Alcohol verkoop. aan jongeren 2018 ONDERZOEK NAAR DE NALEVING IN DE REGIO HART VAN BRABANT

Transcriptie

1 Alcohol verkoop aan jongeren 2018 ONDERZOEK NAAR DE NALEVING IN DE REGIO HART VAN BRABANT

2 Achtergrond In opdracht van de gemeenten in de regio Hart van Brabant heeft Nuchter, Kenniscentrum Leeftijdsgrenzen een nalevingsonderzoek alcohol uitgevoerd bij diverse verkoopkanalen. In dit nalevingsonderzoek staat de leeftijdsgrens van 18 jaar centraal voor alcoholhoudende dranken. Verkopers mogen géén alcohol verkopen aan jongeren jonger dan 18 jaar. Dit is wettelijk vastgelegd in artikel 20, lid 1 van de Drank- en wet (ingekort weergegeven): Het is verboden bedrijfsmatig of anders dan om niet alcoholhoudende drank te verstrekken aan een persoon van wie niet is vastgesteld dat deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Bij twijfel aan de leeftijd van de koper is de verkoper verplicht om actie te ondernemen en de leeftijd vast te stellen aan de hand van een geldig legitimatiebewijs - zie artikel 20, lid 3 van de Drank- en wet. In dit onderzoek is gemeten hoe vaak verkopers actie ondernemen - een interventie plegen - in welke mate zij daarbij gebruik maken van een rekenhulpmiddel - gebruik rekenhulpmiddel - en of zij vervolgens overgaan tot correcte naleving van de Drank- en wet. Methode Steekproef In maart en april van 2018 zijn onder begeleiding van volwassen auditoren van Nuchter in totaal 131 locaties gemeten op interventies en naleving met behulp van zeventienjarige MysteryKids. De geselecteerde locaties in dit onderzoek zijn allen hotspotlocaties, locaties waar alcohol en jongeren regelmatig in aanraking komen met elkaar. Per locatie is steeds één aankooppoging gedaan door een zeventienjarige jongen of een zeventienjarig meisje. De verdeling van de geslachten van de MysteryKids zijn voor zover mogelijk evenredig verdeeld over de gemeten locaties om eventuele invloed te voorkomen. In totaal zijn er 131 aankooppogingen uitgevoerd, in Tabel 1 zijn het aantal aankooppogingen per gemeente en verkoopkanaal weergegeven. TABEL 1: AANTAL POGINGEN PER GEMEENTE gelegenheden kantines Dongen 5 4 Gilze en Rijen 5 4 Goirle 3 4 Heusden 9 8 Hilvarenbeek 6 4 Loon op Zand 3 5 Oisterwijk 8 3 Tilburg Waalwijk Gemeten variabelen Bij ieder afzonderlijk bezoek aan een locatie werden drie aspecten van het aankoopproces gemeten. Ten eerste is bij de aankooppoging geregistreerd of het artikel is verkocht, ja of nee (naleving). Ten tweede is gemeten of de verkoper de leeftijd van de jongeren heeft vastgesteld (interventie). Hierbij is geregistreerd of de verkoper heeft gevraagd naar leeftijd - ja of nee, gevraagd heeft naar een legitimatiebewijs - ja of nee - of beiden heeft 1

3 gedaan - ja of nee. Ten derde is gemeten of de verkoper gebruik heeft gemaakt van een rekenhulpmiddel bij de beoordeling van het legitimatiebewijs (gebruik rekenhulpmiddel - ja of nee). Aankoopproces bij leeftijdsverificatie Hoe hoog de naleving is als gevolg van het vragen om ID in combinatie met het eventuele gebruik van een rekenhulpmiddel is te beantwoorden door te kijken naar het aankoopproces bij leeftijdsverificatie zoals schematisch weergegeven in onderstaand figuur. Als verkopers deze stappen doorlopen bij leeftijdsverificatie, dan is de kans op correcte naleving het hoogst. Al deze stappen zijn gemeten in dit nalevingsonderzoek. Leeftijd inschatten ID vragen ID checken (rekenhulp) Beslissing nemen Uiteindelijke naleving Analyses Nalevingspercentages worden berekend door het aantal keren correcte naleving te delen door het totale aantal aankooppogingen. De nalevingscijfers op aankoopniveau, de gepleegde interventies, de naleving na deze interventies, het aankoopproces bij leeftijdsverificatie (nalevingsverlies) en de resultaten worden in dit overzicht gerapporteerd. Resultaten Naleving op aankoopniveau In Figuur 1 zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau weergegeven. Iedere aankooppoging wordt afzonderlijk bekeken. Van de in totaal 131 aankooppogingen is bij 26 aankooppogingen door 17-jarige (20%) nageleefd en bij 105 aankooppogingen (80%) niet correct nageleefd. *Bij één poging in de sportkantines is er geen alcohol verkocht i.v.m. schenktijden. Aangezien schenktijdenbeleid bij deze poging effectief is en niet bij alle sportkantines van kracht is, wordt deze poging beschouwd als geldig, met een correcte naleving. Figuur 1: Naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal (N=131) Totaal (N=131) 26; 20% 105; 80% gelegenheden (N=74) 16; 22% 58; 78% kantines (N=57)* 10; 18% 47; 82% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wel naleving Geen naleving (*) Bij één poging in de sportkantines is er geen alcohol verkocht i.v.m. schenktijden. 2

