren Analyse Laag-Soeren Vervolg 24 2

3 1. Inleiding Onder de noemer mijn dorp van morgen werkt de gemeente Rheden aan een nieuwe structuurvisie, waarbij steeds een ander dorp en uiteindelijk ook het landelijk gebied aan de beurt komt. Deze aanpak maakt het mogelijk om, meer dan voorheen, te concentreren op de ruimtelijke inpassing van beleidskeuzes in de zeven dorpen en in te spelen op dorpseigen vraagstukken. In dit project is als eerste gestart met het dorp Rheden; 23 september 2014 heeft de gemeenteraad deze structuurvisie vastgesteld. De volgende dorpsvisie, die voor De Steeg, is op 30 juni 2015 door de raad vastgesteld. In de diverse structuurvisies worden de identiteit en kernkwaliteiten van de dorpen geduid. De structuurvisies laten keuzes zien over de gewenste ruimtelijke ontwikkeling op lange termijn (tot 2030) en de daarvoor noodzakelijke maatregelen op korte en middellange termijn met als doel de leefbaarheid van de dorpen en hun omgeving te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Eerste verkenning Na de vaststelling van het Plan van Aanpak Naar een structuurvisie voor de kleine kernen hebben wij in het voorjaar van 2015 in beeld gebracht wat er op ruimtelijk gebied in en rondom Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren allemaal speelt. Daarnaast is het beleid van verschillende vakdisciplines vanuit ruimtelijk perspectief bijeengebracht en is de huidige structuurvisie Een droom om in te wonen nog eens tegen het licht gehouden. Ook zijn vanuit de vakdisciplines (autonome) trends, cijfers, lopende projecten en ontwikkelingen in beeld gebracht en zijn de effecten hiervan op de ruimtelijke ontwikkeling van Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren inzichtelijk gemaakt. Daarna zijn wij gestart met het verzamelen en formuleren van de ruimtelijke vraagstukken waarop de structuurvisies antwoorden moeten geven. Naast interne bijeenkomsten en gesprekken met belangenverenigingen is hiervoor in het geval van Spankeren nadrukkelijk ook gebruik gemaakt van het dorpsplan Spankeren, een dorp dat alles raakt!. Dit plan geeft immers aan wat er in Spankeren vanuit het perspectief van de inwoners behouden, dan wel verbeterd moet worden. Ellecom en Laag-Soeren hebben geen actueel dorpsplan. 3

4 Buurt- en bewonersavonden Om te horen wat inwoners van hun dorp vinden en welke wensen en ideeën zij hebben voor de toekomstige ontwikkeling van hun woon- en leefomgeving, is de gemeente in juni/juli 2015 samen met haar maatschappelijke partners, waaronder de belangenverenigingen, politie, VIVA Rheden, Vivare en Sprengenland Wonen, op 4 verschillende plekken in Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren (12 locaties totaal) komen buurten. Veel inwoners wisten ons op deze manier te vinden en hun ideeën aan ons mee te geven. Gedurende de zomermaanden hebben wij alle enquêtes en opmerkingen geïnventariseerd. Een deel van de opmerkingen van bewoners, met name daar waar het korte termijn acties en sociale aandachtspunten betreft, hebben een plek gekregen in het proces van Ik Buurt Mee!. Andere onderwerpen zijn meegenomen in deze analyse en krijgen een plek in de structuurvisie. In september 2015 hebben wij tijdens een drietal bewonersavonden in Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren laten zien wat er tijdens de buurtavonden is opgehaald en is door de aanwezige bewoners verder gediscussieerd over een aantal specifieke thema s en dorpseigen vraagstukken. Sterkte-zwakte analyse De resultaten van de eerste verkenning zijn, samen met de opbrengsten van alle buurt- en bewonersavonden, verwerkt in een sterkte-zwakte analyse, waarbij voor ieder dorp de sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen zijn geïnventariseerd. De analyse van het dorp Ellecom staat centraal in 4

5 hoofdstuk 2. Daarna volgen de analyses van Spankeren en Laag-Soeren in hoofdstuk 3 en 4. Aan de hand van deze analyses is het mogelijk om de kernkwaliteiten van de dorpen te benoemen en de ruimtelijke vraagstukken waar zij voor staan te formuleren. Op deze plek wordt nog aangetekend dat een structuurvisie geen integrale toekomstvisie is, maar een ruimtelijke toekomstvisie en een RO-instrument op grond van de Wet ruimtelijke ordening. De analyses bevatten dan ook geen compleet overzicht van alle sectorale beleidsvelden. Maatschappelijke ontwikkelingen krijgen alleen een plek in de structuurvisies wanneer zij (in)directe ruimtelijke consequenties hebben. Vervolg In hoofdstuk 5 worden tenslotte nog de vervolgstappen beschreven, die na de oplevering van deze sterkte-zwakte analyse worden gezet en gaan leiden tot een antwoord op de ruimtelijke vraagstukken in de vorm van structuurvisies voor de dorpen Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren. 5

