Workshop Water. 16 april Cedrick Gijsbertsen Maarten Kuiper

Transcriptie

1 Gambiadag 2011 Workshop Water 16 april 2011 Cedrick Gijsbertsen Maarten Kuiper

2 Introductie Cedrick Gijsbertsen en Maarten Kuiper, (geo)hydrologen werkzaam bij Wareco Ingenieurs. Cedrick Gijsbertsen mede-oprichter van de SamSamWater Foundation. Maarten Kuiper specialist bij SamSamWater. Doel van de SamSamWater Foundation: - Samen met lokale partners en andere stichtingen/ngo s ondersteunen van waterprojecten - Delen van kennis en informatie Als vrijwilligers betrokken bij diverse water projecten in ontwikkelingslanden (Burkina Faso, Kenia, Tanzania, Oeganda, Somalië, Suriname).

3 Introductie Deze presentatie en een overzicht van alle links ( ) zijn terug te vinden op Vragen? Interactie wordt gewaardeerd!

4 Doel van deze workshop Geeft geen overzicht van alle mogelijke methoden Biedt een bredere blik voor oplossingen watervoorziening Onderscheid tussen verschillende waterbehoeftes: Huishoudelijk gebruik Drinkwater Koken Wassen Etc. Drinkwater voor vee Irrigatie Stenen maken Etc. Niet alle methodes zijn geschikt voor drinkwater.

5 Indeling Intro: Water in Gambia Technieken: Regenwater Oppervlaktewater Grondwater Kunstmatige infiltratie Welke is het beste? Beheer Conclusies

6 Water in Gambia 1. de rivier 2. regen en verdamping 3. grondwater en gebruik

7 De rivier 8 km3 per jaar Vergelijkbaar met de Maas

8 Tot zo n 240 km periodiek brak tot zout (FAO 2003) In droge periode beperkt bruikbaar Bron: Gambia National Adaptation Programme of Action (NAPA) on Climate Change

9 Neerslag en verdamping

10 Jaarlijkse neerslag: vergelijkbaar met NL, maar sterk seizoenaal Jaarlijkse verdamping: veel groter!

11 Onze tool wordt al veel gebruikt!

12 Grondwater en gebruik Overal aanwezig, vaak van goede kwaliteit Relatief ondiep grondwater Klein gedeelte van de rivier ten goede aan grondwater (1/16 e ) (Ceesay and Son et al., 1987). Als veel onttrekkingen -> dalende grondwaterstand Dan nog meer onttrekken? The level of the ground water is constantly sinking and there have been water shortages for a number of years The situation will only be improved by drilling new bore holes and constructing more overhead water tanks at Kotu South.

13 Gebruik: 23,5 m 3 /persoon/jaar Senegal: 163 m 3 VS: m 3 (FAO/AQUASTATS 2003). Grondwater levert grootste deel vraag huishoudelijk water (Njie, M 2002b) Afwisseling grote puttenvelden en kleinschalige pompjes

14 Grondwater overal aanwezig, nu nog wel

15 Hoe kom je aan water? De technieken. Regenwater Oppervlaktewater Grondwater Kunstmatige infiltratie

16 Regenwater Potentieel dus een grote bron van water, alleen vaker niet dan wel beschikbaar (seizoenaal). Noodzaak tot het opslaan van water in de natte tijd voor gebruik in de droge tijd. Veel (en vaak goedkope) methoden van opslag beschikbaar. Voorbeelden: 2%20nega%20and%20kimeu.pdf

17 Regenwater van daken Belangrijk: Zorg ervoor dat eerste (vuile) water ( first flush ) niet in de opslagtank terecht komt. Denk aan grote overbrugging droge periode Als het water op de juiste manier wordt opgeslagen is zuivering vaak niet eens nodig.

