Beleidsplan schulddienstverlening 2018.

Transcriptie

1 Beleidsplan schulddienstverlening 2018.

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Schulddienstverlening: doelstelling en ambities Goede dienstverlening Focus op preventie Meer maatwerk Versterking Integraal werken Terugdringen aantal bewindsvoeringszaken en de daarmee gepaard gaande kosten Financiën en inzet personeel Bijlage 1: Preventieplan schulddienstverlening Bijlage 2: Vormen van dienstverlening

3 1 Inleiding. Dit is het Beleidsplan schulddienstverlening 2018 (SDV). Het ziet er anders uit dan vele andere beleidsplannen: Het plan geldt maar voor één jaar (in plaats van vier). Dat komt omdat we tot 1 januari 2019 een jaar willen overbruggen. Met ingang van 1 januari 2019 gaat het nieuwe Armoedebeleid in. We willen 2018 benutten om een samenhangend, integraal plan te ontwikkelen voor Armoede- en SDV-beleid. Waarom dan toch dit plan voor één jaar? We onderbouwen dat verderop in de inleiding. Sinds maart 2016 is ons sociaal beleid Samen Verder in het sociaal domein van kracht. Schulddienstverlening maakt daar feitelijk onderdeel van uit. Het dient als basis voor de verdere uitwerking van specifiek beleid in dit schulddienstverleningsplan. Het plan omvat weinig tekst en veel illustraties. Daarmee willen we in één oogopslag duidelijk maken wat de kern van het SDV-beleid in Emmen is. Dat lukt soms beter met plaatjes dan met tekst. En het scheelt voor velen een hoop leestijd. Bovendien is het plan door de gekozen vormgeving niet alleen leesbaar en begrijpelijk voor de gemeenteraad en professionals, maar voor iedereen die wil kennis maken met het SDVbeleid; ook inwoners, cliënten en vrijwilligers in het sociale domein. Samenvattend: We focussen op het ontwikkelen van integraal Armoede- en SDV-beleid vanaf Dit Beleidsplan schulddienstverlening richt zich uitsluitend op het jaar 2018 en is qua inhoud zo kernachtig mogelijk verwoord en geïllustreerd. Waarom een nieuw beleidsplan schulddienstverlening? Wettelijke bepalingen. De Wet gemeentelijke schulddienstverlening (Wgs, 2012, art. 2) bepaalt dat gemeenten een plan inzake integrale schulddienstverlening voor de periode van maximaal 4 jaar moeten vaststellen. Het huidige Beleidsplan Schulddienstverlening loopt eind 2017 af. Er moet dus een nieuw plan komen. Evaluatie huidig SDV-beleid. We willen de uitkomsten van de Evaluatie Schulddienstverlening doorvertalen in nieuw beleid. Vernieuwing sociaal domein. Na de invoering van de drie nieuwe sociale wetten met ingang van 1 januari 2015, is in Emmen het traject Samen Verder in het sociaal domein uitgevoerd. Dit heeft tot beleidsvernieuwing in het brede sociale domein geleid. Die vernieuwing willen we ook zichtbaar maken in het SDV-beleid. Waarden en werkwijze. De inzichten die zijn verworven tijdens Samen Verder, zijn door het gemeentelijke SDV-team vertaald in drie waarden: Samenwerking; Maatwerk; Betrokkenheid; Deze drie waarden en de uitkomsten van de evaluatie geven richting aan dit beleidsplan voor Een werkgroep - geformeerd uit het SDV-team - heeft conceptbeleidsvoornemens geformuleerd en deze besproken met intern en extern betrokkenen 1. Vervolgens zijn de beleidsvoornemens na aanpassing en inclusief illustraties en acties - gebundeld in dit plan. Leeswijzer. 1 Adviesraden: Wmo-raad, Seniorenraad, Jongerenraad, Cliëntenraad Participatiewet & WSW. Tevens: OSOG. 3

