In deze agrarische nieuwsbrief:

Transcriptie

1 Winter 2018/2019 In deze agrarische nieuwsbrief: Waterschap Vallei en Veluwe zorgt voor veilige dijken, schoon en voldoende oppervlaktewater en gezuiverd afvalwater in het gebied tussen IJssel, Nederrijn, Utrechtse Heuvelrug en Randmeren. Samenwerken en vernieuwen zijn essentieel in ons werk. Heemraad Dirk-Siert Schoonman over droogte Meer kansen voor circulair terreinbeheer Slootmaaisel waardevol voor agrariërs Bodem biedt kansen en verbindt belangen Verkiezingen waterschapsbestuur komen eraan Sorghum: voedergewas van de toekomst

2 3 Agrarische nieuwsbrief Dirk-Siert Schoonman wil de krachten bundelen Droogte vraagt om gezamenlijke aanpak Bij veel neerslag is er gauw overlast omdat het water niet makkelijk weg kan via de watergangen. En wanneer het extreem droog is, kan water aanvoeren maar in beperkte mate. Schoonman: Als waterschap nemen wij maatregelen op zowel de korte als de lange termijn. Zo houden we vanaf Onttrekkingsverbod drie keer verlengd Begin juli 2018 stelde Waterschap Vallei en Veluwe een onttrekkingsverbod in op oppervlaktewater voor een periode van tien weken. Omdat er een neerslagtekort bleef van ruim 300 millimeter, werd het verbod eerst verlengd tot half oktober, vervolgens tot half november en uiteindelijk tot 15 januari Door klimaatverandering zien we het weer extremer worden. Wateroverlast en lange periodes van droogte wisselen elkaar af. Het managen van water wordt door deze extremen steeds ingewikkelder. Alleen samen kunnen we schade beperken en oplossingen dichterbij brengen, zegt heemraad Dirk-Siert Schoonman. het voorjaar zoetwater vast om een voorraad op te slaan voor drogere perioden. Het jaar 2018 heeft laten zien dat weersextremen aan de orde van de dag zijn en tot grote schade leiden, zo vervolgt de heemraad. Zo hadden we eind mei nog wateroverlast, hevige regen en hagelstenen, was er in juni en juli sprake van een uitzonderlijk warme en droge periode met zelfs een officiële hittegolf. Dat stelt ons voor een grote uitdaging. Maar dan wel nadrukkelijk samen, als waterschap, agrariërs, natuurorganisaties en gemeenten. Bodemkwaliteit Gemiddeld is er door het jaar heen geen tekort aan zoet water. Maar ons watersysteem en de bodem bieden niet genoeg ruimte om al dat water vast te houden. Schoonman: Een gezonde bodem werkt als een spons en houdt water vast. Op korte termijn wil het waterschap samen met agrarische sector werken aan een duurzaam watersysteem Een goed watersysteem reikt dus verder dan alleen de watergangen. Maar over die bodem gaat het waterschap niet. Het verbeteren van de bodemkwaliteit en sponswerking is een van de oplossingen waar wij samen met agrariërs aan kunnen en willen werken. Wij willen als gebiedspartner, meedenken over verschillende mogelijkheden. Initiatieven van boeren Als dagelijks bestuurslid van het waterschap ziet Schoonman individuele initiatieven ontstaan om in droge perioden water vast te houden. Zo hebben wij samen met een aantal boeren in de Gelderse Vallei stuwtjes geplaatst om het water vast te houden. Nog niet alle resultaten zijn bekend, maar de verwachting is gerechtvaardigd dat je het water goed kan vasthouden en dat detailwaterbeheer kan helpen. Daar gaan we ons verder in verdiepen en we kijken hoe we deze initiatieven kunnen verbreden. Door gebiedskennis en kennis van het watersysteem met elkaar te verbinden kunnen we samen een robuuster en veerkrachtiger inrichting van