Cie. E&M groep 1 t/m 7. 6juni Annemieke Lobik, Teresa Kalverboer, Sirnon de Visser,

Transcriptie

1 Griffier van de Staten Geleidebrief informatief 11 Provincie Zeeland Naam voorstel Tweede voortgangsbrief inzake het uitwerken van het instrument revolverende fondsen. Te verzenden aan Verzenddatum Commissiegriffier Inhoudelijk ambtenaar Financieel adviseur Verantwoordelijk bestuurder Cie. E&M groep 1 t/m 7 6juni 2014 Annemieke Lobik, Teresa Kalverboer, Sirnon de Visser, C.M.M. Schönknecht-Vermeulen Inhoudelijk Naam voorstel Aanleiding Bevoegdheid Voorstel Tweede voortgangsbrief inzake het uitwerken van het instrument revolverende fondsen. Toezegging om regelmatig te informeren over het instrument revolverende fondsen (deze toezegging 114 is in januari al afgevoerd na de eerste voortgangsbrief) PS voor kaderstelling, garantstellingen en beschikbaar stellen van budgetten GS voor voorbereiding en uitvoering Voorgesteld wordt: kennis te nemen van de ontwikkelingen van het instrument revolverende fondsen; aan te geven of ingestemd kan worden met de denklijn om de oprichting van een nieuw Innovatiefonds te verkennen. Het hoofddoel van het Innovatiefonds is om bij te dragen aan meer succesvolle innovaties van MKB bedrijven en starters die bedrijfseconomisch rendement opleveren Toelichting Kosten en dekking De dekking van de benodigde middelen wordt gezocht binnen de bestaande begrotingsposten en bijdragen derden, waaronder het Rijk Overige informatie

2 (. Gedeputeerde Staten Provincie Zeeland bencht op brief v;n: - U'N V.enmerk Voorzitter van Provinciale Staten van Zeeland p/a Statengriffie ors kenmerk: afdeling: Economie en Duurzaamheid bijlage(n): 1 behandeld aoor: Mevr. drs. T.J. Kalverboer MBA RNF.J. Stronkhorst Msc dcorkiesnu'!lmer: / o~derwerp: Voortgang Instrument revolverende fondsen verzonden: 6 JUNI 2014 Mddelburg, 3 juni 2014 Geachte voorzitter, Hierbij treft u aan de tweede voortgangsbrief inzake het uitwerken van het instrument revolverende fondsen. In het Jaarplan 2013 van de Economische Agenda, dat door uw Staten is vastgesteld, is de wens geïntroduceerd om een omslag te bewerkstelligen van subsidiëren naar investeren en participeren. Een voordeel van werken met revolverende fondsen is dat beleidsgeld, afhankelijk van de mate van revolverendheid, opnieuw kan worden ingezet, investeren een groter commitment van bedrijven vraagt en investeren zich meer richt op projecten/bedrijven die dichter bij commercialisatie staan waarmee de kans groter is dat op korte termijn een bijdrage wordt geleverd aan regionaal product en werkgelegenheid. Naar aanleiding van de behandeling van het Jaarplan 2013 van de Economische Agenda in de Commissie E&M van 15 maart 2013 is door gedeputeerde De Reu toegezegd om in de loop van 2013 terug te komen met de uitwerking van het instrument revolverende fondsen (toezegging 114). U heeft in december 2013 hierover een eerste voortgangsbrief ontvangen. Deze brief is besproken in de Commissie E&M van 13 januari De Commissie was positief over de ingeslagen route. In deze tweede voortgangsbrief willen wij u informeren over de volgende zaken: 1. Revolverend financieren en beleidsdoelstellingen bij de Provincie Zeeland. 2. Creëren van een constructie om een slag te maken van subsidiëren naar revolverend investeren. 3. Het inrichten van een "1-loket functie" bij Economische Impuls Zeeland. 4. De stand van zaken m.b.t. de oprichting van een nieuw revolverend lnnovatiefonds. De voortgang en ideeën over deze punten worden u in deze brief voorgelegd. P~'l!lCif:l'.Jh ~:~:.. lj.' I bl' ~ P ~,t '!. " \,. ~. I '- ~ I 'Ij d 8: [.)~'" l 'rf1'l f j:: ,,' I ) r l ; 1\ \!. f o~ l: Ij_"!: I 433l _, ~ i.jrl')' ',._, :r~ 1,J Ir\ Îl" (! J-1 1! IJ - r,î i1~ ' ;)',[ -

