Vervolg aantekeningen H1 Nat. Hulpbronnen. Omgaan met Natuurlijke Hulpbronnen Hoofdstuk 1.1 Aardrijkskunde CA-3

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vervolg aantekeningen H1 Nat. Hulpbronnen. Omgaan met Natuurlijke Hulpbronnen Hoofdstuk 1.1 Aardrijkskunde CA-3"

Transcriptie

1 Vervolg aantekeningen H1 Nat. Hulpbronnen

2 Water kent geen grenzen. Het stroomt van land naar land. Het teveel aan water moet ergens naartoe. Het zoekt een weg naar zee. Zee is het laagste punt in een landschap. Als water wegstroomt praten we van de afwatering van een gebied. De afvoer van water naar zee gebeurd vaak door hulp van rivieren.

3 Verschillende soorten rivieren: - Gletsjerrivier = ontstaan door smeltwater van gletsjers - Regenrivier = afhankelijk van regenwater - Gemengde rivier = Als een gletsjerrivier ook regenwater transporteert. De Rijn is een voorbeeld van een gemengde rivier. Een rivier ontspringt ergens, bv. hoog in de bergen en mondt uit in zee of in een eindmeer.

4 In het regiem van een rivier staan de schommelingen van een rivier. Je kunt kijken naar de hoeveelheid water dat een rivier in een bepaalde periode transporteert.

5 Een rivier krijgt water uit een gebied. Al het water dat in dat gebied valt zoekt een weg naar een rivier (rooi op Aruba). Dit noemen we het stroomgebied van de rivier. Deze kan verschillen in grootte, in hoeveelheid water. De stroomgebied van een rivier kan nationaal of internationaal zijn.

6 De waterscheiding is de grens tussen een stroomgebied van de ene rivier en de andere. Letter A geeft aan waar de scheiding of grens tussen beide stroomgebieden is.

7 Een rivier kan verdeeld worden in drie stukken. De bovenloop = Waar de rivier ontspringt. Het heeft hier een grote stroomsnelheid en is geschikt voor hydro-electriciteit. De middenloop = hier komt de rivier tot rust. De stroomsnelheid daalt in dit gedeelte. De benedenloop = De snelheid van de rivier vertraagt nog meer. De zware stofdeeltjes zakken hier naar de bodem. Geschikt voor scheepvaart. De rivier mondt uiteindelijk uit in zee.

8 De Rijn is sterk vervuild geraakt! Zo vervuild dat vissen doodgingen. Bronnen van vervuiling: 1.Huishoudens 2.Landbouw 3.Industrie 4.Zoutmijnen bij de Elzas Ramp in Basel in 1986 is een keerpunt! Vanaf dat moment gaan alle landen in het stroomgebied van de Rijn samenwerken om de rivier weer schoon te krijgen.

9 Schoonmaken van de Rijn en alle stappen die men moet volgen staan opgeschreven in de Rijnactieplan! - Samenwerking tussen landen in stroomgebied rivier - Wetten en regels - Controles en boetes

10 Een rivier kan op twee manieren vervuild worden. 1.Puntlozing 2.Verspreide lozing Puntlozing is het makkelijkst op te lossen omdat het op een punt wordt geloosd. Verspreide lozing gaat via het grondwater en is moeilijk te controleren.

11 Schoonmaak Rijn heel belangrijk voor Nederland! Rijnwater gebruikt als drinkwater! In de Rijnactieplan stond opgenomen dat de Rijn in 2000 schoon moest zijn. Wat is er bereikt? - Waterkwaliteit is sterk verbeterd gebruik van waterzuiveringsinstallaties. - Weinig ongelukken met giftige stoffen. Water wordt eerst gezuiverd (gesaneerd) - Vis uit de Rijn kan weer worden gegeten. Zalm terug in de rivier. Door de Rijnactieplan is de Rijn op dit moment schoner.

12 Kwaliteit en kwantiteit van water Vervuiling heeft te maken met kwaliteit van water. Is het water schoon? Voor arme landen (ontwikkelingslanden/ onderontwikkelde landen/derde wereldlanden) hebben veel problemen met kwaliteit. Waarom juist arme landen? Voornamelijk omdat er een tekort is aan geld (fondsen)

13 Er komen de laatste tijd veel overstromingen voor. Wat is hiervan de reden? Ontbossing! Bomen worden weggekapt waardoor het regenwater niet door de bomen wordt opgevangen maar direct naar een rivier stroomt. Het neemt hierbij vruchtbare grond met zich mee. Omdat de rivier het vele water niet kan verwerken treedt het buiten zijn oevers en overstroomt het omringende gebied.

