Een geschikt nicotinesubstitutiemiddel en EEN PROFESSIONELE BEGELEIDING verhogen de slaagkansen bij rookstop

Transcriptie

1 Een geschikt nicotinesubstitutiemiddel en EEN PROFESSIONELE BEGELEIDING verhogen de slaagkansen bij rookstop Rookstop een gedragsverandering Rookstop is een complex proces dat gekenmerkt wordt door verschillende fazen van motivatie tot gedragsverandering, het resultaat van een persoonlijke reis. Herval gebeurt regelmatig en maakt deel uit van het rookstopproces. Het moet gezien worden als een tussenstap, niet als een falen. Rookstop een persoonlijke aanpak Het is belangrijk om te kunnen inschatten in welke motivatiefase de patiënt zich bevindt en de communicatie hierop af te stemmen om de patiënt te brengen tot gedragswijziging. Motiverende gespreks voering om de communicatie met en het luisteren naar de patiënt te bevorderen Motiverende gespreksvoering is een directieve en patiëntgerichte gespreksstijl die tot doel heeft de patiënt intrinsiek te motiveren om zijn gedrag te veranderen. Dit door de ambivalentie of twijfel bij de patiënt ten aanzien van rookstop te helpen verkennen en op te lossen en de beweegredenen om te stoppen te versterken. Een luisterende en ondersteunende houding actief luisteren en vragen stellen Toon empathie. Beschikbaar zijn, interesse tonen en actief luisteren naar de patiënt zonder te oordelen, noch te culpabiliseren, het respecteren van beslissingen. Stoppen met roken is niet eenvoudig. Het vraagt tijd, en het gebeurt vaak in verschillende stappen Ontwikkelen van divergentie. Opsommen van de voor- en nadelen van de huidige situatie en de voordelen van verandering, de tegenstrijdigheden tussen het huidig gedrag en zijn waarden en/of persoonlijke doelstellingen om de patiënt zijn beweegredenen tot gedragsverandering in de verf te zetten. Positief bekrachtigen en vertrouwen geven. De patiënt zal zich klaar voelen tot gedragsverandering indien hij voldoende zelfvertrouwen heeft en gelooft in zijn vermogen om te slagen in zijn gedragsverandering. Het is dus belangrijk de persoon aan te moedigen, naar waarde te schatten en dit gedurende heel het rookstopproces. Basisgesprekstechnieken Open vragen stellen om te patiënt uit te nodigen zijn verhaal te doen en zijn verwachtingen bloot te leggen. Wat vind je fijn aan roken? Wat zijn de nadelen van roken die u het meest verontrusten? Wat zijn voor jouw voordelen als je zou stoppen met roken? Reflecteren (herformuleren) van de uitspraken van de persoon in eigen woorden om zo uw interesse te tonen en de motivaties van de patiënt te achterhalen. Patiënt : Als ik stop, hou ik het geen drie dagen vol Apotheker: U ziet niet hoe u kan stoppen met roken Samenvatten toont aan dat de luisteraar geluisterd heeft en de boodschap goed begrepen heeft. Door samen te vatten kan je bepaalde elementen uit het gesprek aan elkaar koppelen en versterken. Kort samengevat, u rookt sinds vier jaar, sinds u van werk bent veranderd Valoriseren (bevestigen, complimenteren) van de beslissingen van de patiënt en zijn geleverde inspanningen om hem zo te ondersteunen en zijn zelfvertrouwen en zijn mogelijkheden om te veranderen te versterken. Geef duidelijke, correcte en volledige informatie aan de patiënt, over alle aspecten van het roken, rookstop, de geneesmiddelen en hun gebruik. Er zich van verzekeren dat de patiënt de boodschap goed begrepen en onthouden heeft.

