Rapport van het inspectiebezoek aan woonvoorziening Anton de Komplein te Amsterdam op 17 november 2015

Transcriptie

1 Rapport van het inspectiebezoek aan woonvoorziening Anton de Komplein te Amsterdam op 17 november 2015 Utrecht, maart 2016 V

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en belang Doelstelling Methode Toetsingskader Beschrijving locatie 4 2 Conclusie en beschouwing Overzicht van de scores per thema Conclusie: geboden zorg voldoet onvoldoende aan de normen Nog meer focus op sturing en systematisch methodisch werken nodig 6 3 Handhaving Overzicht van normen waaraan de geboden zorg niet voldeed Resultaatsverslag Beoordeling van overige locaties van Cordaan Resultaatsverslag Vervolgacties inspectie 9 4 Bevindingen inspectiebezoek Thema 1: sturen op kwaliteit en veiligheid Thema 2: cliëntdossier Thema 3: deskundigheid en inzet medewerkers Thema 4: medicatieveiligheid Thema 5: vrijheidsbeperking 23 Bijlage 1 Geraadpleegde documenten 27 Bijlage 2 Overzicht wet- en regelgeving, veldnormen, circulaires en rapporten 28 Pagina 2 van 28

3 1 Inleiding De Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) heeft op 17 november 2015 een onaangekondigd bezoek gebracht aan woonvoorziening Anton de Komplein, locatie Anton de Komplein (hierna: Anton de Komplein) in Amsterdam. Dit was mede naar aanleiding van een eerder bezoek van de inspectie op 24 oktober In het eerste hoofdstuk van dit rapport beschrijft de inspectie het kader waarbinnen zij het inspectiebezoek van 17 november 2015 bracht. In de hoofdstukken hierna volgen de conclusie en beschouwing, de handhaving met daarin de maatregelen die de zorgaanbieder moet nemen en tenslotte de bevindingen. 1.1 Aanleiding en belang De taak van de inspectie is het bevorderen van de naleving van wet- en regelgeving, (beroeps-)normen, richtlijnen en standaarden bij onder toezicht staande zorgaanbieders. De inspectie doet dit niet vanuit de opvatting regels zijn regels, maar vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen er zijn om risico s tegen te gaan en gezondheidsschade te voorkomen. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. De inspectie geeft onder meer invulling aan haar taak door aangekondigde en onaangekondigde inspectiebezoeken te brengen aan onder toezicht staande zorgaanbieders. 1.2 Doelstelling De doelstelling van het inspectiebezoek was te beoordelen in hoeverre de door Anton de Komplein geboden zorg voldeed aan de relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden die risico s op gezondheidsschade bij cliënten beperken. 1.3 Methode Om tot een gefundeerd oordeel te komen, gebruikte de inspectie verschillende informatiebronnen. Door de informatie uit deze bronnen te vergelijken en te wegen, e de inspectie of de door Anton de Komplein geboden zorg voldeed aan relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. De inspectie raadpleegde de volgende informatiebronnen: cliëntvertegenwoordiger (telefonisch); cliënten; uitvoerende medewerkers; behandelend arts; de locatiemanager; geestelijk verzorgers; cliëntdossiers; een rondgang door de locatie; documenten, genoemd in bijlage 1. De inspectie selecteerde een aantal thema s waarvan bekend is dat zij binnen de langdurige zorg graadmeters zijn voor de kwaliteit en de veiligheid van de zorg. Pagina 3 van 28

4 De inspectie toetste de kwaliteit en de veiligheid van de zorg tijdens het bezoek aan de hand van de volgende thema s: sturen op kwaliteit en veiligheid; cliëntdossier; deskundigheid en inzet personeel; medicatieveiligheid; vrijheidsbeperking. Per thema maakte de inspectie een selectie van normen waaraan zij de geboden zorg toetste. Bij deze selectie baseerde de inspectie zich op bekende risico s op gezondheidsschade bij cliënten. Bij iedere norm formuleerde zij één of meer beoordelingsaspecten. De inspectie toetste in hoeverre de geboden zorg voldeed aan de geselecteerde normen en bijbehorende beoordelingsaspecten. 1.4 Toetsingskader De normen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteerde, zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de daarvan afgeleide normen van de koepelorganisaties en de branche- en beroepsverenigingen. Bij risico s waarvoor wet- en regelgeving en daarvan afgeleide normen ontbraken, hanteerde de inspectie indien nodig eigen handhavingnormen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage Beschrijving locatie Woonvoorziening Anton de Komplein is gelegen naast het winkelcentrum de Amsterdamse Poort in Amsterdam Zuidoost. Anton de Komplein is één van de in totaal 25 verpleeg- en verzorgingslocaties van Cordaan. Cordaan is een zorgaanbieder met vestigingen in Amsterdam, Diemen, Huizen, Maartensdijk, Zaanstad en Nieuw Vennep. Zij richt zich op mensen die korte of lange tijd verpleging, verzorging, begeleiding en/of ondersteuning nodig hebben. Anton de Komplein is eind 2009 in gebruik genomen en is een woonvoorziening voor 30 ouderen met voornamelijk een Surinaamse achtergrond. De ouderen binnen Anton de Komplein hebben een vorm van dementie en een daaraan gerelateerde indicatie voor zorgzwaartepakket: ZZP 5 (24 cliënten), ZZP 6 (drie cliënten) of ZZP 7 (drie cliënten). De meeste medewerkers hebben zelf ook een Surinaamse achtergrond. De ouderen wonen in vier woongroepen van zeven tot acht personen op de afgesloten derde verdieping (14 cliënten) en vierde verdieping (16 cliënten). Per etage zijn twee woongroepen gehuisvest. Een woongroep beschikt over een gang met daaraan de zit/slaapkamers en een woonkamer. De woonkamer en gang komen uit op de centrale hal. De cliënten worden indien zij dat wensen iedere dag gedoucht en daarna met een huidverzorgingsproduct verzorgd, zoals past binnen de Surinaamse cultuur. Na de lichamelijke verzorging worden de cliënten naar de huiskamer gebracht, waar de cliënten ontbijten. De gastvrouw zorgt voor een passende sfeer. Na de gezamenlijke lunch is er een paar keer per week een middagactiviteit, waaronder zingen. Cliënten die nog mobiel zijn wandelen over de gangen. De cliënten verblijven een groot deel van de dag in de huiskamer. Veel cliënten krijgen bezoek van familie. Op de locatie Anton de Komplein werken in totaal 20 (fte) zorggebonden medewerkers. Per etage (twee woongroepen) werken overdag steeds twee gediplomeerde medewerkers (minimaal één verzorgende niveau 3. Voor de gehele locatie is per dienst één verpleegkundige niveau 4 werkzaam. Eén van deze medewerkers deelt ook de medicatie uit. In iedere huiskamer werkt een gastvrouw. Daarnaast bieden vrijwilligers hulp bij diverse activiteiten. De ochtend- en middagdienst overlappen elkaar anderhalf uur. Deze overlap wordt gebruikt voor Pagina 4 van 28

