Procedure euthanasie ouderenzorg

Transcriptie

1 Procedure euthanasie ouderenzorg 1. Euthanasie: Volgens de Belgische wetgeving wordt euthanasie omschreven als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek (Wet betreffende euthanasie van 2002). Enkel een arts kan deze handeling stellen. Het moet gaan over een medisch uitzichtloze situatie van aanhoudend en ondraaglijk lichamelijk of psychisch lijden, dat niet gelenigd kan worden en dat het gevolg is een ernstige en ongeneeslijke, door ziekte of ongeval veroorzaakte aandoening (Wet betreffende euthanasie van 2002). Het verzoek moet vrijwillig, overwogen en herhaald zijn, en niet tot stand gekomen zijn als gevolg van enige externe druk (Wet betreffende euthanasie van 2002). Het verzoek moet dus herhaaldelijk uitgesproken worden in meerdere gesprekken die over een redelijke periode gespreid zijn. De patiënt dient eveneens geïnformeerd te worden over de werkwijze van de uitvoering van euthanasie. De vier kernelementen bij euthanasie zijn: 1. Wilsbekwaamheid van de patiënt 2. Een vrije, herhaaldelijke en duurzame vraag 3. Ondraaglijk lijden dat niet gelenigd kan worden 4. Ten gevolge van een ongeneeslijke aandoening of aandoening 2. Actief Luisteren Hierbij geven we enkele aandachtspunten rond het actief luisteren in verband met een vraag naar euthanasie: Beluister de vraag van de bewoner. Indien de bewoner met een hulpverlener als eerste over euthanasie spreekt, wordt dit doorgegeven aan de huisarts, de CRA, de directeur zorg, de hoofdverpleegkundige van de woning en de referentiepersoon palliatieve zorg. Hiervoor wordt steeds de toestemming van de bewoner gevraagd. De huisarts, de hoofdverpleegkundige en/of referentiepersoon palliatieve zorg gaan herhaalde gesprekken aan zonder vooroordelen. Er wordt melding gemaakt van deze gesprekken in het medisch - en zorgdossier. Tijdens de initiële gesprekken wordt aan de bewoner duidelijk gemaakt dat er in deze fase nog geen engagement naar het al dan niet uitvoeren van euthanasie wordt aangegaan. Het is belangrijk dat de bewoner weet dat euthanasie geen afdwingbaar recht is. Het ernstig nemen van een verzoek tot levenseinde leidt niet automatisch tot inwilliging ervan. Bewoners krijgen steeds een gemotiveerd antwoord op hun vragen. De zorgverleners engageren ons om, met de toestemming van de patiënt, de euthanasievraag ook te bespreken met de naasten. Vrienden en familie moeten

