Hoofdstuk 1 Beginselen van en ontwikkelingen in het Nederlands burgerlijk procesrecht A.W. Jongbloed

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Beginselen van en ontwikkelingen in het Nederlands burgerlijk procesrecht A.W. Jongbloed 1.1 Inleiding Beginselen van het Nederlands burgerlijk procesrecht Inleiding Het beginsel van hoor en wederhoor Het beginsel van beperkte procesautonomie van partijen Het beginsel van berechting binnen een redelijke termijn Het beginsel van openbaarheid van behandeling en motivering van de beslissing Het beginsel van verplichte procesvertegenwoordiging Het beginsel van recht op toegang tot de rechter Ontwikkelingen in het Nederlands burgerlijk procesrecht De herziening van het Nederlands burgerlijk procesrecht van 1 januari Inleiding De geschiedenis van het Vernieuwde Burgerlijk Procesrecht De uitgangspunten van het Vernieuwde Burgerlijk Procesrecht Fundamentele herbezinning van het Nederlands burgerlijk procesrecht Afschaffing van het verplichte procuraat Europese ontwikkelingen Recente en te verwachten partiële wetswijzigingen 37 VII

2 Hoofdstuk 2 Hoofdrolspelers in het burgerlijk procesrecht Mr. J.H. van der Velden 2.1 De rechter Onafhankelijkheid Onpartijdigheid Deskundigheid De rechterlijke organisatie Raad voor de rechtspraak Het Openbaar Ministerie Advocaat Afschaffing procuraat Het functioneren van de advocatuur Opleiding De gerechtsdeurwaarder De procespartijen Inleiding Belangenbehartiging Beperkingen Verandering van staat tijdens de procedure Meer eisers of gedaagden 56 Hoofdstuk 3 De bevoegdheid van de rechter A.L.H. Ernes en A.W. Jongbloed 3.1 Inleiding Internationale rechtsmacht Absolute competentie Sectorale competentie Relatieve competentie in dagvaardingszaken Relatieve bevoegdheid in verzoekschriftprocedures 78 Hoofdstuk 4 Het betekenen van exploten (nationaal) J.J.L. Boudewijn 4.1 Inleiding Art. 45 Rv De algemene vereisten van het exploot De deurwaarder Elektronisch betekenen Minimale vereisten Art. 46 Rv Afschrift van het exploot laten aan 85 VIII

3 4.4 Art. 47 Rv Afschrift laten in gesloten envelop/verzending per post Art. 48 Rv Betekening aan de Koning of de Staat Art. 49 Rv Betekening aan rechtspersoon als bedoeld in art. 2:1 BW Art. 50 Rv Betekening aan andere rechtspersonen Art. 51 Rv Betekening aan v.o.f./c.v. en maatschap Art. 52 Rv Betekening aan curator of bewindvoerder Art. 53 Rv Betekening t.a.v. gezamenlijke erfgenamen Art. 54 Rv Betekening zonder bekende woonplaats/ betekening op briefadres? Art. 55 en 56 Rv Betekening met bekend adres buiten Nederland Art. 57 Rv Betekening aan woningdeler Art. 61 Rv Betekening aan krakers Art. 58 Rv Rederij; art. 59 Rv Opvarende van een schip; art. 60 Rv Eigenaar luchtvaartuig; en art. 62 Rv Gebruikers Algemene Voorwaarden Art. 63 Rv Subsidiair betekeningsadres bij instellen van rechtsmiddelen Toepasbaarheid van art. 63 Rv als gedaagde in het buitenland woont Art. 64 Rv Tijdstip van betekening/zon- en feestdagen Art. 65 Rv Nietig exploot of nietige akte van rechtspleging Art. 66 Rv Nietigheid en herstel in het perspectief van de deformalisering 95 Hoofdstuk 5 Betekenen van exploten (internationaal) R. Triquart en G.J.M. Wouters 5.1 Inleiding Historisch perspectief van verdragen en verordeningen betreffende de betekening van stukken Het Haags Betekeningsverdrag van Toepassingsgebied van het Betekeningsverdrag De bevoegde instanties Betekening volgens het Betekeningsverdrag Betekening volgens art. 55 Rv Vormvoorschriften voor betekening volgens het Betekeningsverdrag Datum van betekening Alternatieve wijzen van betekening Verstek en verzet 110 IX