14 Bevolkingsdichtheid is laag in gebieden waar er weinig water is. Vooral Rijke landen kunnen waterproblemen beter oplossen. - Wetten en regels - Kapitaal investeren - Dure instalaties - Technische kennis

Samenvatting Aardrijkskunde Water hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Water hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Water hoofdstuk Samenvatting door Jordan 93 woorden 14 december 017 6,1 18 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Samenvatting Aardrijkskunde Water Hoofdstuk 1 Rivieren in China

Nadere informatie

2 Mavo H3 Europa: van de bergen naar de zee. versie A. toets par 4, 5 en 6.

2 Mavo H3 Europa: van de bergen naar de zee. versie A. toets par 4, 5 en 6. 2 Mavo H3 Europa: van de bergen naar de zee. versie A. toets par 4, 5 en 6. 1a. Welke drie soorten rivieren bestaan er? b. Hoe komt een gemengde rivier aan zijn water? 2a. Het gebied dat afwatert op een

Nadere informatie

3 havo 4 water, 2 t/m 4

3 havo 4 water, 2 t/m 4 3 havo 4 water, 2 t/m 4 Mozambique: soms te veel India: vaak te weinig De blauwe planeet: alles stroomt Welke kringloop heeft de meeste betekenis voor de mens en waarom? De lange kringloop (B) omdat deze

Nadere informatie

Rijnreis hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Rijnreis hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52487 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

AK samenvatting H4. Het stroomstelsel is de hoofdrivier met alle zijtakken, het bestaat uit drie delen:

AK samenvatting H4. Het stroomstelsel is de hoofdrivier met alle zijtakken, het bestaat uit drie delen: AK samenvatting H4 Paragraaf 2 Het stroomstelsel is de hoofdrivier met alle zijtakken, het bestaat uit drie delen: Bovenloop (hoog in de bergen, snelle rivierstroom) Middenloop (door een dal met ingesneden

Nadere informatie

Studiewijzer Aardrijkskunde 12 e klas VWO

Studiewijzer Aardrijkskunde 12 e klas VWO Studiewijzer Aardrijkskunde 12 e klas VWO Klas: 12vwo Datum: november 2014 Als een les wegens ziekte uitvalt dan kan je zelfstandig door werken. Zorg voor een groot schrift (A4-formaat) waarin je duidelijke

Nadere informatie

Thema 3 Waterland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. De Rijn. Rivierenland. Onder de loep. Begrippen. bron. gemengde rivier.

Thema 3 Waterland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. De Rijn. Rivierenland. Onder de loep. Begrippen. bron. gemengde rivier. Meander Samenvatting groep 7 Thema 3 Waterland Samenvatting De Rijn De Rijn begint als een klein stroompje in de Zwitserse Alpen. Dan wordt het een snelstromende bergrivier; er komt steeds meer smeltwater

Nadere informatie

Soorten rivieren vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82664

Soorten rivieren vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82664 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, wateroverlast

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, wateroverlast Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, wateroverlast Samenvatting door L. 1678 woorden 6 jaar geleden 5,6 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2 Stroomstelsel = een rivier met al

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 Samenvatting door Dylan 1394 woorden 13 april 2017 1 1 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Aardrijkskunde Paragraaf 2 Hoofdrivieren: - Maas - Rijn Stroomstelsel:

Nadere informatie

Rijnreis vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Rijnreis vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/63439 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 6

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 6 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk Samenvatting door F. 2249 woorden 7 jaar geleden 4,1 38 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo B88 Wereldecosysteem Abiotische elementen: Dode elementen

Nadere informatie

Soorten rivieren vmbo-kgt34

Soorten rivieren vmbo-kgt34 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 oktober 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/82664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust Samenvatting door F. 1197 woorden 27 oktober 2013 5,2 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde hoofstuk 4 4.2 Iedere

