Meertaligheid Als Realiteit op School (MARS)

Transcriptie

1 Meertaligheid Als Realiteit op School (MARS) Studiedag 19 oktober 2016 Promotoren: Onderzoekers: Prof. Dr. Piet Van Avermaet (UGent) Prof. Dr. Mieke Van Houtte (UGent) Prof. Dr. Stef Slembrouck (UGent) Prof. Dr. Piet Van de Craen (VUB) Prof. Dr. Orhan Agirdag (UvA) Prof. Dr. Esli Struys (VUB) Lilith Van Biesen (VUB) Fauve De Backer (UGent)

2 Programma 1) Inleiding 2) MARS-resultaten 3) Wat leert ander onderzoek? 4) Aanbevelingen 5) Conclusie 2

3 1. Inleiding 3

4 1. Inleiding Iedereen zit met vragen: Hoe ga ik om met de meertalige realiteit in de les? Verbieden? Functioneel benutten? Onderwijzen? Wat betekent verbieden/benutten voor leerlingen/cursisten: cognitief, socio-emotioneel? Wat adviseer ik aan anderstaligen mbt tot hun MT buiten de les? Wat adviseer ik aan anderstaligen mbt tot hun communicatie thuis, met kinderen, vrienden, buiten de les? 4

5 1. Inleiding MEERTALIGHEID: Koepelbegrip Term dekt vele ladingen Term wordt vaak eng geïnterpreteerd Tweetalig onderwijs (vele vormen) Language awareness CLIL Functioneel meertalig leren

6 1. Inleiding Onderwijsachterstanden van leerlingen worden vaak gelinkt aan hun talige achtergrond & (thuis-)taal wordt gezien als verklarende factor voor onderwijsproblemen MARS 6

7 1. Inleiding 1. Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? 2. Hoe kunnen we meertaligheid op een verfijndere manier meten? 3. Wat zijn bijkomende aanbevelingen voor wat betreft meertaligheid in onderwijs 7

8 1. Inleiding Mixed-method onderzoek (BaO en SO) Kwantitatief (secundaire analyses op VALIDIV data. Enkel data BaO): 4de leerjaar 67 vestigingsplaatsen (Bru, Gent, Mijn) 1727 leerlingen waarvan 1068 MT Kwalitatief (data SO en BaO): Klasobservaties in 12 scholen Interviews met leerkrachten uit 30 scholen Focusgroepen & taalpaspoorten met 100 leerlingen uit 12 scholen Interviews met directies uit 12 scholen 8

9 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Onderwijsprestaties: Motivatie is volgens leerkrachten doorslaggevend Leerlingen die in zichzelf geloven scoren beter Leerkrachten en directies zien taalvaardigheid Nederlands en/of een andere thuistaal als verklaring voor lage(re) onderwijsprestaties Leerlingen vinden zichzelf goed in Nederlands Leerlingen schrijven en lezen liefst in het Nederlands 9

10 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Met wie spreken leerlingen welke taal? Binnen het gezin Altijd Ned Meestal Ned Soms Ned, soms AT Meestal AT Altijd AT Buiten het gezin Weinig meertalige leerkrachten op school Andere talen zijn toegelaten voor anderstalige nieuwkomers of kleuters Nederlands wordt sterk met school geassocieerd Papa Mama Broers/zussen 10

11

12 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Waar spreken leerlingen welke taal Prestaties in samenhang met taalgebruik op de speelplaats Altijd een andere taal (1) Meestal een andere taal (2) Soms Nederlands, soms een andere taal (3) Meestal Nederlands (4) Altijd Nederlands (5) Bruto BL MT lln Netto BL MT lln Altijd een andere taal (1) Meestal een andere taal (2) Soms Nederlands, soms een andere taal (3) Meestal Nederlands (4) Altijd Nederlands (5) Bruto WO MT lln Netto WO MT lln Voor Begrijpend Lezen Voor Wereldoriëntatie 12

13 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Andere talen 40 Nederlands Dromen Denken Geheim Boos Rekenen Dieren 13

14 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Welke taal spreken leerlingen? Wisselen van taal wordt gezien als symptoom van slecht taalinzicht Leerlingen wisselen onbewust van taal Leerkrachten reageren anders op een Vlaams dialect dan op andere talen dan het Nederlands Leerkrachten zien een verschil in nut tussen talen Er zijn geen verschillen in prestaties tussen leerlingen die thuis prestigetalen spreken en leerlingen die niet-prestigetalen spreken 14