3 1. Revolverend financieren en beleidsdoelstellingen bij de Provincie Zeeland Inleiding Het financieel instrumentarium voor het uitvoeren van provinciaal economisch beleid bestaat uit: o Cofinanciering van Europese middelen/projecten. o Revolverend financieren (voor initiatieven met een terugverdienmodel/dichter bij de markt). o Subsidies (alleen voor zaken die niet in aanmerking komen voor bovenstaande instrumenten; gelet op de wens om minder te subsidiëren en meer te investeren zou dit een relatief kleine omvang krijgen en in de praktijk vooral gericht zijn op 'sociale innovatie' (d.w.z. zorgen voor mogelijkheden waarin partijen elkaar ontmoeten of samenwerkingsverbanden aangaan waar vervolgens innovaties uit voortkomen)). Het streven is om zoveel mogelijk gebruik te maken van Europese programma's of van revolverende middelen. Revolverende fondsen dienen uit de huidige beschikbare dekkingsmiddelen in de begroting te worden gevuld. In tegenstelling tot sommige andere provincies heeft de Provincie Zeeland geen middelen om zelf een groot fonds op te richten, de Provincie Zeeland bevindt zich momenteel in een meerjarige leensituatie. Definitie Revolverende middelen zijn financiële middelen die na inzet geheel of gedeeltelijk worden terugbetaald en vervolgens terugvloeien naar de verstrekker van die middelen, om eventueel opnieuw te kunnen worden ingezet. Het begrip "revolverend fonds" kent hiermee twee dimensies: Het betreft de inzet van middelen die (geheel of gedeeltelijk) terugvloeien naar de verstrekker. Bij fondsen die worden ingezet om innovatie (met hoog risico) te stimuleren zal het ingebrachte bedrag aan het einde van de looptijd naar verwachting niet meer (in zijn totaliteit) beschikbaar zijn, omdat de kans groot is dat er projecten mislukken en er voor de projecten geen opbrengst is om terugbetaling aan het fonds te doen. De terugkerende middelen kunnen gedurende de looptijd van het fonds weer opnieuw worden ingezet. Het werken met revolverende middelen maakt het mogelijk om geld meerdere malen in te zetten. Toepassing Inzet van provinciale revolverende middelen kan aan de orde zijn als sprake is van: Een directe koppeling met en een bijdrage aan provinciale beleidsdoelstellingen. Imperfecties in het functioneren van de markt: bijvoorbeeld doordat particuliere investeerders en banken niet of slechts deels bereid of in staat zijn om benodigd kapitaal te verstrekken. Een verdienmodel: er moet zicht bestaan op de marktkansen en verdiencapaciteit van de onderneming of activiteit waaraan de middelen worden verstrekt. Koppeling met provinciaal economische beleid Revolverende middelen zijn geschikt voor het bevorderen van investeringen in innovatie. Daarmee wordt de economische structuur versterkt en dit zorgt uiteindelijk voor economische groei. De inschatting is dat op dit moment een klein gedeelte van de subsidies omgevormd kan worden tot revolverende lening. Een revolverend fonds biedt voor een aantal beleidsterreinen/economische sectoren wel nieuwe mogelijkheden. Een revolverend fonds is immers een extra beleidsinstrument (naast subsidies) waarmee innovatie bij individuele bedrijven kan worden gestimuleerd. Voor revolverende leningen komen een ander soort initiatieven in aanmerking dan voor subsidies. Gaat het bij subsidies meer om het financieren van niet-winstgevende activiteiten (zoals samenwerkingsverbanden, netwerken, pilot-installaties, fundamenteel onderzoek en haalbaarheidsstudies), bij revolverende fondsen gaat het op de financiering van innovatie bij individuele bedrijven wat op termijn rendement oplevert (proto type ontwikkeling, marktrijp product ontwikkeling en businessplan uitvoeren), zie figuur 1. Wanneer de Provincie meer revolverend gaat werken is er sprake van een 'verschuiving' in de initiatieven die de Provincie stimuleert. Behoort bij brief d.d 3 jun met ons kenmerk: van de afdeling Economie en Duurzaamheid 2