5 zorgverlening, overdracht, het voeren van teamoverleggen en klinische lessen. Medewerkers binnen de locatie kunnen een beroep doen op een specialist ouderengeneeskunde en een psycholoog. Cordaan-breed wordt het elektronisch cliëntdossier ingevoerd (ECD) en in Anton de Komplein werkt men er sinds begin 2015 mee. De huidige locatiemanager werkt sinds vier jaar binnen Anton de Komplein. Aan de hand van een verbetertraject lag nu meer focus op professioneel werken. Tevens was er meer aandacht voor het individuele werken met de cliënt en het opbouwen van vertrouwen naar familieleden. Verder wordt gestreefd om de deskundigheid van medewerkers te bevorderen. Hiervoor was onder andere vanaf mei 2013 Team op Kracht (TOK) geïntroduceerd. Met deze werkwijze werden de medewerkers in hun kracht gezet door onderling zaken bespreekbaar te maken die de omgang en bejegening betreffen. Het was tevens een vorm van teambuilding. Het effect van dit verbetertraject, dat door de betrokken locatiemanager was ingezet, was zichtbaar. Pagina 5 van 28

6 2 Conclusie en beschouwing 2.1 Overzicht van de scores per thema De onderstaande tabel biedt per thema een overzicht van de normen waaraan de inspectie de geboden zorg toetste. Als de inspectie hierbij naast de geselecteerde normen ook andere normen heeft gehanteerd, zijn de bevindingen daarvan beschreven in hoofdstuk 4 en niet zichtbaar in deze tabel. Overzicht van de resultaten van 17 november 2015 De tabel biedt een overzicht van de e normen per thema. 2.2 Conclusie: geboden zorg voldoet onvoldoende aan de normen De zorg die Anton de Komplein biedt, voldoet niet aan 13 normen. Om de risico's die hier mogelijk uit voortvloeien te beperken, verwacht de inspectie dat de zorgaanbieder verbeteringen realiseert op de punten waar de geboden zorg niet aan de normen voldoet. In hoofdstuk 3 staan de te nemen maatregelen vermeld en worden de vervolgacties aangegeven Nog meer focus op sturing en systematisch methodisch werken nodig In vergelijking met het inspectiebezoek van 24 oktober 2014 was een verdere verbetering van het sturen op kwaliteit en veiligheid van zorg zichtbaar. Het was merkbaar dat medewerkers een meer professionele houding hadden aangenomen en er gebouwd werd aan wederzijds vertrouwen. Tevens werd er gewerkt met persoonlijk begeleiders (pb-ers) en is er een intensieve samenwerking met een vaste arts. Dit alles resulteerde mede in een verbetering in de kwaliteit van zorg. Aan de andere kant functioneerde het kwaliteitssysteem nog niet optimaal, want de gegevens over de kwaliteit van zorg werden niet structureel verzameld en geregistreerd om te toetsen in hoeverre verantwoorde zorg wordt verleend. Daarnaast werd op de uitvoering van zorg nog te weinig directe controle uitgeoefend. De zorg werd te veel verleend op basis van goed vertrouwen en afspraken over onder Pagina 6 van 28

7 andere het rapporteren en het dubbel aftekenen bij risicovolle medicatie werden niet altijd nagekomen. De protocollen werden te weinig nageleefd. Er werd te weinig systematisch en methodisch gewerkt. De Plan-do-check-act-cyclus (hierna: PDCA-cyclus) voor het cliëntdossier was nog onvoldoende. Het zorgplan kende een onvoldoende en onlogische samenhang. Cliëntgerichtheid Medewerkers die de inspectie zag werken en heeft gesproken maakten een betrokken indruk en gaven warme zorg aan de bewoners. Er was ook grote betrokkenheid van de familie van de cliënten. De inspectie zag ook dat er voor de medewerkers weinig tijd was om activiteiten met de cliënten te ondernemen. Cliënten en/of familie werden betrokken bij de zorgverlening en de te maken afspraken maar dit was niet altijd terug te vinden in het cliëntdossier. Cliënten werden, wanneer dit kon, betrokken bij dagelijkse activiteiten zoals het meegaan met de boodschappen doen. Pagina 7 van 28

8 3 Handhaving Dit hoofdstuk begint met een overzicht van de normen waaraan de geboden zorg niet voldeed en waarvoor verbetermaatregelen noodzakelijk zijn. Vervolgens geeft de inspectie aan wat zij van de zorgaanbieder verwacht. Daarna beschrijft de inspectie haar vervolgacties. De inspectie gaat ervan uit dat de informatie in hoofdstuk 4 voldoende handvatten biedt om de verbeteringen door te voeren die nodig zijn om te voldoen aan de in paragraaf 3.1 genoemde normen. 3.1 Overzicht van normen waaraan de geboden zorg niet voldeed 1.2 De zorgaanbieder zorgt ervoor dat medewerkers (bijna) fouten systematisch en structureel melden. Hij verzamelt en analyseert de meldingen en gebruikt deze voor verbeteracties. 1.5 De zorgaanbieder heeft in- en eclusiecriteria voor cliënten. 1.8 De zorgaanbieder zorgt ervoor dat zinvolle/passende dagbesteding in voldoende mate aanwezig is. 2.3 In het cliëntdossier is zichtbaar dat relevante disciplines betrokken zijn bij de zorg en ondersteuning. 2.5 Afgesproken doelen, acties, rapportages en evaluaties zijn op elkaar afgestemd. 2.6 De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is betrokken bij de periodieke evaluatie en bijstelling van het zorg-/ondersteuningsplan. De evaluatiefrequentie is conform de veldnorm of hoger. 3.3 Medewerkers hebben voldoende kennis en vaardigheden om ondersteuning te kunnen bieden aan de doelgroep van cliënten. 3.4 Medewerkers werken op een verantwoorde manier met relevante, actuele richtlijnen, protocollen en/of werkinstructies. 3.7 De zorgaanbieder zet op de juiste momenten voldoende en deskundige medewerkers in voor de uitvoering van de dagelijkse zorg. 4.5 Bij medicatiewijziging past de medewerker de GDS-medicatie niet aan. 4.6 De zorgaanbieder draagt zorg voor het veilig en verantwoord bewaren en afvoeren van medicatie. 4.7 De zorgaanbieder registreert de (werk)voorraad medicatie en bewaakt de houdbaarheid ervan. 4.8 Een tweede bekwaam persoon controleert de niet-gds-medicatie, of er is een afspraak met de apotheek dat het geen risicovolle medicatie betreft voor deze cliënt. 3.2 Resultaatsverslag De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder de noodzakelijke verbetermaatregelen neemt en de inspectie daarvan een resultaatsverslag stuurt. Dit resultaatsverslag verwacht de inspectie drie maanden na het versturen van het vastgestelde rapport. In dit resultaatsverslag staat per norm: - of de zorgaanbieder binnen de gestelde termijn volledig voldoet aan de norm; - welke aanpak en acties de zorgaanbieder heeft ingezet om volledig aan de norm te voldoen; - hoe de zorgaanbieder heeft gemeten dat hij volledig aan de norm voldoet; Pagina 8 van 28