4 5.4 De EG-Betekeningsverordening Toepassingsgebied van de EG-verordening De bevoegde instanties Betekening volgens de EG-Betekeningsverordening Verzending van de betekeningsstukken Vormvoorschriften van de EG-Betekeningsverordening Wijze van betekening Datum van betekening Alternatieve wijze van betekening Verstek en verzet De Nederlandse regeling omtrent betekening aan een buitenlandse partij 124 Hoofdstuk 6 De dagvaarding J.J.L. Boudewijn 6.1 Inleiding Formaliteiten Monopolie van de (gerechts)deurwaarder Dagvaardingstermijn Indiening van het exploot/inschrijving van de zaak op de rol Inhoudelijke vormvereisten Algemene vereisten Aanvullende vereisten voor het exploot van dagvaarding Consequenties van het niet naleven van de formele inhoudseisen De materiële inhoud van de dagvaarding Algemeen De substantiëringsplicht De bewijsaandraagplicht Het herstelexploot Herstel van gebreken in het exploot (120 Rv) Herstel van (niet-)inschrijving (125 Rv) Voorbeeld dagvaarding 146 Hoofdstuk 7 De schriftelijke fase van de procedure na dagvaarding vóór vonnis: over conclusies, akten en producties J.R. Sijmonsma 7.1 Inleiding Conclusies en akten: een inleiding 151 X

5 7.1.2 De procesrechtelijke houding van gedaagde De conclusie van antwoord Wijze van indiening Inhoudelijke voorschriften Het beginsel van concentratie van verweer De concentratie van verweer als uitzondering: vóór alle verweren Eis in reconventie Na de conclusie van antwoord De conclusies van repliek en dupliek en nadere conclusies Wijziging van eis Wijziging van eis en de gronden daarvan Vermindering van eis en de gronden daarvan Verandering of vermeerdering van de eis of de gronden daarvan Verstek Hoor en wederhoor en wisseling van stukken Hoor en wederhoor bij conclusies en akten Hoor en wederhoor en de indiening van producties Voorbeeld conclusie van antwoord bij model dagvaarding voor een procedure bij de sector civiel 179 Hoofdstuk 8 Comparitie en pleidooien M.J.A.M. Ahsmann 8.1 Inleiding Landelijke CNA-handleiding Verschillende soorten comparities? Voorbereiding op de comparitie Instructievonnis: voorbereiding door rechter Instructievonnis: verschillen Instructievonnis: voorbereiding door advocaat De zitting Openings- en informatiefase Hoever mag de rechter gaan bij het stellen van vragen? Verklaringen van partijen en derden Rol van advocaten Onderhandelingen ter zitting: schikkingsfase Voorlopig oordeel Schikking en vaststellingsovereenkomst Proces-verbaal 204 XI

6 8.9.1 Inhoud proces-verbaal Proces-verbaal buiten aanwezigheid van partijen Verwijzing naar de rol Mondeling vonnis Pleidooien 208 Hoofdstuk 9 Bewijsrecht W.D.H. Asser 9.1 Inleidende opmerkingen Toepasselijkheid van het bewijsrecht: in beginsel ook in verzoekschriftprocedures, maar niet in kort geding Algemene bepalingen van bewijsrecht Recht en feiten Bewijs Bewijslevering als informatie-uitwisseling Waarheidsvinding Tegenbewijs Direct en indirect bewijs; negativa Bewijsmiddelen: toelaatbaarheid, bewijskracht en bewijswaardering Het voorshandse bewijsoordeel en het vermoeden Bewijslastverdeling Hoofdregel van art. 150 Rv Omkering van de bewijslast; uitzonderingen op de hoofdregel van art. 150 Rv Verzwaarde stelplicht Erkenning en bewijsovereenkomsten Bewijslevering, bewijsaanbod en bewijsopdracht Enkele bewijsmiddelen Bewijs door geschriften Inleiding Akten Openlegging van boeken; plicht; rechterlijk bevel bescheiden over te leggen Getuigenbewijs Inleiding De verklaring van de getuige Geheimhouding en verschoningsrecht Voorlopig getuigenverhoor Deskundigen Inleiding 245 XII