Nadere informatie

Water is onmisbaar! actieve mkb/kmo s. Dankzij EU-beleid meer banen en groei in de watersector. JOUW MENING TELT EN JOUW ACTIES OOK

Water is onmisbaar! actieve mkb/kmo s. Dankzij EU-beleid meer banen en groei in de watersector. JOUW MENING TELT EN JOUW ACTIES OOK Dankzij EU-beleid meer banen en groei in de watersector. 9 000 actieve mkb/kmo s bijna 500 000 banen JOUW MENING TELT Met het waterbeleid en de maatregelen van de EU krijgt iedereen inspraak door middel

Nadere informatie

Een wadi is een rivier die slechts een deel van het jaar water bevat. Je kunt er gemakkelijk grondwater winnen.

Een wadi is een rivier die slechts een deel van het jaar water bevat. Je kunt er gemakkelijk grondwater winnen. Samenvatting door een scholier 912 woorden 19 december 2017 4.8 16 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Hoofdstuk 1: 1: het Midden-Oosten Droog Groot deel Midden-Oosten heeft steppeklimaat

Nadere informatie

Rivieren vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82662

Rivieren vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82662 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 november 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82662 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,

Nadere informatie

Daarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van:

Daarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van: Samenvatting door Cas 1576 woorden 22 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 4.1 Rivieren Het gebied van een rivier met al zijn zijtakken noem je het stroomstelsel. Een stroomstelsel bestaat uit

Nadere informatie

Rivieren 2 vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Rivieren 2 vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82663 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:

Nadere informatie

Drinkwater hv123. banner. AK sectie RSG Slingerbos Levant. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.

Drinkwater hv123. banner. AK sectie RSG Slingerbos Levant. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs. banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres AK sectie RSG Slingerbos Levant 28 maart 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/81465 Dit lesmateriaal is

Nadere informatie

BEVOLKINGSGROEI De bevolking groeit snel aan in de Arabische Wereld. De trek naar de stad veroorzaakt een snelle verstedelijking!

BEVOLKINGSGROEI De bevolking groeit snel aan in de Arabische Wereld. De trek naar de stad veroorzaakt een snelle verstedelijking! C. De vraag stijgt Hoofdstuk 1: water in de Arabische Wereld BEVOLKINGSGROEI De bevolking groeit snel aan in de Arabische Wereld. De trek naar de stad veroorzaakt een snelle verstedelijking! VERANDEREND

Nadere informatie

Problemen met water vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Problemen met water vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 13 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63438 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

AANSLUITING CURRICULUMVOORSTEL WATEREDUCATIE GROEP 7-8

AANSLUITING CURRICULUMVOORSTEL WATEREDUCATIE GROEP 7-8 1 KLIKPLAAT WAT IS WATER Lesblad Wat is water Water, ijs en waterdamp Oplossen Sterk water Drijven en zinken Zoet en zout Overal is water INHOUD LESMODULE: [DOMEIN WATER EN LEVEN] Leerling geeft water

Nadere informatie

Menselijke ingrepen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Menselijke ingrepen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82666 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, Nederland Wateroverlast

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, Nederland Wateroverlast Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, Nederland Wateroverlast Samenvatting door een scholier 2085 woorden 27 oktober 2009 6,6 226 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Samenvatting Aardrijkskunde

Nadere informatie

Paragraaf 2 hoe de rivier werkt

Paragraaf 2 hoe de rivier werkt Samenvatting door een scholier 2078 woorden 17 juni 2012 6 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 hoe de rivier werkt De grootste rivieren van Nederland, de Rijn en de Maas,

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde H1 en 2 Nederland verandert

Samenvatting Aardrijkskunde H1 en 2 Nederland verandert Samenvatting Aardrijkskunde H1 en 2 Nederland verandert Samenvatting door J. 1468 woorden 5 november 2015 3,7 10 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Wat zijn de belangrijkste functies van rivieren? Zorgen

Nadere informatie

Help! Het water komt!

Help! Het water komt! Help! Het water komt! Hoog water in Europa Toename aantal overstromingen in Europa De Moldau bedreigt het historische centrum van Praag Wat is er aan de hand? december 1993 Steeds vaker treden Europese

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde globalisering in Azi?