4 Ieder beleidsvoornemen in dit plan vormt samen met de bijbehorende acties en illustraties een hoofdstuk (hst. 3 tot en met 7). Hieraan gaat een algemeen hoofdstuk vooraf waarin de inhoudelijke context, doelstelling en ambities van het nieuwe SDV-beleid zijn geschetst. Het afsluitende hoofdstuk gaat over financiën en de inzet en positionering van de gemeentelijke SDV-medewerkers. Informatie over wettelijke bepalingen, belangrijke SDV-begrippen en dergelijke zijn opgenomen in de bijlagen. 2 Schulddienstverlening: doelstelling en ambities. In het beleidsplan schulddienstverlening en de daaraan gekoppelde beleidsregels is als centrale doelstelling geformuleerd: Het voorkomen dat Emmense burgers in problematische schuldensituaties geraken en (dreigende) problematische schuldensituaties van diegenen die daar ondersteuning bij willen hebben oplossen. Hierbij is wederkerigheid van inzet nodig en de motivatie van de verzoeker om de eigen situatie aan te pakken is dan ook de belangrijkste voorwaarde. Voor 2018 handhaven we deze doelstelling, maar leggen het accent op nieuwe ambities. Nieuwe inzichten hebben er toe geleid dat we meer waarde zijn gaan hechten aan het voorkomen van problematische schulden bij mensen. Dat betekent dat we meer aandacht willen hebben voor preventie. Er eerder bij zijn helpt zwaardere problematiek voorkomen en is vaak ook goedkoper. Naast het bieden van ondersteuning na indicatie door de Toegang (vanaf 1 januari 2018) willen we daarom nog meer investeren in de samenwerking in het voorliggend veld 2, met woningcorporaties en met de informele zorg, zoals formulierenbrigades. Dit is niet van vandaag op morgen gerealiseerd. Het betekent dat onze schulddienstverleners meer zichtbaar zullen moeten zijn in de samenleving en dat we willen werken aan onze naamsbekendheid en aan de diensten die we leveren. In de toekomst willen we meer maatwerk leveren, mede op basis van onze visie op wederkerigheid. Zowel uit landelijk onderzoek 3 als uit de dagelijkse werkpraktijk blijkt dat mensen met problematische schulden in een ernstige stresssituatie kunnen verkeren, ook problemen hebben op andere leefgebieden en de weg kwijt zijn in het woud van regelingen en toeslagen. Dat betekent dat er een veel bredere blik nodig is op het te bieden ondersteuningstraject en bij de stappen die vooraf gaan aan indicatie voor schulddienstverlening (zoals bijvoorbeeld het invullen van de benodigde formulieren). In dergelijke situaties is wederkerigheid - en dus zelfredzaamheid - niet een voorwaarde vooraf maar een streven. We willen 2018 benutten om deze nieuwe inzichten te vertalen in onze dienstverlening. 3 Goede dienstverlening. Goede dienstverlening is één van de twee kernambities van de gemeente Emmen. Deze ambitie vormt vanzelfsprekend ook het belangrijkste beleidsvoornemen voor SDV. Uit de evaluatie is een vrij hoge tevredenheidsscore gebleken over de geboden schulddienstverlening. De feitelijke inzet van ondersteuning wordt bepaald aan de hand van de zelfredzaamheidsladder. Deze ladder is ingericht van informatie en advies tot en met zware financiële ondersteuning. Afhankelijk van waar de cliënt 2 Voorliggend veld = al het georganiseerde ondersteunende aanbod in het sociale domein dat vrij toegankelijk is. Het voorliggend veld omvat maatschappelijke dienstverlening waar geen indicatie of besluit voor nodig is van gemeente of huisarts. 3 O.a.: Schaarste (Mullainathan en Shafir, 2013) en Armoede en Schulden (Publicatie Movisie, 2016, Interview met R. van Geuns, lector Armoede en Participatie). 4

