Compendium van het burgerlijk procesrecht

Transcriptie

1 mr. P.A. Stein Compendium van het burgerlijk procesrecht veertiende druk verzorgd door mr. A.S. Rueb hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam en advocaat te Amsterdam KLUWER ^F Deventer

2 Inhoud 1. INLEIDING Doelstellingen van het burgerlijk procesrecht Eigenrichting Eigenlijke en oneigenlijke rechtspraak De rechtsvordering De dagvaardings- en de verzoekschriftprocedure Regelingen van burgerlijk procesrecht Algemene literatuur over burgerlijk procesrecht Wisselwerking tussen formeel en materieel recht Doorwerking van redelijkheid en billijkheid; goede procesorde Misbruik van procesrecht Herziening Rechtsvordering en Rechterlijke organisatie Uitgangspunten herziening eerste aanleg Herziening rechterlijke organisatie Overzicht wijzigingen per 1 januari Nieuwe wetgeving BEGINSELEN VAN BURGERLIJK PROCESRECHT Vereisten en beginselen Het horen van beide partijen De beperkte procesautonomie van partijen Partijautonomie en lijdelijkheid Volledigheids- en waarheidsplicht Waar is de rechter niet lijdelijk? Redelijke termijn Openbaarheid van de behandeling en motivering van de beslissing Openbaarheid van de behandeling Motivering van de beslissing De verplichte procesvertegenwoordiging De motivering van dit beginsel Procesmonopolie balie De uitwerking van het beginsel van verplichte procesvertegenwoordiging De toegang tot de rechter 32 VII

3 2.7.1 De kosten van de civiele procedure Gefinancierde rechtshulp DE RECHTERLIJKE MACHT EN HAAR BEVOEGDHEID De rechterlijke macht Onafhankelijkheid, onpartijdigheid en deskundigheid De inrichting van de rechterlijke macht De organisatie van de gerechten De Raad voor de rechtspraak De bevoegdheid van de rechterlijke macht De internationale bevoegdheid (rechtsmacht) De EG-verordening betreffende rechterlijke bevoegdheid, erkenning en tenuitvoerlegging De rechtsmacht ingevolge Rechtsvordering Forumkeuze en vreemdelingenbeslag De bevoegdheid van de Nederlandse rechter ten opzichte van vreemde mogendheden De rechterlijke bevoegdheid ten opzichte van andere overheidsorganen De rechterlijke bevoegdheid ten opzichte van de wetgever De rechterlijke bevoegdheid ten opzichte van het bestuur De absolute competentie De bevoegdheid van de rechtbank De zaken die door de kantonrechter worden behandeld De bevoegdheid van de gerechtshoven De bevoegdheid van de Hoge Raad De relatieve competentie Er is voor een onbevoegde rechter gedagvaard Er is voor het verkeerde procesinleidende stuk gekozen Het openbaar ministerie PARTIJEN, ADVOCATEN, PROCUREURS EN DEURWAARDERS De procederende partijen Natuurlijke personen De woonplaats van een natuurlijk persoon Rechtspersonen en vennootschapsvormen Het domicilie van de rechtspersoon Domiciliekeuze De rechtsvordering ter behartiging van een gemeenschappelijk belang Advocaten en procureurs De toelating tot de functie van advocaat of procureur De rechtsverhouding met de client 68 VIII

4 4.2.3 De orde van advocaten De gedragsregels voor advocaten Tuchtrechtspraak Bezoekende advocaten Gerechtsdeurwaarders Het uitbrengen van exploten Andere verrichtingen van deurwaarders ten verzoeke van partijen DE DAGVAARDING De dagvaarding; aard en omschrijving Rechtsingang zonder dagvaarding De inhoud van de dagvaarding De gegevens betreffende de partijen De procureurstelling in de dagvaarding De woonplaatskeuze van de eiser De voorschriften omtrent het uitbrengen van exploten en dagvaardingen De algemene regeling Bijzondere regelingen De aanwijzing van de rechter en van de roldatum waartegen de gedaagde wordt opgeroepen De termijn van dagvaarden De gronden van de eis De eis Nevenvorderingen Betekenis van de bepalingen betreffende de dagvaarding HET VERLOOP VAN DE RECHTBANKPROCEDURE Aanhangig zijn en de rol Verschijning van de gedaagde De eis Wijziging van de eis De conclusiewisseling De conclusie van antwoord Erkenning en referte Regels betreffende het verweer van de gedaagde De comparitie na antwoord De conclusies van repliek en dupliek, pleidooi De termijnen; het Landelijk rolreglement rechtbanken Afbreking van de instantie Schorsing van het geding 102 IX