6 2. Analyse Ellecom Aan de hand van een verkenning van het dorp, buurt- en bewonersavonden (zie hoofdstuk 1) is inzicht verkregen in de kernkwaliteiten van Ellecom en de ruimtelijke vraagstukken waar het voor staat. In dit hoofdstuk zijn die bevindingen samengevat en gekwalificeerd als sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen. Sterke punten Kleinschaligheid, ruimte en rust Aantrekkelijk gelegen Dorp met allure Basisvoorzieningen Stabiel basisonderwijs Prima bodemkwaliteit Goede bereikbaarheid Bewoners geven over het algemeen aan graag in Ellecom te wonen, vooral door de kleinschaligheid van het dorp en de aantrekkelijke en rustige woonomgeving. De bewoners zijn veelal tevreden over de omgang met hun buurtgenoten en kenmerken Ellecom als een sfeervol en gezellig dorp met veel activiteiten. Ellecom is gelegen in een aantrekkelijke omgeving: tussen en dichtbij de Veluwezoom en IJssel, nabij landgoed Avegoor en in een omgeving met diverse waardevolle cultuurhistorische (landschaps)elementen. In de directe omgeving van het dorp zijn diverse recreatiemogelijkheden in de vorm van wandel- en fietspaden. Ellecom is een buitenplaats- en pensiondorp met historische allure, veel karakteristieke (villa)bebouwing en kenmerkende hoogteverschillen. Daarnaast zijn er restanten van het agrarische verleden te vinden en kent het dorp een groene uitstraling, onder meer door de ruime, groene (voor)tuinen en veel hoge, oude bomen. Ook kent Ellecom een grote variatie aan woningen, zowel in type als in uitstraling. Diverse basisvoorzieningen (school, bakker, dorpshuis, sportcomplex, horeca, etc.) zijn relatief dichtbij huis voorhanden: soms in Ellecom zelf, of anders in het nabijgelegen en goed bereikbare Dieren, Rheden of Doesburg. Daar waar veel kleine dorpen in Nederland te maken krijgen met een dalend aantal leerlingen in het basisonderwijs, laten de prognoses voor Ellecom een stabiel aantal leerlingen zien. Ellecom beschikt over een prima bodemkwaliteit. Dit is van extra belang door de ligging van het dorp in een grondwaterbeschermingsgebied. Ellecom is goed bereikbaar via verschillende vervoerswijzen. Zo loopt er een busverbinding door het dorp en zorgt de dorpenroute voor een goede ontsluiting naar de andere kernen van de gemeente. Daarnaast zijn de autosnelweg A348 en het treinstation van Dieren nabij. Ook zijn er diverse fiets- en wandelpaden 6

7 die het dorp met zijn omgeving verbinden. Zwakke punten Uitstraling openbare en particuliere woonomgeving Toegankelijkheid openbare ruimte Overlast verkeer Slecht geïsoleerde woningen Braakliggende bouwkavels Schaterland en Binnenweg Uitstraling Dalstein Uitstraling voormalige turnhal Eikenstraat Enkele delen van de woonomgeving in Ellecom zijn niet optimaal ingericht of onderhouden. Tijdens de buurtavonden werd door bewoners in dat verband onder andere gewezen op het groenonderhoud (overhangend groen) bij Avegoor en problemen met de afvoer van hemelwater aan de Friedhof, Buitensingel, Kastanjelaan en Binnenweg/Hofstetterlaan. De openbare ruimte in Ellecom is niet altijd goed toegankelijk voor senioren en andere minder validen. Denk aan de breedte van en schuin aflopende stoepen, obstakels, ongelijk liggende tegels of het soms in zijn geheel ontbreken van voetpaden. Bewoners geven aan soms verkeersoverlast te ervaren in de woonstraten van Ellecom. Het gaat dan vooral om situaties waarbij door motorvoertuigen te hard gereden wordt in 30km zones. Bewoners wijzen in het bijzonder op de hoeveelheid verkeer en passeerbaarheid op de Hofstetterlaan en Friedhof en op onoverzichtelijke situaties op de kruisingen Pieperslaan - Zutphensestraatweg, Dominee G. Bosplantsoen Hofstetterlaan en Kastanjelaan Zutphensestraatweg. Daarnaast ervaren zij soms parkeeroverlast, onder meer aan de Binnenweg, Buitensingel en Dominee G. Bosplantsoen ter hoogte van het Dushi huis. In delen van Ellecom is de woningvoorraad onvoldoende toekomstbestendig, ook op basis van de energetische kwaliteit van de woningen. Ellecom kent relatief veel rode en oranje energielabels, weinig groene (met name in het zuidwestelijke deel van het dorp). Langs de Zutphensestraatweg wordt het woningbouwproject Schaterland gerealiseerd. Van de beoogde 16 woningen zijn er tot nu toe echter slechts 8 afgebouwd. Van de nog te bouwen woningen is al vele jaren enkel de fundering te zien. Dit braakliggende perceel is met name de omwonenden een doorn in het oog. De bouwstart van een andere nieuwbouwontwikkeling in Ellecom, met woningen aan de Binnenweg, laat ook al vele jaren op zich wachten. De Dieptetuin van de voormalige buitenplaats Dalstein is vervallen en doet in zijn huidige staat afbreuk aan zijn directe omgeving en de dorpsidentiteit van Ellecom. De voormalige turnhal aan de Eikenstraat op landgoed Avegoor is een karakteristiek en monumentaal gebouw. Al jaren wordt getracht een nieuwe, structurele invulling aan het gebouw te geven, maar tot op heden is dat nog niet gelukt. Het gebouw kent een zodanig achterstallig onderhoud dat het behoud van de hal onder druk is komen te staan. 7

8 Barrièrewerking en (geluids)overlast spoorlijn, snelweg A348 en Ellecomsedijk Weinig wandelmogelijkheden uiterwaarden Hoewel de spoorlijn van groot belang is voor de bereikbaarheid en het vestigingsklimaat in de gemeente, vormt deze in zekere zin ook een barrière tussen de dorpen en de stuwwal van de Veluwe. Door de ligging ten opzichte van het dorp wordt deze barrièrewerking in Ellecom echter in mindere mate ervaren dan in sommige andere dorpen van de gemeente. Daarnaast ondervinden bewoners (geluids)overlast van het treinverkeer. Aan de andere kant van het dorp zorgen de Ellecomsedijk en met name de nabijheid en hoge ligging van de autosnelweg A348 voor geluidshinder. De uiterwaarden bij Ellecom zijn per fiets goed toegankelijk, maar er zijn weinig specifieke wandelmogelijkheden. 8