de watersystemen realiseren. Vanuit het waterschap wordt ook gewerkt aan het toepassen van maaisel als compost op agrarische percelen ter verbetering van de bodem. Schoonman: Zo komen we samen tot een betere sponswerking van die bodem. Een goede bodemstructuur is goed voor de opname van meststoffen en voor infiltratie van regenwater. Daardoor verbetert de waterkwaliteit in sloten en beken. Ook is de kans op wateroverlast kleiner en zijn we beter bestand tegen droge perioden. Voor de agrarische sector heeft dit voordelen in de bedrijfsvoering. Een betere mineralenbenutting geeft een beter financieel resultaat. Toekomstbestendig Op korte termijn wil het waterschap samen met agrarische sector werken aan een duurzaam watersysteem. We werken aan de goede hoeveelheid water van een goede kwaliteit op de goede plaats op het goede moment. Positief is dat de agrarische sector zelf het initiatief neemt met het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) om te werken aan een goed watersysteem. aterschappen en andere partijen zijn partners. En op de lange termijn werken waterbeheerders samen aan Zoetwatervoorziening Oost Nederland (ZON). Schoonman: Dit is een onderdeel van het Deltaprogramma, deelprogramma Zoetwater. Daarin gaat het om strategieën en maatregelen om in droge tijden slimmer en tijdig op watert ekorten te kunnen inspelen. Partners zijn de waterschappen in Oost-Nederland, Rijkswaterstaat, provincies Gelderland en Overijssel, gemeenten en Vitens. Werken aan een toekomstbestendig watersysteem kan alleen samen! Boetes uitdelen: in uiterste gevallen Een onttrekkingsverbod is een noodmatregel. Het waterschap begrijpt wat de impact is. Gebiedsbeheerders en handhavers zijn er niet op uit om boetes uit te delen. Heemraad Schoonman: We gaan het gesprek aan, informeren mensen over het verbod en de reden. Boetes uitdelen doen we alleen als het niet anders kan en iemand stelselmatig door blijft gaan.

3 4 Agrarische nieuwsbrief 5 Agrarische nieuwsbrief Het welbegrepen eigenbelang overtuigt agrariërs Bodem biedt kansen en verbindt belangen Samen met dertien enthousiaste agrariërs, ambtenaren van de gemeente Ede en Waterschap Vallei en Veluwe vond een vierdaagse bodemcursus plaats. Centrale vraag: hoe werken we aan een betere en vooral gezonde bodem? René Jochems van Groeibalans nam de deelnemers mee in de wereld onder de grond. Want daar is de juiste chemie erg belangrijk voor een veerkrachtige en vitale bodem. We waren te gast op de biologische boerderij van de familie Van der Voort in Lunteren, die al vijftien jaar bezig is met een gezond ecosysteem op zijn bedrijf. In dat ecosysteem zijn antibioticavrije Jersey koeien, de organische mest en het bodemleven de gouden sleutels voor zijn Remeker kaas. Een gezonde bodem is een voorwaarde voor een gezond agrarisch bedrijf, of dat nu biologisch is of gangbaar. Een gezonde bodem heeft een goede sponswerking, die regenwater makkelijk opneemt, grondwater makkelijk laat opstijgen naar de wortels van het gewas, en laat die gewassen dieper en beter wortelen. De beter gewortelde gewassen nemen meer nutriënten op uit de bodem, waardoor die nutriënten niet naar het oppervlaktewater afstromen. De belangen van agrarische ondernemers en het waterschap hangen nauw samen. Het waterschap is echter geen eigenaar van de bodem. Samen met de grondeigenaren van deze bodem, zoals agrariërs en gemeenten, willen we kijken hoe we de bodem vitaal kunnen houden en duurzaam