2 immers tijd en ruimte krijgen om de ingrijpende vraag van hun geliefde te kunnen plaatsen. De zorgverleners dienen de reflex te bezitten om in een gesprek te zoeken naar de reden (oorzaak) waarom deze vraag nu gesteld wordt. Dit is belangrijk om de vraag naar euthanasie uit te klaren. Wat schuilt er achter de vraag? Angst, onmacht, pijn, zingeving, enz.? Is er echt sprake van een vraag naar euthanasie, en dus de beëindiging van et leven, of bijvoorbeeld naar pijncontrole? De patiënt die euthanasie vraagt dient ook goed geïnformeerd te worden omtrent palliatieve zorg, pijnbestrijding, enz. Er wordt tevens besproken welke andere zorgverlening rondom het levenseinde door het eigen team kan gebeuren: bv. optimaliseren van pijn- en symptoomcontrole, begeleiding van familie enz. Indien na herhaalde overlegmomenten duidelijk blijkt dat de patiënt weloverwogen bij zijn of haar standpunt blijft, kan een beslissing genomen worden om deze begeleiding verder te zetten tot het einde. Dit gebeurt in overleg met arts(en), zorgverleners, bewoner, en mits de toestemming van de patiënt, met zijn of haar naasten. Ook van hulpverleners kan een euthanasieverzoek veel vergen en ook daaraan moet aandacht geschonken worden. 3. Werking Binnen Emmaüs ouderenzorg geldt de afspraak dat het advies van een ad hoc ethische commissie wordt gevraagd bij een vraag naar euthanasie. De commissie heeft een ondersteunde functie naar het uitklaren van de vraag en formuleert een advies naar de betrokken arts. De commissie wordt samengeroepen door de coördinator gezondheidsethiek en kan bestaan uit de volgende leden: coördinerend adviserend arts van het woon- en zorgcentrum (CRA), directeur van het woon- en zorgcentrum, coördinator gezondheidsethiek van Emmaüs vzw, hoofdverpleegkundige, een palliatief referentiepersoon. Indien mogelijk kan ook de coördinator bedrijfsjurist aansluiten. Als de vraag naar euthanasie niet aan de CRA is gesteld maar aan een andere arts, wordt deze ook uitgenodigd voor de commissie. Gezamenlijk wordt nagegaan of de euthanasievraag voldoet aan de wettelijke voorwaarden. Bij een verzoek naar euthanasie van een bewoner die wellicht binnen afzienbare tijd zal sterven (terminale situatie), dient de arts die het verzoek ontvangt een tweede arts te contacteren. Deze tweede arts zal net als de uitvoerende arts controleren of er aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan. De geraadpleegde arts moet onafhankelijk zijn ten opzichte van zowel de patiënt als de behandelende arts en bevoegd om over de aandoening in kwestie te oordelen (Wet betreffende euthanasie van 2002). De adviserende arts bezorgt het verslag aan de eerste arts. Als het overlijden van de patiënt niet binnen afzienbare tijd verwacht wordt (nietterminale situatie) dan dient er minstens een maand te verlopen tussen het

3 schriftelijke euthanasieverzoek en de eventuele uitvoering ervan. Bovendien moet er nog een derde arts de wettelijke voorwaarden nagaan. Deze geraadpleegde arts moet onafhankelijk zijn ten opzichte van zowel de patiënt als de behandelende arts en de eerste geraadpleegde arts (wet betreffende euthanasie van 2002). In totaal zijn er dus bij een niet terminale situatie twee adviserende artsen nodig. Soms geven mensen aan dat ze levensmoe zijn. Het leven heeft voor hen alle glans verloren en ze verlangen naar het einde. De vraag naar euthanasie kan dan gesteld worden. Elke vraag naar euthanasie met als achtergrond levensmoeheid, moet dan ook getoetst worden aan de definitie van euthanasie zoals deze is opgenomen in de euthanasiewet. Ook het netwerk rond de patiënt kan hierbij een cruciale rol spelen. Indien deze vraag niet ontstaan is in onze instelling, maar een reeds langer bestaand gegeven is, kan er, mits toestemming van de patiënt, contact opgenomen worden met de zorgverleners rond deze patiënt, alsook met de naasten van de patiënt. De huisarts van de patiënt kan soms goed geplaatst zijn om deze vraag (mee) te beoordelen. Er wordt overlegd welke zorgverlening rondom het levenseinde door het eigen team kan gebeuren. De bewoner wordt geïnformeerd over alle medische beslissingen aan het levenseinde (pijn- en symptoomcontrole, nietbehandelbeslissingen, palliatieve sedatie ). Er wordt een totaalzorg aangeboden, met garantie van pijn- en comfortbehandeling. Informeer de patiënt hierover. Indien arts niet bereid is in te gaan op de vraag naar euthanasie, engageren wij ons om de volgende stappen te overwegen: Evalueer andere opties: o.a. Verdere pijn- en symptoomcontrole op de eigen afdeling Palliatieve sedatie Ontslag naar huis (in overleg met huisarts, palliatief netwerk en thuiszorg) Organiseer een overleg met patiënt, én mits toestemming van de patiënt, ook met de familie, naasten en hulpverleners. De behandelende arts geeft toelichting bij de redenen van de weigering. De behandelende arts tracht de patiënt juist te informeren. De huisarts kan hierin een centrale rol spelen. Indien na herhaalde overlegmomenten duidelijk blijkt dat de bewoner weloverwogen bij zijn/haar standpunt blijft kan een beslissing genomen worden om deze begeleiding verder te zetten tot het einde.