9 - als de zorgaanbieder per de datum van het resultaatsverslag nog niet volledig aan de norm voldoet: - welk niveau van verbetering in kwalitatieve en kwantitatieve zin de zorgaanbieder per de datum van het resultaatsverslag feitelijk heeft bereikt (bijvoorbeeld een % van het geheel). 3.3 Beoordeling van overige locaties van Cordaan De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder controleert of ook de bij overige locaties of teams geboden zorg aan alle getoetste normen voldoet en dat hij zo nodig passende maatregelen treft. 3.4 Resultaatsverslag De inspectie verwacht een resultaatsverslag waarin per norm staat: - Of binnen de gestelde termijn aan de norm is voldaan. - De aanpak en acties waarmee is bereikt dat aan de norm is voldaan. - De wijze waarop is gemeten dat aan de norm is voldaan. De inspectie verwacht het resultaatsverslag voor de normen waaraan u binnen vijf maanden na de bezoekdatum moet voldoen uiterlijk 17 april Vervolgacties inspectie Op basis van het ontvangen resultaatsverslag beoordeelt de inspectie of vervolgacties nodig zijn. Een aangekondigd of onaangekondigd hertoetsbezoek aan Anton de Komplein behoort tot de mogelijke vervolgacties. Pagina 9 van 28

10 4 Bevindingen inspectiebezoek Dit hoofdstuk bevat per thema een inleiding, de scores op de normen en op de bijbehorende beoordelingsaspecten. Na ieder thema volgt zo nodig een toelichting op de scores. De scores zijn in een tabel weergegeven. Er zijn vier scoremogelijkheden: voldoet, voldoet niet, niet van toepassing (n.v.t.) en niet. De score n.v.t. geeft de inspectie als de situatie waarop de norm van toepassing is, in Anton de Komplein nooit voorkomt. betekent dat de situatie waarop de norm en/of het beoordelingsaspect van toepassing is/zijn in Anton de Komplein wel voorkomt, maar tijdens het bezoek niet aan de orde is geweest. De inspectie beschouwt de geboden zorg waarop een norm van toepassing is als niet, wanneer deze zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingsaspecten van die norm een score niet heeft. In alle gevallen geldt: als de geboden zorg op één beoordelingsaspect van een norm een score voldoet niet heeft, dan scoort de geboden zorg op de hele norm voldoet niet. Dit geldt dus ook als de geboden zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingaspecten van een norm een score niet heeft. De nummering van de normen is niet altijd opeenvolgend. Dit komt omdat de normen uit een groter normenbestand komen; de inspectie toetst niet aan alle normen uit dit bestand. 4.1 Thema 1: sturen op kwaliteit en veiligheid In de uitvoering van de zorg moet zichtbaar zijn dat de zorgaanbieder stuurt op kwalitatief goede en veilige zorg. Deze zorg is gericht op het bevorderen dan wel in stand houden van de kwaliteit van bestaan en de eigen regie van de cliënt. De zorgaanbieder borgt in samenspraak met relevante disciplines en partijen een effectieve PDCA-cyclus. Dit betekent dat hij structureel relevante kwaliteitsinformatie verzamelt en hierover met belanghebbenden in dialoog gaat. Daardoor wordt zichtbaar wat goed gaat en waar het nog beter kan. De zorgaanbieder is eindverantwoordelijk voor het uitvoeren van de hierop gebaseerde verbeteracties en voor de beoordeling van de effecten ervan. De zorgaanbieder werkt systematisch aan het optimaliseren van de relatie tussen cliënt en professional. De zorgaanbieder richt zijn organisatie zo in dat medewerkers in dialoog met de cliënt kunnen handelen. Hierbij zijn de wensen en behoeften van de cliënt altijd het uitgangspunt. 1.1 De zorgaanbieder gebruikt op structurele wijze cliëntervaringen voor kwaliteitsverbetering. a) Eens in de twee jaar voert de zorgaanbieder een cliënttevredenheidsonderzoek uit. Het laatste onderzoek Pagina 10 van 28

11 is maimaal twee jaar oud. b) Maimaal binnen een jaar na het cliënttevredenheidsonderzoek heeft de zorgaanbieder de resultaten op de locatie/in het team aantoonbaar gebruikt om de kwaliteit te verbeteren. 1.2 De zorgaanbieder zorgt ervoor dat medewerkers (bijna-)fouten systematisch en structureel melden. Hij verzamelt en analyseert de meldingen en gebruikt deze voor verbeteracties. a) Medewerkers zeggen (bijna-) fouten veilig te kunnen melden. b) Ten minste een persoon of commissie (bijvoorbeeld MIC) analyseert de meldingen systematisch. c) Op basis van de meldingenanalyse neemt de zorgaanbieder aantoonbaar verbetermaatregelen. 1.3 De zorgaanbieder gebruikt klachten van cliënten voor verbeteracties. a) Er is een klachtencommissie conform de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector. b) De zorgaanbieder gebruikt klachten uit de klachtenafhandeling voor verbeteracties. c) Cliënten en hun vertegenwoordigers weten waar ze met een klacht terecht kunnen en vinden dat de zorgaanbieder serieus met hun klacht(en) omgaat. 1.4 De zorgaanbieder regelt cliëntenmedezeggenschap. a) De zorgaanbieder regelt medezeggenschap waarbij cliënten en/of cliëntvertegenwoordigers cliëntbelangen behartigen. b) De leden/cliënten die deelnemen aan de cliëntenmedezeggenschap ervaren dat de zorgaanbieder hen tijdig en goed informeert en goed luistert naar hun inbreng. Ook vinden zij dat de zorgaanbieder de juiste zaken agendeert. Pagina 11 van 28