2 Rookstop: motiveren en begeleiden van de patiënt volgens zijn motivatie en zijn parcours Wie? Een patiënt komt in de apotheek Vraag naar advies over rookstop Aflevering van geneesmiddelen voor aandoeningen die verergeren door passief of actief roken of waarvoor roken een risicofactor is: cardiovasculaire en respiratoire aandoeningen, diabetes, hyperlipidemieën, osteoporose, erectiestoornissen, vruchtbaarheidsstoornissen, chirurgische ingreep,... Aflevering van geneesmiddelen waarbij een interactie met roken mogelijk is (hormonale contraceptiva, theofylline) Aflevering van een zwangerschapstest, zwangere vrouwen of vrouwen met een kinderwens, vrouwen die borstvoeding geven Minimale tussenkomst - Rookstatus en motivatie Rookt u? Heeft u er reeds aan gedacht om te stoppen met roken? Op een schaal van 0 tot 10, wat is uw motivatie om te stoppen? Helemaal niet gemotiveerd Heel gemotiveerd Ik denk er niet aan om te stoppen Tevreden roker PRE-INTENTIE Respecteer de beslissing en open de deur voor dialoog. Niet oordelen noch culpabiliseren Toon uw beschikbaarheid en/of geef informatie en/of sensibiliseer Roken, 101 redenen om te stoppen! Ja, MAAR Ik wil binnen enkele maanden stoppen. Ik twijfel. Ik heb een aantal vragen Ambivalente roker Stop binnen 6 maanden INTENTIE Onderzoek de ambivalentie of twijfel: Wat zijn de plus- en minpunten van roken op dit moment voor u? Welke positieve zaken en nadelen verwacht u van rookstop? Versterk de motivatie door de persoonlijke voordelen van rookstop samen te vatten Geef informatie over rookstop en toon uw beschikbaarheid Roken, 101 redenen om te stoppen! Ja, MAAR

3 Ik heb besloten te stoppen. Ik wil proberen stoppen Ik stop. Ik wens een nicotinesubstitutiemiddel Roker die bereid is om te stoppen Stop binnen de maand Valoriseer de beslissing: Gefeliciteerd met uw besluit! VOORBEREIDING Geef informatie over de beschikbare hulpmiddelen Indien nodig, verwijs de patiënt naar de arts (zie Richtlijnen voor verwijzing ) Moedig de beslissing aan en toon uw beschikbaarheid: Zullen we samen uw beweegredenen tot stoppen overlopen Roker die vandaag stopt ACTIE Valoriseer de beslissing: Bravo! Dat is een heel goede beslissing Vat de positieve aspecten van rookstop samen en valoriseer Geef informatie over de verschillende hulpmiddelen. Kies een hulpmiddel aangepast aan de wensen en noden van de patiënt (zie Keuze van het NST ) of verwijs indien nodig de patiënt naar de arts (zie Richtlijnen voor verwijzing ) Geef eerste uitgifte informatie Roken, 101 redenen om te stoppen! Bereid je voor! Ik was gestopt, maar ik ben terug herbegonnen Roker die hervalt? HERVAL Bespreek moeilijke momenten (risicosituaties, opflakkeren van zin om te roken, ) en geef praktische tips en dieettips: In welke situaties rook je? Hoe denk je om te zullen gaan met de moeilijke momenten die je zal tegenkomen? Moedig de beslissing aan en toon uw beschikbaarheid Begeleid de patiënt doorheen zijn rookstopproces: Hoe voelt u zich? Wat zijn de voordelen van rookstop? Welke moeilijkheden ervaart u? Heeft u last van ontwenningsverschijnselen*? Valoriseer de poging en vergroot het vertrouwen: Je hebt toch x tijd volgehouden! Dat is al heel goed! Elke poging brengt je dichter bij een definitieve stop. Proficiat, je