INHOUDSOPGAVE JAARSTUKKEN

Transcriptie

1 6 7

2

3 3 INHOUDSOPGAVE JAARSTUKKEN 1 Inleiding 1 Verslag burgemeester en wethouders 6 2 Inleiding/voorwoord 7 3 Jaarrekening in één oogopslag 8 4 Kerngegevens 10 2 Jaarverslag 1 De programmaverantwoording inclusief toelichting 12 2 Overzicht Algemene Dekkingsmiddelen 25 3 Paragrafen 28 1 Lokale heffingen 2 Weerstandsvermogen 3 Onderhoud kapitaalgoederen 4 Financiering 5 Bedrijfsvoering 6 Verbonden partijen 7 Grondbeleid 3 Jaarrekening 1 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 51 2 Balans 54 3 Programmarekening 56 4 Kasstroomoverzicht 57 5 Toelichting op de balans 58 6 Overzicht aanwendig onvoorzien 65 7 Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves 66 8 Overzicht incidentele baten en lasten 68 9 Analyse van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en de 70 programmarekening 10 Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Accountantsverklaring Vaststellingsbesluit Gemeenteraad Uitvoeringsinformatie 1 Overzicht kapitaallasten Lijst van verbonden partijen Onderhanden werk inzake grondexploitatie Vaststellingsbesluit burgemeester en wethouders SISA Bijlagen 1 Indicatoren 2 Bevindingen

4 4

5 5 ALGEMEEN

6 6 1.1 Verslag van burgemeester en wethouders Geachte raad, Hierbij bieden wij u de jaarrekening over het jaar 2007 aan op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Voornoemd besluit is van kracht geworden met ingang van het begrotingsjaar In afwijking hebben wij u ook voor het jaar 2003 reeds een jaarrekening aangeboden welke in opzet voldeed aan de nieuwe voorschriften. Hierbij is destijds gesteld dat het gekozen model als een groeimodel moet worden gezien. Voor u ligt nu de jaarrekening voor het jaar Hierbij is als basis genomen het gekozen jaarrekening model en de begroting voor dat jaar. Geprobeerd is weer een stapje te zetten tot verdere vervolmaking van de jaarrekening, analyses en toelichtingen. Bij de programmatoelichting is uitgangspunt geweest de kaderstelling in de begroting Getracht is aan te geven of aan de gestelde doelen in de vermelde kaders is voldaan. Het model bestaat weer uit een jaarverslag en jaarrekening in een boekwerkje en de bijlagen. Ook zijn weer de verplichte paragrafen opgenomen. Voor het jaar 2008 zal worden getracht het model van het Management Informatie Systeem te gebruiken. Dit model zal ook door de andere Middelsee gemeenten worden toegepast. Wij hopen dat wij uw raad middels dit verslag in staat stellen de controlerende functie in het duale bestel op voldoende wijze uit te kunnen voeren. Burgemeester en wethouders van Ferwerderadiel, mr. R.M. Kammer de secretaris mr. W. van den Berg, de burgemeester

7 7 1.2 Inleiding voorwoord Door de Wet dualisering gemeentebestuur en de aanpassingen in de Gemeentewet is gewaarborgd dat de veranderende regelgeving in de bestuurspraktijk zijn beslag krijgt. Ook voor de financiële functie werkt deze veranderende regelgeving door. Per 17 januari 2003 is het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) van kracht met als ingangsdatum het begrotingsjaar De reden voor invoering is onder andere geweest de bestaande bestuurspraktijk waarbij het voor raadsleden haast ondoenlijk was om uit de gepresenteerde cijferbrij te komen. De budgetcyclus werd meer en meer voer voor specialisten. Bij de gekozen oplossingen behoren voorschriften, die geënt zijn op de bestuurspraktijk met als doel een duidelijk onderscheid voor die geleding, die gebruik maakt van de diverse onderdelen, de hoofdlijnen voor de raad, het bedrijfseconomisch effect voor het college en de verfijningen voor de budgethouders. Het item "iedere doelgroep zijn eigen informatie/documenten" komt in de nieuwe voorschriften tot uitdrukking. De taken van de raad, het college en externen vragen om verschillende documenten, die zijn toegesneden op de functie waarvoor de documenten worden gebruikt. Standaard wordt daarvoor het volgende overzicht gehanteerd. Relatie documenten, functies en actoren Actor Jaarwerkfunctie Document Raad Allocatie Programma-rekening Autorisatie Programma-rekening Controle Programma-jaarwerk Jaarverslag/jaarrekening College Beheertechnisch Productenrealisatie Bedrijfseconomisch Productenrealisatie Verantwoording Jaarstukken BZK/CBS/Toezicht/EU Vergelijkbaarheid Functionele weergave (IV3) Categorale weergave (IV3) Verdelingsmatrix (IV3)