4 4. Voorbereiding euthanasie Raadpleging en gesprek van onafhankelijk arts met bewoner. De behandelende arts maakt melding van het advies van de onafhankelijke arts in het zorgdossier. Indien het levenseinde van de bewoner niet nabij is: Raadpleging en gesprek met tweede, onafhankelijke arts (specialist in aandoening of psychiater) alsook schriftelijk verslag in medisch dossier en melding in het zorgdossier. 1 maand wachttijd Schriftelijke verklaring opstellen door de bewoner (met getuigen) en toevoegen aan het medisch dossier en het zorgdossier. Verdere gesprekken met hoofdverpleegkundige en eventueel de referentiepersoon palliatieve zorg uitvoerende arts bewoner en/of vertegenwoordiger. Geef de bewoner de gelegenheid om persoonlijke regelingen te treffen. Het proces wordt intens begeleid door hoofdverpleegkundige en eventueel de referentiepersoon palliatieve zorg, alsook de uitvoerende arts. Medewerkers die bij de uitvoering aanwezig zijn, krijgen de tijd om dit nauwkeurig voor te bereiden. Vragen en bedenkingen van de bewoner krijgen steeds een antwoord. Praktische regelingen worden afgesproken (vb. infuus enz.) Samen met de huisarts, de medewerkers aanwezig bij de uitvoering, de bewoner en naasten wordt het tijdstip (dag en uur) vastgelegd. Rekening houden met: Agenda arts en medewerkers Bestaffing van de woning Aanwezigheid naasten Medicatie wordt tijdig vooraf besteld en persoonlijk afgehaald door de uitvoerende arts. Concrete afspraken met de bewoner: Aanwezigheid van vertegenwoordiger, andere familie, vrienden? Aanwezigheid van tweede arts (indien gewenst) Invulling laatste 24 uur: Slaapmedicatie - laatste verzorging info over verloop van dag (voeding, kledij, medicatie, ). Een euthanasie-uitvoering is een erg intens ogenblik van afscheid nemen. Het is goed om na te denken over hoe de uren voorafgaand aan de uitvoering zullen worden ingevuld, wie aanwezig zal zijn en of er eventueel nog een ritueel zal plaatsvinden, bijvoorbeeld een pastorale zorgverlening, welke kledij wenst de bewoner, wenst hij of zij muziek, enz. Alle aanwezigen krijgen duidelijke informatie over wat er zal gebeuren. Uiteindelijk zal een tijdstip worden afgesproken met de uitvoerende arts, in overleg met het team. Minstens één, maar bij voorkeur twee verpleegkundigen, zullen aanwezig

5 zijn tijdens de uitvoering. Het is belangrijk dat er voldoende tijd voorzien wordt om afscheid te nemen, ook tijd voor begeleiding van de nabestaanden. 5. Uitvoering euthanasie Waakinfuus wordt aangeprikt door de arts vooraleer de vertegenwoordiger, familie, vrienden aanwezig zijn. Arts is minstens 15 minuten voor het afgesproken uur aanwezig. Laatste (individueel) gesprek met de bewoner en medewerkers die de uitvoering mee verzorgen. Medicatie/materiaal klaarmaken. Stipt op het afgesproken uur begeeft men zich naar de kamer Afscheid nemen De arts controleert de inloopsnelheid van het infuus. Enkel de arts opent de toedieningsweg. Enige tijd na het intreden van het overlijden, verlaten arts en verpleegkundige de kamer. Uitvoerend arts vervult de administratieve taken: Overlijdensakte Registratieformulier Federale controle- en evaluatiecommissie 6. Nazorg Na het overlijden krijgen de vertegenwoordiger en familieleden de gelegenheid om vragen te stellen aan of te spreken met arts of medewerkers betrokken bij de uitvoering. Een nabespreking in teamvergadering wordt aanbevolen na elke uitgevoerde euthanasie. 7. Registratiedocument Het registratiedocument dient binnen de vier werkdagen verstuurd te worden naar de Federale Controle- en evaluatiecommissie, Zelfbestuursstraat 4, 1070 Brussel. Relevante bronnen: ensmoeheid_def.pdf oud_en_moe_van_dagen_levensmoeheid_bij_ouderen.pdf