kunnen inrichten en gebruiken, waarbij we rekening houden met elkaars belangen. Binnen het programma Bodem en Water van Waterschap Vallei en Veluwe willen we bij de grondeigenaren en gebruikers het besef laten groeien van goed bodembeheer. Gelukkig zijn er al veel enthousiaste koplopers in ons werkgebied, die een vitale bodem hoog in het vaandel hebben. De cijfers wijzen uit dat het loont om aandacht voor de bodem te hebben. Het leidt tot hogere opbrengsten, betere kwaliteit van ruwvoer en droogtebestendige grasmatten. De grote uitdaging is nu om andere ondernemers hiervan te overtuigen. Bodemvoucher voor u! Provincie Gelderland en Waterschap Vallei en Veluwe willen agrariërs graag bijstaan bij het werken aan de bodemgezondheid. U kunt zich daarom aanmelden voor een Bodemvoucher: een bodemkundige komt bij u op het bedrijf om een bedrijfsbodem- en waterplan te maken. Met de deskundige adviseur kunt u een plan op maat maken voor uw bedrijf om de bij u passende stappen te zetten om de bodem verbeteren en de problemen met droge of natte delen aan te pakken. U kunt meer lezen over dit aanbod op

4 6 Agrarische nieuwsbrief 7 Agrarische nieuwsbrief Slimme kringloop leidt tot win-win situatie Slootmaaisel waardevol voor agrariërs Bij het schoonmaken van onze sloten en andere watergangen komen tonnen maaisel vrij. Dat wordt afgevoerd of op aanliggende percelen gedeponeerd. Veel agrariërs zijn niet blij met de ontvangstplicht van dat maaisel. Die houding begint echter te veranderen. Het besef groeit dat slootmaaisel een kans is om de bodem te verbeteren. Een gezonde bodem betekent dat de structuur goed is, hierdoor werkt de bodem als een spons. Hierdoor ontstaat minder wateroverlast en minder watertekort. Ook worden meststoffen beter vastgehouden, worden beter benut en spoelen minder der uit naar de watergangen. In het stroomgebied van de Lunterse Beek verkennen we hoe we als waterschap en grondeigenaren daarin het beste kunnen samenwerken. Het toepassen van slootmaaisel is één van de benoemde kansen. Daarmee was al wat ervaring opgedaan, bijvoorbeeld bij de Modderbeek. Dat kan mogelijk uitgebreid worden. Compost-Demo Onlangs vond daarom een compost-demo plaats georganiseerd door gebiedscoöperatie O-gen in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe. Met agrariërs, loonwerkers, leerlingen van een opleiding Veehouderij en Loonwerk, natuurbeheerders en waterschapcollega s hebben we ons verdiept in de achtergronden van composteren. In het veld is gedemonstreerd en uitgelegd hoe composteren werkt, en welke varianten mogelijk zijn. Ook zijn we meegenomen in de achtergronden van de wonderlijke en complexe wereld van de bodem. Wim van den Hengel, een boer met jarenlange ervaring met het toepassen van compost: Veel organische stof zorgt voor een bodem die zorgt voor een gezond gewas, gezonde dieren en een gezond product. Investeren in je bodem brengt op de langere termijn ecologisch en economisch rendement! Kansen en risico s In aanwezigheid van heemraad Dirk-Siert Schoonman en wethouder Willemien Vreugdenhil (gemeente Ede) is gediscussieerd over kansen en risico s. De gemeente Ede hecht ook waarde aan een gezond en duurzaam buitengebied, en ziet ook dat een goede bodem daarbij onmisbaar is. Naar aanleiding van deze dag gaan we als waterschap onderzoeken hoe we slootmaaisel op veel grotere schaal kunnen inzetten voor bodemverbetering. En wellicht komen er meer demo s op andere locaties in ons werkgebied.