4 F1guur 1. De verschillende fase van innovatie Investeren Businessplan uitvoering [ Subsidiëren Werkwijze Revolverend financieren is een extra beleidsinstrument waar gebruik van kan worden gemaakt voor het stimuleren van de economie. De afweging voor het geven van subsidie of een revolverende lening gebeurt o.b.v. wel of geen terugverdienmodel De Provincie kan ondernemers die in aanmerking komen naar het revolverend fonds doorverwijzen. Voor subsidies blijft procedure ongewijzigd. 2. Creëren van een constructie om een slag te maken van subsidiëren naar revolverend investeren Om revolverend te kunnen werken dient een constructie voor revolverende fondsen te worden opgericht. Holding Revolverend Fonds Zeeland BV Door Impuls wordt een soort holding B.V. opgericht, Holding "Revolverend fonds Zeeland BV' (zie figuur 2). Deze holding wordt opgericht naar model van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij in Zuid Holland, I nnovation Quarter. Deze holding doet zelf geen investeringen of projecten, maar verdeelt de gelden van de verschillende geldschieters naar de onderliggende fondsen. Partijen die geld in de Holding "Revolverend fonds Zeeland BV' stoppen kunnen plaatsnemen in de fondscommissie en zo mede bepalen voor welk beleidsgebied gelden worden ingezet. De constructie voor de Holding "Revolverend fonds Zeeland BV" moet toekomstbestendig zijn. Dat wil zeggen dat de te kiezen constructie geschikt is om: In de toekomst geld aan fondsen toe te wijzen, in verhouding tot de inbreng der partijen: In lijn te handelen met het Provinciaal Beleid en nog nieuw te kiezen provinciale beleidsdoelen; Staatssteunproof. Over al deze aspecten is overleg en zal de komende tijd worden fine getuned. De statuten zullen met al deze aspecten rekening houden. Een definitief voorstel inzake een Holding wordt t.z.t. voorgelegd aan de aandeelhoudersvergadering van Impuls. Behoort bij brief d d. 3 JUni 2014 met ons kenmerk van de afdeling Econom1e en Duurzaamheid 3

5 Figuur 2. Constructie revolverende fondsen NV Economische Impuls Zeeland Holding Revolverend Fonds Zeeland BV Fonds Commissie CP ro roe: Vl "' ro c N ro Eerste lijn/verwijzing en afstemming Impuls ZIF Kredietunie ~-ca-. Eventuele andere fondsen. -~o~. 3rntQ Prov ZLM ABN, SOK~ 150K '~ ~ ~ _... : ;.~ CP ro Q_ "'::::!. (]) '- c vt' N 3 (]) QJ rl' oti' ro Gavernanee Bij de oprichting van een nieuw fonds kan de fondscommissie criteria meegeven. Daarmee maakt de fondscommissie een keuze voor het beleid (zie ook figuur 2). In de toewijzing van middelen aan projecten heeft de Provincie geen zeggenschap. Dit gebeurt door een fondsmanager die de bedrijfsmatige keuze maakt Hiermee wordt voorkomen dat de overheid zich bemoeit met de markt Bij revolverend financieren krijgt de Provincie minder invloed op het toewijzen van geld aan individuele projecten. Een gedeputeerde kan zitting hebben in de fondscommissie vanwege de koppeling met het Provinciale Economische Beleid. 