8 8 1.3 Rekening in één oogopslag (x 1.000,-) BALANS 31 december 31 december Vaste activa Vlottende activa Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Vlottende passiva Kerngegevens (x 1.000,-) Ultimo Exploitatie-omzet ,7 - Boekwaarde investeringen ,7 - Onderhanden werk grondexploitaties 517,1 - Algemene reserves 1.829,9 - Bestemmingsreserves 2.413,5 - Egalisatiereserves 1.268,1 - Voorzieningen 1.257,8 - Geldlening o/g 9.303,5 - Formatie (incl. B&W) 58,9 - Algemene uitkering + gemeentelijke belastingen (OZB + woonforensenbelasting) 9.172,6 Exploitatieoverzicht naar programma's De gemeentelijke jaarrekening is ingedeeld in 10 programma's. Exploitatieresultaat per programma (x 1.000,- ) Lasten Baten Expl. res 1 Bestuur 2.275,2 100, ,6-2 Veiligheid 435,3 0,2 435,1-3 Verkeer en openbare ruimte 1.356,9 72, ,5-4 Lokale economie 121,7 250,3 128,6 5 Onderwijs 2.260, , ,4-6 Cultuur, Recreatie en Sport 1.697,6 203, ,0-7 Werk en Inkomen 3.505, ,9 593,9-8 Welzijn en zorg 1.885,8 237, ,6-9 Milieu 1.660, ,6 121,3-10 Bouwen aan ruimte 618,1 308,0 310, , , ,0- Gerealiseerde alg. dekkingsmiddelen + onvoorzien , ,5 Gerealiseerde resultaat voor bestemming , ,2 417,5- Toevoegingen of onttrekkingen aan reserves 419, ,5 975,1 Gerealiseerde resultaat na bestemming , ,7 557,6

9 9 (x 1.000,-) Lasten 2007 Het totaal van de lasten bedraagt ,7 Dit bedrag is als volgt opgebouwd ( x 1.000,-) - Salarissen en sociale lasten 1.276,4 8,1% - Personeel van derden 135,6 0,9% - Energie 66,1 0,4% - Duurzame goederen 259,1 1,6% - Overige goederen en diensten 2.515,3 15,9% - Inkomensoverdrachten 6.739,7 42,6% - Kredietverlening en deelnemingen 0,0 0,0% - Kapitaallasten 1.164,9 7,4% - Doorberekening kostenplaatsen 3.218,9 20,4% - Toevoegingen voorzieningen 441,5 2,8% - Totaal ,6 100,0% 7% 20% Lasten % 0% 0% 3% 8% 1% 2% 16% Sal pers derden energie kred.deeln duurz goed ov g&dnst ink ovdr Kap lst App kst Niet deelb. Baten 2007 Het totaal van de baten bedraagt ,2 Dit bedrag is als volgt opgebouwd (x 1.000,-) - Algemene uitkering 7.791,1 50,6% - Belastingen 1.381,6 9,0% - Huren en pachten 162,0 1,1% - Beschikking reserves 1.394,5 9,1% - Overdrachten v/h rijk 3.570,6 23,2% - Overige inkomensoverdrachten 0,3 0,0% - Overige goederen en diensten 341,8 2,2% - Duurzame goederen 192,7 1,3% 1% 12% 12% 3% Baten % 0% 2% 65% Totaal ,2 100,0% AU Bel. Hur/pach Reserv. ink overdr ov g&dnst Duurz goed Diversen

10 Kerngegevens Omschrijving Gegevens Gegevens 31 december december 2007 A SOCIALE STRUCTUUR Aantal inwoners waarvan: van 0 t/m 3 jaar van 4 t/m 16 jaar van 17 t/m 64 jaar van 65 jaar en ouder Aantal periodieke bijstandsgerechtigden waarvan: personen < 65 jaar personen > 65 jaar 4 2 Aantal uitkeringsgerechtigden ingevolge de WWB BBZ IOAW IOAZ Aantal tewerkgestelden in sociale werkgemeenschappen B FYSIEKE STRUCTUUR Oppervlakte gemeente (in ha) waarvan: binnenwater/oppervlakte land (in ha) buitenwater (in ha) Aantal woonruimtes (in eenheden) Aantal woningen (in eenheden) Lengte van wegen (in km) waarvan: Wegen buiten de bebouwde kom (in km) Wegen binnen de bebouwde kom (in km) Lengte van de recreatieve fiets-, ruiter en wandelpaden (in km) 12,5 12,5 Lengte van waterwegen (in km) Aantal m2 openbaar groen (in ha) 26,3 26,3 C FINANCIËLE STRUCTUUR Omschrijving totaal per inwoner totaal per inwoner 31 december december 2007 Exploitatie uitgaven Opbrengst belastingen Algemene uitkering Boekwaarde geactiveerde kapitaaluitgaven Eigen financieringsmiddelen Vaste schuld