5 6.11 Rechtsovergang tijdens het geding Eindvonnis of tussenvonnis DE BEWIJSLEVERING Inleiding De wettelijke regeling van het bewijsrecht Gevallen waarin het bewijsrecht niet of beperkt geldt Het vaststaan van feiten zonder bewijslevering Algemene onderwerpen van bewijsrecht De hoofdregels van het bewijsrecht De regels van bewijslastverdeling De bewijsmiddelen Bewijskracht/bewijswaardering Bewijsovereenkomst Onrechtmatig bewijs Inzagerecht/exhibitieplicht Bewijs door geschriften Geschriften en akten Dwingende bewijskracht onderhandse akte Schuldbekentenis; kwitantie Vrije bewijskracht onderhandse akte Vermoeden van echtheid akte; handtekening Registratie Akte als ontstaansvereiste/uitsluitend bewijsmiddel Authentieke akte Rechtsopvolgers en vertegenwoordiging De bewijskracht van vonnissen Bewijslevering door middel van geschrift Getuigenbewijs en het tussenvonnis tot bewijslevering Bewijsaanbod en bewijsopdracht Het tussenvonnis tot getuigenverhoor De inhoud van het tussenvonnis tot getuigenverhoor Andere beslissingen in het tussenvonnis De invloed van het tussenvonnis op het eindvonnis Het oproepen van de getuigen De verplichting om als getuige op te treden en verklaringen af te leggen Partijen als getuigen Het horen van de getuigen Eigen waarneming Na afloop van het getuigenverhoor Rogatore commissie Voorlopig getuigenverhoor De functie van het voorlopig getuigenverhoor Procedure 138

6 7.5.3 Kosten van voorlopig getuigenverhoor Misbruik van voorlopig getuigenverhoor Deskundigenbericht De functie van het deskundigenbericht Het door de deskundige te verrichten onderzoek Het horen van partijen Het rapport van deskundigen Het honorarium van deskundigen De overige bewijsmiddelen Voorlopige plaatsopneming, bezichtiging en deskundigenbericht SAMENVOEGING VAN RECHTSVORDERINGEN 144 Overzicht Objectieve cumulatie De tegenvordering van de gedaagde (reconventie) Belang van gedaagde bij reconventie Reconventie en verrekening Beperkingen voor de eis in reconventie De procedure in reconventie Subjectieve cumulatie Processuele ondeelbaarheid en overige gedwongen deelname van andere betrokkenen aan het geding Vrijwaring Vereisten voor oproeping in vrijwaring De vordering tot oproeping in vrijwaring De vrijwaringsprocedure Het belang van de gewaarborgde bij de vrijwaring Voeging en tussenkomst (interventie) Voeging en tussenkomst moeten door de rechter worden toegestaan Beperkte toelating van voeging en tussenkomst HET VONNIS Gezag van gewijsde De binding aan het vonnis Gezag van gewijsde en het gesloten stelsel van rechtsmiddelen Gezag van gewijsde en kracht van gewijsde De onderscheiden vonnissen Condemnatore, constitutieve en declaratore vonnissen Eindvonnissen en tussenvonnissen Deelvonnissen 168 XI