7 Hoofdstuk 10 Procesrechtelijke civiele incidenten S.M.A.M. Venhuizen 10.1 Procesrechtelijke civiele incidenten: omschrijving Verhouding tot exceptief en principaal verweer Concentratie van exceptief en principaal verweer (art. 128 lid 3 Rv) Uitleg Discussie Catalogus van incidenten Procedureregels Algemene bepalingen Aanvang van de procedure Verdere procedure Behandeling en beslissing Misbruik van of onredelijke vertraging door incidentele vorderingen Toepasselijkheid in andere procedures Rechtsmiddelen 274 Hoofdstuk 11 Het vonnis R.L. Bakels 11.1 Inleiding Welke rechter wijst het vonnis? Wanneer wijst de rechter vonnis? De rechter is gebonden aan de vordering en beslist slechts op basis van gegevens waarover partijen zijn gehoord De grenzen van de rechtsstrijd Ambtshalve aanvullen van rechtsgronden binnen de feitelijke grondslag De rechter is in beginsel gebonden aan zijn eindbeslissingen Eindvonnis, tussenvonnis, of deelvonnis Motivering Vergoeding van de proceskosten en buitengerechtelijke kosten Uitvoerbaar bij voorraad Uitleg van het vonnis Herstel en aanvulling van het vonnis Gezag van gewijsde van het vonnis Aansprakelijkheid voor onjuiste vonnissen 316 XIII

8 Hoofdstuk 12 Kort geding R.G. Hendrikse 12.1 Inleiding Wet- en regelgeving De voorlopige voorziening Informele procesvoering, verschillen met de bodemprocedure Absolute en relatieve bevoegdheid Spoedeisend belang Zaak moet geschikt zijn voor een kort geding Geldvorderingen in kort geding De kantonrechter in kort geding De rechtspleging in kort geding Aanvraag kort geding aan de hand van een conceptdagvaarding Dagbepaling Intrekking en verzoek om verplaatsing of aanhouding Producties Reconventie De zitting Griffierecht Openbaarheid zitting Aanspreektitel van de kortgedingrechter ter zitting Procesvertegenwoordiging Verstek en zuivering van het verstek Verzet Vonnis/hoger beroep Model (voorbeeld) dagvaarding voor een kort geding bij kantonrechter 350 Hoofdstuk 13 De verzoekschriftprocedure in eerste aanleg E.T. Visser 13.1 Enige inleidende opmerkingen Ontwikkeling van de huidige verzoekschriftprocedure Wanneer is de verzoekschriftprocedure van toepassing? Waarom het onderscheid tussen dagvaarding/verzoekschrift? Soorten verzoekschriftprocedures Verkeerde keuze tussen dagvaarding of verzoekschrift Kwalificeerbaar als verzoekschrift of dagvaarding? Art. 69 Rv en misbruik van procesrecht 360 XIV