9 Kansen Beter benutten MFA Verbeteren uitstraling dorpsplein Toekomstige ontwikkelingen Avegoor Nieuwbouwontwikkelingen Beter benutten recreatieve mogelijkheden Een toekomstbestendige woningvoorraad Opwekken duurzame energie Tijdelijk gebruik braakliggende percelen De multifunctionele accommodatie (dorpshuis) wordt nog niet ten volle benut. Het gebruik van de accommodatie kan verbeterd en haar functie voor Ellecom vergroot worden, onder andere door een betere visuele verbinding met het dorp en meer samenwerking tussen de gebruikers van het pand. Door de uitstraling van het dorpsplein te verbeteren, kan dit plein wellicht beter de rol van een centraal dorpsplein met bijbehorende ontmoetingsfunctie en activiteiten vervullen. In 2015 is voor Landgoed Avegoor een gebiedsvisie ontwikkeld. Deze visie geeft een toekomstbeeld waarbinnen ruimtelijke ontwikkelingen op en rondom het landgoed zich kunnen bewegen. Ook geeft de visie aan wat er gedaan kan worden om de samenhang op het landgoed te versterken, de landschappelijke en cultuurhistorische waarden te herstellen en het landgoed meer beleefbaar te maken. Het realiseren van het nieuwbouwplan aan de Binnenweg en het afronden van het project Schaterland aan de Zutphensestraatweg kan tot een kwaliteitsimpuls voor de omgeving leiden en iets toevoegen aan het bestaande woningaanbod in Ellecom. Ellecom is uniek gelegen tussen een rivierlandschap en stuwwallenlandschap op zeer korte afstand van elkaar. Vanuit het dorp zijn er diverse mogelijkheden voor wandel- en fietstochtjes door het gebied. Het nog beter benutten van deze mogelijkheden en beleefbaar maken van natuur, bossen en uiterwaarden leidt tot een aantrekkelijker woonklimaat voor inwoners, verblijfsklimaat voor recreanten en biedt kansen voor ondernemers. Door bevolkingsontwikkelingen neemt de behoefte aan (grotere) dorpsuitbreidingen af. Kleinschalige nieuwbouw, herontwikkeling van bestaande locaties en renovatie van de bestaande woningvoorraad kunnen in voldoende mate voorzien in de woningbehoefte van Ellecom. Dit biedt kansen om een duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving te realiseren, waarbij wordt ingezet op kwaliteit, comfort, energieprestatie en toekomstwaarde van de woningen op een manier die past bij de specifieke kwaliteiten van het dorp. Door daken te benutten voor de plaatsing van zonnepanelen ontstaan er kansen voor de lokale opwekking van duurzame energie. Naast daken van woningen bieden grote (platte) dakoppervlakten, zoals van bedrijven en maatschappelijke instellingen, hiertoe volop mogelijkheden. Hoewel warmte koude opslag is uitgesloten in een grondwaterbeschermingsgebied, zijn er in Ellecom wellicht nog wel andere mogelijkheden aan te wijzen voor het (collectief) opwekken van duurzame energie. Wanneer plannen niet tot de gewenste ontwikkeling komen of percelen lang braak liggen of verpauperen, kan mogelijk een kwaliteitsimpuls bewerkstelligd worden door deze locaties (tijdelijk) anders te gebruiken. 9

10 Bedreigingen Vergrijzing en ontgroening Veranderingen in de zorg Betaalbaarheid huurwoningen Maatregelen spoorlijn Ligging in grondwaterbeschermingsgebied Klimaatverandering Beperkte investeringscapaciteit De samenstelling van de bevolking verandert. Het aandeel 65-plussers neemt toe, het aandeel jongeren neemt af. Ook de gemiddelde woningbezetting neemt af: er komen steeds meer alleenstaande en kleine (tweepersoons)huishoudens. Deze ontwikkelingen kunnen negatieve gevolgen hebben voor de leefbaarheid, bijvoorbeeld wanneer het draagvlak voor bepaalde voorzieningen hierdoor onder druk komt te staan. Door veranderingen in de wetgeving rondom de langdurige zorg blijven steeds meer mensen met ernstigere beperkingen langer thuis wonen. Het is echter nog maar de vraag of de bestaande woningvoorraad in Ellecom voldoende geschikt is voor een langer verblijf thuis. Daarnaast ontbreekt het in kleine kernen vaak aan fysieke (zorg)voorzieningen voor senioren. Alternatieve manieren om voorzieningen bij mensen te brengen, burgerinitiatieven op sociaal vlak, thuistechnologie en e-health ontwikkelen zich echter snel. De betaalbaarheid van huurwoningen in Nederland staat onder druk. Doordat het voor woningcorporaties sinds enkele jaren mogelijk is om een hogere huurverhoging door te voeren dan voorheen gebruikelijk was, zijn de gemiddelde huurprijzen over de gehele linie gestegen. In Ellecom speelt deze ontwikkeling echter een minder nadrukkelijke rol dan in andere dorpen, omdat er relatief weinig corporatiehuurwoningen staan. Sommige inwoners ondervinden overlast van het treinverkeer. Het leefmilieu in de (woon)gebieden langs het spoor komt in de toekomst mogelijk verder onder druk te staan. Een toename van het treinverkeer kan leiden tot aantasting van het woongenot (geluidsoverlast, trillingen) en de gezondheid (slaapverstoring) van aanwonenden. Ellecom is gelegen in een grondwaterbeschermingsgebied. Bewoners en (grond)eigenaren dragen daardoor een stukje van de verantwoordelijkheid voor een goede en veilige drinkwatervoorziening in de regio. Hierdoor krijgen zij soms wel te maken met beperkingen aan wat er allemaal mogelijk is op hun perceel, bijvoorbeeld wat betreft bouwmogelijkheden in de ondergrond en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Ellecom ligt tussen de stuwwal van de Veluwe en het rivierlandschap van de IJssel. De mogelijke gevolgen van klimaatverandering laten zich in Ellecom daardoor wellicht sterker voelen. Denk aan erosie door een toenemende hoeveelheid afstromend regenwater vanaf de stuwwal of aan wateroverlast op straat door steeds hevigere buien. De investeringscapaciteit bij de gemeente en haar partners staat onder druk. De tijd dat grote ruimtelijke investeringen zichzelf eenvoudig en snel terugverdienen lijkt voorbij. Dit stelt alle partijen voor grote uitdagingen om gewenste ontwikkelingen toch van de grond te krijgen. 10