Samenvatting Aardrijkskunde globalisering in Azi? Samenvatting Aardrijkskunde globalisering in Azi? Samenvatting door Timothy 1648 woorden 21 juni 2016 4,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo AK Samenvatting H4 1 Globe = wereld Globalisering

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1

Nadere informatie

2 rivieren: natuurlijke systeem

2 rivieren: natuurlijke systeem Samenvatting door een scholier 770 woorden 19 juni 2016 3,8 1 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2 rivieren: natuurlijke systeem Stroomstelsel: geheel van hoofdstroom en zijtakken Bovenloop

Nadere informatie

Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken)

Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken) Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken) Ik vertel jullie in mijn spreekbeurt meer over water en drinkwater. Eerst vertel ik wat water is, waarom water het allerbelangrijkste is voor leven, en

Nadere informatie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2004 - II

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2004 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN figuur 1 De kringloop van het water R * ** ** ** ** ** ** ** * S ** * ** ** * P Q LAND ZEE T

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 2117 woorden 15 mei 211 6,1 189 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Aardrijkskunde Lesboek 1 Globe = wereld Globalisering

Nadere informatie

Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen

Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Oudenaarde en Merelbeke Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde?

Nadere informatie

Les 3 - Het waterschap

Les 3 - Het waterschap Les 3 - Het waterschap Inleiding Weet jij wat een waterschap is? Het is eigenlijk best een vreemd woord. Dat het over water gaat is wel duidelijk, maar wat is dan een schap Denk eens aan het woord maatschappij.

Nadere informatie

4 et water een niet te verspillen onontbeerlijke hulpbron

4 et water een niet te verspillen onontbeerlijke hulpbron H 4 et water een niet te verspillen onontbeerlijke hulpbron «De blauwe planeet», «het water, als bron van het leven». Twee gangbare uitdrukkingen die het belang van het water in ons dagelijks leven onderstrepen.

Nadere informatie

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad Opdracht 1 Weet jij waar je poep en plas blijft nadat je hebt doorgetrokken?. Bijvoorbeeld. Het verdwijnt in het riool. Dan gaat het naar de waterzuiveringsinstallatie. Wat is je eerste indruk van de sanitaire

Nadere informatie

AK HF SE 2 'Wonen in NL' hoofdstuk 1

AK HF SE 2 'Wonen in NL' hoofdstuk 1 Balgstuw Opblaasbare dam in de rivier. Bij Kampen bedoeld om te voorkomen dat water van het IJsselmeer de IJssel in wordt gestuwd door de wind. Als dit wel gebeurd kan dat leiden tot hoge waterstanden

Nadere informatie

Score-overzicht. 2 0 Correctievoorschrift: Uit het antwoord moet blijken dat in het oosten de matigende invloed van de zee kleiner is.

Score-overzicht. 2 0 Correctievoorschrift: Uit het antwoord moet blijken dat in het oosten de matigende invloed van de zee kleiner is. Score-overzicht Naam examen: VMBO KB aardrijkskunde 2015 variant h1 voorbeeld Examen variant: 72ddd358-7c9a-4615-895a-7259fa320cdd_85247134_5c833992-ecd3-4524-9ae1- ebefe2c4ade9 Datum afname: 15/10/2015

Nadere informatie

Waterschapsbelasting 2015

Waterschapsbelasting 2015 Waterschapsbelasting 2015 uw bijdrage aan droge voeten en schoon water Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor droge voeten en schoon water, en dat kost geld. Om alles te kunnen bekostigen, zijn

Nadere informatie

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL

Nadere informatie

Drinkwater hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52482

Drinkwater hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52482 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 02 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52482 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

BIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering

BIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?

Nadere informatie

Het Regenwoud in Amazonië

Het Regenwoud in Amazonië Het Regenwoud in Amazonië A. Situering B. Klimaat en vegetatie Warm en altijd nat. Tropisch regenwoud 1. Kenmerken van het tropisch woud Woudreuzen: 40 m hoog en kunnen vrij van de zon en lucht genieten.

Nadere informatie

Natuurvriendelijke oevers. Droge voeten, schoon water

Natuurvriendelijke oevers. Droge voeten, schoon water Natuurvriendelijke oevers Droge voeten, schoon water VOOR WIE IS DEZE FOLDER BESTEMD? Deze folder is bestemd voor eigenaren van oevers die in aanmerking komen om hun oever natuurvriendelijk in te richten.