15 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Geletterdheid en mediagebruik Prestaties in samenhang met tv kijken in het Nederlands Elke dag (1) Elke week (2) Elke maand (3) Minder dan één keer per maand (4) Nooit (5) Bruto BL MT lln Netto BL MT lln Elke dag (1) Elke week (2) Elke maand (3) Minder dan één keer per maand (4) Nooit (5) Bruto WO MT lln Netto WO MT lln Voor Begrijpend Lezen Voor Wereldoriëntatie 15

16 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Hoe leerkrachten en leerlingen kijken naar en omgaan met meertaligheid Er is angst bij leerkrachten en directies dat meertaligheid toelaten op school ten koste gaat van het Nederlands en zal leiden tot controleverlies en kliekjesvorming Kennis over meertaligheid bij leerkrachten en directies is beperkt Meertalige leerkrachten worden gezien als een troef voor de school 16

17 2. MARS-resultaten: Hoe ziet de meertalige realiteit in Vlaamse scholen eruit? Hoe leerkrachten en leerlingen kijken naar en omgaan met meertaligheid Prestaties in samenhang met de stelling: Mijn leerkrachten vinden alleen Nederlands belangrijk ,2 45,8 57,6 59,0 52,0 54,8 61,4 63,4 62,0 55, BL WO Helemaal akkoord (1) Akkoord (2) Tussenin (3) Niet akkoord (4) Helemaal niet akkoord (5) 17

18 2. MARS-resultaten: Hoe kunnen we meertaligheid op een verfijndere manier meten? Meertalige realiteit toont complexiteit van het taalgebruik van (meertalige) leerlingen Taalgebruik meten = afhankelijk van het doel van de meting: Meting voor grootschalig onderzoek Meting voor specifieke doeleinden 18

19 2. MARS-resultaten: Hoe kunnen we meertaligheid op een verfijndere manier meten? Meting voor specifieke doeleinden Korte vragenlijst Vragen: Hoe goed lees jij Nederlands? Welke andere taal ken jij naast het Nederlands best? Hoe goed begrijp jij die taal? Welke taal spreek jij met de ene ouder? Welke taal spreek jij met de andere ouder? Welke taal spreek jij op de speelplaats? Continuüm Leerlingen bevragen Didactische activiteit Vorm kan variëren Voor alle leerlingen Breed evalueren van de taalvaardigheid 19

20 2. MARS-resultaten: Hoe kunnen we meertaligheid op een verfijndere manier meten? Didactische activiteit bijvoorbeeld taalpaspoort 20

21 3. Wat leert ander onderzoek? Thuistaalproject: Geen negatief effect op leren schoolse taalvaardigheid Nederlands Geen negatief effect op leren in het algemeen Positief effect op zelfvertrouwen Validiv-project: In context van open meertalig beleid voelen alle leerlingen zich beter thuis (en zeker ook de meertalige leerlingen) Positief effect op gemengde vriendschapsrelaties Positief effect op percepties van leerkrachten E-validiv (meertalige tool) overwegend gebruik Nederlands; switches naar ET is functioneel (bvb betekenis word op te zoeken of te checken) 68% van interactietijd blijft Nederlands. Van de 32% in de thuistaal is 21% taakinhoud, 42% taak management, 27% off task, 10% rest Turks wordt evenzeer als Ned - ingezet voor uitwisseling van betekenissen in een schools kader als in een peer kader 21

22 3. Wat leert ander onderzoek? In open beleid zijn leerkrachten zich meer bewust van interactionele dynamieken van lln en kunnen ze meer mogelijkheden creëren om in een krachtige leeromgeving meertaligheid te laten benutten in functie van leren en ze kunnen hierin een positievere mediërende rol opnemen In scholen met streng eentalig beleid of met vaag beleid zie je worsteling bij leerkrachten of directies. 22

23 4. Aanbevelingen Beleidsniveau: Expliciete en actieve bijdrage in paradigma-omslag over MT en diversiteit: van probleem naar meerwaarde (cognitief en niet-cognitief) via: Eigen beleidsdiscours Scholen stimuleren tot maken van diversiteitbeleidsplan (daarin geïntegreerd taalbeleidsplan) Kwaliteitscriteria bij doorlichting inspectie (is vragende partij) Kader aanreiken om middelen efficiënt in te zetten Middelen voorzien en/of stimulansen geven voor professionalisering van scholen en schoolactoren Meer aandacht in de lerarenopleiding: kennis en vaardigheid MT, taalverwervingsprocessen en diversiteit integreren in de (conceptuele) leerlijnen van het curriculum Onderzoek de mismatch in verwachtingen tussen verschillende actoren 23