5 zich bevindt op deze ladder, wordt ondersteuning ingezet 4. We blijven streven naar tevreden cliënten door goede diensten te leveren. Wat gaan we doen? - werken aan kwaliteit. Door NEN-certificering en NVVK-certificering en door het steeds verbeteren van ons opleidingsplan. - werken aan klantvriendelijkheid. Dit is een belangrijk aspect in de training en evaluatiegesprekken met medewerkers. We kijken kritisch naar procedures en de formulieren die we gebruiken en beperken onze wachttijden. In 2018 gebruiken we de werkwijze van de klantreis om nog meer inzicht te verkrijgen in de wijze waarop we onze dienstverlening - vanuit de beleving van de cliënt - kunnen verbeteren. - werken op locaties in de nabijheid van hulpvragers en samenwerkingspartners, zoals de locaties waar sociale teams en de Toegang gehuisvest zijn. - vergroten van de naamsbekendheid van SDV door publiekscampagnes. 4 Focus op preventie. Uit de evaluatie , maar ook uit de SDV-praktijk van alle dag, blijkt dat er een wereld te winnen valt met preventie. Daarbij gaat het zowel om er eerder bij zijn - om ernstige financiële problematiek of oplopende schulden te voorkomen - als om algemene preventieve activiteiten, gericht op bijvoorbeeld schoolgaande kinderen of mensen met een licht verstandelijke beperking die zelfstandig (gaan) wonen. Al eerder hebben we aangegeven, tezamen met een nieuw beleidsplan, een preventieplan te maken. Dit preventieplan maakt onderdeel uit van dit Beleidsplan schulddienstverlening 2018 (zie bijlage 1). De highlights zijn: - Vroegsignalering; - Voorlichting en training op locatie; - Oog voor specifieke doelgroepen. 4 In bijlage 2 staan alle vormen van dienstverlening op een rijtje. 5

6 5 Meer maatwerk. Iedere hulpvraag is uniek. Dat vraagt om maatwerk. In een werksetting die vanouds gedomineerd wordt door wetten, regels en protocollen, is maatwerk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Tijdens het traject Samen Verder in het Sociale Domein hebben we het gedachtegoed van het Instituut Publieke Waarden leren kennen. Deze waarden geven richting aan het bieden van maatwerk. Wat gaan we doen? - implementatie van de publieke waarden rechtmatigheid, betrokkenheid en effectiviteit in de schulddienstverleningstrajecten die we met cliënten afspreken. - regelgeving die niet wettelijk is opgelegd en een hinderpaal vormt voor onze maatwerk-ambitie tegen het licht houden. 6 Versterking Integraal werken. Integraal werken betekent dat - daar waar nodig - alle aspecten van de leefsituatie van de hulpvrager betrokken worden bij het oplossingstraject. Schuldenproblematiek is soms slechts een onderdeel van veel meer omvattende probleemsituaties. Vaak weet de hulpvrager zelf het beste wat het meest urgent is en als eerste om een oplossing vraagt. Om de integraliteit van het hulp- en ondersteuningsaanbod daadwerkelijk te versterken, ondernemen we gedeeltelijk al eerder ingezette acties. Wat gaan we doen? - Schulddienstverlening wordt vanaf 1 januari 2018 geïndiceerd door de Toegang. Dit betekent dat schulddienstverlening onderdeel gaat uitmaken van het werk van de toegangsteams in de zes gebieden. In het arrangement dat met en voor een hulpvrager wordt samengesteld, is aandacht voor alle leefgebieden. - Regelgeving en ondersteuning vanuit de Participatiewet (bijstandsverlening) en SDV worden zoveel mogelijk op elkaar afgestemd en vertaald in een aangepaste uitvoeringspraktijk. - SDV werkt samen met woningcorporaties en Sedna om huurders met betalingsachterstanden te ondersteunen en huisuitzetting te voorkomen. 6

7 - SDV wil de samenwerking met de informele zorg - waaronder de formulierenbrigades versterken en de mogelijkheden tot het inzetten van ervaringsdeskundigen verkennen. - Met ingang van 2019 kent de gemeente Emmen één integraal SDV- en Armoedebeleid 5 7 Terugdringen aantal bewindvoeringszaken en de daarmee gepaard gaande kosten. Voor personen die, tijdelijk of blijvend, niet in staat zijn om voor hun financiële belangen te zorgen, geldt dat ze onder beschermingsbewind kunnen worden gesteld (zie ook de hoogste trede van de zelfredzaamheidsladder). Beschermingsbewind wordt opgelegd door de rechter en kan ook alleen door de rechter opgeheven worden. Als een cliënt te weinig draagkracht heeft om de bewindvoerder te kunnen betalen, bestaat er recht op bijzondere bijstand. Veel gemeenten hebben te maken met een explosieve stijging van de kosten bijzondere bijstand voor beschermingsbewind. Dat geldt ook voor de gemeente Emmen, zo blijkt uit de evaluatie We willen het aantal bewindvoeringszaken en de daarmee gepaard gaande kosten terugdringen. Daarom zijn en worden door de gemeente preventieve en besparende maatregelen uitgevoerd. Wat gaan we doen? - Hanteren van flexibele termijnen voor de ingezette trajecten of producten. Indien een cliënt iets meer tijd nodig heeft om zijn/haar financiële situatie weer zelfstandig te kunnen beheren dan zal deze extra tijd worden gegeven; - Contracteren en faciliteren van de dienstverlening ten behoeve van inkomensbeheer. Inkomensbeheer is een minder ingrijpende vorm van ondersteuning dan beschermingsbewind, is geheel vrijwillig en wordt door de gemeente / de Toegang geïndiceerd; - Dialoog met de rechtbank en met regionale bewindvoerders. 5 Onder voorbehoud van besluitvorming. 7