Nadere informatie

Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps

Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps Inhoud presentatie Even voorstellen Waterschappen algemeen Video Vragen Project Beemdstraat Bladel Afsluiting

Nadere informatie

Water - problemen met water. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Water - problemen met water. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content StudioVO 31 december 2013 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/45135 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Energie uit drinkwater en afvalwater

Energie uit drinkwater en afvalwater Energie uit drinkwater en afvalwater Inhoud 1. De cyclus van de stedelijke drinkwatervoorziening en afvalwater 2. Installeren van een turbine in het drinkwaternet 2.1. De druk in drinkwaternetten 2.2.

Nadere informatie

want ruimte voor de Maas en veilige (regionale) dijken zijn een eerste zorg.

want ruimte voor de Maas en veilige (regionale) dijken zijn een eerste zorg. Verkiezingsprogramma 2019 2023 AWP Aa en Maas De Algemene Waterschapspartij (AWP) is een landelijke vereniging met een gekozen bestuur. In elk waterschap heeft de AWP een afdeling. De landelijke vereniging

Nadere informatie

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Nederland is een land van water. Met veel beken, sloten en rivieren. Het water dat door deze beken, sloten en rivieren stroomt noemen we

Nadere informatie

Water - Problemen met water. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Water - Problemen met water. VO-content StudioVO. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content StudioVO Laatst gewijzigd 31 December 2013 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/45135 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Wonen in Nederland Hoofdstuk 1 Paragraaf 1 Rijn en Maas

Samenvatting Aardrijkskunde Wonen in Nederland Hoofdstuk 1 Paragraaf 1 Rijn en Maas Samenvatting door N. 3043 woorden 2 maart 2016 7,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Samenvatting Aardrijkskunde Wonen in Nederland Hoofdstuk 1 Paragraaf 1 Rijn en Maas Vier rivieren

Nadere informatie

Nederland Waterland Basisonderwijs

Nederland Waterland Basisonderwijs Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.

Nadere informatie

JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN

JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN INLEIDING Foto: Timo Tijhof, Creative Commons OP PEIL BRENGEN Voor iedereen is het belangrijk dat er genoeg schoon water

Nadere informatie

Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt

Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Deze oude Maas-arm is 10.000 jaar geleden gevormd en afgesloten geraakt van de huidige Maas. In de loop van de tijd is hier een uniek natuurlandschap

Nadere informatie

Begrippenlijst Aardrijkskunde Begrippenlijst Hoofdstuk 4, Water

Begrippenlijst Aardrijkskunde Begrippenlijst Hoofdstuk 4, Water Begrippenlijst Aardrijkskunde Begrippenlijst Hoofdstuk 4, Water Begrippenlijst door Arno 3546 woorden 3 jaar geleden 8,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aquifer Waterhoudende laag

Nadere informatie

Taken: Voldoende water, Veilig gebied, Gezond en natuurlijk water.

Taken: Voldoende water, Veilig gebied, Gezond en natuurlijk water. Watersysteembeheer: (presentatie Anita 15 januari) Taken: Voldoende water, Veilig gebied, Gezond en natuurlijk water. Voldoende water: Stuwen, gemalen en waterinlaat, toegankelijkheid gebied d.m.v. waterlopen.

Nadere informatie

De Nederlanders en hun vakantiebestemmingen

De Nederlanders en hun vakantiebestemmingen Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. De Nederlanders en hun vakantiebestemmingen 1 maximumscore 1 Tot de lange vakanties, want bij lange vakanties wordt

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 60 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc.

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc. WATERTOETSPROCES Globale checklist waterbelangen in de ruimtelijke ordening Bij het watertoetsproces let het waterschap op alle wateraspecten. Doorgaans krijgen het voorkomen van wateroverlast en de zorg

Nadere informatie

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge

Nadere informatie

Wat doet het waterschap?