11 11 JAARVERSLAG

12 De programmaverantwoording inclusief toelichting Analyse van het resultaat De jaarrekening over het verslagjaar sluit met een batig saldo van ,- tegenover een eveneens batig saldo van ,- over het vorige verslagjaar. De totstandkoming van dit batig saldo kan globaal als volgt worden geanalyseerd: afgerond op programma voordelig nadelig Bestuur Veiligheid 2 3 Verkeer en openbare ruimte Lokale economie 4 86 Onderwijs 5 27 Cultuur/recreatie en sport Sociale zaken 7/8 484 Milieu 9 54 Bouwen en wonen Algemene dekkingsmiddelen nvt 605 Per saldo voordelig Voor een uitgebreide analyse van het resultaat verwijzen wij naar de analyse van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en de programmarekening. (vanaf pagina 70)

13 13 Programma 01 BESTUUR Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Inrichting van een voor de inwoners zo optimaal mogelijk beleid op een veelheid van terreinen. Doel: een vitale (plattelands) gemeente, met handhaving en zo mogelijk verbetering van de leefbaarheid in zo breed mogelijke zin in alle kernen en op het platteland. Middelen: o.a. interactieve communicatie met de burger en organisaties in de gemeente, dorpsgericht werken, subsidiëring van verenigingen, in stand houden dan wel verbeteren basisvoorzieningen in de dorpen, goede dienstverlening - steeds meer ook digitaal - op het gemeentehuis. In het kader van de dualisering stelt de raad de hoofdkaders of items (raadsprogramma), het college stelt hierna een uitvoeringspuntenlijst vast. De raad controleert tussentijds en achteraf of de gestelde doelen zijn bereikt en hoe (rechtmatig en doelmatig), bij begrotingsbehandeling, rekeningbehandeling en andere tussentijdse rapportages. Tenslotte is van belang dat de gemeente een aantal wettelijke (dienstverlenende) taken uitvoert op het gebied van o.m. de Wet Openbaarheid van Bestuur, burgerzaken en verkiezingen. Algemene doelstelling Raadsprogramma en collegeuitvoeringspuntenlijst uitvoeren, samenwerking Middelsee (bedrijfsvoering) intensiveren, ook gezamenlijk beleid initiëren op diverse beleidsterreinen. Bestaande beleidskaders Diverse beleidsnotities, raadsprogramma, Middelsee-convenant Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Behoudens een aantal permanente processen uit eerdere raads- en collegeprogramma's is thans in uitvoering het raadsprogramma alsmede het B&W uitvoeringspuntenplan , geënt op het raadsprogramma. De samenwerking in Middelsee is geïntensiveerd d.m.v. een afgesloten convenant Middelsee (bestuur) in 2007, alsmede een jaarprogramma 2007/2008 (uitvoering en beleid). Het gaat om 8 projectplannen: P&O, ICT, Onderwijs, Beheer Openbare Ruimte, Bundeling (delen van) de ambtelijke organisatie, Sport, Gebiedsgerichtbeleid Middelsee en Planning & Control. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 ( aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 233, ( aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 243, ( aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 251,79 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Samenwerking Projectorganisatie Middelsee uitgebouwd, raads- en collegeconferenties, Middelseeconferenties jaarprogramma 2007, met als speerpunten handhaving fysieke leefomgeving, ICT (voorhoedegemeenten) in samenwerking met bureau EGEM, Personeel en Organisatie en buitendiensten gemeentewerken, gebiedsgericht beleid en bundeling van delen van de ambtelijke organisaties. Uitvoering van het raads- en collegeuitvoeringspuntenplan In 2007 is vervolg gegeven aan de uitvoering van deze programma's. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming Overig In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 001 Bestuursorganen 002 Bestuursondersteuning college van B&W 003 Burgerzaken 004 Baten secretarieleges burgerzaken 005 Bestuurlijke samenwerking 006 Bestuursondersteuning raad / rekenkamerfunctie

14 14 Programma 02 VEILIGHEID Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Het is van groot belang dat de burgers een gevoel van veiligheid hebben. De zorg daarvoor heeft daarom zowel in preventieve als in repressieve zin hoge prioriteit. Het gemeentelijk veiligheidsbeleid kent een vijftal schakels. Door pro-actie worden structurele oorzaken van onveiligheid weggenomen. Met preventie worden directe oorzaken van onveiligheid voorkomen of de gevolgen ervan beperkt. Door middel van preparatie zijn de hulpdiensten goed voorbereid en beschikken zij over adequaat materiaal. Repressie is het snel, adequaat en professioneel ingrijpen als het er werkelijk op aan komt. Nadat de acute hulpverlening achter de rug is, staan opvang en nazorg centraal. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Rampenplan met de diverse deelplannen Overige rampenplannen Convenant Brandpreventiebureau N.W. Friesland (gebruiksvergunningen) Huidige situatie Wat hebben we bereikt? In 2006 is het gemeentelijk Rampenplan geactualiseerd. Gelet op de voorgestelde nieuwe structuur m.b.t. het veiligheidsbeleid - een wetswijziging waarin de verantwoordelijkheden op andere wijze worden gedefinieerd - is het niet meer opportuun aan het vastgestelde Rampenplan te sleutelen. De diverse deelprocessen worden overigens wel regelmatig geactualiseerd. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 ( aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 49, ( aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 46, ( aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 40,82 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Rampenbestrijding In het verslagjaar zijn geen veranderingen opgetreden in het in 2005 vastgestelde rampenplan en de draaiboeken. De voorbereidingen voor integraal veiligheidsbeleid hebben geleid tot een concept Nota Integraal Veiligheidsbeleid. Helaas is het in 2007 niet gelukt dit proces af te ronden. Nog dit jaar zal het proces wel worden afgerond. Wel is het zo dat bijv. de politie het conceptbeleid al heeft meegenomen bij het vaststellen van het jaarplan. Tenslotte heeft in 2007 een evaluatie plaatsgevonden m.b.t. de paardenreddingsactie. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 120 Brandweer en rampenbestrijding 140 Openbare orde en veiligheid