12 1.5 De zorgaanbieder heeft in- en eclusiecriteria voor cliënten. a) De zorgaanbieder gebruikt in- en eclusiecriteria voor cliënten als uitgangspunt bij de samenstelling van cliëntgroepen. b) De cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger heeft van de zorgaanbieder informatie ontvangen over de in- en eclusiecriteria voor cliënten. 1.8 De zorgaanbieder zorgt ervoor dat zinvolle/ passende dagbesteding in voldoende mate aanwezig is. a) Cliënten hebben een dagbesteding die past bij hun wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen. Toelichting 1.2 a) Medewerkers gaven aan dat zij incidenten veilig konden melden. De inspectie zag tijdens het inspectiebezoek enkele MIC-meldingen (Meldingen Incidenten Cliënten) in. Medewerkers meldden niet alle (bijna) incidenten die wel gemeld hadden moeten worden. Tevens werden in de dagelijkse praktijk MIC-meldingen opgemaakt door een collega in plaats van de betrokkene zelf. De operationeel leidinggevende bevestigde dit aan de inspectie en schreef dit toe aan onervarenheid en het gebrek aan kennis van enkele medewerkers voor het werken met computers. De digitale applicatie Triasweb wordt voor de meldingenregistratie gebruikt. 1.2 c) De inspectie heeft aanvullend nog een tweetal MIC-meldingen opgevraagd. Deze meldingen zijn op maandag 30 november 2015 bekeken. Bij beide incidenten is een cliënt gevallen met letsel als gevolg. De kans op herhaling van het optreden van een dergelijk incident was hoog ingeschat in de MIC-meldingen. Echter in de bijbehorende verbeteracties staan geen concrete verbetermaatregelen opgenomen. 1.5 b) Er was geen plaatsingsbeleid beschreven over de groepssamenstelling in relatie tot de deskundigheid van de medewerkers binnen deze locatie of binnen het team. Tevens kwam uit gesprekken naar voren dat was vastgesteld dat een cliënt met zwaardere gedragsproblematiek (dit kwam zelden voor) niet in een kleinschalige woonvoorziening als Anton de Komplein past. De cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger kreeg onvoldoende informatie over het beleid met betrekking tot in- en eclusiecriteria. De zorgaanbieder had in kaart gebracht wat de Surinaamse identiteit inhield. 1.8 a) Cliënten hadden een dagbesteding die nog onvoldoende paste bij hun wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen. Dat wil zeggen: dagbesteding werd hoofdzakelijk in groepsverband aangeboden en was onvoldoende op de individuele cliënt afgestemd. Toch waren er voor de inspectie ook enkele mooie voorbeelden zichtbaar zoals een cliënt die specifiek van soulmuziek hield; deze muziek werd voor hem gedraaid en er werd zelfs met hem gedanst. Ook werd er op locatie door de stichting Muziek Pagina 12 van 28

13 in Huis een concert georganiseerd voor de cliënten waar speciaal Latijns- Amerikaanse volksmuziek was geprogrammeerd. De inspectie zag hoe de geestelijk verzorgers een bijdrage leverden door wekelijks samen met de cliënten te zingen. Het was duidelijk zichtbaar dat de cliënten dit leuk vonden. Na een gesprek met de geestelijk verzorgers bleek dat zij voor vier uur per week invulling konden geven aan hun taak. De geestelijk verzorgers gaven aan dat hun uren Cordaan-breed werden afgebouwd en dat dit als zorgwekkend werd ervaren. Dit was echter voor Anton de Komplein niet het geval. Na een telefonisch gesprek met de cliëntenraad werd aangegeven dat er naar mening van de cliëntenraad te weinig (individuele) activiteiten worden georganiseerd en cliënten vaak passief in de huiskamer zaten. Het tekort aan personeel werd hier als voornaamste oorzaak gegeven. Er waren geen specifieke activiteitenbegeleiders binnen Anton de Komplein werkzaam. Dagbesteding behoort primair tot de taken van de verzorgenden. Overbelasting van deze medewerkers maakt dat er minder prioriteit aan welzijn en activiteiten gegeven wordt. 4.2 Thema 2: cliëntdossier 1 Het cliëntdossier is een belangrijke basis voor cliëntgerichte zorg. De zorgaanbieder maakt met iedere cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger vóór de start van de zorgverlening of zo snel als mogelijk na de start van de zorgverlening afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning. Deze afspraken gaan uit van de wensen, behoeften en mogelijkheden van de cliënt. Ook houden deze afspraken rekening met beperkingen van de cliënt en met ingeschatte mogelijke cliëntgebonden risico s. Bij de uitvoering van de zorg en ondersteuning is het uitgangspunt het zo veel mogelijk versterken van de eigen regie van de cliënt en van zijn ervaren kwaliteit van bestaan. De medewerker die eerstverantwoordelijke is voor de uitvoering van de zorg en ondersteuning aan de cliënt stelt in dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger zorg- en ondersteuningsdoelen vast. In deze doelen moeten de wensen van de cliënt doorklinken en de wijze waarop hij zijn leven wil inrichten. De doelen zijn niet uitsluitend probleemgericht gedefinieerd maar bevorderen ook de kwaliteit van het bestaan van de cliënt zo goed mogelijk. Ook maakt de eerstverantwoordelijke medewerker met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning. De medewerker legt deze afspraken vast in de vorm van een individueel zorg-/ondersteuningsplan. Uit dit plan wordt duidelijk welke zorg en ondersteuning een cliënt van de zorgaanbieder vraagt. Ook beschrijft het plan wat er nodig is om de zorg- en ondersteuningsdoelen te behalen en wie daarvoor verantwoordelijk is of zijn. Naast de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger en de eerstverantwoordelijke medewerker leveren alle overige betrokken medewerkers en disciplines, zoals gedragswetenschappers, artsen en paramedici, een zichtbare bijdrage aan afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning aan de cliënt. De zorgaanbieder heeft geborgd beleid voor het rapporteren in het zorg-/ ondersteuningsplan over de voortgang op de zorg- en ondersteuningsdoelen en over de mate waarin deze doelen worden behaald. Ook is de zorgaanbieder verantwoordelijk voor rapportage over andere relevante zaken op individueel cliëntniveau die om rapportage vragen. De zorgaanbieder waarborgt de periodieke multidisciplinaire evaluatie van het zorg-/ondersteuningsplan met de cliënt en/of 1 Onder cliëntdossier verstaat de inspectie alle vastgelegde informatie op individueel cliëntniveau die relevant is voor de zorgverlening aan de cliënt. Het individuele zorg-/ondersteuningsplan is een onderdeel van het cliëntdossier. Pagina 13 van 28