7 9.2.4 Rolbeschikkingen Elementen van het vonnis De inhoud van het vonnis Toe- of afwijzing van de vordering; ontvankelijkheid Het bemiddelend vonnis De uitvoerbaarverklaring bij voorraad De kostenveroordeling Welkekosten? Niet toegewezen proceskosten De rechtsgrond van de veroordeling in de proceskosten Kostenveroordeling derde Kostenveroordeling en gefinancierde rechtshulp De uitspraak en de vastlegging van het vonnis Afschriften voor partijen Afschriften voor derden Verbetering van het vonnis Aanvullend vonnis Aansprakelijkheid voor het gebruik van een aantastbare titel Aansprakelijkheid van de staat voor een onzorgvuldig vonnis DE RECHTSMIDDELEN Gesloten stelsel van rechtsmiddelen Verzet Verstek Verzet; termijn Het instellen van het verzet Het verloop van de verzetprocedure Hogerberoep De behandeling in twee instanties Eindvonnissen niet vatbaar voor hoger beroep Bijzondere rechtsmiddelverboden De appeltermijn Rechtspleging in hoger beroep Omvang hoger beroep Hoger beroep van tussenvonnissen Hoger beroep van deelvonnissen Cassatie Beroep in cassatie; functie Wanneer in cassatie Rechtspleging in cassatie Na cassatie Verzet door derden Beperkte toelating van derdenverzet Gevolg van toewijzing van derdenverzet Herroeping 204 XII

8 Functie van herroeping Gronden en verdere gang van zaken DE PROCEDURE BIJ DE KANTONRECHTER Algemeen Afwijkingen ten opzichte van de gewone rechtbankprocedure Bijzondere procedures bij de kantonrechter Kortgeding Pachtgedingen HET KORT GEDING De functie van het kort geding De toegenomen betekenis van het kort geding De vereisten voor het kort geding De zaak moet geschikt zijn om in kort geding te worden beslist Spoedeisend belang Voorziening bij voorraad Belangenafweging Onherstelbare gevolgen De bevoegdheid van de kortgedingrechter Het kort geding tegen de overheid Afwijkingen van de gewone procesvormen Rechtsmiddelen tegen het vonnis in kort geding De bodemprocedure Een andersluidende beslissing in het bodemgeschil DE VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE Oneigenlijke rechtspraak Vermogensrechtelijke geschilbeslechting in de verzoek schriftprocedure De algemene regeling van de verzoekschriftprocedure Gesloten systeem Rechtsmacht Absolute en sectorcompetentie Relatieve competentie Het verzoekschrift De wisselbepaling De verdere gang van zaken De beschikking De rechtsmiddelen XIII

9 Hoger beroep Het beroep in cassatie Herroeping Ontbinding van arbeidsovereenkomsten wegens gewichtige redenen Echtscheiding en andere scheidingsgedingen De echtscheidingsprocedure Echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek Inschrijving van de echtscheidingsbeschikking Enkele andere verzoekschriftprocedures op het terrein van het personen- en familierecht ARBITRAGE, BINDEND ADVIES EN MEDIATION Arbitrage Wettelijke regeling Voordelen en bezwaren van arbitrage Institutionalisering van de arbitrage en de zgn. 'partij'-arbitrage De toelaatbaarheid van arbitrage De overeenkomst tot onderwerping van het geschil aan L L : > 14.: Z.I scheidslieden 250 Karakter van de overeenkomst tot arbitrage 251 Benoeming van scheidsrechters 251 Overwegende invloed 252 Wraking van arbiters 252 Het geding ten overstaan van arbiters 253 Door arbiters bij hun beslissing in acht te nemen regels 256 De inhoud van het vonnis van arbiters 259 Het depot van het vonnis ter griffie 259 Het exequatur van de voorzieningenrechter 260 Aanvullend arbitraal vonnis 261 Rechtsmiddelen tegen het arbitrale vonnis 262 Gronden voor vernietiging van arbitrale vonnissen 262 De vordering tot vernietiging 265 Gevolgen van het instellen van de eis tot vernietiging 265 Herroeping 266 Arbitraal kort geding 266 Arbitrage buiten Nederland 267 Bindend advies 269 De geoorloofdheid van de clausule van bindend advies en van bindende partijbeslissing De overeenkomst tot onderwerping van een geschil aan bindend advies Rechterlijke toetsing Onderscheid tussen bindend advies en arbitrage 273 XIV