Wat doet het waterschap? Werken aan water Waterschap De Dommel werkt aan schoon, veilig en voldoende water in Midden-Brabant. Hier zorgen 360 medewerkers dat de inwoners in dit gebied kunnen genieten van de prachtige beken zoals

Nadere informatie

2 Landschapszones op aarde SO 1

2 Landschapszones op aarde SO 1 Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij

Nadere informatie

Verval en verhang van een rivier. Matthijs Admiraal. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/70902

Verval en verhang van een rivier. Matthijs Admiraal. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/70902 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Matthijs Admiraal 15 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/70902 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Problemen met water hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52486

Problemen met water hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52486 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52486 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Wat de waterschappen voor je doen.

Wat de waterschappen voor je doen. Niet bang voor water? Wat de waterschappen voor je doen. Katrina, New Orleans 1 Hoofdstuk 1 - Wat het waterschap voor je doet 1.1 Waterschap is functionele democratie met vier kerntaken Positie van de

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

Saint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest

Saint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Oudenaarde en Merelbeke Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde?

Nadere informatie

Drinkwater - Mavo 2. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Drinkwater - Mavo 2. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Drinkwater - Mavo 2 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Ruben Eisses 20 March 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73903 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

AK hoofdstuk 3 paragraaf 4

AK hoofdstuk 3 paragraaf 4 AK hoofdstuk 3 paragraaf 4 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Renee Cools 04 February 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/49138 Dit lesmateriaal is gemaakt met

Nadere informatie

Saint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest

Saint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Bossuit en Oudenaarde Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde? Saint-Quentin

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2003 - II

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2003 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN figuur 1 De kringloop van het water verdamping vanaf landoppervlakte: 74.200 km 3, bestaande

Nadere informatie

Waarom is er waterschaarste in de Arabische Wereld? Agenda: Waterschaarste in de Arabische Wereld. WB p afwerken oef.

Waarom is er waterschaarste in de Arabische Wereld? Agenda: Waterschaarste in de Arabische Wereld. WB p afwerken oef. Waarom is er waterschaarste in de Arabische Wereld? Agenda: Waterschaarste in de Arabische Wereld. WB p34-37 taak 18/11: WB p37- afwerken oef. stroomgebied Waterschaarste in de Arabische Wereld 1.Situering

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door S. 1670 woorden 11 juli 2017 4 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 2.1 De aarde als systeem Vier sferen De aarde is te verdelen

Nadere informatie

7.9. Werkstuk door een scholier 1925 woorden 8 september keer beoordeeld

7.9. Werkstuk door een scholier 1925 woorden 8 september keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1925 woorden 8 september 2010 7.9 13 keer beoordeeld Vak ANW Water Drinkwater Drinkwater ( H2O ) is nodig voor het in leven houden van de mensen. Zonder water/ drinkwater krijgen

Nadere informatie

Koreaanse ICT geleidt water van regen tot kraan

Koreaanse ICT geleidt water van regen tot kraan Innovatie Attaché Seoel Peter Wijlhuizen, mei 2014, meer informatie: pw@nost-korea.com Koreaanse ICT geleidt water van regen tot kraan Inleiding Met bijna twee maal zoveel neerslag als Nederlands, lijkt

Nadere informatie

Programma van Toetsing en Afsluiting

Programma van Toetsing en Afsluiting Leerweg: TL Klas: 3 Vak: Aardrijkskunde Methode: De Geo Toetsnr 3.1.1 Arm en rijk H1 + Atlasopdrachten Wat moet je voor de toetsing doen? Weet hoe de verschillen ontstaan tussen arm en rijk in NL, VS en

Nadere informatie

Rondom water. Veilig, voldoende en schoon

Rondom water. Veilig, voldoende en schoon Rondom water Veilig, voldoende en schoon Inhoud Water is leven 3 Watergolf delen met de buren 5 Samen sterk voor water 5 Leeswijzer Deze brochure gaat over water in het rivierengebied. Hoe belangrijk is

Nadere informatie

4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO

4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO 4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie

Nadere informatie

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water.

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water. Water Zonder water kun niet Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te plassen

Nadere informatie

Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit

Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit We leven in een land vol water. Daar genieten we van. We zwemmen, vissen, besproeien de tuin, varen in bootjes en waarderen

Nadere informatie

Oppervlaktewater in Nederland

Oppervlaktewater in Nederland Indicator 20 januari 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Nederland heeft een grote verscheidenheid

Nadere informatie

Helder, schoon... Rivierwater. Het belang van schoon oppervlaktewater in Nederland

Helder, schoon... Rivierwater. Het belang van schoon oppervlaktewater in Nederland Helder, schoon... Rivierwater Het belang van schoon oppervlaktewater in Nederland Introductie door Peter Stoks, directeur RIWA Het belang van schoon oppervlaktewater Schoon water. We kunnen niet zonder.