15 15 Programma 03 Inhoud programma VERKEER EN OPENBARE RUIMTE Wat verstaan we onder dit programma? Ferwerderadiel is een gemeente met een aantrekkelijke openbare ruimte. Naast wegen, straten en pleinen in de bebouwde kom omvat de openbare ruimte in principe ook de begraafplaatsen, de sportterreinen en grote delen van het landelijk gebied. In het onderhoud van wegen wordt het aspect verkeersveiligheid integraal meegenomen. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Beleidsplan verkeersveiligheid 1e en 2e fase Duurzaam veilig Diverse beleidsnota's Beheersplan onderhoud wegen G.V.V.P. Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Het bevorderen van een veilig gebruik van wegen en straten en een goede ontsluiting van de gemeente. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007(aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 134, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 126, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 151,29 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Wegen en straten De voorgenomen werkzaamheden zijn grotendeels volgens het wegenbeheersplan uitgevoerd. Er moest ,- minder worden uitgegeven. Gladheidsbestrijding De inzet t.g.v. winterse weersomstandigheden is over het gehele jaar genomen normaal geweest. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 210 Wegen, straten en pleinen 211 Verkeersmaatregelen te land 221 Waterwegen en kades

16 16 Programma 04 LOKALE ECONOMIE Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Een werkloosheidsgraad die onder het landelijk gemiddelde ligt. Daarnaast een redelijke spreiding van de werkzame sectoren binnen de gemeente waarbinnen zich veel aan de agrarische sector gerelateerde bedrijven bevinden. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Het handhaven, differentiëren en uitbreiden van de bestaande economische structuur van de gemeente. Bestaande werkgelegenheid in stand houden en nieuwe werkgelegenheid bevorderen. Prestaties en kengetallen Het batig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 18, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) -/- 5, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 13,79 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Bedrijvencontacten In het jaar 2007 zijn 7 bedrijfsbezoeken afgelegd door (een delegatie van) ons college en de bedrijvencontactenfunctionaris. Voor 2008 is de planning zodanig dat het aantal bezoeken zal toe nemen. Uit de praktijk blijkt dat de bezochte ondernemers het als prettig ervaren om op informele wijze met het college van gedachten te kunnen wisselen. Daarnaast is er regelmatig contact met de verschillende ondernemersverenigingen. Ook de Adviesgroep Economische Zaken (AEZ) houdt zich actief bezig met het bevorderen van de saamhorigheid en de lokale economie. Een meer actieve houding van de ondernemersverenigingen heeft de frequentie van overleg en het beoogde resultaat verhoogd. Dit heeft tot doel de werkgelegenheid en de omstandigheden voor ondernemers in ieder geval op niveau te houden en waar mogelijk uit te breiden dan wel te verbeteren. Bedrijvenverzamelgebouw Ook in 2007 hebben er enkele wisselingen plaatsgevonden in de verhuurde bedrijfsunits. Momenteel zijn de units verhuurd. Bedrijventerreinen Op het bedrijventerrein Nieuweweg in Marrum zijn nog diverse kavels beschikbaar voor verkoop. De kavels van het industrieterrein Hegebeintumerdyk in Ferwert zijn deels verkocht. Er zijn nog drie kavels vrij. De planologische procedure voor het industrieterrein in Burdaard loopt nog. De verwachting is dat dit in 2008 succesvol wordt afgerond en er diverse kavels verkocht gaan worden. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 310 Handel en ambacht 320 Industrie 330 Nutsbedrijven 341 Overige agrarische zaken, jacht en visserij