3. Het inrichten van een "1-loket functie" bij Economische Impuls Zeeland. Om ondernemers goed wegwijs te kunnen maken in de verschillende mogelijkheden voor financiering wordt bij Impuls de 1-loket functie vormgegeven. Ondernemers komen bij een vaste aanspreekpersoon die nagaat wat de beste manier is om de ondernemer verder te helpen voor financiering Bij Impuls zijn op dit moment de volgende mogelijkheden/fondsen ondergebracht: Zeeuws Participatiefonds. De nieuwe fondsmanager van het ZPF is in dienst bij Impuls en de directievoering geschiedt door Impuls. Er is een one-tier board ingericht, die snellere besluiten mogelijk maakt One-tier wil zeggen dat directie en RvC zijn opgegaan in één besluitvormend orgaan. De heer J.D. ten Voorde van Impuls is uitvoerend bestuurder. Zeeuws Investeringsfonds (ZIF): Het ZIF is een fonds dat werkt conform een EZ regeling voor technostarters met hoog groeipotentieel In de regeling kan niet gewijzigd worden in de bestaande structuur. Er wordt wel nauw samengewerkt met het ZIF en afgestemd. Kredietunie Zeeland (KUZ): KUZ is een zelfstandige kredietbank, waarmee nauw wordt samengewerkt en afgestemd. KUZ is mede door Provincie Zeeland tot stand gekomen na PS besluit van april De Kredietunie Zeeland is per 1 mei 2014 van start gegaan en daarmee de eerste in Nederland werkende Kredietunie I lnnogo!: lnnogo! is een lopende regeling voor innovatieve starters, gesubsidieerd door de Provincie Zeeland. De regeling wordt aangestuurd door Impuls. Andere banken of geldverstrekkers: Het netwerk van Impuls staat ter beschikking aan ondernemers en wordt gebruikt om financiering te zoeken indien initiatieven te groot zijn of op andere manieren niet aan de voorwaarden van bovenstaande fondsen voldoen. Behoort btj bnef d d 3 Juni 2014 met ons kenmerk van de afdeling Economie en Ouurzaamhetd 4

6 De financiering van de 1-loket functie is in principe geregeld Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft een bijdrage toegezegd van per jaar voor drie jaar. Hiervan wordt onder andere de 1- loket functie bemand. 4. De stand van zaken m.b.t. de oprichting van een nieuw revolverend lnnovatiefonds. In Zeeland zijn een aantal fondsen actief, te weten: ZPF, ZIF, Kredietunie, Zeeland FM en lnnogo! Deze fondsen hebben ieder een eigen doelgroep. In figuur 3 zijn de fondsen gekoppeld aan de fase van innovatie waarop ze betrekking hebben. Figuur 3. Koppeling fondsen aan fase van innovatie ~ ] Investeren I I AI~=..:::::::J Haalbaarheidstudies ZPF (risicodragend kap.! Kredietunie (bancaire financiering) Fundamenteel onderzoek ZIF (startende ondernemingen) lnnogo! (startende ondernemingen) Innovatiefonds i.o. (innovatiefinanciering) Impuls is sterk via bovengenoemde fondsen voor het regelen van financiering voor de vroege fase voor starters. Een aanvulling op het spectrum zou zijn een fonds voor de vroege fase financiering van projecten die al iets verder in het traject zitten, de zogenaamde innovatiefinanciering. Hierbij kan gedacht worden aan prototype ontwikkeling. De fase van de haalbaarheidsstudie, die veelal gesubsidieerd wordt, is dan voorbij. Er is een behoefte onderzoek uitgevoerd onder bestaande, innovatieve ondernemingen, voor een nieuw revolverend fonds. Hier is gekeken welke omvang de doelgroep heeft, welke omvang de financiering zou moeten hebben en of die behoefte gedekt kan worden met revolverende middelen. De conclusie van het onderzoek is dat er in Zeeland behoefte is aan een Innovatiefonds voor financiering van innovatie in de eerste fases voor MKB bedrijven die niet bij een reguliere bank terecht kunnen voor een lening. Er is daarom gestart met de verkenning tot oprichting van een nieuw lnnovatiefonds. Het hoofddoel van het Innovatiefonds is om bij te dragen aan meer succesvolle innovaties van MKB bedrijven en starters die bedrijfseconomisch rendement opleveren. Het innovatiefonds