24 4. Aanbevelingen Mesoniveau (e.g. PBD s, CLB s, ): Positief discours over MT: dat MT en NT2 elkaar niet in de weg moeten staan Professionalisering van middenkader Inzetten op coachen van scholen rond MT en diversiteitsbeleid 24

25 4. Aanbevelingen Schoolniveau: Omslag in het denken over meertaligheid Ontwikkelen van een krachtig taalbeleid (als onderdeel van een diversiteitsbeleid) Vanuit een positieve houding duidelijke afspraken maken met ouders, leerlingen en leerkrachten over de plaats van MT op school/speelplaats Een klimaat op school dat uitgaat van meertaligheid als meerwaarde: Cognitief (leren) Niet cognitief: motivatie, zelfvertrouwen, welbevinden, identiteit Meertaligheid zichtbaar maken en in kaart brengen 25

26 4. Aanbevelingen Klasniveau: Vanuit een positieve houding duidelijke afspraken maken met leerlingen en leerkrachten over de plaats van MT op school: speelplaats en klas Een klimaat in de klas dat uitgaat van meertaligheid als meerwaarde: Cognitief (leren) Niet cognitief: motivatie, zelfvertrouwen, welbevinden, identiteit Didactische activiteiten (vb taalpaspoorten): MT in kaart brengen MT sensibilisering MT beschouwing Meertaligheid als didactisch kapitaal benutten (FML) in de klas 26

27 5. Conclusie: Nieuwe ingrediënten, nieuwe recepten Nederlands is belangrijk om in een samenleving (en in onderwijs) te functioneren, maar we moeten nadenken over de meest zinvolle weg daar naar toe. Sociale inclusie en onderwijssucces mag men niet als gerealiseerd beschouwen na een taalbad of enkele remediëringslessen. Het is een voortdurend, complex, dynamisch proces. Het is nooit af en verschillend voor elk individu We moeten ook nadenken over de plaats die we geven aan de meertalige realiteiten van kinderen en buurten, want in het proces van sociale participatie en de opbouw van sociale netwerken ontwikkelen taalgebruik en taal zich (en dus ook het Nederlands) Een beleid waarin de meertalige repertoires van elk kind als kracht voor leren EN voor sociale inclusie worden gebruikt. Meertaligheid als didactisch kapitaal, dus.

28 Bedankt! Promotoren: Onderzoekers: Prof. Dr. Piet Van Avermaet (UGent) Prof. Dr. Mieke Van Houtte (UGent) Prof. Dr. Stef Slembrouck (UGent) Prof. Dr. Piet Van de Craen (VUB) Prof. Dr. Orhan Agirdag (UvA) Prof. Dr. Esli Struys (VUB) Lilith Van Biesen (VUB) Fauve De Backer (UGent) 28

29 To reject a child s language in the school is to reject the child. When the message, implicit or explicit, communicated to children in the school is Leave your language and culture at the schoolhouse door, children also leave a central part of who they are - their identities - at the schoolhouse door. When they feel this rejection, they are much less likely to participate actively and confidently in classroom instruction (Cummins, 2001, p. 19).

30 3. Wat leert ander onderzoek? Resultaten: Survey oprit 14-project (Pulinx et al. 2013) Stelling % (Vol. ) akkoord Anderstalige leerlingen zouden op school onderling geen vreemde taal mogen spreken. De belangrijkste reden van de schoolachterstand van anderstalige leerlingen is hun gebrekkige kennis van het Nederlands. De schoolbibliotheek (klasbibliotheek, mediatheek) dient ook boeken te bevatten in de moedertaal van de leerlingen. Anderstalige leerlingen moeten op school ook de mogelijkheid krijgen hun moedertaal te leren. Door op school ook de eigen moedertaal te spreken, leren anderstalige leerlingen onvoldoende Nederlands. Anderstalige leerlingen moeten ook reguliere vakken aangeboden krijgen in hun moedertaal. Het is belangrijker dat anderstalige leerlingen goed Nederlands leren dan de kennis van de eigen moedertaal te behouden. Het is in het belang van de anderstalige leerlingen als er straffen worden toegekend voor het spreken van de moedertaal op school. 77.3% 78.2% 12.8% 6.8% 72.1% 3.2% 44.7% 29.1% 30

31 3. Wat leert ander onderzoek? OPRIT 14 project (Pulinx et al., 2013) 5,00 4,50 4,00 ts n e3,50 d S tu 3,00 in st 2,50 T ru 2,00 1,50 1,00 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50 5,00 Monolingualism 31