17 17 Programma 05 ONDERWIJS Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Gestreefd wordt om schooluitval te voorkomen en zoveel mogelijk kinderen een startkwalificatie te laten behalen. Daarbij is een brede kennis en vorming van belang. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Onderzoek "Naar school in Ferwerderadiel" (2002) Verordening voorziening huisvesting onderwijs (2006) Meerjaren onderhoudsplan schoolgebouwen (2003) Onderwijshuisvestingsprogramma (jaarlijks) Verordening leerlingenvervoer (2006) Overeenkomst met de gemeente Leeuwarden m.b.t. uitvoering van de leerplicht Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Voor zowel het openbaar als het bijzonder onderwijs het in stand houden en versterken van het bestaande onderwijsaanbod. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 103, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 103, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 103,51 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Algemeen In 2007 is een meerjaren onderhoudsplan gemaakt voor de schoolgebouwen in Ferwerderadiel. Dit plan laat zien dat jaarlijks gemiddeld ,- nodig is om de komende tien jaar alle voorkomende werkzaamheden uit te kunnen voeren. Openbaar Onderwijs Gedurende het jaar 2007 is een intensief traject doorlopen in verband met de verzelfstandiging van het openbaar primair onderwijs in de Middelsee gemeenten. Het onderzoek naar de verzelfstandiging heeft geresulteerd in het rapport "De handen ineen". Op basis van dit rapport heeft de gemeenteraad in november besloten tot verzelfstandiging over te gaan en daarmee het bevoegd gezag over te dragen aan een nieuw op te richten stichting. Bijzonder Onderwijs In de scholen voor het bijzonder onderwijs is onderhoud gepleegd. Daarnaast is een start gemaakt met de voorbereiding van een nieuw te bouwen school in Burdaard. Intergemeentelijke samenwerking Ten behoeve van het openbaar onderwijs in de Middelsee gemeenten is in november 2003 een onderwijsbureau ingericht. De positie van het onderwijsbureau maakt deel uit van het onderzoek naar de verzelfstandiging van het openbaar primair onderwijs. Onderwijsbeleid In 2007 is evenals voorgaande jaren in samenwerking met de gemeenten Dongeradeel, Kollumerland, Dantumadeel en de coördinatiegroep WSNS (Weer Samen Naar School) een dag georganiseerd voor alle leerkrachten in het basisonderwijs. Onder leiding van dr K. Vernooy werden workshops verzorgd over de kwaliteit van het leesonderwijs. Aan de onderwijsbegeleidingsdienst is een budgetsubsidie verstrekt ten behoeve van uren voor onderwijsbegeleiding en leerlingenzorg. Daarnaast is aan de scholen subsidie verstrekt voor inzet van schoolmaatschappelijk werk. Leerlingenvervoer Door het toepassen van begeleiding bij het openbaar vervoer is het aantal leerlingen dat met de taxi wordt vervoerd verminderd evenals de kosten. Leerplicht De uitvoering van de leerplichttaken vindt grotendeels plaats door de gemeente Leeuwarden. Met de gemeente Leeuwarden is hiervoor een overeenkomst gesloten. De overige Middelsee-gemeenten hebben een soortgelijke overeenkomst gesloten met de gemeente Leeuwarden. De administratieve taak wordt nog zelfstandig door onze gemeente uitgevoerd.

18 18 Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 420 Openbaar onderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 421 Openbaar onderwijs, onderwijshuisvesting 422 Bijzonder onderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 423 Bijzonder onderwijs, onderwijshuisvesting 443 Bijzonder voortgezet onderwijs, onderwijshuisvesting 480 Gemeenschappelijke baten en lasten 482 Volwasseneneducatie

19 19 Programma 06 Inhoud programma CULTUUR, RECREATIE EN SPORT Wat verstaan we onder dit programma? Op de beleidsterreinen cultuur, recreatie en sport richt de gemeente zich in de eerste plaats op haar eigen inwoners. Zowel cultuur als (toeristische) recreatie worden echter ook ingezet om het toerisme in onze gemeente te bevorderen. Daarbij wordt de nadruk gelegd op cultuurliefhebber, rust- en ruimtezoekers. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Toeristisch Recreatief OntwikkelingsPlan (TROP) Ferwerderadiel 2004 t/m 2014 Subsidieverordening maatschappelijk en sociaal-cultureel welzijn Gemeenschappelijke regeling Breedtesportproject "GO-4 Sport" Nota accommodatiebeleid sportvoorzieningen Beliedsplan Frysk 2005 Huidige situatie Wat hebben we bereikt? In 2005 heeft de gemeenteraad besloten bij te dragen in het bevaarbaar maken van de Noordelijke Elfstedenvaarroute. Tevens is het Beliedsplan Frysk 2005 vastgesteld. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 140, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 167, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 158,30 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? In 2007 is het project "Toeristische Objectbewegwijzering" afgesloten. Vanuit de toeristische sector was de animo voor deelname groot. In 2007 is tevens een aanvang gemaakt met de uitvoering van het project "Infopanelen Zeedijk en Bankjes". Dit project wordt in 2008 afgesloten. In NOFA+-verband is samengewerkt wat betreft het Kampeerbeleid, waarbij o.a. een gezamenlijke voorlichtingsbijeenkomst is gehouden voor bestuurders. Het beleid zal in 2008 ter vaststelling aan de raad worden aangeboden. De positie van de Stichting voor Rekreaasje en Toerisme is in 2007 regelmatig onderwerp van discussie geweest, o.a. naar aanleiding van de evaluatie van het TROP. Deze discussie zal ongetwijfeld in 2008 een vervolg krijgen. In 2007 is tevens een aanvang gemaakt met het bevaarbaar maken van de Noordelijke Elfstedenvaarroude, middels het aanbesteden van het verhogen van de bruggen etc. In 2008 zullen de eerste fysieke resultaten zichtbaar worden. Met de VVV Lauwersland wordt gewerkt aan een businessplan. Met de diverse Stichtingen beheer sportvelden heeft in 2007 overleg plaatsgevonden over verlenging van het contract voor de komende vier jaar. In 2008 worden deze contracten vastgesteld. Het BOS-project en Go4Sport zijn in 2007 gecontinueerd en werpen vruchten af, in die zin dat het belang van "bewegen" in onze gemeente op de kaart is gezet. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 510 Openbaar bibliotheekwerk 511 Vormings- en ontwikkelingswerk 530 Sport 531 Groene sportvelden en terreinen 540 Kunst 541 Oudheidkunde / musea 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie 580 Overige recreatieve voorzieningen