11 11

12 3. Analyse Spankeren Aan de hand van een verkenning van het dorp, buurt- en bewonersavonden (zie hoofdstuk 1) is inzicht verkregen in de kernkwaliteiten van Spankeren en de ruimtelijke vraagstukken waar het voor staat. In dit hoofdstuk zijn die bevindingen samengevat en gekwalificeerd als sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen. Sterke punten Kleinschaligheid, ruimte en rust Landelijk, dorps wonen Aantrekkelijk gelegen Rijke historie Diverse basisvoorzieningen Bewoners geven over het algemeen aan graag in Spankeren te wonen, vooral door de kleinschaligheid van het dorp en de aantrekkelijke en rustige woonomgeving. De bewoners zijn veelal tevreden over de omgang met hun buurtgenoten. Spankeren beschikt over een actief verenigingsleven en sterk gevoel van saamhorigheid, sociale betrokkenheid en gemeenschapszin. Bewoners wijzen in dat verband op het belang van het dorpshuis als ontmoetingsplek. Spankeren kent diverse aantrekkelijke dorpse woonmilieus met een landelijk karakter. Delen van het dorp kennen een groene uitstraling, bijvoorbeeld in de omgeving van de kerk. De oostzijde van Spankeren kenmerkt zich door een geleidelijke overgang van dorp naar landelijk gebied. Bewoners hechten veel waarde aan de huidige dorpsgrenzen. Zij willen geen dorpsuitbreidingen in het buitengebied. Spankeren is gelegen in een aantrekkelijke omgeving met veel groen, waardevolle cultuurhistorische (landschaps)elementen, verspreid staande boerderijen en landgoederen De Bockhorst en Geldersche Toren. Het agrarische verleden en open landschap zijn op veel plekken in het dorp zichtbaar. De oeroude dorpsstructuur van Spankeren is eigenlijk al sinds de 14 e eeuw min of meer intact gebleven. Hoewel een echte dorpskern ontbreekt, is er toch een bijzonder dorpshart met de eeuwenoude, monumentale kerk, het groene plantsoen met de muziektent en het zicht op het open, agrarische landschap en de oude boerderijen. Daarnaast is de hele Spankerense Enk grotendeels onverstoord archeologisch gebied. Diverse (basis)voorzieningen zijn in Spankeren aanwezig. Zo is er onder meer een basisschool, dorpshuis, muziektent en zijn er speelvoorzieningen. Andere voorzieningen, zoals winkels, zijn relatief dichtbij huis voorhanden, bijvoorbeeld in Dieren of Brummen. De aanwezige bedrijvigheid, met name in de Kanaalzone en agrarische sector, zorgt voor flink wat werkgelegenheid. 12

13 Stabiel basisonderwijs Daar waar veel kleine dorpen in Nederland te maken krijgen met een dalend aantal leerlingen in het basisonderwijs, laten de prognoses voor Spankeren een stabiel aantal leerlingen zien. Zwakke punten Uitstraling openbare ruimte, waaronder Dorpsweg en Overweg Toegankelijkheid openbare ruimte Weinig kleinere woningen Achterpaden in woonstraten Overlast verkeer Geluidsoverlast bedrijven Dorpsentree Kanaaldijk Sommige onderdelen van de woonomgeving in Spankeren tonen rommelig en sleets. Daarnaast ontbreekt het in delen van Spankeren aan (openbaar) groen. Door bewoners is in dit verband onder andere gewezen op de Dorpsweg, Overweg en enkele woonwijkjes. Ook het ontbreken van afvalbakken in het Kerkplantsoen en het groen(onderhoud) van deze locatie zijn genoemd, evenals de kwaliteit van het groenonderhoud op de hoek Loohof - Van Rensselaerweg. De openbare ruimte in Spankeren is niet altijd goed toegankelijk voor senioren en andere minder validen. Denk aan de breedte van en schuin aflopende stoepen, obstakels, ongelijk liggende tegels of het soms in zijn geheel ontbreken van voetpaden. Als concrete voorbeelden werden door bewoners onder meer de trottoirs van de Kerkweg en Dorpsweg genoemd. In de bestaande woningvoorraad van Spankeren zijn weinig kleinere woningen beschikbaar voor bijvoorbeeld senioren en starters. Daarnaast laten analyses zien dat er relatief weinig druk is op de woningmarkt en op lange termijn mogelijk een overschot aan grotere, grondgebonden woningen ontstaat. Op dit moment zijn er in Spankeren geen woningbouwprojecten van enige omvang in ontwikkeling. In veel woonstraten in Spankeren worden de woningen ontsloten via achterpaden, die vaak slecht verlicht zijn en/of niet goed onderhouden worden. Bewoners geven aan soms verkeersoverlast te ervaren in de woonstraten van Spankeren. Het gaat dan vooral om situaties waarbij door motorvoertuigen te hard gereden wordt. 30km zones zijn niet in alle gevallen als zodanig herkenbaar ingericht. Daarnaast ervaren bewoners op sommige plekken parkeeroverlast. Bijvoorbeeld in de Dorpsweg, de bermen van de Overweg en nabij het dorpshuis, met name bij bijeenkomsten of tijdens evenementen. Verder wordt de oversteek voor voetgangers vanuit het dorp naar de Kanaalweg als onoverzichtelijk en onveilig bestempeld. Enkele bewoners geven aan geluidsoverlast te ervaren van twee nabijgelegen bedrijven in de Kanaalzone. De dorpsentree van Spankeren via de Edybrug is in zijn huidige vorm weinig aantrekkelijk. Dat geldt voor de uitstraling van bepaalde aangrenzende particuliere bedrijfspercelen, maar zeker ook voor de openbare ruimte. 13