9 Bewust indienen van een verkeerd inleidend processtuk ter besparing van kosten Bewust indienen van een verkeerd inleidend processtuk in verband met tijdnood Toepasselijkheid van de algemene regeling voor verzoekschriftprocedures Algemene voorschriften mede van belang voor de verzoekschriftprocedure Art. 261 Rv: De algemene bepaling Onbevoegdheid en verwijzing Zaak bij absoluut onbevoegde rechter aanhangig gemaakt Verwijzing: zaak bij verkeerde kamer aanhangig gemaakt Wijze van deelneming aan de zaak De belanghebbende Wijze van deelneming Relatieve bevoegdheid van de rechter Ambtshalve toetsing van de relatieve bevoegdheid als hoofdregel Verzoekersforum Andere fori Wet herziening gerechtelijke kaart Oproeping Oproeping ex art. 800 Rv Verloop van de procedure De inhoud, ondertekening en indiening van het inleidend verzoekschrift (art. 278 Rv) Ondertekening van het inleidend verzoekschrift Ontbreken van substantiëringsplicht verzoekschriften Het opmaken van een proces-verbaal (art. 279 lid 4 Rv) Als indiening van het verzoekschrift niet door een advocaat hoeft te geschieden (art. 280 Rv) Het verzoekschrift is ten onrechte niet door een advocaat ingediend (art. 281 Rv) De indiening van een verweerschrift (art. 282 Rv) Betaling griffierecht (art. 282a Rv) De vermindering, verandering of vermeerdering van het verzoek (art. 283 Rv) Het bewijsrecht (art. 284 Rv) De inhoud en ondertekening van de beschikking (art. 287 Rv) Model verzoekschrift: Verzoek tot conservatoir beslag op een onroerende zaak en conservatoir derdenbeslag 383 XV

10 13.8 Model verzoekschrift: Ontbinding arbeidsovereenkomst (ex art. 7:685 BW) Verzoekschrift tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens gewichtige redenen als bedoeld in art. 7:685 BW Personalia verweerder: 387 Hoofdstuk 14 Rechtsmiddelen 387 E. Gras, G. van Rijssen en D. Rijpma 14.1 Inleiding Gesloten stelsel van rechtsmiddelen. Ratio Gesloten stelsel van rechtsmiddelen. Begrenzingen Rectificatie en aanvulling van uitspraken Mogelijk verschoonbare overschrijding van de rechtsmiddeltermijn na apparaatsfout Rechtsmiddeltermijn kan bekort worden door partijen zelf: berusting Wettelijke appelverboden zijn in een aantal gevallen door de jurisprudentie genuanceerd of doorbroken Herhalingsverbod op basis van het gesloten stelsel van rechtsmiddelen en verhouding tot het gezag van gewijsde Omvang van het herhalingsverbod. Mogelijkheid van herhaling van vorderingen of verzoeken die in de eerdere procedure niet inhoudelijk werden berecht Rechtskracht van eerdere uitspraken met betrekking tot voortdurende rechtsverhoudingen van partijen Rechtsmiddelenregister Verzet Inleiding; verstek en verzet; ratio verzet Vatbaarheid voor verzet Termijn Procedure Het hoger beroep Inleiding Wanneer staat hoger beroep open? Einduitspraak, tussenuitspraak en deeluitspraak (art. 337 en 358 Rv) Partijen in hoger beroep Formaliteiten bij het instellen van appèl (dagvaardingsprocedure) Formaliteiten bij het instellen van appèl (verzoekschriftprocedure) De memorie van grieven 424 XVI

11 De memorie van antwoord De devolutieve werking De herkansingsmogelijkheden in appèl Bewijsaanbod Afronding Cassatie Inleiding In welke gevallen en wanneer staat cassatieberoep open? Cassatietermijn De procedure in cassatie Cassatieadvies Dagvaardingsprocedure Verzoekschriftprocedure Toetsing in cassatie De grenzen van de rechtsstrijd in cassatie De toetsing binnen de grenzen van de rechtsstrijd De procedure na cassatie en verwijzing Cassatie in het belang der wet Prejudiciële vragen Buitengewone rechtsmiddelen Derdenverzet, art Rv Herroeping, art Rv 468 Hoofdstuk 15 Bijzondere procedures A.W. Jongbloed 15.1 Inleiding Conflicten en geschillen Kwaliteit en efficiency: het gezichtspunt van de procesconsument Eenvoudig of complex? Kosten en tarieven Snelheid, toegankelijkheid en doorlooptijd Tenuitvoerlegging en effectuering van de beslissing Overige karakteristieken De verhouding overheidsrechtspraak, gedragstoezicht en alternatieve geschillenbeslechting Randvoorwaarden voor ADR Bijzondere procedures: collectieve actie, collectieve afwikkeling massaschade en de deelgeschilprocedure voor letsel- en overlijdensschade Inleiding Collectieve acties 486 XVII