stopt met roken! Roken, 101 redenen om te stoppen! Bereid je voor! Vat de positieve aspecten van rookstop samen en valoriseer Achterhaal de reden van het herval: Omstandigheden? Last van ontwenningsverschijnselen*? Ongewenste effecten? Evalueer de therapietrouw, het goed gebruik en de geschiktheid van het substitutiemiddel (dosis, vorm, duur) Bij een nieuwe stoppoging: bespreek tips om herval te voorkomen en/of pas indien nodig de substitutietherapie aan Verwijs de patiënt indien nodig naar de arts en bespreek het bestaan van gespecialiseerde structuren (tabakoloog, Tabakstop: of * Ontwenningsverschijnselen: onweerstaanbare drang tot roken, prikkelbaarheid, slapeloosheid, agitatie of rusteloosheid, concentratiemoeilijkheden

4 Richtlijnen voor verwijzing (arts, tabakoloog, Tabakstop: of Zwangerschap, borstvoeding Adolescenten (< 18 jaar) Herhaald herval, rokers met een ernstige afhankelijkheid, ernstige ontwenningsverschijnselen ondanks een goed gebruik en goede therapietrouw Aandoening waarvoor nicotinesubstitutie een medische opvolging vereist (angina pectoris, recent myocardinfarct of cerebrovasculair accident (beroerte), ernstige hartaritmieën, niet-gecontroleerde hypertensie of hyperthyroïdie, perifere vaataandoeningen, maagzweer, oesophagitis, diabetes, nierinsufficiëntie of ernstige leverinsufficiëntie, feochromocytoom) Psychiatrische stoornissen, co-morbiditeit angst of depressie of antecedenten, geassocieerd verslavingsgedrag (alcohol, cannabis, enz.) Inname van geneesmiddelen die beïnvloed worden door tabaksgebruik of rookstop (theofylline, insuline) Zwangerschap en borstvoeding Bij voorkeur geen geneesmiddel. Nicotinesubstitutie op medisch advies, bij de laagst mogelijke dosis. Stop de nicotinesubstitutie indien mogelijk tijdens het 3 de trimester. Voorkeur voor de orale vormen. Pleister (bv. zwangerschapsmisselijkheid) verwijderen bij het slapengaan. Orale substitutie tot juist voor de borstvoeding, niet in de 2 uren volgend op de borstvoeding. Indien pleister, borstvoeding s nachts geven. Elektronische sigaret De e-sigaret met nicotine lijkt efficiënt bij het helpen stoppen met roken. De e-sigaret moet gezien worden als een hulpmiddel bij rookstop. De professionele begeleiding bij rookstop verhoogt evenwel de slaagkans. Vandaag zijn de beschikbare gegevens onvoldoende om te bepalen of de e-sigaret zonder nicotine een roker kan helpen te stoppen. De nicotine buiten beschouwing gelaten, zijn e-sigaretten beduidend minder toxisch dan tabak. Bij het dampen komen er geen verbrandingsproducten van tabak vrij, maar enkel een relatief lage dosis van een beperkt aantal toxische stoffen. Men gaat ervan uit dat de e-sigaret voldoet aan de strikte voorwaarden uit de Europese richtlijn. De toxische eigenschappen van de aroma s, kleur- en smaakstoffen die momenteel in e-sigaretten gebruikt en toegestaan worden, zijn nog onvoldoende beoordeeld. De lange-termijn gezondheidseffecten van een chronisch gebruik van de e-sigaret zijn momenteel nog onvoldoende gekend. Een geschikt nicotinesubstitutiemiddel Kenmerken van de verschillende toedieningsvormen van nicotinesubstitutiemiddelen Pleister Kauwgom Zuigtablet Inhaler Mondspray Specialiteiten Nicorette 10/15/25 mg/16u (te verwijderen bij het