20 20 Programma 07 WERK EN INKOMEN Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Het bevorderen van een gelijkwaardige deelname aan het maatschappelijk leven is een belangrijke gemeentelijke taak. In dit verband heeft de gemeente in de eerste plaats de wettelijke taak om uitvoering te geven aan een aantal sociale wetten, die een minimale inkomensvoorziening waarborgen. Algemene doelstelling In het sociale beleid van de gemeente als uitgangspunten nemen het op weg helpen van inwoners naar werk, het bestrijden van armoede en het verstrekken van bijstand en maatschappelijke diensten. Bestaande beleidskaders Beleidsplan WWB Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Diverse verordeningen WWB c.a. Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Diverse beleidsplannen WWB c.a. van de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Gemeenschappelijke regeling Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân Gemeenschappelijke regeling Sociale Werkvoorziening Oostergo (Oostergo Reïntegratie) Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Sinds 1 januari 2005 voert de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân de WWB en WVG voor onze gemeente uit. Door vaststelling van de begroting en jaarrekening en door vertegenwoordiging in het algemeen en dagelijks bestuur behoudt de gemeente invloed op het te voeren beleid ter zake. Dit laatste geldt tevens voor Oostergo Reïntegratie. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 64, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 92, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 50,08 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? De vraag of de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân het opgedragen takenpakket overeenkomstig de in de programmabegroting geformuleerde doelstellingen heeft behaald, kan pas worden beantwoord na ontvangst van het jaarverslag Dit jaarverslag wordt afzonderlijk in de gemeenteraad aan de orde gesteld. In het kader van de per 1 januari 2008 ingevoerde modernisering van de WSW is in 2007 een aanzet gegeven om het beleid ter zake gestalte te geven. Naar verwachting zullen nog voor de zomervakantie 2008 de eerste contouren van het nieuwe beleid zichtbaar worden. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 610 Inkomen 611 Werk 612 Inkomensvoorzieningen 614 Gemeentelijk minimabeleid

21 21 Programma 08 WELZIJN EN ZORG Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Het sociale gezicht van de gemeente wordt in belangrijke mate bepaald door de manier waarop zij het lokale beleid op het gebied van welzijn, gezondheid en maatschappelijke zorg heeft georganiseerd. Op het terrein van de zorg is de gemeente vooral regisseur of inkoper van diensten, die door verschillende organisaties aan de burger worden geleverd. In het vervolg zal dit programma in hoge mate worden bepaald door de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Nota jeugdbeleid Beleidsplan WMO Diverse verordeningen WMO Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 147, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 111, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 107,00 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Op 1 januari 2007 is de WMO formeel ingevoerd. Een deel van de uitvoering (de individuele voorzieningen) is opgedragen aan de Dienst Sozawe Noardwest Fryslân. Op basis van de jaarlijkse verantwoording aan de deelnemende gemeenten zal over deze uitvoering een oordeel kunnen worden gegeven. Verder is gemeentelijk druk gewerkt aan de totstandkoming van de diverse deelplannen. In 2007 is het beleidsplan dat betrekking heeft op Burgerparticipatie al vastgesteld. De overige beleidsplannen worden in 2008 in procedure gebracht, waarna met de implementatie kan worden begonnen. Voorts is in 2007 het Middelsee Sociaal Team met haar werkzaamheden begonnen. Een eerste evaluatie zal plaatsvinden aan de hand van het jaarverslag 2007 van het Sociaal Team. Ook is in 2007, wederom in Middelseeverband, een eerste aanzet gegeven voor het project Jong in Middelsee. Naar verwachting zullen in 2008 de eerste resultaten van samenwerking en samenhang wat betreft problematiek m.b.t. jeugdigen zichbaar worden. Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 620 Maatschappelijke zorg 621 Uitvoering Wet inburgering 622 WMO Huishoudelijke zorg 630 Sociaal cultureel werk 650 Kinderopvang 652 Voorzieningen gehandicapten 712 Verpleeginrichtingen 714 Openbare gezondheidszorg 715 Jeugdgezondheidszorg, uniform deel 716 Jeugdgezondheidszorg, maatwerk deel 724 Gemeentelijke graven