14 Landschappelijke inpassing bedrijventerrein Overgang woongebied - bedrijventerrein en dorp buitengebied Landschappelijke inpassing volkstuinen Barrièrewerking, overlast spoor en andere infrastructuur De landschappelijke inpassing van het bedrijventerrein aan de Spankerense kant van het Apeldoorns Kanaal kan beter. De overgang tussen het woongebied van Spankeren en het bedrijventerrein in de Kanaalzone is niet overal optimaal vormgegeven. Dit geldt ook voor de soms wat abrupte overgang van de bebouwing in het dorp naar het buitengebied. Het volkstuinencomplex (Enk) is in zijn huidige vorm niet optimaal ingepast in het landschap. Hoewel de spoorlijn van groot belang is voor de ontwikkeling van de gemeente, doorsnijdt deze Spankeren en zorgt daarmee in zekere zin voor een ruimtelijke tweedeling in het dorp. Ook ondervinden bewoners (geluids)overlast van het treinverkeer. Aan de zuidoostkant van Spankeren zorgt het gemotoriseerd verkeer op de N348 eveneens voor de nodige geluidshinder. 14

15 Kansen Verbeteren dorpsentree Kanaaldijk Verbeteren verkeersveiligheid Een toekomstbestendige woningvoorraad Opwekken duurzame energie Bezoekers kunnen via een aantal entrees het dorp binnenkomen. Met name de entree via de Kanaaldijk biedt nog volop kansen voor een kwaliteitsverbetering, die bijdraagt aan de dorpsidentiteit van Spankeren en uitnodigt om het dorp te bezoeken. Door bewoners zijn tijdens de buurtavonden diverse suggesties aangeleverd voor het verbeteren van de verkeersveiligheid in Spankeren. Variërend van een duidelijkere bewegwijzering voor vrachtverkeer naar Kanaal 1 en Kanaal 2 tot het aanwijzen van wegen voor eenrichtingsverkeer (Kerkplantsoen richting Dorpsweg). Ook het verbeteren van de verkeersveiligheid op de Dorpsweg (rondom de school), de kruising N348-Bockhorstweg, Edybrug-Kanaalweg en verlichting van de oude fietsbrug worden genoemd. Door bevolkingsontwikkelingen neemt de behoefte aan (grotere) dorpsuitbreidingen af. De nadruk komt te liggen op kleinschalige nieuwbouw passend bij de aard, schaal en behoefte van het dorp en renovatie van de bestaande woningvoorraad. Dat biedt kansen om een duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving te realiseren, waarbij wordt ingezet op kwaliteit, comfort, energieprestatie en toekomstwaarde van de woningen. Door daken te benutten voor plaatsing van zonnepanelen ontstaan er kansen voor grootschalige opwekking van zonne-energie. Naast daken van woningen bieden grote (platte) dakoppervlakten, zoals van de bedrijven in de Kanaalzone, maatschappelijke instellingen of agrarische bebouwing, hiertoe volop mogelijkheden. Mogelijk zijn er in Spankeren ook andere locaties te vinden voor het opwekken van duurzame energie. Recreatieve ontwikkeling nabij de sluis Het gebied nabij de Dierense Sluis biedt volop kansen voor een recreatieve ontwikkeling, bijvoorbeeld door het gebied beter toegankelijk te maken voor recreanten en voorzieningen voor pleziervaart en horeca te realiseren. Dergelijke ontwikkelingen kunnen ook tot een impuls voor het dorp leiden. Vanaf het gebied bij de sluis zouden diverse aantrekkelijke fiets- en wandelroutes tot stand kunnen komen, bijvoorbeeld naar het Soerensche Broek en de Geldersche Toren. Bij deze ontwikkelingen kan ook het terrein van het voormalig Huize IJsselstein betrokken worden. Recreatieve zone langs Albany-terrein Uitbreiding dorpshuis t.b.v. Spankerens archief De bedrijfsbebouwing op het Albany-terrein kan beter ingepast worden door een groenzone aan te leggen als geleidelijke overgang naar het buitengebied. Daarnaast is er vanuit het dorp een wens om de zone langs het kanaal (tussen de Spankerense brug en brug Van Rensselaerweg) geschikt te maken voor recreatief gebruik. In het dorpsplan wordt voor deze plek een parkachtige inrichting voorgesteld met ruimte voor bijvoorbeeld wandelpaden, een basketbalveldje of jeu-de-boulesbanen. Het dorpshuis speelt al een centrale -en niet meer weg te denken- rol in Spankeren. Het gebruik en de functie van het dorpshuis kan wellicht verder vergroot worden door ruimte te vinden voor het Spankerens archief, dat nu nog in Apeldoorn gehuisvest is. 15