8 8 Financiën en inzet personeel. In onderstaande tabel is weergegeven wat het budget is van SDV en wat het volume is van de overheveling van fte s naar de Toegang met ingang van 1 januari Het totale budget ten behoeve van SDV blijft ten opzichte van 2017 nagenoeg ongewijzigd 6. Kosten FTE Schulddienstverlening ,00 24,55 Overige personele kosten ,00 2,27 Totaal ,00-2,00 Tgv de Toegang ,00 Totaal na overdracht a.d. Toegang ,00 24,82 6 M.u.v. overheveling kosten en fte naar de Toegang. 8

9 Bijlage 1. Preventieplan schulddienstverlening 2018 Schulden leiden tot persoonlijke problemen en hoge maatschappelijke kosten. Om dit te voorkomen is het belangrijk er in een vroeg stadium van het ontstaan van schulden bij te zijn. Hiervoor moeten er met alle betrokken partijen afspraken zijn over preventieve maatregelen. Schuldpreventie is een mix van maatregelen, activiteiten en voorzieningen die er op gericht zijn dat mensen financieel vaardig worden en zich zo gedragen dat zij hun financiën op orde houden (NIBUD). Allerlei partijen die in aanraking komen met betaalachterstanden van personen, kunnen bijdragen aan preventie; woningbouwcorporaties, zorgverzekeraars, scholen, bedrijven en anderen partijen. We benutten bij alle preventieve activiteiten digitale mogelijkheden, zoals de website We willen inwoners met financiële problemen zo vroeg mogelijk in beeld hebben zodat erger kan worden voorkomen. Dit betekent dat we investeren in het voorliggend veld en nauwe contacten en samenwerking hebben met de organisaties die hierin opereren. Al eerder ingezette preventieve diensten en activiteiten voeren we ook in 2018 uit: Training TDC (vanaf 1 januari 2018: Menso N.V.) Bij het Trainings- en Diagnosecentrum Werkplein Zuidoost-Drenthe worden gesprekken gevoerd met inwoners die een uitkering aanvragen op grond van de Participatiewet. Tevens wordt hen een training aangeboden. Zodra iemand een uitkering aanvraagt is de kans groot dat het inkomen (nog) lager wordt. Voor deze cliënten is het belangrijk dat zij een goed overzicht hebben over hun inkomsten en uitgaven zodat ze rond kunnen komen met hun beschikbare budget. Voor mensen met een lager inkomen zijn er mogelijkheden voor kwijtschelding van gemeentelijke belastingen, huur- en zorgtoeslag en andere regelingen in aanmerking te komen. Regelingen die het inkomen kunnen verhogen. Tijdens het gesprek en de training wijzen we mensen op de regelingen en toeslagen waar ze een beroep op kunnen doen. Spreekuren en voorlichting. Bij EMCO, het Trainings- en Diagnosecentrum Werkplein Zuidoost-Drenthe (TDC) en bij de verschillende woningbouwcorporaties kunnen inwoners tijdens het spreekuur met hun vragen over financiën terecht. UWV. Overleg om samen met het UWV in contact te komen met inwoners die werkloos raken en in de ww terecht komen. Next2You. Het project Next2You organiseert een bijeenkomst voor ketenpartners rondom inwoners met schulddienstverlening. Doel van de bijeenkomst is om de ketenpartners dichter bij elkaar te brengen en op de hoogte te brengen van elkaars bestaan en van SDV. Dit moet er toe leiden dat hun en onze werkzaamheden beter op elkaar aansluiten en tevens beter aansluiten op de situatie van de inwoner. Inkomensbeheer. In 2018 willen we inkomensbeheer versterken als voorliggende voorziening van beschermingsbewind. Ook dit is in het beleidsplan beschreven. Woningbouwcorporaties. Met verschillende woningbouwcorporaties zijn afspraken gemaakt, waarbij huurders met twee maanden achterstand worden gemeld bij de gemeente. Woningontruimingen. Met schuldeisers, deurwaarders en incassokantoren is contact over geplande woningontruimingen met als doel de ontruiming te voorkomen. 9