slapengaan) Nicotinell 7/14/21 mg/24u (matrix) Niquitin 7/14/21 mg/24u Nicorette kauwgom en zuigtablet 2/4 mg Nicotinell kauwgom 2/4 mg Niquitin zuigtablet 1,5/2/4 mg Nicorette 10 mg/vulling Nicorette 1 mg/dosis Maximale dosissen per dag (volgens de bijsluiter) 1 pleister De 16u pleister bootst het natuurlijk ritme van de roker na en geeft geen interferentie met de slaap. De 24u pleister laat een betere controle toe van de zin om s ochtends te roken. Kauwgom Nicorette 2/4 mg: 24 Nicotinell 2 mg: 25 Nicotinell 4 mg: 15 Zuigtablet Nicorette 2/4 mg: 15 Niquitin 1,5/2/4 mg: vullingen (1 vulling = 60 inhalaties of 2 inhalaties/min. gedurende min.) 64 verstuivingen/24u (of 4 verstuivingen/uur op 16u)

5 Voordelen Constante en langdurige afgifte van nicotine Therapietrouw ++ Discreet Moduleerbaar /bij drang tot roken Snelle vrijstelling van nicotine Moduleerbaar /bij drang tot roken Snelle vrijstelling van nicotine Hand-mond ritueel Moduleerbaar /bij drang tot roken Snelle vrijstelling van nicotine (sneller dan andere orale vormen) Nadelen Niet moduleerbaar Biedt geen antwoord bij plotse drang Therapietrouw ± Kauwgom: Weinig discreet en esthetisch Kleeft aan tandprothesen Laag substitutieniveau. Bij voorkeur te gebruiken in combinatie Bijwerkingen en voorzorgen Lokale huidreacties (roodheid, jeuk), gastro-intestinaal ongemak Af te raden bij: Chronische huidaandoeningen als psoriasis, chronische dermatitis, Zwangerschap en borstvoeding Mond- en keelirritatie, tintelingen, hoest, hik, gastro-intestinaal ongemak Bij irritatie met kauwgommen of tabletten van 4 mg, verlaag de dosis terug naar 2 mg Mond- en keelirritatie, tintelingen, hoest, hik, gastro-intestinaal ongemak, hoofdpijn Goed gebruik! Buiten bereik van kinderen houden Dagelijks een nieuwe pleister aanbrengen op een propere, droge en onbehaarde plaats (bv. op de heup, arm of borst) Druk met de handpalm tenminste 10 seconden stevig over de hele oppervlakte. Handen wassen na gebruik De pleister kan zonder problemen gedragen worden tijdens sportactiviteiten, zwemmen, bad of douche Elke dag een andere plaats kiezen De pleister verwijderen alvorens een MRI-onderzoek (Magnetic Resonance Imaging) te ondergaan Alleen matrix-pleisters mogen geknipt worden. Best niet eten en/of vermijden van zure dranken als koffie, koolzuurhoudende dranken en fruitsap een kwartier voor het gebruik van het nicotinesubstituut Heb steeds een nicotinesubstituut op zak in geval van plotse drang om te roken Kauwgom: Kauw langzaam gedurende 10 seconden en plaats vervolgens de gom tussen wang en tandvlees gedurende 1 minuut. Herhaal dit gedurende 30 minuten. Te hevig kauwen is de belangrijkste reden voor bijwerkingen Zuigtablet: Plaats de zuigtablet in de mond waar deze zal oplossen. Ze moet regelmatig verplaatst worden van de ene naar de andere kant van de mond tot ze volledig opgelost is (10 minuten voor Niquitin Minilozenge 1,5 en 4 mg, 20 à 30 minuten voor de andere tabletten) Inhaleer diep, zoals bij een sigaret. Het aantal nodige inhalaties, de frequentie en de inhalatietechniek varieert van persoon tot persoon Eenzelfde vulling kan 20 minuten actief gebruikt worden, verspreid over maximum 3u, bv 4 x 5 min of 2 x 10 min Het gehalte nicotine dat vrijkomt uit een inhaler: - vermindert