18 Regenwater Maar niet alleen regenwater opvang vanaf daken. Allerlei oppervlaktes zijn geschikt. Bijvoorbeeld: Rotsen Zeker in combinatie met andere methoden. ter%20from%20rock%20outcrops.pdf Wegen ter%20from%20roads.pdf Landoppervlakte _supply_by_rural_builders.pdf?sessid=dcc2c5befe35 ef2a5b41f1a6350c61e2

19 Conclusie regenwater Regenwater opvang van daken kan voorzien in een aanzienlijk deel van het benodigde water voor huishoudelijk gebruik. Andere bronnen van regenwater opvang (rotsen, wegen, etc.) kunnen een goede aanvulling zijn voor andere waterbehoeftes (vee, irrigatie, etc.)

20 Oppervlaktewater Makkelijke bron van water. Toegankelijk! Nadelen en risico s oppervlaktewater: Vervuiling van bovenstrooms (steden, industrie, fecaliën) Besmetting door mensen & dieren Veel verlies en slechtere waterkwaliteit door verdamping Ziektes (muskieten)

21 Oppervlaktewater Bij voorkeur geen rechtstreekse inname rivierwater, maar gebruik maken van oeverfiltratie (zuivering door de bodem, schoner water door filtering en afbraak bacteriën en virussen) 10 m afstand zorgt al voor een aanzienlijke afname van het risico op ziekmakers. Let op: zout blijft aanwezig.

22 Oppervlaktewater Ondanks nadelen is oppervlaktewater vaak toch een belangrijke bron voor water. Zeker in combinatie met andere methoden. Gezien de kleine schaal vaak bijna geen invloed op benedenstroomse gebruikers. Maar vaak niet geschikt als drinkwater.

23 Oppervlaktewater Waterpyramide: Zuivering van brak grondwater in combinatie met opvang regenwater. Relatief duur, maar downscaling wellicht mogelijk.

24 Grondwater Overal aanwezig! Verschillende dieptes: van heel ondiep (bijv. in rivierbedding) tot heel diep (boreholes van meer dan 100 m)

25 Grondwater Voordelen grondwater: Vaak niet verontreinigd, natuurlijk gefilterd Goed beschermd in de bodem Geen verdamping Nadelen grondwater: Niet overal bereikbaar of genoeg water Soms is de kwaliteit niet goed (brak/fluoride/arseen)

26 Grondwater Diepe putten of Boreholes. (soms > 100 m) Risico s Mogelijk slechte kwaliteit (zout/ijzer) Leegpompen van de voorraad (is wel genoeg beschikbaar?) Veel geld uitgeven, nog steeds geen water! Onderzoek naar hoeveelheid en kwaliteit water, omgevingsbeinvloeding is daarom belangrijk! Bronnen in de omgeving geven veel info!!

27 Conclusie grondwater Grondwater is een belangrijke bron voor schoon drinkwater. Het is alleen geen onuitputtelijke bron. Heeft het onttrekken van grondwater invloed op de put van de buren of nabijgelegen dorp? Schoon drinkwater is schaars. Gebruik schoon grondwater niet voor doeleinden die ook met grijs water kunnen worden voorzien.

28 Kunstmatige infiltratie Zorgen dat (tijdens en na de regentijd) extra water de bodem in zakt, zodat dit tijdens de droge tijd gebruikt kan worden. Voordelen: Beschermd tegen verdamping Opslag in de bodem heeft vaak een zuiverende werking Geen muskieten Nadelen: Hoeveel kun je terugwinnen? Soms (afhankelijk van geologie) verontreiniging bijv. door zout Minder oppervlaktewater beschikbaar

29 Kunstmatige infiltratie Voorbeeld 1: Sand Storage Dams Wateropslag in zand van rivierbeddingen riverbank accumulated sand dam groundwater old riverbed hardrock

30 Kunstmatige infiltratie Voorbeeld 2: Micro-dammen Kleine dammen in seizoenale rivieren

31 Kunstmatige infiltratie Het geïnfiltreerde water kan in de droge tijd gebruikt worden. Water kan onttrokken worden met (handgegraven) ondiepe putten. Vaak zijn er al ondiepe putten aanwezig (met name bij seizoenale rivieren). Let op: Vaak open putten met groot risico op besmetting.

