zondag 24 september 2017 in het Kruispunt Schrift en Tafel

Transcriptie

1 zondag 24 september 2017 in het Kruispunt Schrift en Tafel lezing oude testament (lector) Jesaja 66, 5-14 lied Liedboek 811 Zoals een moeder zorgt... lezing nieuwe testament (lector) Matteus 6, lied Liedboek 979, De vogels van de bomen... uitleg en verkondiging Gemeente, lieve mensen van onze Heer, ---Luther en Franciscus--- Weet u wat het grote verschil is tussen Martin Luther en Franciscus van Assissi? Ja - de een leefde in de twaalfde en de andere in de zestiende eeuw natuurlijk. Maar inhoudelijk-theologisch? Straks, over anderhalve week, staat Franciscus weer in de aandacht. Op 4 oktober is het zijn gedenkdag, en dat is de reden dat die datum bij de meeste mensen als dierendag bekend staat. Want Franciscus heeft iets met dieren. De schepping als geheel, mens en dier samen tot lof van God, dat is een grondgedachte van Franciscus. Het is wel terecht dat dierendag zich op Franciscus beroept.

2 Van Franciscus vertelt men ook dat hij preekte tegen de vogels en hen vertelde dat zij deel van de schepping waren, en hoe mooi God alle dingen, mensen, dieren, planten had gemaakt. - Giotto di Bondare kerk v Assisi - Martin Luther dacht, zeg maar, andersom: mens, je hoeft niet tegen de vogels te spreken; die vogels hebben jóu iets te vertellen. Hoor je het wel? Die vogels houden een preek voor jou, mens, over hoe je leven kan. Over hoe je bedoeld bent en over de zorg van God voor jóu. Luther noemt de vogels hooggeleerd, hij spreekt ze aan met "Doktor". Dat is een stijlfiguur waarmee hij uitdrukt dat die vogels ons een waarheid over onszelf vertellen die we niet vanzelf oppikken, maar waar we echt aandacht voor moeten hebben. God zorgt voor ons en ónze zorgen moeten niet te groot worden. ---dieren en mensen--- Kijk naar de vogels in de lucht, kijk naar de lelies op het veld, zegt Jezus. Je kunt van hen leren dat het jammer is als je je leven door zorgen laat bepalen. Ja, dat is misschien wel een van de belangrijke dingen waarin we ons onderscheiden van dieren. Dieren leven in het moment en hoeven niet te anticiperen op de toekomst. Althans voor zover wij dat denken te kunnen weten.

3 Dieren hoeven niet vooruit te kijken, zij volgen hun instinct. Dieren leven in het nu, besteden geen gedachte aan toekomst, worden niet gehinderd door hun verleden. Ze hebben alleen het ogenblik. Wij mensen hebben een breder veld waarop we ons oriënteren. Kijken vooruit, maken plannen. Hebben soms nare gevoelens over hoe dingen in het verleden zijn gegaan. Wij mensen zijn geen knechten van het ogenblik. De andere kant is: wij kunnen zo leven dat we het ogenblik missen. We kunnen zo zeer met onze gedachten leven in het morgen dat we het vandaag, hier en nu niet waarnemen. Dan denken we na over wat ons misschien te wachten staat. Wat er mis zou kunnen gaan. De zorgen kunnen je dermate bezig houden dat je met je geest alleen bent bij wat nog niet is, en datgene wat nu wel is, daar ben je niet. Dan worden zorgen allesbepalend. Dieren hoeven dat niet te leren. Maar wij mensen moeten wél in ons leven leren met zorgen om te gaan. Dietrich Bonhoeffer schreef het zo: "Wij lijken te denken dat wij door ons zorgen te maken zorgeloos zullen worden, maar we maken onze zorgen groter". Dat is het waar wij mensen tegenaan lopen: wij kunnen, anders dan dieren, onze energie besteden aan dingen die we niet kunnen veranderen, of die niet aan de orde zijn.