14 de cliëntvertegenwoordiger. Na de evaluatie maken de betrokkenen nieuwe afspraken met elkaar. 2.1 De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken bij het opstellen van het zorg-/ondersteuningsplan. a) Bij iedere nieuwe cliënt is binnen zes weken na de start van de zorgverlening een zorg-/ondersteuningsplan vastgesteld. b) De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken bij de beschrijving van de levensgeschiedenis, wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. c) Uit het cliëntdossier blijkt dat de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger heeft ingestemd met de inhoud van het zorg-/ondersteuningsplan. 2.2 De wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt zijn de basis voor de zorg-/ondersteuningsdoelen. 2 a) De zorg-/ondersteuningsdoelen passen bij de wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. b) De zorg-/ondersteuningsdoelen zijn gebaseerd op diagnostiek van relevante disciplines. 2.3 In het cliëntdossier is zichtbaar dat relevante disciplines betrokken zijn bij de zorg en ondersteuning. a) Het cliëntdossier bevat relevante informatie, zoals diagnoses, onderzoeken en/of opdrachten van betrokken disciplines. b) Relevante disciplines zijn aantoonbaar betrokken bij het opstellen en evalueren van afspraken over zorg- en ondersteuningsdoelen. c) Vakinhoudelijke specialisten hebben hun adviezen en/of opdrachten aan medewerkers toepasbaar gemaakt voor de dagelijkse omgang met de cliënten. 2 Voor deze normen geldt een afwijkend handhavingbeleid voor cliënten die zorg ontvangen vanuit een Persoonsgebonden Budget/PGB. Het recht op een zorgplanbespreking en een zorgplan zoals omschreven in de Wlz geldt niet voor deze groep cliënten. Het toezicht op de zorg aan deze cliënten blijft, voor wat betreft de normen en beoordelingsaspecten die specifiek over het zorgplan gaan, beperkt tot toetsen en zo nodig het geven van het advies om bepaalde zaken te verbeteren. Verdergaande handhavingmaatregelen zullen achterwege blijven. Dit neemt niet weg dat ook de zorg aan deze groep cliënten aantoonbaar van goed niveau, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht moet zijn, afgestemd op de reële behoefte van de cliënt. Pagina 14 van 28

15 2.4 Medewerkers inventariseren en evalueren periodiek de cliëntgebonden risico's en baseren hierop de zorg en de ondersteuning. a) In het cliëntdossier zijn relevante cliëntgebonden risico s en daaruit voortvloeiende afspraken opgenomen. Voorbeelden van cliëntgebonden risico s zijn: - Huidletsel - Incontinentie - Vallen - Problemen medicatiegebruik - Ondervoeding/overgewicht - Probleem- of onbegrepen gedrag - Mondzorg b) De zorg-/ondersteuningsdoelen passen bij de resultaten van de individuele risico-inventarisaties. 2.5 Afgesproken doelen, acties, rapportages en evaluaties zijn op elkaar afgestemd. a) De zorg-/ondersteuningsbehoeften, de zorg-/ ondersteuningsdoelen en de acties hebben een logische samenhang. b) De (dagelijkse) rapportages zijn gekoppeld aan de zorg- /ondersteuningsdoelen en acties. c) De evaluaties van de geboden zorg en ondersteuning gaan over de zorg-/ondersteuningsbehoeften, zorg-/ ondersteuningsdoelen en zorgacties. 2.6 De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is betrokken bij de periodieke evaluatie en bijstelling van het zorg-/ondersteuningsplan. De evaluatiefrequentie is conform de veldnorm of hoger. a) De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken geweest bij de evaluatie van het zorg-/ondersteuningsplan. b) Periodieke evaluaties zijn aantoonbaar uitgevoerd met een minimale frequentie zoals vastgelegd in de veldnorm of vaker. c) Aantoonbaar is geëvalueerd of de gemaakte afspraken over de zorg-/ondersteuningsbehoeften, zorg- /ondersteuningsdoelen en zorgacties zijn nageleefd. De uitkomst van de evaluatie wordt gebruikt voor een eventuele wijziging van het zorg-/ondersteuningsplan. Pagina 15 van 28

16 Toelichting 2.3 c) Het cliëntendossier was gescheiden in een Ysis-deel (alleen voor arts inzichtelijk) en een Plancare-deel (alleen voor verpleegkundig en verzorgend personeel inzichtelijk). In de weekenden en buiten kantooruren kon voor een cliënt niet de nodige medische informatie worden opgehaald. Ook de middelen en maatregelen bij vrijheidsbeperking waren opgenomen in Ysis en dus niet inzichtelijk voor medewerkers die dit moesten kunnen raadplegen. De behandelend arts gaf aan dat er informatie uit Ysis werd gekopieerd en deze vervolgens werd geplakt in Plancare. Het zorgplan was te raadplegen in een papieren dossier. Tevens was er een 24-uurs rapportage en een zorgkaart per cliënt. Informatie over de zorg voor cliënten stond dus wel op vier verschillende plekken. Hierdoor waren de adviezen en/of opdrachten en doelen over de cliëntenzorg te versnipperd geraakt. 2.5 a) De zorg-/ondersteuningsproblemen en de zorg-/ondersteuningsdoelen hingen onvoldoende logisch met elkaar samen. In de ingeziene zorgplannen werden zorgdoelen en zorgactiviteiten aangegeven zonder vermelding van een zorgprobleem. Het geheel aan rapportages en verslaglegging was te versnipperd geraakt. 2.5 b) Op de werkvloer werd alleen gerapporteerd als er bijzonderheden waren. Er was geen verbinding tussen het zorgplan en de rapportages. Tevens was het zorgplan niet opgenomen in het dossier. De inspectie constateerde bijvoorbeeld dat er een vijftal dagen achter elkaar geheel niet op doelen van een cliënt was gerapporteerd. 2.6 c) De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordigers waren niet aantoonbaar betrokken geweest bij de evaluatie van het zorg-/ondersteuningsplan. 4.3 Thema 3: deskundigheid en inzet medewerkers De zorgaanbieder organiseert de uitvoering van de geboden zorg zo dat hij tijdig, doelmatig, doelgericht en deskundig in de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënt voorziet. De zorgaanbieder zet voldoende en deskundige medewerkers in. Hij schoolt, ondersteunt en stimuleert hen structureel. Medewerkers richten zich op het behouden of bereiken van het optimale niveau van functionele autonomie en kwaliteit van bestaan voor de cliënt. Deskundige medewerkers zijn betrouwbaar, werken cliëntgericht en bejegenen de cliënt op een passende manier. Zij zijn in staat om de cliënt op een professionele, multidisciplinaire wijze de juiste ondersteuning te bieden op het vlak van sociaal-emotioneel, cognitief en somatisch functioneren. Deskundige medewerkers kunnen reflecteren op het effect van het eigen handelen. Medewerkers werken volgens protocollen, procedures en werkinstructies. De zorgaanbieder borgt dat relevante actuele protocollen, procedures en werkinstructies aanwezig zijn. De zorgaanbieder stimuleert medewerkers om met gezond verstand te blijven werken. Hij biedt de mogelijkheid om gemotiveerd af te wijken van geldende protocollen en procedures wanneer situaties daarom vragen. Medewerkers leggen afwijkingen van protocollen, procedures, werkinstructies en zorgafspraken schriftelijk vast in het cliëntdossier. Bij de geboden zorg kunnen tegelijkertijd of opeenvolgend verschillende onderdelen van dezelfde zorgaanbieder of verschillende zorgaanbieders betrokken zijn. In zulke situaties doet de zorgaanbieder wat in zijn vermogen ligt om een goede communicatie en coördinatie tussen alle betrokkenen, onder wie de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger, te waarborgen. Pagina 16 van 28