10 Wat verdient de voorkeur, arbitrage of bindend advies? Mediation HET BURGERLIJK PROCESRECHT IN ANDERE LANDEN Nationale wetgeving inzake procesrecht Verdragsrecht inzake procesrecht De inrichting van de rechterlijke macht Gemeenschappelijk grondschema De rechterlijke organisatie in Frankrijk De rechterijke organisatie in Duitsland De rechterlijke organisatie in Belgie De rechterlijke organisatie in Engeland De rechterlijke organisatie in de Verenigde Staten van Amerika De wijze van gedingvoering in de diverse landen Fundamentele beginselen van de gedingvoering: fair hearing Functionele vereisten Lijdelijkheid van de rechter Mededelingsplicht (fair play) Internationale ontwikkelingen HOOFDZAKEN VAN DE EXECUTIE, HET BESLAG EN DE ZIJDE- LINGSE DWANGMIDDELEN Inleiding Geven Doen Nalaten Dwangsom De deurwaarder De executie Herleiding en reele executie De executie van de verplichting tot geven, doen en nalaten Bijzondere gevallen van reele executie De executant als vertegenwoordiger Executiegeschillen Beslag Vatbaar voor beslag De omvang van het beslag Het blokkeringseffect Wat is belangrijker: uitwinning of blokkering? Beslag geen zakelijk recht/geen voorrang Misbruik van beslag Uitwinning door faillissement Overwegingen ten gunste van faillissementsaanvraag 306 XV

11 Overwegingen ten gunste van beslaglegging Parate executie Indirecte dwangmiddelen dwangsom en lijfsdwang Dwangsom Veroordelingen waaraan geen dwangsom kan worden verbonden Dwangsom en algemeen verbod Dwangsom en schadevergoeding Dwangsom niet of niet langer verbeurd Lijfsdwang EXECUTORIAAL BESLAG Wettelijke regeling Executoriale titel Executoriaal beslag op roerende zaken die geen registergoederen zijn De functie van het beslag op roerende zaken De gang van zaken De toegang tot de in beslag te nemen zaken Van beslag vrijgestelde zaken Geen verhaal op zaken van derden Beslag op in pand gegeven zaak Fiscaal bodembeslag Zaken van derden als verhaalsobject Beperkt blokkeringseffect/bewaring Tenietgaan of beschadiging van de beslagen zaak Medebeslag en de verdeling van de executieopbrengst Beslag tot afgifte van roerende zaken Samenloop van verhaalsbeslag en afgiftebeslag; pluraliteit van afgiftebeslagen Beslag op aandelen op naam in naamloze en besloten vennootschappen Executoriaal derdenbeslag Functie van het derdenbeslag De gang van zaken Inhoud beslagexploot Beslag voor en op toekomstige vorderingen Niet vatbaar voor derdenbeslag Blokkeringseffect bij derdenbeslag Medebeslag De verklaring van de derde-beslagene De verklaringsprocedure De positie van de bij het beslag betrokken partijen Beslag op levensverzekering Vereenvoudigde vormen van verhaal onder derden 342 XVI

12 Derdenbeslag op zaken Beslag op effecten gedeponeerd bij een bank Internationale verwikkelingen bij derdenbeslag Derdenbeslag en faillissement Executoriaal beslag onder de schuldeiser (eigenbeslag) Executoriaal beslag op onroerende zaken Functie van beslag op onroerende zaken De gang van zaken Medebeslag Het blokkeringseffect van beslag op onroerende zaken Opvordering door derden Uitwinning door de hypotheekhouder De ontruiming van de zaak waarop beslag werd gelegd Executoriaal beslag op schepen CONSERVATOOR BESLAG Wettelijke regeling Het verlof van de voorzieningenrechter De beslaglegging Conservatoor verhaalsbeslag op roerende zaken/bewaring Conservatoor beslag onder derden Conservatoor beslag onder de schuldeiser zelf Conservatoor beslag op onroerende zaken Vreemdelingenbeslag (saisie foraine) Conservatoor beslag tot afgifte of levering De opheffing in kort geding De eis in de hoofdzaak Schadeplicht beslaglegger Maritaal beslag en verdelingsbeslag Karakter en functie van maritaal beslag De gang van zaken Maritaal beslag en rechten van crediteuren Het verdelingsbeslag 372 Bijlage - Overzicht wijzigingen per 1 januari Lijst van verkort aanghaalde literatuur 381 Aagehaalde wettelijke bepalingen 385 Rechterlijke uitspraken 399 Trefwoordenregister 407 XVII