16 Tijdelijk gebruik braakliggende percelen Wanneer plannen niet tot de gewenste ontwikkeling komen of percelen lang braak liggen of verpauperen, kan mogelijk een kwaliteitsimpuls bewerkstelligd worden door deze locaties (tijdelijk) anders te gebruiken. Bedreigingen Vergrijzing en ontgroening Veranderingen in de zorg Betaalbaarheid huurwoningen Toename verkeer Kanaalweg Maatregelen spoorlijn Klimaatverandering De samenstelling van de bevolking verandert. Het aandeel 65-plussers neemt toe, het aandeel jongeren neemt af. Ook de gemiddelde woningbezetting neemt af: er komen steeds meer alleenstaande en kleine (tweepersoons)huishoudens. Deze ontwikkelingen kunnen negatieve gevolgen hebben voor de leefbaarheid, bijvoorbeeld wanneer het draagvlak voor bepaalde voorzieningen hierdoor onder druk komt te staan. Door veranderingen in de wetgeving rondom de langdurige zorg blijven steeds meer mensen met ernstigere beperkingen langer thuis wonen. Het is echter nog maar de vraag of de bestaande woningvoorraad in Spankeren voldoende geschikt is voor een langer verblijf thuis. Daarnaast ontbreekt het in kleine kernen vaak aan fysieke (zorg)voorzieningen voor senioren. Alternatieve manieren om voorzieningen bij mensen te brengen, burgerinitiatieven op sociaal vlak, thuistechnologie en e-health ontwikkelen zich echter snel. De betaalbaarheid van huurwoningen in Nederland staat onder druk. Doordat het voor woningcorporaties sinds enkele jaren mogelijk is om een hogere huurverhoging door te voeren dan voorheen gebruikelijk was, zijn de gemiddelde huurprijzen over de gehele linie gestegen. Na vele jaren van voorbereiding wordt er in de komende jaren volop gewerkt aan de realisatie van de Traverse Dieren, waardoor een toename van het verkeer op de Kanaalweg te verwachten valt. Bewoners maken zich onder andere zorgen over de verkeersveiligheid en oversteekmogelijkheden. Daarom worden er maatregelen getroffen: er komt een tweede brug naast de huidige Edybrug en de kruising bij de Spankerenseweg wordt aangepast met verkeerslichten. Sommige inwoners ondervinden overlast van het treinverkeer. Het leefmilieu in de (woon)gebieden langs het spoor komt in de toekomst mogelijk verder onder druk te staan. Een toename van het treinverkeer leidt tot aantasting van het woongenot (geluidsoverlast, trillingen) en de gezondheid (slaapverstoring) van aanwonenden. Daarnaast kunnen de plannen van ProRail voor het treffen van geluidswerende maatregelen langs de spoorlijn negatieve gevolgen hebben op de ruimtelijke samenhang en leefbaarheid in het dorp en de verbondenheid met het buitengebied. Spankeren is omgeven door een laag en relatief nat gebied. In vergelijking met andere dorpen in de gemeente is de kans op wateroverlast of een tekort daardoor klein. Niettemin laten de gevolgen van 16

17 klimaatverandering zich op termijn wellicht ook in Spankeren voelen. Denk aan wateroverlast op straat door steeds hevigere buien of aan hittestress door gebrek aan voldoende schaduwplekken tijdens lange periodes met tropische temperaturen. Beperkte investeringscapaciteit De investeringscapaciteit bij de gemeente en haar partners staat onder druk. De tijd dat grote ruimtelijke investeringen zichzelf eenvoudig en snel terugverdienen lijkt voorbij. Dit stelt alle partijen voor grote uitdagingen om gewenste ontwikkelingen toch van de grond te krijgen. 17

18 4. Analyse Laag-Soeren Aan de hand van een verkenning van het dorp, buurt- en bewonersavonden (zie hoofdstuk 1) is inzicht verkregen in de kernkwaliteiten van Laag-Soeren en de ruimtelijke vraagstukken waar het voor staat. In dit hoofdstuk zijn die bevindingen samengevat en gekwalificeerd als sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen. Sterke punten Kleinschaligheid, ruimte en rust Landelijk, dorps wonen Aantrekkelijk gelegen Goede bodemkwaliteit Ondernemend dorp Diverse basisvoorzieningen Bewoners geven over het algemeen aan graag in Laag-Soeren te wonen, vooral door de kleinschaligheid van het dorp en de aantrekkelijke en rustige woonomgeving. De bewoners zijn veelal tevreden over de omgang met hun buurtgenoten en wijzen op een sterk gevoel van saamhorigheid en gemeenschapszin in Laag-Soeren. Bewoners benadrukken in dat verband het belang van t Sprengenhus als dorpshuis en ontmoetingsplek. Laag-Soeren kent diverse aantrekkelijke dorpse woonmilieus met een landelijk karakter. Door de vele groene (voor)tuinen en overgang naar het landelijk gebied kennen grote delen van Laag-Soeren een groene uitstraling. Laag-Soeren is gelegen in een aantrekkelijke omgeving met veel groen, waardevolle cultuurhistorische (landschaps)elementen, sprengen, beken en dichtbij bossen/natuur. De Veluwe en agrarische omgeving zijn vrijwel overal in het dorp voelbaar. De bodemkwaliteit in het dorp Laag-Soeren is over het algemeen goed. Laag-Soeren is een ondernemend dorp. Dat blijkt wel uit het relatief grote aantal inschrijvingen bij de Kamer van Koophandel. Met name de zorg- en agrarische sector leveren de nodige werkgelegenheid op. Diverse (basis)voorzieningen zijn in Laag-Soeren aanwezig. Zo is er onder meer een basisschool, dorpshuis, horeca, sportcomplex en muziektent. Andere voorzieningen, zoals winkels, zijn relatief dichtbij huis voorhanden, bijvoorbeeld in Dieren of Eerbeek. Daarnaast zijn de steden Zutphen en Apeldoorn vanuit Laag-Soeren goed bereikbaar. 18