17 3.1 Medewerkers werken cliëntgericht. a) Medewerkers kunnen aangeven op welke wijze ze cliënten methodisch en actief ondersteunen in het uiten van behoeftes en wensen. b) Medewerkers reageren met adequate acties op behoeftes en wensen van cliënten. 3.2 Medewerkers besteden aandacht aan de invloed van hun bejegening op het gedrag van de cliënt. a) Medewerkers zijn zich ervan bewust dat de manier waarop ze cliënten bejegenen, invloed heeft op het gedrag van die cliënten. b) Medewerkers bespreken in formele overlegstructuren (zoals teambespreking, supervisie en intervisie) en in de dagelijkse praktijk met elkaar hoe de manier waarop ze cliënten bejegenen, invloed heeft op het gedrag van die cliënten. 3.3 Medewerkers hebben voldoende kennis en vaardigheden om zorg en ondersteuning te kunnen bieden aan de doelgroep van cliënten. a) Medewerkers kennen de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. b) Medewerkers vinden dat ze voldoende zijn toegerust om met de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten te kunnen omgaan. c) Medewerkers ervaren vakinhoudelijke ondersteuning van zowel hun direct leidinggevende als van vakinhoudelijke specialisten zoals (para-)medici, gedragswetenschappers en verpleegkundigen met aandachtsgebieden. 3.4 Medewerkers werken op een verantwoorde manier met relevante, actuele richtlijnen, protocollen en/of werkinstructies. a) Medewerkers kennen relevante richtlijnen, protocollen en werkinstructies, en weten wanneer en hoe deze moeten worden gebruikt. b) Medewerkers weten dat ze beargumenteerd kunnen afwijken van richtlijnen, protocollen en werkinstructies om individueel maatwerk mogelijk te maken. Afwijken van richtlijnen, protocollen en werkinstructies is alleen mogelijk als de afwijking is besproken en op cliëntniveau is vastgelegd. Pagina 17 van 28

18 c) De zorgaanbieder borgt dat medewerkers met actuele richtlijnen, protocollen en werkinstructies werken. 3.5 Medewerkers zorgen ervoor dat cliënten in een veilige (woon)omgeving verblijven. a) Medewerkers weten wat nodig is om ervoor te zorgen dat cliënten zich veilig voelen. Medewerkers nemen indien nodig maatregelen om de beleving van veiligheid bij cliënten te vergroten. b) Medewerkers creëren een veilige leefomgeving, rekening houdend met de individuele cliëntgebonden risico s. 3.6 Medewerkers krijgen scholing om adequaat te kunnen voorzien in de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. a) De zorgaanbieder weet welke kennis en kunde nodig is om te voldoen aan de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. b) De zorgaanbieder weet over welke kennis en kunde de medewerkers beschikken. c) De zorgaanbieder voert een scholingsplan uit dat past bij de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de doelgroep en het deskundigheidsniveau van de medewerkers. 3.7 De zorgaanbieder zet op de juiste momenten voldoende en deskundige medewerkers in voor de uitvoering van de dagelijkse zorg. a) De zorgaanbieder borgt dat alleen bevoegde en bekwame medewerkers voorbehouden en risicovolle handelingen uitvoeren. b) De zorgaanbieder borgt de inzet van voldoende en deskundige medewerkers op basis van de zorg- en ondersteuningsbehoeften van cliënten. c) De zorgaanbieder borgt de inzet van tijdelijke invalkrachten op zo n manier dat de benodigde zorg en ondersteuning van de cliënten verantwoord is. 3.8 Vakinhoudelijke specialisten zijn in voldoende mate beschikbaar. a) Vakinhoudelijke specialisten zijn beschikbaar wanneer nodig. b) Medewerkers ervaren dat zij de bij de zorg en ondersteuning aan cliënten betrokken vakinhoudelijke specialisten gemakkelijk kunnen bereiken en dat die hen Pagina 18 van 28

19 adequaat ondersteunen. 3.9 De zorgaanbieder verzamelt en analyseert contetuele factoren die van invloed zijn op de inzet van medewerkers. Zo nodig treft de zorgaanbieder passende maatregelen. a) De zorgaanbieder heeft ziekteverzuim, personeelsverloop, inzet van invalkrachten en ervaren werkdruk in beeld. b) De zorgaanbieder treft zo nodig passende maatregelen. Toelichting 3.1 a) Medewerkers konden wel aangeven op welke wijze zij cliënten methodisch en actief ondersteunen in het uiten van behoeftes en wensen. Doordat medewerkers ook verantwoordelijk zijn voor het huishouden in de woonkamers (waaronder koken) kwam de individuele aandacht wel in de verdrukking. 3.3 b) Medewerkers gaven aan dat zij deels wel en deels niet voldoende waren toegerust om met de cliënten met dementie te werken. Medewerkers vonden dat zij (nog) meer vaardigheden/kennis nodig hadden voor het inspelen op gedragsproblematiek en in het begeleiden van familie. Medewerkers hadden het afgelopen jaar hierover een klinische les gekregen van de psycholoog (bejegeningavond) en een klinische les van de ergotherapeut over onderwerpen als agressie en dementie. Medewerkers gaven aan dat deze lessen aantoonbaar hadden geleid tot verbetering en dat deze lessen vaker moesten worden verzorgd. 3.4 a/b)management zag niet of onvoldoende toe op het naleven van het werken volgens de protocollen. Binnen Cordaan waren protocollen wel beschikbaar maar niet alle medewerkers handelden hier naar. De uitvoering van de protocollen leek vooralsnog in belangrijke mate overgelaten aan het eigen initiatief van de medewerkers. Medewerkers moesten structureel werken op een verantwoorde manier met relevante, actuele richtlijnen, protocollen en/of werkinstructies. 3.7 b) Hoewel de inzet van personeel voor de dagelijkse zorg voldoende aantoonbaar was georganiseerd kende deze toch een aantal zwakke plekken. Op het dienstrooster zag de inspectie ad-hoc mutaties veroorzaakt door ziekmeldingen. De locatiemanager gaf blijk van inzicht door aan te geven dat een aantal medewerkers onder druk stond door de veranderde en compleere doelgroep. Met een gelijk aantal medewerkers moest een zwaardere taak worden uitgevoerd. Per dienst was wel altijd één verpleegkundige werkzaam die tevens eindverantwoordelijk was. 4.4 Thema 4: medicatieveiligheid Het uitgangspunt is dat een cliënt die medicatie gebruikt, zelf zijn medicatie beheert. Wanneer dat niet of niet meer helemaal lukt, neemt de zorgaanbieder het Pagina 19 van 28