10 Week van het geld In samenwerking met Welzijnsorganisatie Sedna en stichting Knip organiseren we met basisscholen en scholen voor middelbaar onderwijs ieder jaar De week van het geld. Er is een theatervoorstelling over omgaan met geld op een aansprekende, centrale locatie. Op verschillende scholen zijn gastlessen rondom het thema geld waarbij de leerlingen een begrotingsspel en een geldquiz spelen. Armoedepact. Het armoedepact is een samenwerkingsverband tussen verschillende maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor armoedebestrijding. De organisaties werken samen om kennis te delen met als doel een s luitende aanpak te bewerkstelligen. Ketenpartners 7. Met verschillende ketenpartners is regelmatig contact en overleg. Dit zijn onder andere Sedna, GGD Drenthe, Humanitas, Verslavingszorg Noord Nederland, Leger des Heils, 2GetThere, het CJG, Voedselbank, werkgevers en betrokken organisaties bij laaggeletterdheid. We versterken de samenwerking met de Informele zorg, zoals de Formulierenbrigade. Preventie gericht op specifieke doelgroepen. In 2018 willen we investeren in preventieve maatregelen gericht op specifieke doelgroepen. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn mensen met een licht verstandelijke beperking, dak- en thuislozen, mensen met een andere culturele achtergrond en vrouwen die in de vrouwenopvang terecht komen. Hierbij werken we samen met Toegang, sociale gebiedsteams en andere ketenpartners. We verkennen daarbij de mogelijkheden voor het inzetten van ervaringsdeskundigen. 7 Bij de samenwerking met ketenpartners wordt rekening gehouden met wet- en regelgeving rondom privacy. 10

11 Bijlage 2. Vormen van dienstverlening De gemeente werkt met verschillende vormen van dienstverlening. Ter verduidelijking hiervan, onderstaand een opsomming met een korte uitleg welke ondersteuning wordt geboden. - Budgetbeheer: Het inkomen van de klant komt binnen bij de gemeente. De vaste lasten worden betaald en cliënt ontvangt weekgeld of maandgeld. Tevens vindt er gedurende het traject begeleiding van de cliënt plaats waarbij ingezet wordt op zelfredzaamheid. Duur van het traject is in principe maximaal 1,5 jaar. - Budgetcoaching: Betreft ondersteunende gesprekken voor cliënten die minimale ondersteuning nodig hebben. Door bijvoorbeeld de administratie op orde te krijgen, een budgetplan te maken of een voorstel aan de schuldeisers te doen. De cliënt blijft zelf zijn/haar financiën beheren. - Schuldregeling: Voor de cliënt een schuldenregeling treffen met de schuldeisers. Schuldeisers krijgen een aanbod tegen finale kwijting. De gemeente reserveert voor de klant maandelijks voor de aflossing middels financieel beheer. Eén maal per jaar worden de gereserveerde bedragen overgemaakt aan de schuldeisers. Duur maximaal 3 jaar. - Saneringskrediet: De schulden worden afgekocht. Schuldeisers krijgen een aanbod tegen finale kwijting. De gemeente verstrekt een lening waarmee alle schulden worden afgekocht. De cliënt betaalt vervolgens de lening terug aan de gemeente. - Herfinanciering: De volledige schuld wordt betaald in de vorm van een lening door de gemeente. De cliënt betaalt vervolgens de lening terug aan de gemeente. - Sociale leningen: Voor bijvoorbeeld vloerbedekking, fiets, huisraad e.d. De zogenaamde bankfunctie (Gemeentelijke Kredietbank). - Bijzondere bijstand voor schulden: De cliënt krijgt de mogelijkheid om deze bijstand binnen vijf jaar tijd af te lossen. - Informatie en advies: Gesprek(ken) om de financiële zaken van de burger weer op orde te krijgen. - Toeleiding naar de WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen). 11