19 Zwakke punten Beperkte doorstroming woningmarkt Slecht geïsoleerde woningen Uitstraling openbare ruimte, waaronder groenonderhoud Toegankelijkheid openbare ruimte Overlast en onveilige situaties door (vracht)verkeer Harderwijkerweg Verkeersoverlast woonstraten Uitstraling terrein Van den Brink en Hotel Laag-Soeren Functionaliteit plein muziekkoepel De doorstroming op de woningmarkt in Laag-Soeren is beperkt. Hierdoor komen er weinig geschikte woningen voor jonge gezinnen vrij. Ook zijn er weinig kleinere woningen beschikbaar voor bijvoorbeeld senioren en starters. In delen van Laag-Soeren is de woningvoorraad onvoldoende toekomstbestendig, ook op basis van de energetische kwaliteit van de woningen. Laag-Soeren kent relatief veel oranje en gele energielabels, weinig groene. Een deel van deze woningen is in eigendom van een pensioenfonds. Sommige onderdelen van de woonomgeving in Laag-Soeren zijn niet optimaal ingericht of onderhouden. Door bewoners wordt in dit verband onder meer gewezen op de kwaliteit van het groenonderhoud van het plantsoen bij de muziekkoepel, in de bocht bij en op het terrein van het voormalig Hotel Laag-Soeren en de voet-/ruiterpaden in de bermen van de Badhuislaan. De openbare ruimte in Laag-Soeren is niet altijd goed toegankelijk voor senioren en andere minder validen. Denk aan de breedte van en schuin aflopende stoepen, obstakels, ongelijk liggende tegels, het soms in zijn geheel ontbreken van voetpaden of aan overhangend groen. Daarnaast zijn de stenen bollen bij t Sprengenhus slecht zichtbaar in het donker. Bewoners van Laag-Soeren geven aan verkeersoverlast te ervaren in hun dorp, met name van het doorgaande verkeer op de Harderwijkerweg. Vrachtverkeer en auto's rijden geregeld te hard het dorp binnen, elkaar tegemoetkomend vrachtverkeer leidt bij het passeren tot gevaarlijke situaties, het zebrapad en de verkeersdrempel zijn slecht zichtbaar en verschillende snelheidslimieten leiden tot onduidelijke situaties. De dorpsentrees vanaf de Harderwijkerweg zijn volgens bewoners onveilig voor fietsers. Overlast van (vracht)verkeer kan daarnaast leiden tot aantasting van het woongenot (geluidsoverlast, trillingen) en de gezondheid (fijnstof) van aanwonenden. Bewoners geven aan soms verkeersoverlast te ervaren in de woonstraten van Laag-Soeren. Het gaat dan vooral om situaties waarbij door motorvoertuigen te hard gereden wordt. 30km zones zijn niet in alle gevallen als zodanig ingericht of herkenbaar. De uitstraling van het terrein en de bebouwing van het voormalige tankstation Van den Brink en Hotel Laag-Soeren doet in zijn huidige vorm afbreuk aan het dorpsbeeld van Laag-Soeren. Het Hotel Laag- Soeren is nu een ruïne en de parkaanleg met vijvers zwaar verwaarloosd. Het plein met de muziekkoepel functioneert niet optimaal. Door zijn huidige inrichting kan dit plein de rol van een centraal plein met bijbehorende ontmoetingsfunctie en activiteiten niet goed vervullen. Zo laten het gebruiksgemak (zeil) en onderhoud van de muziekkoepel volgens bewoners te wensen over. 19

20 Kansen Meer leven in t Sprengenhus Ontwikkelingen N786 Verbeteren verkeersveiligheid Realisatie Hof van Soeren Nieuwbouw Rozesteinweg t Sprengenhus speelt al een belangrijke rol in de dorpsgemeenschap van Laag-Soeren. Door te streven naar nog meer leven in t Sprengenhus kan de functie van deze accommodatie voor Laag-Soeren verder vergroot worden. De provincie Gelderland bekijkt samen met de betrokken gemeentes welke verbeteringen er mogelijk zijn op de corridor Dieren-Apeldoorn. Hoewel niet langer gedacht wordt aan de aanleg van nieuwe wegvakken of wijziging van snelwegaansluitingen, zijn er wel degelijk verbeteringen mogelijk die leiden tot een vermindering van het doorgaand verkeer door Laag-Soeren. Tijdens de buurt- en bewonersavonden zijn door bewoners diverse suggesties aangeleverd voor het verbeteren van de verkeersveiligheid in Laag-Soeren. Variërend van aanpassingen aan de Harderwijkerweg en intensievere verkeerscontroles tot het instellen van eenrichtingsverkeer om sluipverkeer in 30km zones tegen te gaan. De realisatie van een flink aantal woningen in het nieuwbouwproject Hof van Soeren leidt in de komende jaren tot meer differentiatie in de woningvoorraad, doorstroming op de lokale woningmarkt en groter draagvlak voor voorzieningen, waaronder de basisschool en t Sprengenhus. De realisatie van een nieuwbouwontwikkeling op een perceel in de bocht van de Rozesteinweg biedt kansen om in dat deel van Laag-Soeren tot een afronding van de stedenbouwkundige structuur te komen. 20

21 Een toekomstbestendige woningvoorraad Opwekken duurzame energie Beter benutten recreatieve mogelijkheden in en rondom het dorp Realisatie openbare voorziening Tijdelijk gebruik braakliggende percelen Na de realisatie van het nieuwbouwproject Hof van Soeren neemt de behoefte aan (grotere) dorpsuitbreidingen af. De nadruk komt vanaf dan te liggen op kleinschalige nieuwbouw en renovatie van de bestaande woningvoorraad. Dat biedt kansen om een duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving te realiseren, waarbij wordt ingezet op kwaliteit, comfort, energieprestatie en toekomstwaarde van de woningen. Door bewoners wordt in dit verband onder andere gewezen op woningen aan de Reynout van Gelrelaan, Cruyshoevelaan en Bosmarklaan. Door daken te benutten voor plaatsing van zonnepanelen ontstaan er kansen voor grootschalige opwekking van zonne-energie. Naast daken van woningen bieden grote (platte) dakoppervlakten, zoals van bedrijven, maatschappelijke instellingen of agrarische bebouwing, hiertoe volop mogelijkheden. Mogelijk zijn er in Laag-Soeren ook andere locaties te vinden voor het opwekken van duurzame energie. Laag-Soeren is schitterend gelegen. Vanuit het dorp zijn er diverse mogelijkheden voor recreatieve wandelen fietstochtjes door de bossen en het agrarisch gebied rondom het dorp. Het nog beter benutten van deze mogelijkheden en het herkenbaar en beleefbaar maken van het toeristisch potentieel in het buitengebied leidt tot een aantrekkelijker woonklimaat voor inwoners, verblijfsklimaat voor recreanten en biedt nieuwe kansen voor ondernemers. Tijdens de buurtavonden is door bewoners geopperd dat de realisatie van een aantrekkelijke openbare voorziening in Laag-Soeren, zoals een parkje, bloementuin, dierenweide, volks- of moestuinen, een flinke kwaliteitsimpuls voor de leefomgeving zou kunnen opleveren. Wanneer plannen niet tot de gewenste ontwikkeling komen of percelen lang braak liggen of verpauperen, kan mogelijk een kwaliteitsimpuls bewerkstelligd worden door deze locaties (tijdelijk) anders te gebruiken. Bedreigingen Vergrijzing en ontgroening Minder leerlingen basisonderwijs De samenstelling van de bevolking verandert. Het aandeel 65-plussers neemt toe, het aandeel jongeren neemt af. Ook de gemiddelde woningbezetting neemt af: er komen steeds meer alleenstaande en kleine (tweepersoons)huishoudens. Deze ontwikkelingen kunnen negatieve gevolgen hebben voor de leefbaarheid, bijvoorbeeld wanneer het draagvlak voor bepaalde voorzieningen en/of verenigingen hierdoor onder druk komt te staan. De veranderingen in de samenstelling van de bevolking leiden naar verwachting tot een dalend aantal leerlingen dat gebruik maakt van het basisonderwijs in Laag-Soeren. Sinds 2011 is het aantal leerlingen bijna gehalveerd. 21