22 22 Programma 09 MILIEU Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Een duurzame woonomgeving nastreven met ruimte voor wonen en werken. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Milieubeleidsplan Bodembeheersplan Gemeentelijk rioleringsplan Bestuursovereenkomst samenwerking milieuhandhaving VROM plan Milieu uitvoeringsplan Milieu handhavingsplan Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Vermindering van de belasting van het milieu. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 32, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 16, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 20,38 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Diftar Door de raad is destijds besloten het Diftar-ophaalsysteem voor huishoudelijk afval niet in te voeren in onze gemeente. Wel heeft OMRIN in 2005 een container herkenningssysteem ingevoerd om 'zwarte' aanbieders te weren. Milieubeleidsplan Het milieubeleidsplan zal vervangen worden door een integraal VROM-plan, daar milieu en VRO onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het VROM plan is gereed en recent aan de raadscommissie voorgelegd. Leefomgeving Binnen de beschikbare middelen wordt getracht de kwaliteit van de leefomgeving te optimaliseren (riolering, bodem, dorpsvernieuwing, saneringen etc.). Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Overig Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 721 Afvalverwijdering en -verwerking 722 Riolering en waterzuivering 723 Milieubeheer 725 Baten reinigingsrechten en afvalstoffenheffing 726 Baten rioolrechten

23 23 Programma 10 BOUWEN AAN RUIMTE Inhoud programma Wat verstaan we onder dit programma? Binnen dit programma wordt de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente verantwoord. Algemene doelstelling Bestaande beleidskaders Woonplan Ferwerderadiel Structuurvisie Bestemmingsplannen en bouwverordening / gebruiksvergunningen Notitie 2de woningen Algemene Plaatselijke Verordening (onderdelen bijv. onttrekkingsvergunning) Welstandsnota, vigerend per 1 juli 2004 Notitie medegebruik hoge bouwwerken (voor antennes) Contingentering Streekplan der provincie Natura 2000 Huidige situatie Wat hebben we bereikt? Door middel van instrumenten 'ruimtelijke ordening' en 'volkshuisvesting' trachten het eigen karakter van de gemeente te behouden. Zorgdragen voor voldoende mogelijkheden voor woningbouw en industriële ontwikkeling. Prestaties en kengetallen Het nadelig saldo op dit programma ontwikkelt zich per inwoner als volgt: 2007 (aantal inwoners per 31 december 2007: 8865) 19, (aantal inwoners per 31 december 2006: 8894) 12, (aantal inwoners per 31 december 2005: 8976) 36,29 Maatregelen Wat hebben we daarvoor gedaan? Structuurvisie De structuurvisie is in 2004 vastgesteld. Bestemmingsplannen In 2007 is eerst en vooral gewerkt aan een moderne bestemmingsregeling voor de dorpen Blije, Ferwert, Marrum, Hallum en Burdaard, hetgeen vormt krijgt in het BSP Grote Dorpen. Inmiddels wordt de overleg- en inspraakfase doorlopen. Handhaving Voor het handhavingsbeleid in de gemeente is een beleidsnotitie opgesteld. De uitvoering is in mei 2007 in handen van het Handhavingsbureau gegeven. Welstandsbeleid Ten aanzien van het welstandsbeleid is een Welstandsbeleidsplan vastgesteld (voorjaar 2004). Woon- en werkklimaat Getracht wordt door middel van herstructurering, saneringen en nieuwbouw een pluriform woon- en werkklimaat te scheppen ten behoeve van alle doelgroepen.

24 24 Middelen Wat heeft het gekost? Baten en lasten programma Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging Lasten Baten Gerealiseerde resultaat voor bestemming Toevoeging/onttrekking aan reserves Gerealiseerde resultaat na bestemming Overig In dit programma zijn de volgende beleidsproducten opgenomen: 810 Ruimtelijke ordening 820 Volkshuisvesting 821 Dorpsvernieuwing 822 Overige volkshuisvesting 823 Bouwvergunningen 830 Bouwgrondexploitatie

25 Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien totaal Onvoorzien beleidstaak Omschrijving Rekening Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging 1 Onvoorzien Onvoorzien Algemene baten en lasten Saldo kostenplaatsen Saldo rekening van baten en lasten 0 0 beleidstaak Omschrijving Rekening Begroting Begroting Rekening voor wijziging na wijziging 2 Algemene dekkingsmiddelen Baten onroerende zaakbelastingen - gebruikers Baten onroerende zaakbelastingen - eigenaren af: Uitvoering kosten Wet WOZ af: Uitvoering kosten overige lokale heffingen bij: Aanmaningen en dwangbevelen af: Zalmsnip Baten forensenbelasting Baten toeristenbelasting af: Uitvoering kosten overige lokale heffingen a Totaal lokale heffingen Algemene uitkeringen Integratie-uitkeringen Doeluitkeringen 2b Totaal algemene uitkering Jaarlijkse termijn verkoop aandelen 913 Overige financiële middelen Geldleningen en uitzettingen korter dan één jaar 0 0 Saldo financieringsfunctie ( ) Geldleningen en uitzettingen langer dan één jaar af: Beleggingen af: Saldo compensabele BTW c Totaal overige dekkingsmiddelen totaal Algemene dekkingsmiddelen totaal Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