Nadere informatie

1) Gaat het om een ruimtelijk plan dat uitsluitend een functiewijziging van bestaande bebouwing inhoudt? nee

1) Gaat het om een ruimtelijk plan dat uitsluitend een functiewijziging van bestaande bebouwing inhoudt? nee datum 16-5-2013 dossiercode 20130516-34-6989 Tekenen: Heeft u een beperkingsgebied geraakt? Welke gemeente omvat het grootste deel van het door u getekende plangebied? Winsum Vragen: 1) Gaat het om een

Nadere informatie

Regenwater leid je niet om de tuin!

Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater is te waardevol om direct het riool in te laten lopen. Vang het op en gebruik het goed. Kijk voor tips op www.denhaag.nl/water Regenwater leid je niet om

Nadere informatie

Waterroute. Water in de Amsterdamse Waterleidingduinen

Waterroute. Water in de Amsterdamse Waterleidingduinen Waterroute Water in de Amsterdamse Waterleidingduinen Waternet is de gemeenschappelijke organisatie van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam Welkom in de Amsterdamse Waterleidingduinen.

Nadere informatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2003 - I

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2003 - I Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN figuur 1 De kringloop van het water A B LAND ZEE 2p 1 In figuur 1 staat de kringloop van het

Nadere informatie

Hoeveel miljoenen m3 liters regenwater meer komen nu in de rivier 2008 ten opzichte van 2002

Hoeveel miljoenen m3 liters regenwater meer komen nu in de rivier 2008 ten opzichte van 2002 Wat is er, met dit advies gebeurt? Hoeveel miljoenen m3 liters regenwater meer komen nu in de rivier 2008 ten opzichte van 2002 Titel:Nederland onder laten lopen is dat beleid? Arcadis geef een advies

Nadere informatie

LAGE WATERSTAND IN DE RIJN

LAGE WATERSTAND IN DE RIJN ANTWOORDEN LAGE WATERSTAND IN DE RIJN Inleiding In de winter kende de Rijn een hoge waterstand door de relatief hoge temperaturen in noordwest Europa. In de zomer van 2018 was relatief warm en er viel

Nadere informatie

Afkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015

Afkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Afkoppelen hemelwater Oude Pastoriebuurt Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Opening - welkom Ton van den Kerkhof Projectleider Roy Thijssen Adviseur riolering en water Luuk

Nadere informatie

9Sommige stukken van beken en rivieren bieden nog extra charme, Prachtige oorspronkelijke stukken van beken

9Sommige stukken van beken en rivieren bieden nog extra charme, Prachtige oorspronkelijke stukken van beken Prachtige oorspronkelijke stukken van beken 9Sommige stukken van beken en rivieren bieden nog extra charme, doordat daar de werking van de elementen goed zichtbaar is, of omdat de sfeer er gewoonweg sprookjesachtig

Nadere informatie

Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen

Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Leerlingen Naam: Het Kanaal Bossuit-Kortrijk: varen tussen Zwevegem en Bossuit Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde?

Nadere informatie

Werkstuk Economie Milieuvervuiling

Werkstuk Economie Milieuvervuiling Werkstuk Economie Milieuvervuiling Werkstuk door een scholier 1491 woorden 21 april 2006 5,5 149 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding: De laatste 1000 jaar zijn er in onze wereld steeds meer milieuproblemen.

Nadere informatie

Wandelen voor Water 2013

Wandelen voor Water 2013 Wandelen voor Water 2013 Eerst maar even voorstellen Frank van Batenburg Ondernemer: Bedrijfskundig Bureau Gastles over WATER Powerpoint, filmpjes, interactief met opdrachten Vragen mag je direct stellen

Nadere informatie

Nederland leeft met Water

Nederland leeft met Water Nederland leeft met Water Nederland is synoniem met water. Eeuwenlang hielden we de zee en de rivieren met dijken en gemalen in toom. Het hoge water van 1993 en 1995 en de wateroverlast in de jaren daarna

Nadere informatie