4 We kunnen druk in de weer zijn om het leven goed te laten verlopen, en juist daardoor verlamd raken in onze levensmoed. --verwerven Jezus spreekt deze woorden niet in het luchtledige, als een algemene waarheid voor het menselijk bestaan. Wat hij zegt over het omgaan met zorgen, dat is een aanwijzing bij wat hij daarvoor heeft gezegd over het dienen van twee heren. Daarom begint onze tekst over het zorgen ook met: "Jullie kunnen niet God dienen én de mammon. 25 Daarom zeg ik jullie: maak je geen zorgen..." Dat wil zeggen: met het zorgen zijn we bezig om te proberen twee heren te dienen. We proberen tegelijk naar rechts en naar links te kijken. Tegelijk bezig te zijn met wat ons gebonden houdt én met de bevrijder van bindingen. "Mammon", dat is in de bijbel een woord dat bezit en geld aanduidt, maar meer dan dat. Mammon gaat over de dingen waarvoor ik me moet inzetten om ze te verwerven. Alles wat tijd, energie en offers vraagt en waar ik niet onderuit denk te kunnen. Waar ik me voor moet uitsloven om iets te bereiken. Opklimmen op de ladder. Carrière maken ten koste van... Alles op één kaart zetten. Gezin en relaties laten liggen om verder te komen in je werk. Zorgen dat je niet achter het net vist. Zorgen dat je rechten gezien worden. De dingen waardoor mensen proberen het leven zo veilig mogelijk te maken. Inspanningen waardoor je van jezelf de indruk hebt aan het winnen te zijn, maar waarbij je aan het verliezen bent,

5 aan het verliezen van het leven zelf. Van het hier en nu. Van wat de vogels tegen je zeggen, en de bloemen. ---Luther en wij--- Luther verstaat de tekst zo dat hij "zorgen maken" gelijk zet met hebzucht, in zijn preken over deze tekst. Ik betwijfel of dat voor vandaag ook de richting moet zijn. Want waardoor mensen vandaag niet aan het leven toekomen is lang niet altijd omdat zij méér willen hebben, maar meer de angst dat ze het anders niet rooien. En het is ook het zorgen voor het goede bestaan van de kinderen, voor de hulpbehoevende ouders. In de tijd van Luther waren er meer dingen die nu niet zo voor de hand liggen: Luther vond ook dat deze tekst niet voor "het jonge volk" was, want "die kennen de zorg en hebzucht niet, en eten liever kersen dan het geld te tellen en vinden een mooie appel belangrijker dan een dukaat". Ik denk dat het jonge volk behoorlijk ingehaald heeft. Jezus was een rondtrekkend rabbijn. ---bezorgd--- "De mensenzoon heeft niets om zijn hoofd neer te leggen" zo zei hij het een keer. Reden genoeg om je zorgen te maken, zouden wij zeggen. Toch zegt hij: heb geen zorgen over morgen. En als we de evangeliën lezen, dan zien we ook dat Jezus zich inderdaad heel andere zorgen maakt: hij had zorgen om zieken, benadeelden, kanslozen, geknechte levens. En hij ging achter die mensen aan en vroeg hen: Wat heb je nodig? Wat wil je dat ik voor je doe? Waarom huil je? En soortgelijke vragen. En ik denk dat het dat is waar het om gaat: Het hele evangelie probeert ons te zeggen dat God om zijn mensen bezorgd is. Mammon zegt ons dat we zelf maar moeten zorgen, dat we voorbereid moeten zijn op wat er mogelijk gaat gebeuren, en dat we verder alleen gelaten zijn...

6 Maak je geen zorgen over morgen. Nu denk ik wel dat dit een tekst is waarbij je ook moet zeggen: let op! ---let op--- Want dit is geen tekst die uitlegt hoe de wereld in elkaar zit en wat de rol van God in het wereldgebeuren is. Zoek eerst het koninkrijk van God, en alles zal je gegeven worden. Dan hoef je je niet druk te maken over de mensen die niets meer hebben, zoals in Mexiko, St Maarten... Dit is een tekst die zich tot het individu wendt, tegen ieder persoonlijk, en die gaat over de vraag: hoe wil je leven? Wil je een zorgend of een ontvangend leven? Ken je het loslaten wel? Of ken je alleen vasthouden en aanhouden en volhouden? Geen mens kan leven zonder zorgen. Dat hoort bij mens-zijn en waarschijnlijk onderscheidt ons dat van de dieren. ---luisteren--- Mensen moeten leren met zorgen om te gaan. Maar het is niet goed dat álle zorgen je op élk moment mogen overvallen. Zo zijn we niet bedoeld. Zorg voor wat vandaag moet. Morgen is een nieuwe dag. Dat is één. De tweede aanwijzing van Jezus is: zie wat je kunt en wat je niet kunt.

7 Je kunt nog niet één minuut aan je leven toevoegen, je kunt wel vele minuten van jezelf en anderen donker maken door op zorgen gericht te zijn. Misschien toch een keer, als u buiten bent, naar de vogels kijken en dan aan Matteus 6 denken en proberen te horen wat ze zeggen? Ze vertellen iets over hoe we bedoeld zijn, en hoe we kunnen leven, in Gods naam. Amen. Jan-Hendrik Kip stilte muziek van gemeenteleden: Sei stille dem Herrn uit Elias (Felix Mendelssohn-Bartholdy) Pauline Kwast, zang Kees Veldhoen, orgel lied Liedboek 225 Zingen wij van harte zeer...