Studiedag Meertaligheid op school WOENSDAG 19 OKTOBER 2016 FACULTATIEVE WORKSHOP

Transcriptie

1 Studiedag Meertaligheid op school WOENSDAG 19 OKTOBER 2016 FACULTATIEVE WORKSHOP 1

2 Programma Inleiding Aan de slag Presentaties (ander) onderzoek rond meertaligheid/thuistaal Plenaire terugkoppeling 2

3 Programma Presentaties onderzoek MT & TT Inleiding Aan de slag Presentaties (ander) onderzoek rond meertalighei d/thuistaal Plenaire terug koppeling Eén twee MARS Verwerking Thuistaalproject Verwerking Drie Validiv Verwerking 3

4 Aan de slag! Hoe ziet het benutten van meertaligheid er op dit moment uit? In de klaspraktijk In het beleid van jouw school/organisatie Wat moet meer/vaker/anders gebeuren om de thuistaal van leerlingen te benutten & om die te zien als een meerwaarde In de klaspraktijk In het beleid van jouw school/organisatie Op vlak van professionalisering 4

5 MARS-project 5 HET MARS-PROJECT

6 Onderzoeksvragen 6 HET MARS-PROJECT

7 Onderzoeksmethode : Mixed-method onderzoek (BaO en SO) KWANTITATIEF KWALITATIEF Secundaire analyses op VALIDIV data. Enkel data BaO 4de leerjaar 67 vestigingsplaatsen (Bru, Gent, Mijn) 1727 lln waarvan 1068 MT Data SO & BaO Klasobservaties in 12 scholen Interviews met leerkrachten uit 30 scholen Focusgroepen & taalpaspoorten met 100 leerlingen uit 12 scholen Interviews met directies uit 12 scholen 7 HET MARS-PROJECT

8 Onderzoeksresultaten Taalgebruik van meertalige leerlingen is complex en dynamisch Niet zomaar op te delen tussen thuis eigen taal en op school Nederlands Loopt in elkaar over Varieert thuis en op school naargelang setting, topic, persoon Nederlands is thuis sterker aanwezig dan we denken (lezen, schrijven, media, ) Thuistaal is ook op school aanwezig 8 HET MARS-PROJECT

9 Onderzoeksresultaten Andere talen Nederlands Dromen Denken Geheim Boos Rekenen Dieren 9 HET MARS-PROJECT

10 Onderzoeksresultaten Als er conflicten zijn, en ik zie dat kinderen over hun toeren gaan en tegen mij proberen om het zo goed mogelijk in het Nederlands te doen, dan ga ik zelf zeggen, van wacht eventjes je mag het ook in je eigen taal doen, en dan ga ik er iemand anders bijhalen. Die kan tolken. En die mag ventileren in zijn eigen taal, en dan vraag ik aan een ander kind van kun je mij nu vertellen wat er gebeurd is? Het gebeurt heel weinig dat ze zo over hun toeren bij mij komen Maar achteraf gezien dan vraag ik het ook altijd van wat vond je er nu van? En dan zeiden ze, dan zeggen, het was gemakkelijker voor mij. (Directie, Basisschool H) 10 HET MARS-PROJECT

11 Onderzoeksresultaten Leerlingen: Wisselen onbewust van taal Leerlingen die in zichzelf geloven scoren beter Vinden zichzelf goed in Nederlands Schrijven en lezen liefst in het Nederlands 11 HET MARS-PROJECT

12 Onderzoeksresultaten Leerkrachten/directies: Motivatie is volgens leerkrachten meest doorslaggevend Zien taalvaardigheid Nederlands en/of een andere thuistaal als verklaring voor lage(re) onderwijsprestaties Wisselen van taal wordt gezien als symptoom van slecht taalinzicht 12 HET MARS-PROJECT

13 Onderzoeksresultaten Leerkrachten/directies: Reageren anders op een Vlaams dialect dan op andere talen dan het Nederlands Angst dat meertaligheid toelaten op school ten koste gaat van het Nederlands en zal leiden tot controleverlies en kliekjesvorming Kennis over meertaligheid is beperkt 13 HET MARS-PROJECT

14 Onderzoeksresultaten Voorspellers van cognitieve prestaties gemeten aan de hand van toetsen begrijpend lezen en wereldoriëntatie. Factoren die er niet of minder toe doen: TV kijken Rol moeder Prestige vs niet-prestige talen 14 HET MARS-PROJECT

15 Onderzoeksresultaten Voorspellers van cognitieve prestaties gemeten aan de hand van toetsen begrijpend lezen en wereldoriëntatie. Factoren die er wel toe doen: Taalgebruik met papa Leesvaardigheid Nederlands Begrip eigen taal Taalgebruik op de speelplaats 15 HET MARS-PROJECT

16 Brainstorm in drietallen (en noteer voor jezelf) Wat leer je uit dit project voor jouw (klas-)praktijk? Wat zijn de consequenties voor het beleid van jouw school/organisatie? Wat is nodig om te professionaliseren? 16 HET MARS-PROJECT

17 Thuistaalproject 17 HET THUISTAALPROJECT

18 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Context Toenemende linguïstische diversiteit Dominante taalideologie: enkel Nederlands Positie van minderheidstalen met een lage status: - Restrictief schoolbeleid - Enkel Nederlands & submersie in L2 - Ontkennen van talig kapitaal, meertaligheid is probleem, deficitdenken Ontwikkeling schoolse vaardigheden via thuistaal Onderzoekskader Pedagogisch project Stad Gent 18 HET THUISTAALPROJECT

19 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Contesteren en reconstrueren van een eentalig beleidsdenken Wat? uittesten van alternatieven voor traditionele tweetalige onderwijsprogramma s: meertalige repertoires van kinderen als een meerwaarde voor leren benutten L1-L2 afhankelijkheid - effect van geletterdheid in L1 op ontwikkeling L2 Hoe werkt het? Gentse basisscholen Ontwikkeling schoolse vaardigheden via thuistaal 19 HET THUISTAALPROJECT

20 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Doel A Creëren krachtige meertalige leeromgeving Een positieve taalattitude bij alle kinderen verkrijgen door de diverse talen in de klas in te zetten Participanten: leerkrachten, schoolteam, ouders, pedagogische adviseurs 4 scholen 20 HET THUISTAALPROJECT

21 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Doel B Academische ontwikkeling geletterdheid L1 Voor een betere verwerving van het Nederlands zorgen door de ontwikkeling van de thuistaal van anderstalige kinderen Participanten: tweetalige leerkrachten (N T) 2 van de 4 scholen 21 HET THUISTAALPROJECT

22 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Onderzoeksvragen - Kan er voor de afhankelijkheidshypothese L1-L2 onderzoeksevidentie worden gevonden? - Is er een negatief effect op taalvaardigheid Nederlands van kinderen als hun meertalige repertoires in de klas worden benut? - Welke socio-affectieve effecten worden er gevonden? - Wat was de impact op leraren wanneer zij de MT repertoires van kinderen benutten? 22 HET THUISTAALPROJECT

23 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? 1. Afhankelijkheid Tx en Ty 23 HET THUISTAALPROJECT

24 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? 2. Effect op taalvaardigheid Nederlands DV: begrijpend lezen Controle voor: gender en basisniveau begrijpend lezen A-conditie: M = (n = 42) Controle: M = (n = 43) Het benutten van de meertalige repertoires van kinderen heeft geen negatief effect op hun begrijpend lezen Nederlands. 24 HET THUISTAALPROJECT

25 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? 3. Socio-affectieve effecten: zelfvertrouwen 25 HET THUISTAALPROJECT

26 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? 4. Impact op leerkrachten Opener en krachtigere leeromgevingen in de klas meer talen bieden meer mogelijkheden voor creatieve activiteiten. Ik benut de thuistalen nu bewuster en systematischer. Ik zoek nu meer naar materiaal in verschillende talen. Is leuk voor alle kinderen" (K2/K3) 26 HET THUISTAALPROJECT

27 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? 4. Impact op leerkrachten (2) Attitudes veranderden: Uitgesproken positievere attitudes in kleuterklassen Minder sterk in lager onderwijs, maar groeiend bewustzijn ik ben me nu meer bewust van de aanwezigheid van de verschillende talen in de klas. Ik heb nu meer begrip voor de talen van de kinderen. (OKAN lkr) 27 HET THUISTAALPROJECT

28 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Geen negatief effect op de T2-verwerving van kinderen Positief effect op het zelfvertrouwen van kinderen Positief effect op het handelen van leerkrachten in de klas Observaties tonen aan dat leerkrachten anders kijken naar leerlingen en hun taalachtergrond + dat er meer interactie plaatsgrijpt 28 HET THUISTAALPROJECT

29 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? Eentalig beleid en eentalige overtuigingen van onderuit aangepakken Leraren als actieve actoren betrekken in proces van verandering: Training, coaching, feedback, co-reflectie, co-constructie; Empowerment en positieve bewustwording bij ouders; co-constructie met ouders; ouders als actieve actoren 29 HET THUISTAALPROJECT

30 Inleiding Doelen Onderzoeksvragen Resultaten Wat leren we hier uit? welbevinden zelfvertrouwen niet nadelig voor ontwikkeling Nederlandse taalvaardigheid 30 HET THUISTAALPROJECT

31 Brainstorm in drietallen (en noteer voor jezelf) Wat leer je uit dit project voor jouw (klas-)praktijk? Wat zijn de consequenties voor het beleid van jouw school/organisatie? Wat is nodig om te professionaliseren? 31 HET THUISTAALPROJECT

32 Validiv-project 32 HET VALIDIV-PROJECT

33 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Meertaligheid neemt toe in West-Europa Toenemende talige diversiteit in scholen } uitdagingen Vlaanderen en Brussel Vlaams Gewest Onderwijs Kleuter Lager Secundair Thuistaal Brussels Hoofdstedelijk Gewest, NOB Onderwijs Kleuter Lager Secundair Thuistaal Nederlands 82,1% 85,5% 89,5% Nederlands 29,4% 27,3% 30,8% Niet-Nederlands 16,4% 14% 9,8% 14% 72,2% Niet-Nederlands 68,9% 72,2% 68,2% Onbekend 1,6% 0,5% 0,7% Totaal 100% 100% 100% Onbekend 1,7% 0,5% 1,1% Totaal 100% 100% 100% 33 HET VALIDIV-PROJECT

34 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Validiv: valoriseren van linguïstische diversiteit in het lager onderwijs Hele basisschool: leerkrachten, leerlingen, onderwijsteam 60 scholen, heel Vlaanderen en Brussel Implementatie: ontwikkelen materialen Wetenschappelijke deel: onderzoek 34 HET VALIDIV-PROJECT

35 Validiv: doelen 35 HET VALIDIV-PROJECT

36 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal HOOFDDOEL linguïstische diversiteit en de linguïstische repertoires van leerlingen in kaart brengen en valoriseren in het lager onderwijs LEERLINGEN KLAS ONDERWIJS- BELEID SCHOOL 36 HET VALIDIV-PROJECT

37 Validiv: onderzoek en bevindingen 37 HET VALIDIV-PROJECT

38 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal 2 onderzoeksdoelen Determinanten en gevolgen onderzoeken van talige diversiteit voor de implementatie van Validiv Effectiviteit van de producten na de implementatie 6 onderzoekers Interdisciplinair Interuniversitair (UGent, KU Leuven, VUB) Kwantitatieve en kwalitatieve data 38 HET VALIDIV-PROJECT

39 Evelien Van Laere - kwantitatief - leerlingen - E-Validiv Kirsten Rosiers - kwalitatief - leerlingen, leerkrachten - interactie in de klas Anouk Van Der Wildt - kwantitatief - leerkrachten, leerlingen - vriendschapsrelaties welbevinden Jill Surmont - kwantitatief - leerlingen - Validiv, CLIL Lies Strobbe - kwalitatief - beleid, leerkrachten - evolutie plaats meertaligheid op school Kathelijne Jordens - kwalitatief - leerlingen - interactie in experimentele situatie

40 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Kathelijne Jordens, KU Leuven Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen in experimentele situatie Turks mocht 40 HET VALIDIV-PROJECT

41 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Kathelijne Jordens, KU Leuven: resultaten Leerlingen gebruiken meestal Nederlands Turks: otaakmanagement, om te spelen/praten oafhankelijk van aard van de taak en gesprekspartner Schooltaalwoorden: Nederlands Samenspel Turks en Nederlands: natuurlijk, vloeiend Leerlingen hechten belang aan beide talen 41 HET VALIDIV-PROJECT

42 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Lies Strobbe, KU Leuven Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen Plaats meertaligheid op school, 9 Limburgse scholen Effect implementatie Validiv-producten 42 HET VALIDIV-PROJECT

43 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Lies Strobbe, KU Leuven: resultaten Meertaligheid: veelbesproken thema, vaak negatief Taalbeleid, geen talenbeleid Uitzonderingen, in beperkte mate Welbevinden verhogen Taalattitudes ontwikkelen Ontspanning bevorderen Thuistaal: snel vertalen en remediëren anderstalige nieuwkomers, kleuters, leerlingen met leermoeilijkheden 43 HET VALIDIV-PROJECT

44 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Lies Strobbe, KU Leuven: resultaten ARGUMENTEN OM DE THUISTAAL NIET TOE TE LATEN Tijdsargument Integratie-argument Controleargument Angst voor kliekjesvorming Te zwakke thuistaal Mixen: tekortkoming Nagedacht over meertaligheid DANKZIJ VALIDIV 7/9 : debat, activiteiten 1/9: strategische en structurele aanpassing aan beleid 44 HET VALIDIV-PROJECT

45 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Jill Surmont, VUB Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen Vergelijking inzetten thuistaal met extra onderwijstaal, Frans (CLIL) 45 HET VALIDIV-PROJECT

46 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Jill Surmont, VUB: resultaten 1 Geen verschillen in prestaties wereldoriëntatie tussen leerlingen in CLIL en Validiv-school 2 Toelaten thuistaal: geen positief, maar ook geen negatief effect op de prestaties 3 Weren van thuistalen: geen andere resultaten dan wanneer er wel plaats is voor de thuistalen 46 HET VALIDIV-PROJECT

47 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Anouk Van Der Wildt, UGent Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen Effecten van tolerante lespraktijken ten opzichte van meertaligheid op leerlingenuitkomsten 47 HET VALIDIV-PROJECT

48 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Anouk Van Der Wildt, UGent: resultaten Thuisgevoel Meertalige leerlingen: voelden zich minder thuis op school Leerkrachten in talig diverse scholen lieten meertaligheid meer toe Zowel eentalig als meertalige leerlingen voelden zich beter thuis Vriendschapsrelaties 48 HET VALIDIV-PROJECT

49 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Anouk Van Der Wildt, UGent: resultaten Thuisgevoel Vriendschapsrelaties In gemengde scholen: zowel Nederlandstalige als meertalige kinderen hebben gemengde vriendschapsrelaties In scholen die tolerant zijn ten opzichte van meertaligheid: Meertalige leerlingen: meer gemengde vriendengroepen dan kinderen die school lopen in minder tolerante scholen Meertalige leerlingen: meer vrienden met een andere thuistaal dan die van hen, maar niet uit eentalig Nederlandse gezinnen Nederlandstalige kinderen: geen verschil in vriendschapsrelaties als meertaligheid werd toegelaten 49 HET VALIDIV-PROJECT

50 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Evelien Van Laere, UGent Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen E-Validiv Wereldoriëntatie (WO) 50 HET VALIDIV-PROJECT

51 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Evelien Van Laere, UGent: resultaten Leerlingen met andere thuistaal: meer uitdagingen om goed te presteren voor WO Leerlingen werken meestal in instructietaal Thuistaal: ondersteuning leerproces Obstakels overwinnen Hefboom om betekenis te geven aan inhouden Leerproces stimuleren en kennis opbouwen Hoge inschatting taalvaardigheid in thuistaal: meer benutten van thuistaal Bij schaamte over thuistaal: zwakkere scores op WO 51 HET VALIDIV-PROJECT

52 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Kirsten Rosiers, UGent Implementatie Onderzoek Type Kwantitatief Kwalitatief Niveau Beleid Leerkrachten Leerlingen Hoe gaan leerlingen en leerkrachten in een meertalige en superdiverse klascontext om met het hun volledige talige repertoire in interactie? 52 HET VALIDIV-PROJECT