5 8 Agrarische nieuwsbrief 9 Agrarische nieuwsbrief Aanpassing vrijstellingsregeling plantenresten Meer kansen voor circulair terreinbeheer Heemraad Bert van Vreeswijk Bodemverbetering realiseren met organische stof die vrijkomt bij terreinbeheer. Waterschap Vallei en Veluwe is ermee bezig. Door de verruiming van de vrijstellingsregeling plantenresten per 1 januari 2019, hoopt het waterschap hieraan extra invulling te geven. Op 20 maart 2019 mogen we weer stemmen voor de provincie en het waterschap. Elk waterschap heeft een De aanpassing van de regeling is het resultaat van inspanningen vanuit de werkgroep circulair terreinbeheer. Hierin hebben Waterschap Vallei en Veluwe, andere waterschappen, Rijkswaterstaat, terrein beherende partijen en het Ministerie I&W samengewerkt om de mogelijkheden voor het toepassen van de kleine kringloop te verruimen. Resultaat is onder meer dat de transportafstand voor het toepassen van maaisel als bodemverbetering is verruimd van één naar vijf kilometer vanaf de locatie waar het maaisel wordt gewonnen. Positieve ervaringen Beleidsadviseur Harm Beekhuis van Waterschap Vallei en Veluwe: We hebben gevraagd om een verruiming naar tien kilometer, maar vijf kilometer geeft ook al veel meer mogelijkheden dan de één kilometer die nu gehanteerd moet worden. De verruiming van de afstandsgrens is een wens van zowel Rijkswaterstaat en de waterschappen als LTO en een aantal individuele akker- en tuinbouwbedrijven. Beekhuis: Na toestemming van het bevoegd gezag is de afgelopen jaren een proef gedraaid met het op deze wijze toepassen van het materiaal. Hierbij werd een straal van vijf kilometer aangehouden. De ervaringen waren positief. Zo blijkt dat het toenemende gehalte aan organische stof in de bovenste laag van de bodem de structuur ervan verbetert. Hierdoor wordt water beter vastgehouden en is minder snel beregening nodig. Zo ontstaat een mogelijk positief effect op de waterhuishouding. Lastenverlichting Verruiming van de afstandsgrens zal ertoe leiden dat het vrijgekomen materiaal over een grotere afstand zal worden verspreid. Beekhuis: We verwachten dat er in zijn totaliteit meer materiaal op het land wordt gebracht. Voor waterschappen, wegbeheerders en beheerders van natuurgebieden zal de verruiming van de afstandsgrens per 1 januari 2019 leiden tot een lastenverlichting. Zij mogen het maaisel op grotere afstand afzetten. Voorheen werd het materiaal dat niet binnen een straal van één kilometer kon worden afgezet, tegen kosten afgegeven aan composteerbedrijven of afvalverwerkingsinrichtingen. gekozen algemeen bestuur en elke vier jaar zijn er verkiezingen voor dit algemeen bestuur. Het algemeen bestuur van een waterschap is vergelijkbaar met de gemeenteraad bij een gemeente. Het algemeen bestuur stelt het beleid van het waterschap vast en controleert of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert. Het algemeen bestuur vertegenwoordigt alle belanghebbenden bij de taakuitoefening van het waterschap. Het algemeen bestuur bestaat uit 30 zetels. Voor de categorie Ingezetenen (23 zetels) vinden verkiezingen plaats. U kunt voor deze zetels stemmen op een politieke partij. De overige 7 zetels zijn gereserveerd voor de categorieën Bedrijven (3 zetels), Ongebouwd (3 zetels) en Natuurterreinbeheerders (1 zetel). Vanaf half februari kunt u via de website van het waterschap de stemwijzer vinden waarin de politieke partijen hun standpunten bekend maken. Met de stemwijzer kunt u zich informeren wat er valt te kiezen. Benut ook uw kans om uw stem te laten horen in uw omgeving en stem op 20 maart.