20 medicatiebeheer deels of helemaal van de cliënt over. De cliënt heeft hierbij naar vermogen een eigen rol en verantwoordelijkheid. Het thema medicatieveiligheid richt zich op de (gedeeltelijke) overdracht van het medicatiebeheer door de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger aan de zorgaanbieder. Er is een keten van cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger, arts, apotheker, zorgaanbieder en zorgmedewerker. Voor een veilig medicatieproces is het van belang dat de activiteiten en verantwoordelijkheden van al deze schakels in de keten naadloos op elkaar aansluiten. De zorgaanbieder heeft een adequaat medicatieveiligheidsbeleid dat ieders rol, verantwoordelijkheid en de samenwerking tussen de genoemde schakels beschrijft. Die samenwerking moet gebeuren op een manier die de medicatieveiligheid ten goede komt. 4.1 De zorgaanbieder heeft een procedure rondom veilige en verantwoorde farmaceutische zorg beschreven. a) De zorgaanbieder heeft een procedure farmaceutische zorg die voldoet aan de eisen van de Veilige principes in de medicatieketen. b) In de procedure farmaceutische zorg zijn de verantwoordelijkheden van alle betrokken partijen beschreven. 4.2 De zorgaanbieder bepaalt in dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger of de medicatie geheel of gedeeltelijk in eigen beheer wordt gegeven. De zorgaanbieder legt de gemaakte afspraken over het medicatiebeheer vast in het cliëntdossier. a) De zorgaanbieder maakt in dialoog met de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger afspraken over het geheel of gedeeltelijk door de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger zelf beheren van medicatie. b) De afspraken over het geheel of gedeeltelijk door de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger zelf beheren van medicatie staan in het cliëntdossier. c) De betrokkenen evalueren de afspraken over het geheel of gedeeltelijk zelf beheren van medicatie volgens de frequentie in de veldnorm of naar behoefte vaker. Pagina 20 van 28

21 4.3 Medewerkers die hulp bieden bij de medicatie beschikken over een actueel medicatieoverzicht en actuele toedienlijst van de apotheek. a) Medewerkers beschikken voor elke cliënt die medicatie gebruikt over een actueel medicatieoverzicht en een actuele toedienlijst van de apotheek. b) De apotheek maakt en levert de medicatie-overzichten en de toedienlijsten van cliënten die medicatie gebruiken; medewerkers maken deze overzichten en lijsten niet zelf en passen bestaande medicatieoverzichten en toedienlijsten niet zelfstandig aan. c) Medewerkers beschikken binnen 24 uur na de start van de zorg over een actueel medicatieoverzicht. 4.5 Bij medicatiewijziging past de medewerker de GDS-medicatie 3 niet aan. a) De medewerker past bij medicatiewijzigingen niet zelf de medicatie aan die de apotheek in een GDS-systeem heeft uitgezet. 4.6 De zorgaanbieder draagt zorg voor het veilig en verantwoord bewaren en afvoeren van medicatie. a) De medicatiekast, de medicijnkar en de opiatenkast zijn afgesloten. Alleen medewerkers die zijn geschoold in het omgaan met medicatie en die taken op het terrein van medicatie hebben, hebben hier toegang toe. b) De zorgaanbieder heeft afspraken met de apotheek over de wijze van afvoeren van retourmedicatie. c) Medewerkers controleren de temperatuur van de koelkast waarin medicatie wordt bewaard. Deze temperatuur is minimaal 2 C en maimaal 8 C. 4.7 De zorgaanbieder registreert de (werk)voorraad medicatie en bewaakt de houdbaarheid ervan. a) De zorgaanbieder zorgt aantoonbaar voor periodieke controle op de medicatievoorraad. De zorgaanbieder heeft vastgelegd wie voor de periodieke controle verantwoordelijk is. b) Er is geen niet-op-naam-gestelde medicatie op voorraad, met uitzondering van de 'dokterstas. 3 GDS = Geneesmiddelen Distributie Systeem. Bij gebruik van een GDS heeft de apotheek de geneesmiddelen per cliënt per toedientijdstip verpakt. Pagina 21 van 28

22 c) De zorgaanbieder borgt dat de geopende medicinale dranken en druppels niet over de vervaldatum zijn. Dit doet hij door een aandachtsfunctionaris medicatie verantwoordelijk te maken voor het verwijderen en afvoeren van medicatie vlak vóór of op de vervaldatum. Het verdient hierbij de voorkeur om de datum van openen en/of de uiterste houdbaarheidsdatum na opening op de primaire verpakking te noteren. 4.8 Een tweede bekwaam persoon controleert de niet- GDS-medicatie, of er is een afspraak met de apotheek dat het geen risicovolle medicatie betreft voor deze cliënt. a) Voor niet GDS-medicatie heeft de zorgaanbieder afspraken met de apotheken gemaakt over het toepassen van de tweede controle. b) De tweede controle wordt bekwaam uitgevoerd. Het is traceerbaar wie deze controle uitvoert en op welke wijze dat gebeurt. c) Tot het moment van toediening is het duidelijk om welke medicatie het gaat. 4.9 De medewerker parafeert de toegediende of aangereikte medicatie per medicijn en per toedientijdstip op de toedienlijst. a) De medewerker parafeert de toegediende of aangereikte medicatie per medicijn en per toedientijdstip op de toedienlijst Medewerkers signaleren werking en bijwerking van de toegediende medicatie. a) Medewerkers kunnen aangeven bij welke medicatie en welke verschijnselen zij actie ondernemen. b) Medewerkers registreren gesignaleerde (bij)werking(en) in het cliëntdossier De arts en de apotheker verrichten ten minste jaarlijks een medicatiebeoordeling voor alle cliënten. a) De jaarlijkse medicatiebeoordeling door arts en apotheker is aantoonbaar uitgevoerd voor alle cliënten. b) De arts en de apotheker die de medicatiebeoordeling verrichten, hebben oog voor de risico s van polyfarmacie en psychofarmaca en zijn gericht op afbouw. Pagina 22 van 28