geleidelijk (max. 3u) - daalt in een koude omgeving (< 15 c) Demonstreer of leg het eerste gebruik uit: ontgrendel de kop van de spraypomp en bereid de pomp voor door 3 maal op de spray te duwen tot je een fijne mist ziet Druk krachtig op de spray om een dosis in de mond te verspreiden. Vermijd elk contact met de lippen Niet inademen tijdens het verstuiven en niet slikken enkele seconden na het verstuiven Een realisatie van APB Dienst Wetenschappelijke Projecten (CWOA) met de medewerking van FARES (Fonds des Affections Respiratoires), Prof. Pierre Bartsch en tabakoloog Bart Maris. Met de steun van Johnson & Johnson - April 2016 Verantwoordelijke uitgever: Jan Saevels

6 Keuze van het nicotinesubstitutiemiddel (vorm en dosis) in functie van - De afhankelijkheid: Hoeveel tijd na het ontwaken steek je je eerste sigaret op? Hoeveel sigaretten rook je per dag? - Bestaande contra-indicaties - De voorkeur van de patiënt (voor- en nadelen) -> Zie Kenmerken van de verschillende toedieningsvormen van nicotinesubstitutiemiddelen Lichte afhankelijkheid > 60 minuten na het opstaan en/of < 10 sigaretten/dag Matige afhankelijkheid 30 à 60 minuten na het opstaan en/of sigaretten/dag Ernstige afhankelijkheid < 30 minuten na het opstaan en/of > 15 sigaretten/dag of herval na substitutie aan standaarddosissen Startdosering Eerste uitgifte informatie: Stop bij voorkeur onmiddellijk met roken vanaf het begin van de behandeling Vermijd onderdosering. Dit verhoogt het risico op herval Regelmatige inname, zodat drang naar nicotine (roken) vermeden wordt Gedurende min. 2 à 3 maanden met startdosering, daarna progressieve afbouw over 4 à 8 weken tot volledige stop. Minimale behandelingsduur van 3 maanden bij ernstige afhankelijkheid. Zoniet gevaar op herval Goed gebruik Bijwerkingen Orale nicotinesubstitutie is niet noodzakelijk, maar kan nuttig zijn. Overleg met de patiënt Kauwgom of tablet 1,5 of 2 mg per uur en/of bij drang tot roken (8 à 12/dag) Inhaler 1 vulling per uur en/of bij drang tot roken Spray 1 à 2 verstuivingen per uur of bij drang tot roken 1 STE KEUZE : Pleister 14 of 21 mg (24u) of 15 mg (16u) 14 of 21 mg (24u) of 15 mg (16u) Bij drang tot roken eventueel gecombineerd met: of kauwgom 2 mg of tablet 1,5-2 mg of inhaler 1 vulling of spray ALTERNATIEVEN: Kauwgom of tablet 1,5 of 2 mg per uur en/of bij drang tot roken (8 à 12/dag) Bij gebruik van meer dan 15 kauwgommen/ tabletten aan 1,5 of 2 mg per dag, hogere dosis aanbevelen (4 mg) Inhaler 1 vulling per uur en/of bij drang tot roken (4 à 6/dag) Spray 1 à 2 verstuivingen per 30 à 60 minuten en/of bij drang tot roken (1 à 2 verstuivingen 15 x/dag) 1 STE KEUZE : Pleister 21 mg (24u) of 25 mg (16u) in combinatie met: kauwgom/tablet 2 mg, of spray per uur en/of bij drang tot roken ALTERNATIEVEN: Kauwgom of tablet 4 mg per uur en/of bij drang tot roken (8 à 12/dag) of in combinatie met inhaler 1 vulling bij drang tot roken Spray 2 verstuivingen per 30 à 60 minuten en/of bij drang tot roken (2 verstuivingen 15 x/dag) Pleister* 1,5 matrix pleister (20 sigaretten/dag) à 2 pleisters (30 sigaretten/dag) * Noodzakelijke posologie voor een volledige (100%) substitutie (volgens Firstline treatment nicotine, K. Fagerström, KUL, Maart 2008) - Alleen onder medisch toezicht!