22 Veranderingen in de zorg Toename verkeer Badhuislaan Betaalbaarheid huurwoningen Gevolgen nieuwe Woningwet Klimaatverandering Beperkte investeringscapaciteit Door veranderingen in de wetgeving rondom de langdurige zorg blijven steeds meer mensen met ernstigere beperkingen langer thuis wonen. Het is echter nog maar de vraag of de bestaande woningvoorraad in Laag-Soeren voldoende geschikt is voor een langer verblijf thuis. Daarnaast ontbreekt het in kleine kernen vaak aan fysieke (zorg)voorzieningen voor senioren. Alternatieve manieren om voorzieningen bij mensen te brengen, burgerinitiatieven op sociaal vlak, thuistechnologie en e-health ontwikkelen zich echter snel. Door de realisatie van de Traverse Dieren verschuift een deel van het verkeer dat nu nog gebruik maakt van de Harderwijkerweg door Dieren naar de Kanaalweg/Badhuislaan, waardoor het op deze wegen drukker wordt. Om de veiligheid voor andere verkeersdeelnemers te vergroten, worden langs de Badhuislaan fietspaden aangelegd. De betaalbaarheid van huurwoningen in Nederland staat onder druk. Doordat het voor woningcorporaties sinds enkele jaren mogelijk is om een hogere huurverhoging door te voeren dan voorheen gebruikelijk was, zijn de gemiddelde huurprijzen over de gehele linie gestegen. De woningcorporatie met het meeste woningbezit in de gemeente Rheden (Vivare), bezit geen woningen in Laag-Soeren. In Laag-Soeren verhuurt Sprengenland Wonen 54 woningen, 2 woonwagens en t Sprengenhus. In de nieuwe Woningwet is bepaald dat de schaal van een corporatie in overeenstemming moet zijn met de schaal van de regionale woningmarkt. Een gemeente kan slechts van één woningmarktregio deel uitmaken. Buiten de goedgekeurde regio mag een woningcorporatie in principe niet meer nieuw bouwen of onroerend goed verwerven. Wanneer Rheden aansluiting zou zoeken bij de meest voor de hand liggende woningmarktregio (die van Arnhem en omgeving), dan zou Sprengenland Wonen zich in Laag-Soeren in principe alleen nog kunnen richten op beheer en onderhoud. Het klimaat verandert en de gevolgen daarvan laten zich op termijn wellicht ook in Laag-Soeren voelen. Denk aan erosie van het omliggende landschap door een toenemende hoeveelheid afstromend regenwater vanaf de stuwwal van de Veluwe. Maar ook aan wateroverlast op straat door steeds hevigere buien of aan hittestress door lange periodes met tropische temperaturen. De investeringscapaciteit bij de gemeente en haar partners staat onder druk. De tijd dat grote ruimtelijke investeringen zichzelf eenvoudig en snel terugverdienen lijkt voorbij. Dit stelt alle partijen voor grote uitdagingen om gewenste ontwikkelingen toch van de grond te krijgen. 22

23 23

24 5. Vervolg De sterkte-zwakte analyses in de vorige hoofdstukken geven een eerste inzicht in de kernkwaliteiten van de dorpen en de ruimtelijke vraagstukken waar Ellecom, Spankeren en Laag-Soeren voor staan. Hoewel definitieve keuzes en antwoorden op die vraagstukken pas in latere fases van het proces worden gemaakt, zijn deze analyses tot op zekere hoogte toch al richtinggevend. De analyses bevatten immers waardeoordelen over wat er op ruimtelijk gebied goed is in de dorpen en wat juist beter kan. Daarom wordt deze sterkte-zwakte analyse ter besluitvorming voorgelegd aan het college van B en W en ter kennisname van de raad gebracht. Sterkte-zwakte analyse Na het gereedkomen van de sterkte-zwakte analyse wordt gestart met het opstellen van een integrale, ruimtelijke ambitie voor de toekomst. Inwoners van de dorpen, belangenverenigingen, ondernemers en maatschappelijke organisaties worden actief betrokken bij het in beeld krijgen van die ambitie, onder andere tijdens bewonersbijeenkomsten eind 2015 en individuele gesprekken. Ambitie Keuzes op hoofdlijnen De op te stellen ambitie kenmerkt zich door een lange houdbaarheid en is daardoor als een soort van vaste waarde te beschouwen. Op korte termijn zijn zaken echter veelal gericht op realisatie en uitvoering. Daarom krijgen concrete plannen een plaats in een uitvoeringsprogramma dat regelmatig opnieuw tegen het licht kan worden gehouden. De integrale ambitie wordt vervolgens getoetst op haalbaarheid en er worden ruimtelijke keuzes op hoofdlijnen gemaakt. Het streven is te komen tot een haalbare toekomstvisie, waarin verschillende ruimtelijke ontwikkelingen nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd zodat een duidelijke koers richting de toekomst ontstaat. (Concept) structuurvisie Tenslotte worden de resultaten van deze en alle voorgaande stappen samengevoegd tot een geheel, vindt de vertaalslag plaats naar een ruimtelijke structuurvisie (inclusief uitvoeringsparagraaf) en wordt het formele besluitvormingstraject doorlopen. 24