4 Naleving per gemeente In Figuur 2 zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau weergegeven per gemeente. Het percentage naleving is bij de gemeente Tilburg het hoogst (39%). Bij de gemeentes Gilze en Rijen, Goirle en Oisterwijk is dit percentage het laagst (0,0%). Figuur 2: Naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal (N=131) Waalwijk Tilburg Oisterwijk Loon op Zand Hilvarenbeek Heusden Goirle Gilze en Rijen Dongen 1; 25% 1; 11% 2; 12% 1; 17% 1; 10% 2; 22% 1; 33% 1; 20% 2; 25% 1; 13% 1; 17% 2; 14% 11; 41% 7; 37% 18; 39% 5; 100% 3; 75% 8; 89% 5; 100% 4; 100% 9; 100% 3; 100% 4; 100% 7; 100% 7; 78% 8; 100% 15; 88% 5; 83% 4; 100% 9; 90% 8; 100% 3; 100% 11; 100% 2; 67% 4; 80% 6; 75% 7; 88% 5; 83% 12; 86% 16; 59% 12; 63% 28; 61% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wel naleving Geen naleving 3

5 Interventies In de figuren 3 en 4 zijn de diverse typen interventies weergegeven, opgesplitst in de 2 kanalen. In Figuur 3 is te zien dat bij 52 aankooppogingen (70%) er niets is gevraagd aan de 17-jarige MysteryKids, bij 1 poging (1,0%) is enkel de leeftijd gevraagd, bij 20 pogingen (27%) is enkel ID gevraagd en bij 1 pogingen (1%) is de leeftijd en het ID gevraagd. In Figuur 4 is te zien dat bij 43 aankooppogingen (75%) er niets is gevraagd aan de 17-jarige MysteryKids, bij 3 poging (5,0%) is enkel de leeftijd gevraagd, bij 8 pogingen (14%) is enkel ID gevraagd en bij 3 pogingen (5%) is de leeftijd en het ID gevraagd. Figuur 3: Interventies horeca (N=74) 1; 1% 20; 27% 1; 2% 52; 70% Niets gevraagd Alleen leeftijd gevraagd Alleen ID gevraagd Leeftijd en ID gevraagd Figuur 4: Interventies sportkantines (N=57) 8; 14% 3; 5% 3; 5% 43; 76% Niets gevraagd Alleen leeftijd gevraagd Alleen ID gevraagd Leeftijd en ID gevraagd 4

6 Aankoopproces bij leeftijdsverificatie In Figuur 5 zijn de resultaten uit dit nalevingsonderzoek weergegeven in het aankoopproces. Het aankoopproces start als een 17-jarige MysteryKid met alcohol een verkoper benadert. Allereerst moet de verkoper de leeftijd van de klant inschatten. Aangezien de klanten die ingezet worden in dit nalevingsonderzoek in alle gevallen 17-jarige MysteryKids betreffen, kan in dit onderzoek bij alle aankooppogingen ervan uit worden gegaan dat een verkoper een leeftijdsinschatting maakt. Of deze inschatting van leeftijd correct is verlopen, is te zien aan het aantal verkopers die de leeftijd van de klant verifiëren door te vragen naar het ID bewijs. Vervolgens moet de verkoper op basis van de geboortedatum op het ID bewijs gaan checken of de klant oud genoeg is (al dan niet met behulp van een rekenhulpmiddel) en een beslissing nemen om de alcohol wel of niet te gaan verkopen; Leeftijd inschatten ID vragen ID checken (rekenhulp) Beslissing nemen Uiteindelijke naleving Er is 32 keer (24%) om ID gevraagd. In contrast staat het restant van de gevallen, er is 99 keer (76%) niet om ID gevraagd. Deze laatstgenoemde groep veroorzaakt direct nalevingsverlies. Als er niet om ID gevraagd wordt, kan een verkoper géén leeftijdsverificatie toepassen. Vervolgens is het aantal keren weergegeven dat al dan niet een rekenhulpmiddel is gebruikt om te checken of de klant oud genoeg is. Opvallend is dat in alle gevallen waarin om ID gevraagd is, er ondanks dat er geen rekenhulp aanwezig is, men 26 keer (82%) het ID goed beoordeeld en tot naleving overgaat. Figuur 5: Nalevingsverlies per processtap bij leeftijdsverificatie (N=131) 100% (bij alle 131 pogingen) NEE 76% (n=99) 24% (n=32) NEE 0% (n=32) NVT 20% (n=26) Klant ingeschat (onder 25 jaar)? ID gevraagd? Rekenhulp gebruikt? Naleving als gevolg van rekenhulp gebruik? Totale uiteindelijke naleving? 5