32

33 Conclusie kunstmatige infiltratie Met eenvoudige middelen en voor weinig geld zijn open putten tot een veilige bron van drinkwater te maken Water dat de grond in zakt hoeft geen verlies te zijn! Het kan een bron van drinkwater vormen met een goede kwaliteit! Ondiep grondwater kan een hele veilige bron zijn voor drinkwater! (Ruim 1 miljoen mensen in Noord Holland drinken het!)

34 Welke techniek is nu de beste? riv e rb a n k a c c u m u la te d s a n d d a m groundw ater o ld riv e rb e d h a rd ro c k

35 Probleem

36 Niet genoeg water Hele community heeft probleem Water is niet lekker Ver lopen, dus geen school Zieke kinderen Probleem Bron werkte eerste wel, maar nu niet meer Wij geen water, buren wel Genoeg voor huishoudelijk water, maar niet voor golfterrein Alleen in droge periode tekort

37 Probleem Waterkennis gebied

38 Regenwater stroomt snel weg Grondwaterstand diep Veel zout water Lokaal donkerbruin water Veel verdamping Waterkennis gebied Dalende grondwaterstand Kort neerslagseizoen Op 5 km een bestaand en werkend puttenveld Doorlatende bodemlagen Veel water naar rijstvelden

39 Probleem Oorzaak Waterkennis gebied

40 Vrouw die bron onderhield is weg Onvoldoende buffer voor droge periode IJzer in bodem Oorzaak Veel verdamping door oppervlakkige buffer Kwaliteitsverlies door te lange opslag in reservoir Te lange reistijd naar bron Onvoldoende kennis Rijstveld onneemt al het water

41 Probleem Oorzaak Oplossing Waterkennis gebied

42 verantwoordelijkheid technieken Probleem Oorzaak Oplossing Waterkennis gebied sociaal draagvlak educatie lokale middelen

43 verantwoordelijkheid technieken Probleem Oorzaak Oplossing Succes Waterkennis gebied sociaal draagvlak educatie lokale middelen

44 Welke techniek is nu de beste? Er is geen beste techniek! Ondermeer afhankelijk van: het waterprobleem dat komt vanuit de lokale bevolking (bijv. drink- of irrigatiewater). het gebied waar de techniek wordt toegepast (hoeveelheid regen, diepte grondwater, hoeveel mensen hebben voordeel van de techniek etc.) budget en onderhoud

45 Beheer Een paar tips: Betrek lokale mensen (NGO) bij ontwerp en aanleg van een systeem Zorg dat iemand lokaal verantwoordelijk is en dat de community meewerkt (bijv. gebruik kost geld) Documenteer onderhoudsmethode Rekening houden met lokale situatie (gebruik van materialen en apparatuur die in het gebied verkrijgbaar/standaard zijn)

46 Hoe onderhouden? Wie beheert?

47 Conclusies Bekijk alle opties voor de (drink)watervoorziening. Kies afhankelijk van de lokale omstandigheden de meest geschikte methode, of combinatie van methoden. Zorg dat onderhoud en beheer gewaarborgd blijven Hou daarbij rekening met de kwaliteit van het water: Gebruik de beste bron als drinkwater. Gebruik eventueel andere bronnen voor vee, irrigatie, etc.

48 Conclusies Een combinatie van methoden kan voldoende water leveren voor alle behoeftes. Bijvoorbeeld: Oppervlaktewater achter een dam voor irrigatie en vee. Ondiep geïnfiltreerd water in de rivierbedding met een ondiepe put voor drinkwater. Rooftop water harvesting bij een huis verder van de rivier.

49 Vragen en meer informatie Deze presentatie en een overzicht van alle links: Meer informatie of vragen: of