12 Collectieve afwikkeling massaschade De wet deelgeschilprocedure voor letsel- en overlijdensschade ADR of overheidsrechter? Klachten en tuchtrechtspraak Algemeen Bindend advies en erkende geschillencommissies Tuchtrecht en tuchtrechtspraak 506 Hoofdstuk 16 Mediation en partijbegeleiding bij mediation A.M.F. Diederen 16.1 Inleiding. Mediation en het recht Grondslagen van mediation Mediation in de praktijk Juridisch kader Kenmerken Vertrouwelijkheid en geheimhouding Vrijwilligheid Besloten karakter Partijen (onder)handelen zelf De mediator Rol en functie van de mediator Vertrouwelijk overleg van de mediator met elk der betrokkenen afzonderlijk Het mediationtraject. Van mediationovereenkomst naar vaststellingsovereenkomst De mediationovereenkomst Het mediationoverleg De vaststellingsovereenkomst Kansen bij mediation Geen ongewenste verrassingen Controle over de uitkomst Snelle oplossing Einde aan de juridische strijd Wanneer is mediation (g)een adequate conflictoplossingsmethode? Mediationclausule en ontvankelijkheid en/of bevoegdheid van de rechter Aandachtspunten bij procederen na een mediation zonder akkoord 539 XVIII

13 Waarheidsvinding en geheimhouding Substantiëringsverplichting en geheimhouding Getuigenverhoor, verschoningsrecht van de advocaat, en geheimhouding Bijzondere onderwerpen Doorverwijzing door de rechter en het Juridisch Loket Mediation vergeleken met schikken door rechter of partijen Forensische mediation Begeleiding van cliënten in mediation (mediation advocacy) Advies over de meest adequate conflictoplossingsmethode Partijbegeleiding in mediation Andere rol partijbegeleider Meerwaarde van partijbegeleider Voorbereiding op het mediationtraject Oriëntatie op de juridische aspecten van mediation Oriëntatie op het conflict Oriëntatie op mogelijkheden cliënt en wederpartij Oriëntatie op werkwijze mediator Oriëntatie op eigen rol als partijbegeleider Voorbereiding op doorverwijzing door rechter bij comparitie van partijen Praktische aandachtspunten bij het voorstellen van of het instemmen met een mediationtraject Verval van termijnen Fishing expedition Vertragingstactiek Verdwijnen verhaalsobjecten Conclusie 554 Hoofdstuk 17 Arbitrage R. Schellaars 17.1 Inleiding Schets van het arbitrale speelveld Opbouw Afstand van recht op toegang tot de overheidsrechter Arbitrabiliteit Ad hoc en institutionele arbitrage Belang plaats van arbitrage en toepasselijk recht Boek 4 Rv dwingend recht, regelend recht Kosten Het spel zelf: arbitrale gedingvoering en rechterlijke controle Inleiding 578 XIX

14 Benoeming en wraking van arbiters Case management inrichting van de procedure Regulier bewijsrecht niet van toepassing Vertrouwelijkheid Arbitraal hoger beroep in arbitrage is in de regel slechts one shot Tenuitvoerlegging Assistentie door de gewone rechter Anticipatie op vernietigingsprocedures en rechterlijke controle Afronding 592 Hoofdstuk 18 Executie- en beslagrecht A.W. Jongbloed 18.1 Inleiding Algemeen Executie en executoriale titel Doel en functie van een beslag Categorieën beslagen, de uitwerking daarvan en beslagfasen De bescherming van de bij een beslag betrokkenen Gedwongen ontruiming Lijfsdwang Dwangsom Karakterisering Reikwijdte De rechter Procespartijen Onmogelijkheid te presteren Overige onderwerpen betreffende de dwangsom Bijzondere onderwerpen 623 Jurisprudentieregister 625 Trefwoordenregister 649 Artikelenregister 657 XX