verstrekt leningen om een innovatie te financieren van ondernemers. Het fonds is specifiek gericht op de ontwikkelkosten van een innovatie om een nieuw product, dienst of combinatie daarvan op de markt te zetten of de concurrentiepositie van een onderneming te verbeteren. Het Innovatiefonds waaraan gedacht wordt zou dan financieringen aangaan tot en zal worden aangestuurd door Impuls, hangend onder de 1-loket functie. Vanwege het hoge risico heeft dit Innovatiefonds een revolverendheid van naar schatting 50%. Een revolverendheid van 50% betekent dat na drie keer geld uitzetten 12,5 % van het geld nog over is. Het vinden van middelen voor een nieuw fonds is in tijden van bezuiniging geen sinecure. We kijken creatief naar de (andere) inzet van onze bestaande middelen en zijn we in overleg over een bijdrage hieraan van het Ministerie van EZ of een deelname van ons in een EZ regeling. Op dit moment kunnen we u hier nog geen voorstel over voorleggen, maar we vernemen graag of PS de geschetste denklijn een geschikte route vindt om door te ontwikkelen. Behoort bij brief d d 3 JUni 2014 met ons kenmerk van de afdeling Economie en Duurzaamheid 5

7 5. Conclusie Oe belangrijkste zaken in deze voortgangsbrief: Het raamwerk financieel beleid ten aanzien van de revolverende fondsen is vormgegeven bij de Provincie Zeeland, een eerste opzet treft u aan in bijlage 1. Op het moment dat een definitief kader revolverend financieren is opgesteld zal dit ter goedkeuring aan u worden voorgelegd. In het financieringsstatuut is revolverend financieren mogelijk, revolverend financieren valt onder de publieke taak. Er wordt door Impuls gewerkt aan de constructie om een slag te maken van subsidiëren naar revolverend investeren; de Holding Revolverend Fonds Zeeland BV wordt opgericht. De 1-loket functie bij Impuls is ingericht; de ondernemer wordt via de 1-loket functie bediend bij het vinden van financiering. Oe komende jaren is door beperkte budgetten geen grote omslag te verwachten en dus een bescheiden inzet van het revolverend financieren; waar mogelijk kan gebruik worden gemaakt van bestaande fondsen. De oprichting van nieuwe fondsen zal het per geval aan Provinciale Staten worden voorgelegd, zodat wensen en bedenkingen kunnen worden geuit. De vervolgacties inzake revolverend financieren zullen wij integreren in de jaarplannen (vanaf 2015) van de Economische Agenda. Hoogachtend, gedeputeer>~e s!aten, /...,.. -~ I, _../'-._L.. ~ I,./ T ~. I I ~( J.M.M. Polman, voorzitter \. \.ft, A.W. Smit, secretaris Behoort bij brief d d 3 JUni 2014 met ons kenmerk van de afdeling Economie en Duurzaamheld 6

8 Bijlage 1. Financieel beleid ten behoeve van revolverend investeren Vormen van fondsen De mate waarin de teruggevloeide middelen gedurende de looptijd van het fonds worden geherinvesteerd, is een beleidskeuze. De Provincie kan ervoor kiezen om: 1. De middelen eenmalig in te zetten en de (op termijn) terugkerende bedragen te laten terugvloeien naar de algemene middelen. 2. De middelen te laten terugvloeien naar het fonds, waarna ze opnieuw worden ingezet. Met het herinvesteren van middelen kan het fondsbereik worden vergroot en een voortgaande investeringsbron (afhankelijk van de mate van revolverendheid) voor het beoogde beleidsdoel worden bereikt. Hier staat tegenover dat er minder beleid sturing {op een ander beleidsveld) mogelijk is op de inzet van deze terugvloeiende middelen, indien andere omstandigheden of prioriteiten daarom vragen. 