6 10 Agrarische nieuwsbrief 11 Agrarische nieuwsbrief Met sorghum klaar voor de toekomst Boeren, loonwerkers, studenten van Aeres MBO Barneveld en andere belangstellenden worden op de demomiddag over sorghum welkom geheten door Hans Hubers van Gebiedscoöperatie O-gen. De machineloods van demo-boer Hendrik Jan van de Vliert in Woudenberg is op deze najaarsdag tijdelijk omgebouwd tot kenniswerkplaats voor ontmoeting en gesprek. Hoewel de toepassing van sorghum als voedergewas in Nederland nog in de kinderschoenen staat, zijn Waterschap Vallei en Veluwe en Gebiedscoöperatie O-gen geïnteresseerd in de mogelijkheden. Is het opmerkelijk dat het waterschap een van de opdrachtgevers is voor het onderzoek op het proefveld voor een nieuw voedergewas? Heemraad Dirk Siert Schoonman: Juist na een zomer met extreme droogte is meer dan ooit duidelijk dat de klimaatverandering écht is. Ons denken en handelen moet daarop aangepast worden. Zuinig omgaan met water en grondstoffen, water vasthouden in de bodem en de bodem dus geschikt maken om water vast te houden. Gezonde bodems geven meer opbrengst voor een veehouder, en op die manier worden nutriënten optimaal benut. En de heemraad beklemtoont: Een hoge ruwvoeropbrengst komt de waterkwaliteit ten goede. Organische stof Een belangrijke pijler voor een gezonde bodem is organische stof. Henry Kamphuis van Wolswinkel Mengvoeders licht dit toe, samen met Wessel Doorn van het waterschap. Hiervoor laten zij diverse wortelkluiten van sorghum en mais zien. Er werden tips gegeven hoe met dit gewas een hoger organische stofgehalte bereikt kan worden. Sorghum heeft een zeer fijnmazig wortelstelsel, wortelt dieper en kan hier dus een grote bijdrage aan leveren. Initiatiefnemer van de sorghum-proeven is Gerrit Kasper, onderzoeker van Wageningen Livestock Research. Op drie locaties in Nederland zijn proefvelden met diverse rassen sorghum aangelegd. Op de proefvelden is duidelijk het verschil te zien tussen de verschillende sorghumrassen, waarbij door Kasper toegelicht wordt op welke eigenschappen gelet kan worden bij de raskeuze. Sorghum heeft een zeer fijnmazig wortelstelsel en wortelt dieper Ervaringen met het gewas Voor een succesvolle teelt is van belang hoe de bodem is bewerkt, met welke techniek er gezaaid wordt en hoe onkruid bestreden wordt. Wim van Maanen, loonwerker, vertelt over zijn ervaringen met het gewas en benadrukt dat er nog veel te leren valt. Volgend jaar zijn waarschijnlijk op meer percelen in de regio dikke pluimen sorghum te zien.

7 Nieuw belastingstelsel waterschappen De Unie van Waterschappen heeft bij de individuele waterschappen een voorstel neergelegd over een nieuw belastingstelsel. In oktober 2018 besloot de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen tot nader onderzoek en definitieve besluitvorming in december In de vorige editie van deze nieuwsbrief (juli 2018) vertelde heemraad Bert van Vreeswijk dat hij eind 2018 meer zou kunnen vertellen over het nieuwe belastingstelsel. Hij praat ons in deze fase daarom graag bij. Op de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen op 14 december is aan de waterschappen gevraagd hierover niet te discussiëren en in te stemmen met twee nadere studies, zo vertelt hij. Die studies moeten uiterlijk in juni 2019 gereed zijn. Definitieve besluitvorming is nu voorzien voor de ledenvergadering van 13 december Het nieuwe belastingstelsel moet 1 januari 2021 ingaan. POP3-subsidies 2019 Het plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) is het derde Europese subsidieprogramma voor het ontwikkelen, verduurzamen en innoveren van de agrarische sector in Nederland. Ook in 2019 komen weer subsidies beschikbaar. Uw provincie bepaalt welke openstellingen er zijn per jaar. Bij het ter perse gaan van deze nieuwsbrief was nog niet bekend welke subsidies het betreft. We verwijzen u voor het juiste proces van een aanvraag naar de website van uw eigen provincie. Voor de lezers van deze nieuwsbrief gaat het om de provincies Gelderland of Utrecht. Uitgave van Waterschap Vallei en Veluwe, Steenbokstraat AX Apeldoorn Telefoon info@vallei-veluwe.nl Internet Teksten en vormgving Team Communicatie Foto s Waterschap Vallei en Veluwe Oplage December Aan informatie in deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend.