De angst voor de meertalige homo sapiens

Transcriptie

1 Gent, 25/02/2011 De angst voor de meertalige homo sapiens Piet Van Avermaet Universiteit Gent Sint-Pietersnieuwstraat Gent

2 Integratie/inburgering en meertaligheid Onderwijs en meertaligheid

3 Integratie/inburgering en meertaligheid Onderwijs en meertaligheid

4 Een omslag in beleid Wonen, werk en onderwijs Gelijke kansen en integratie Gelijke kansen en integratie TAAL Wonen, werk en onderwijs

5 Striktere taalvoorwaarden in Europa Op basis van verschillende diachrone surveys kunnen we niet ontkennen dat een toename van integratieprogramma s en testen kan worden vastgesteld. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat landen elkaar ( 2008 Yanasmayan, beleid overnemen (zie ook Foblets, Himmet, Wets & Op basis van een eerste ALTE survey in 2002 hadden 4 (29%) of 14 landen die in de survey waren betrokken een taaltest voor naturalisatie Uit een tweede survey van ALTE in 2007 ALTE hadden reeds 11 van 18 landen i.e. 61% - een taalvereiste als deel van hun integratiebeleid Volgens een survey van COE/ALTE/DGLFLF in 2008 blijkt dat in reeds 77% van de landen taalvaardigheid een onderdeel is van integratievereisten In 62% van de landen istaal een voorwaarde om een permanente verblijfsvergunning te verwerven, voor familiehereniging of voor naturalisatie.

6 Waarom? Taalkennis (i.e. kennis van dominante ST) wordt als teken van integratie gezien; maakt communicatie gemakkelijker; verhoogt veiligheid in buurten;... Sociale cohesie versterken: wederzijds begrip en solidariteit

7 Waarom? Wat is integratie? Wat is taal?

8 Sociale hypochondrie Bezorgdheid om integratie is meest algemene vorm van sociale hypochondrie (Schinkel, 2007) 6 hallmarks van integratiediscours (Schinkel, 2008) 1. Deïndividualiserende individualisering 2. Eenzijdigheden 3. Dispensatie van etniciteit en integratie 4. De genealogisering van integratie 5. Virtualisering van burgerschap 6. Culturisme

9 TAAL Systeem om betekenis te geven; om retrospectief te oordelen over bepaalde ervaringen Andere semiotische systemen Meervoudige geletterdheid Multimodaliteit als vorm van meervoudige geletterdheid Om te leren, om kennis te ontsluiten

10 Niet zomaar een vehikel, maar een sociaal geconstrueerd systeem Meerdere variëteiten Variëteiten zijn contextrelevant Meervoudige repertoires hybriditeit Verschillende codes TAAL Sociaal cultureel bepaald Match/mismatch met school

11 Waarom? Verborgen agenda s: Mechanisme voor exclusie Mechanisme voor gecontroleerde migratie

12 Integratie: talige assimilatie Eén linguïstische gemeenschap Eentaligheid als de norm: ideologisch i.p.v. sociaal feitelijk Een samenleving waar dezelfde waarden en normen worden gedeeld

13 Dubbele standaard?

14 goede en slechte meertaligheid selectieve meertaligheid Europese ruimte: Goede meertaligheid Een meerwaarde, surplus Extra kwalificaties Is noodzakelijk in een globaliserende wereld Wordt gepromoot

15 goede en slechte meertaligheid selectieve meertaligheid Meertalige ruimtes in Europese steden: slechte meertaligheid Is problematisch Niet (h)erkend Geen waarde voor werk, school,straat Wordt gezien als een obstakel in een proces van T2- verwerving, participatie en integratie Aanpassen aan eentalig beleid Promotie van eentaligheid als norm En vanaf bepaald moment wordt meertaligheid weer belangrijk

16 De realiteit van slechte meertaligheid Het Rabot in Gent en migranten hebben een taalachterstand In de buurt functionele en complexe meertaligheid Taakspecifieke competenties in meerdere talen : onmiddellijk relevant in specifieke contexten en belangrijk voor sociale netwerken in de buurt Tekort in andere specifieke competenties Migranten kennen vaak de meerderheidstaal: vaardig in een specifiek repertoire dat wordt verwacht voor specifieke taken en niet vaardig in andere Identiek aan leerders van vreemde talen of bvb. Erasmus-studenten

17 Taal en integratie Moet/kan taal een voorwaarde voor integratie zijn of voor het verwerven van de nationaliteit? Dit lijkt redelijk: Kennis van de taal verhoogt kansen op werk, onderwijs en opwaartse mobiliteit Alleen de ST verzekert deze mogelijkheden en de ST is het enige efficiënte en noodzakelijke communicatiemiddel We gaan ervan uit dat (bepaalde) immigranten GEEN talig repertoire hebben om succesvol in een land, regio of buurt te functioneren.

18 Integratie/inburgering en meertaligheid Onderwijs en meertaligheid

19 Taal en leren Interactie, interactie, interactie, Thuis en school: verschillende repertoires Krachtige leeromgeving Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle activiteiten/taken Ondersteuning door interactie Gecontextualiseerd

20 Talige diversiteit

21 DILEMMA S en SPANNINGEN Meertalige en multiculturele context van school/klas Spanning tussen meertalige en multiculturele realiteit en onderwijs Standaard Nederlands Promotie van vreemde talen en meertaligheid als troef in Europa versus meertaligheid als handicap, als nadeel VT als middel voor cognitieve ontwikkeling versus thuistaal als belemmering.

22 Hoe ga ik om met de meertalige realiteit in de klas? verbieden? Functioneel benutten? Onderwijzen? Wat betekent verbieden/benutten voor kinderen: cognitief, socioemotioneel? Hoe communiceer ik met anderstalige ouders? Wat adviseer ik aan anderstalige ouders thuis? Wat doe ik in de kinder- en buitenschoolse opvang met de meertalige realiteit? Moet het Nederlands een doel of een bijproduct van een ander doel zijn? Veel vragen? Antwoorden op de website.

23 Taal en realiteit Meertaligheid is een werkelijkheid in de sociale ruimte: e.g. grootstedelijke context Meertaligheid is een realiteit in elke persoon: meertalige repertoires Meertaligheid is contextgebonden georganiseerd en SN heeft daar een specifieke plaats in Meertaligheid hoeft niet full proficiency van elke taal of variëteit te betekenen

24 TAAL EN IDENTITEIT Taal als feitelijk markeerder van identiteit e.g. jongeren in grootsteden Taal als symbolisch markeerder van identiteit

25 Taal en onderwijs Heersende paradigma = eentaligheid, submersie in de dominante taal In sommige gevallen verbieden, bestraffen Meertaligheid: twee maten en gewichten Empirische evidentie voor: meertalig onderwijs; interdependentie T1-T2; leren T1 staat succes in T2 niet in de weg (Cummins, Garcia-Kleifgen)

26 Taal en onderwijs Indien tweetalig model: scheiding van taalgroepen en compartimentalisering van talen = contraproductief en tegennatuurlijk Meertaligheid is meer dan talen als discrete onafhankelijk van elkaar functionerende entiteiten Realiteit van jongeren is translanguaging (Canagarajah; Creese & Blackledge)

27 Taal en onderwijs Pleidooi voor functioneel veeltalig leren op school Meertalige repertoires van leerlingen benutten, in de mainstream klas, om de kansen tot ontsluiten van kennis, om kansen om kennis te construeren te vergroten Repertoires van kinderen benutten als didactisch kapitaal Positieve impact op: Zelfbeeld, welbevinden van leerlingen (psychosociaal) Beeldvorming en verwachtingen van leerkrachten T2 leren

28 TAAL EN OUDERS Misvatting dat ouders niet bezorgd zouden zijn om: Schoolsucces van hun kinderen Kennis van het Nederlands voor schoolsucces Ouders hebben een functioneel/rationeel perspectief EN een emotioneel/identificatie perspectief

29 TAAL EN OUDERS COMMUNICATIE staat centraal Motivatie Betrokkenheid Samen kinderen ondersteunen Ook positieve boodschappen Niet altijd in een hiërarchische relatie Niet in een register dat mensen niet begrijpen De variëteit is dan in principe ondergeschikt

30 TAAL EN OUDERS Niet verplichten tot Nederlands aan schoolpoort of thuis Schrikt af, duwt weg Maakt onzeker Leidt tot minder communicatie Met kinderen thuis Met school Wel stimuleren Bvb. ouders in interactie Maar ook dat vanuit een meertalig perspectief

31 Gent, 25/02/2011 De angst voor de meertalige homo sapiens Piet Van Avermaet Universiteit Gent Sint-Pietersnieuwstraat Gent