7 In figuur 6 en 7 worden de resultaten uit dit nalevingsonderzoek weergegeven in het aankoopproces per kanaal. Ook hierbij valt op dat er weinig ID-vraag is. Maar wanneer men wel om legitimatie vraagt er, ondanks het niet aanwezig zijn van rekenhulp, toch voor 76% en voor 90% nageleefd wordt. Figuur 6: Nalevingsverlies per processtap horecagelegenheden 100% (bij alle 74 pogingen) Klant ingeschat (onder 25 jaar)? NEE 72% (n=53) 28% (n=21) NEE 0% (n=21) ID gevraagd? Rekenhulp gebruikt? Naleving als gevolg van rekenhulp gebruik? 22% (n=16) Totale uiteindelijke naleving? Figuur 7: Nalevingsverlies per processtap sportkantines 100% (bij alle 57 pogingen) NEE 81% (n=46) 19% (n=11) NEE 0% (n=11) 17% (n=10) Klant ingeschat (onder 25 jaar)? ID gevraagd? Rekenhulp gebruikt? Naleving als gevolg van rekenhulp gebruik? Totale uiteindelijke naleving? Conclusie Om tot een betere naleving te komen, dient met name de inschatting van de klant en de daarop volgende ID vraag verbeterd te worden. 6

8 Dongen Gilze en Rijen Goirle Heusden Hilvarenbeek Loon op Zand Oisterwijk Tilburg Waalwijk TABEL 2: AANTAL POGINGEN, NALEVING, INTERVENTIES, NALEVING NA ID-VRAAG, GEBRUIKSFREQUENTIE HULPMIDDELEN EN NALEVING ALS GEVOLG PER GEMEENTE Pogingen Nal. na gebruik Naleving Niets gevraagd nkel leeftijd gevraagenkel ID gevraagdeeftijd en ID gevraag ID-vraag totaal Nal. na ID-vraag ruik hulpm. (na ID-vr % % % % % % % % % 5 0 0% 5 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 3 75% 0 0% 1 25% 0 0% 1 25% 1 100% 0 0% nvt. nvt % 8 89% 0 0% 1 11% 0 0% 1 11% 1 100% 0 0% nvt. nvt % 5 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 3 75% 1 25% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 8 89% 1 11% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 3 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 4 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 7 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 6 67% 0 0% 3 33% 0 0% 3 33% 2 67% 0 0% nvt. nvt % 6 75% 1 13% 0 0% 1 13% 1 13% 0 0% 0 0% nvt. nvt % 12 71% 1 6% 3 18% 1 6% 4 24% 2 50% 0 0% nvt. nvt % 4 67% 1 17% 0 0% 1 17% 1 17% 1 100% 0 0% nvt. nvt % 3 75% 1 25% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 7 70% 2 20% 0 0% 1 10% 1 10% 1 100% 0 0% nvt. nvt % 1 33% 0 0% 2 67% 0 0% 2 67% 1 50% 0 0% nvt. nvt % 4 80% 0 0% 1 20% 0 0% 1 20% 1 100% 0 0% nvt. nvt % 5 63% 0 0% 3 38% 0 0% 3 38% 2 67% 0 0% nvt. nvt % 7 88% 0 0% 1 13% 0 0% 1 13% 0 0% 0 0% nvt. nvt % 3 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 10 91% 0 0% 1 9% 0 0% 1 9% 0 0% 0 0% nvt. nvt % 15 56% 0 0% 12 44% 0 0% 12 44% 11 92% 0 0% nvt. nvt % 11 58% 0 0% 6 32% 2 11% 8 42% 7 88% 0 0% nvt. nvt % 26 57% 0 0% 18 39% 2 4% 20 43% 18 90% 0 0% nvt. nvt % 6 75% 0 0% 2 25% 0 0% 2 25% 1 50% 0 0% nvt. nvt % 6 100% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% nvt. nvt. nvt. nvt. nvt. nvt % 12 86% 0 0% 2 14% 0 0% 2 14% 1 50% 0 0% nvt. nvt % 52 70% 1 1% 20 27% 1 1% 21 28% 16 76% 0 0% nvt. nvt % 43 75% 3 5% 8 14% 3 5% 11 19% 9 82% 0 0% nvt. nvt % 95 73% 4 3% 28 21% 4 3% 32 24% 25 78% 0 0% nvt. nvt. 7

9 Nuchter, Kenniscentrum Leeftijdsgrenzen Kerkenbos 1033, 6546 BB Nijmegen