3. Een fonds op te richten met een beperkte looptijd (bijvoorbeeld 10 jaar), waarbinnen de terugkerende middelen opnieuw worden ingezet, maar na afloop weer beschikbaar komen van de Provincie. Vorm 3 geniet de voorkeur omdat bij deze variant de middelen terugvloeien naar het fonds om opnieuw in te zetten en de resterende middelen na einde looptijd terugvloeien naar de verstrekker {Provincie) waardoor deze sturing houdt. Hierbij moet opgemerkt worden dat de keuze voor een bepaalde vorm sterk afhankelijk is van de mate van revolverendheid. Dat wil zeggen als het fonds voornamelijk benut wordt om innovatie te stimuleren dan is de kans groot dat aan het eind van de looptijd van het fonds het ingebrachte bedrag niet meer {in zijn totaliteit) beschikbaar is, omdat diverse risicovolle projecten niet in staat zijn de ingebrachte gelden terug te betalen. Als wordt geprobeerd om reeds langer bestaande ondernemingen extra te stimuleren is dat risico kleiner. Te gebruiken instrumenten binnen het fonds voor risico's en kosten plaatsen De mate van revolverendheid hangt nauw samen met het investeringsinstrument dat ingezet wordt. Grofweg zijn drie categorieën te onderscheiden: Leningen: onder voorwaarden wordt een bedrag beschikbaar gesteld dat (met rente) terugbetaald moet worden, leningen hebben hierdoor een direct revolverend karakter. Garantstelling: de fondsbeheerder staat borg voor een onderliggende lening richting de andere financier(s). Er wordt geen bedrag geïnvesteerd, er wordt wel een bedrag opzij gezet (gereserveerd). Er wordt wel risico gelopen voor het garant gestelde bedrag, mocht het project of de investering niet de beoogde resultaten halen en de onderliggende lening niet (volledig) worden terugbetaald. Een garantie heeft een revolverend karakter, omdat er een premie voor wordt ontvangen. De waarde van de garantie daalt in de loop van de tijd door aflossing op de onderliggende lening. De garantie loopt af als de onderliggende lening is afgelost. Het vrijkomende bedrag kan dan opnieuw worden ingezet. Participaties/deelnemingen: met dit instrument worden aandelenposities verkregen in bedrijven. Participatie is revolverend in de vorm van een vast te stellen premie over tijd {dividend) en verzilvering van de waardeontwikkeling van de deelneming bij uittreding (exit). Het is hierbij belangrijk om vooraf een heldere exit strategie te bepalen. De beheerslasten bij een deelneming zijn groter dan bij een lening en garantie (aandeelhoudersvergaderingen voorbereiden, opstellen statuten e.d.) In eerste instantie gaat de voorkeur voor een nieuw fonds uit naar het verstrekken van leningen. De beheerlasten van leningen zijn lager dan van een deelneming omdat bij een deelneming voorbereiding van o.a. aandeelhoudersvergaderingen plaats moet vinden. Bij leningen wordt in principe een vast bedrag terugbetaald (aflossing). Bij een participatie/deelneming is terugbetaling afhankelijk van het succes van het bedrijf/project. Bovendien keert het geld bij een lening veelal sneller terug dan bij een participatie, waardoor het eerder opnieuw voor andere projecten kan worden ingezet (en dus sterker revolveert). Een door het fonds verstrekte lening komt direct ten laste van de balans/bankrekening van het fonds zodat niet meer aan leningen verstrekt kan worden dan de omvang van het fonds. Een garantie komt niet direct ten laste van het fonds. Het risico bestaat dat een hoger bedrag aan garanties wordt afgegeven dan de beschikbare middelen binnen het fonds. Daarnaast is bij een lening beter de vinger aan de pols te houden dan bij een garantie omdat de onderliggende lening van een garantie niet door het fonds verstrekt is (minder zicht op). Behoort bij brief d.d. 3 juni 2014 met ons kenmerk: van de afdeling Economie en Duurzaamheid 7