23 4.12 Het voorschrijven van medicatie gebeurt met behulp van een elektronisch voorschrijfsysteem. a) Het voorschrijven van medicatie gebeurt met behulp van een elektronisch voorschrijfsysteem. Toelichting 4.5 a) Medewerkers haalden incidenteel medicatie uit de baterzakjes zonder tussenkomst van of in overleg met de apotheek. Binnen Anton de Komplein was niet met de verantwoordelijke apotheek afgesproken dat wijzigingen van GDS-medicatie uitsluitend door de apotheek diende te gebeuren, zoals de veilige principes in de medicatieketen dit voorschrijven. Wijzigingen kwamen in de dagelijkse praktijk echter niet veel voor omdat hier direct door de voorschrijver op werd gestuurd. 4.6 a) De opiatenkast was weliswaar afgesloten maar de sleutel om deze opiatenkast te openen was voor alle medewerkers makkelijk bereikbaar. De retourmedicatie was opgeborgen in een plastic doos in de medicatiekast. Deze plastic doos kon niet worden afgesloten. Tevens lag er medicatie in de medicatiekast van een cliënt die geen zorg meer ontving in Anton de Komplein. 4.6 c) Er vond geen controle plaats door medewerkers van de temperatuur in de koelkast. Er was tevens geen lijst waarop de controle zichtbaar werd afgetekend. 4.7 a) Medewerkers voerden niet in alle gevallen waarin dit noodzakelijk was een tweede controle uit. De overzichtslijst van de opiatenkast oogde rommelig en was niet compleet. Zo lag er diverse medicatie op en door elkaar. Tevens was niet duidelijk wie verantwoordelijk was voor de eindcontrole. 4.8 b) De tweede controle werd niet altijd uitgevoerd. Medewerkers behoren hierin nog nauwkeuriger te werken en consequent te controleren op aftekening van medicatie. 4.8 c) In de koelkast (in de deur) lag een gevulde injectiespuit zonder etiket. Deze injectiespuit was niet op naam gesteld van een cliënt. 4.5 Thema 5: vrijheidsbeperking Onder het begrip vrijheidsbeperking verstaat de inspectie alle maatregelen die de vrijheid van cliënten beperken. Dit begrip heeft voor de inspectie al jaren een grotere reikwijdte dan de vrijheidsbeperkende maatregelen die de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) beschrijft. Kwetsbare mensen zijn in hun dagelijkse leven afhankelijk van zorgverlening door professionals. Vrijheidsbeperking heeft een grote impact op hun kwaliteit van bestaan. Door langdurige en/of door onjuiste toepassing van vrijheidsbeperking kan bij hen grote fysieke en psychische schade ontstaan. Binnen het thema vrijheidsbeperking beoordeelt de inspectie zowel maatregelen die leiden tot preventie en terugdringing van vrijheidsbeperking als de zorgvuldigheid waarmee besluitvorming en toepassing van vrijheidsbeperking plaatsvinden. Uit wetenschappelijk onderzoek en uit praktijksituaties blijkt dat terugdringing van het aantal vrijheidsbeperkingen in de ouderenzorg en in de zorg voor mensen met Pagina 23 van 28

24 een lichamelijke en/of verstandelijke beperking mogelijk is. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is een structureel bewustzijn bij zorgaanbieders en medewerkers over de verschillende vormen van vrijheidsbeperking en de impact die het toepassen van vrijheidsbeperking op cliënten heeft. Ook is het van belang dat zorgaanbieders en medewerkers te allen tijde op de hoogte zijn van de actuele stand van de kennis over vrijheidsbeperking. 5.1 De zorgaanbieder beschrijft zijn visie op en beleid over preventie, terugdringing, besluitvorming en uitvoering van vrijheidsbeperkende maatregelen. a) De zorgaanbieder beschrijft in zijn beleid over vrijheidsbeperking hoe de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen wordt teruggedrongen. b) Huisregels bevatten geen andere regels dan die nodig zijn voor een ordelijke gang van zaken in de instelling. Zij beperken de vrijheid van handelen van de cliënt niet verder dan voor een dergelijke gang van zaken nodig is. c) De zorgaanbieder heeft de taken en verantwoordelijkheden van de Bopz-arts beschreven. De beschrijving bevat ook een waarneemregeling voor de Bopz-arts. 5.2 Voordat een vrijheidsbeperkende maatregel wordt ingezet, analyseren de disciplines die bij de zorg aan de cliënt zijn betrokken, het (probleem)gedrag van de cliënt. a) De uitkomst van de (probleem)analyse van het gedrag van de cliënt bevindt zich in het cliëntdossier. b) Bij het maken van de (probleem)analyse van het gedrag van de cliënt zijn relevante andere disciplines betrokken. c) De uitkomst van de (probleem)analyse van het gedrag van de cliënt is gebruikt bij het beoordelen van de inzet van (een) vrijheidsbeperkende maatregel(en) in het licht van subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid. 5.3 Voorafgaand aan de inzet van de psychofarmaca vindt een psychosociale- of gedragsinterventie plaats. a) In het cliëntdossier is terug te vinden dat vóór de inzet van psychofarmaca een psychosociale of Pagina 24 van 28

25 gedragsinterventie heeft plaatsgevonden. 5.4 In dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger vindt multidisciplinaire besluitvorming plaats over de vrijheidsbeperkende maatregel(en). a) Bij het multidisciplinaire overleg over de besluitvorming over de inzet van een vrijheidsbeperkende maatregel zijn alle voor die besluitvorming relevante disciplines betrokken. b) In dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger worden afspraken gemaakt over wanneer en hoe de vrijheidsbeperkende maatregel(en) wordt/(worden) toegepast. 5.5 Een arts of een gedragswetenschapper is verantwoordelijk voor het besluit om over te gaan tot de vrijheidsbeperkende maatregel(en). a) Het besluit om over te gaan tot toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregel(en) en de verantwoordelijke voor dit besluit zijn terug te vinden in het cliëntdossier. 5.6 De cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger geeft toestemming voor de toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregel(en). a) De toestemming van de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger staat in het cliëntdossier. 5.7 Alle vrijheidsbeperkende maatregelen die bij de cliënt worden toegepast, zijn opgenomen in het cliëntdossier. a) Alle vrijheidsbeperkende maatregelen die bij de cliënt worden toegepast, zijn opgenomen in het cliëntdossier. 5.8 Medewerkers passen vrijheidsbeperkende maatregelen zorgvuldig toe. a) Medewerkers passen vrijheidsbeperkende maatregelen zorgvuldig toe: volgens het protocol en afgestemd op de cliënt. b) Medewerkers voeren risicovolle handelingen zoals (fysiek) fieren, afzonderen, separeren en toedienen van medicatie bij cliënten die zich hiertegen verzetten, op een verantwoorde manier uit. Pagina 25 van 28