53 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Kirsten Rosiers, UGent: resultaten Leerkrachten Lkr stimuleren en faciliteren meertalige peerinteractie Beïnvloeden de richting niet verder Interactionele dynamieken: in handen van leerlingen Lkr benutten thuistaal enkel wanneer collectieve interactionele inspanning zou resulteren in individuele leerwinst Meer inzetten op het collectief verwezenlijken van leren inzetten: leerlingen samen kennis laten opbouwen in interactie Peerinteractie benutten als hefboom, lkr hoeft taal niet te beheersen 53 HET VALIDIV-PROJECT

54 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Kirsten Rosiers, UGent: resultaten Leerlingen integreren met gemak hun volledige talige repertoire Meeste tijd in het Nederlands, zowel in Gent als in Brussel MAAR: betekent niet dat de thuistaal hen niet helpt 1 switch kan volstaan Thuistaal: opstap (vertalen, begrip ondersteunen, leren van instructietaal en schoolse woordenschat, talige moeilijkheden opvangen, ) 54 HET VALIDIV-PROJECT

55 Validiv: onderzoeksconclusies 55 HET VALIDIV-PROJECT

56 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Aantal mythes werden ontkracht Als leerlingen thuistaal mogen gebruiken, hanteren ze toch nog het meeste Nederlands Geen kliekjesvorming Meertaligheid: inclusief Leerlingen betwisten de positie van het Nederlands niet Andere talen gebruiken: pedagogisch rendement, thuistaal als opstap naar leren en leren Nederlands Thuistaal: opstap, transfers, hefboom Beleid met positieve omgang t.a.v thuistaal, geen wonderoplossing! Perceptie van leerkrachten verandert Leerkracht hoeft thuistaal niet te beheersen dankzij het benutten van peerinteractie 56 HET VALIDIV-PROJECT

57 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Meertalige peerinteractie benutten als hefboom lln bouwen samen kennis op pedagogische kracht van inzetten op meertaligheid 57 HET VALIDIV-PROJECT

58 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal 58 HET VALIDIV-PROJECT

59 Validiv: materiaal 59 HET VALIDIV-PROJECT

60 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Metrotaal Wat? Online coachingspakket Wie? Schoolbegeleiders Leerkrachten Hoe? Filmmateriaal Concrete activiteiten Methodieken Casussen Citaten Voorbeeld Inspireren en professionaliseren 60 HET VALIDIV-PROJECT

61 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal E-Validiv 4 de, 5 de en 6 de leerjaar basisschool Leergebied wereldoriëntatie Meertalige digitale leeromgeving: Nederlands, Engels, Frans, Italiaans, Pools, Spaans, Turks Leerlingen doorlopen zelfstandig thema s Gratis toegang via KlasCement: evalidiv.classy.be Handleiding: Voorbeeld 61 HET VALIDIV-PROJECT

62 Inleiding Doelen Onderzoek Onderzoeksconclusies Aan de slag! - materiaal Boek: Haal meer uit meertaligheid Haal meer uit meertaligheid Omgaan met talige diversiteit in het basisonderwijs 62 HET VALIDIV-PROJECT

63 Brainstorm in drietallen (en noteer voor jezelf) Wat leer je uit dit project voor jouw (klas-)praktijk? Wat zijn de consequenties voor het beleid van jouw school/organisatie? Wat is nodig om te professionaliseren? 63 HET VALIDIV-PROJECT

64 64 Terugkoppeling

65 Terugkoppeling: Wat halen we uit de onderzoeksresultaten voor Klaspraktijk? Beleid? Professionalisering? 65

66 Terugkoppeling: Wat halen we uit de onderzoeksresultaten voor Klaspraktijk? Wat Wil je doen? Ga je verder bespreken? Ga je verder verkennen? 66

67 Terugkoppeling: Wat halen we uit de onderzoeksresultaten voor Beleid? Wat Zeggen de bevindingen over jouw beleid? Zijn consequenties van die vaststelling? 67

68 Terugkoppeling: Wat halen we uit de onderzoeksresultaten voor Professionalisering? Wat Ontbreekt op dit moment? Is er nodig om leemtes op te vangen? 68