26 26 1 ONVOORZIEN Voor onvoorziene en onvermijdbare uitgaven is in de begroting van de gemeente Ferwerderadiel een bedrag opgenomen van rond ,00. De begrote omzet van de gemeente Ferwerderadiel bedraagt ,00. De post onvoorzien bedraagt dus ongeveer 0,21% van de totale lasten. De oorspronkelijke raming is in principe lager dan de hiervoor gestelde norm. Norm Begroting voor wijziging Begroting na wijziging (x 1.000,-) Onvoorzien Omzet 1,00% ,21% ,00% Saldo kostenplaatsen In het verslagjaar is er sprake van een negatief resultaat op de kostenplaatsen van ,-. Dit resultaat is als volgt ontstaan: nadelig calculatieresultaat sector Burgerzaken: ,- nadelig calculatieresultaat sector Middelen en Ondersteuning: ,- nadelig calculatieverschil kapitaallasten: ,- nadelig calculatieverschil sector Grondgebied (buitendienst en tractie): ,- nadelig calculatieverschil sector Grondgebied (binnendienst): ,- voordelig calculatieverschil stafburo): ,- 2a LOKALE HEFFINGEN Algemeen De onroerende zaakbelastingen zijn voor onze gemeente verreweg de belangrijkste gemeentelijke belasting. Het is een algemeen dekkingsmiddel en daardoor vrij te besteden. Tariefbeleid Met ingang van het jaar 2006 zijn de tarieven van de onroerende zaakbelastingen gebonden aan minimum en maximum bedragen. Deze minimum en maximumbedragen zullen echter met ingang van het begrotingsjaar 2008 weer vervallen. De tarieven voor afvalstoffenheffing en rioolrechten zijn al enige jaren kostendekkende tarieven. De tarieven voor de OZB en de woonforensenbelasting worden jaarlijks aangepast met het percentage van de inflatiecorrectie. Onroerende-zaakbelastingen Met ingang van 1 januari 2006 is de gebruikersbelasting voor bewoners van koop- en huurwoningen afgeschaft. De OZB opbrengst is door deze wetswijziging aanzienlijk lager dan voorgaande jaren. Door middel van een suppletie-uitkering (Algemene uitkering) wordt de gemeente de komende jaren gecompenseerd voor deze lagere inkomsten. Deze suppletieuitkering zal de komende jaren gelijkmatig worden afgebouwd. Voor het jaar 2007 bedroeg de suppletieuitkering ,-. In 2007 was er nog sprake van een zogenaamde beknotting van de vrijheid van de gemeente om de OZB tarieven naar eigen inzicht vast te stellen. Per 1 januari 2008 heeft de gemeente deze vrijheid weer terug. Bij de behandeling van het wetsvoorstel afschaffing OZB gebruikersheffing op woningen is het amendement De Pater - Van der Meer door de Tweede Kamer aangenomen. Het amendement beoogt ook huishoudens met een onroerende zaak die niet in hoofdzaak tot woning dient, te laten profiteren van de afschaffing van het gebruikersdeel op woningen.de gemeenten worden gecompenseerd voor het verlies aan inkomsten. Om aansluiting te krijgen tussen de gederfde inkomsten en compensatie is besloten tot een integratie uitkering. Voor het jaar 2007 bedroeg deze uitkering ,- De in het verslagjaar, door de medewerksters van de afdeling belastingen, bestede uren aan deze functie zijn binnen raming gebleven.verder zijn de overige kosten iets hoger dan de raming. De oorzaak hiervan is dat de kosten van de niet-woningen ook nog in 2007 doorlopen. De kosten van beroepszaken daarentegen zijn iets te ruim begroot zodat de overschrijding meevalt. De opbrengst van de kosten verrekening over 2007 met het Ministerie van Financiën is gelijk aan de raming. De begrote inkomsten voor de OZB zijn ook nagenoeg gelijk aan de raming. De inkomsten van het OZB gebruikersgedeelte blijven 979,- en de inkomsten van het OZB eigenaarsgedeelte blijven 1.025,- achter bij de raming. De kosten voor het maken en verzenden van de belastingkohieren worden met in de invoering van het BBV geboekt op de functie 'perceptiekosten belastingen'. Ook worden hier de inkomsten uit aanmaningen en dwangbevelen verantwoord. De inkomsten zijn door een hoger aantal aanmaningen en dwangbevelen hoger dan de raming. Verder zijn de loonkosten van de deurwaarder en kosten van drukwerk, bureaubehoeften en uren toerekening van sector Middelen en Ondersteuning lager dan de begroting.

27 27 Woonforensenbelasting Bij de raming voor de woonforensenbelasting is uitgegaan van 26 gemeubileerde woningen. Naar aanleiding van een viertal controles in het verslagjaar is gebleken dat er 24 woningen aan deze criteria voldoen. Als gevolg hiervan is de opbrengst iets lager dan de raming. Toeristenbelasting Met ingang van 2005 wordt er toeristenbelasting in de gemeente Ferwerderadiel geheven. De inkomsten voor het verslagjaar zijn geraamd op 5.600,-. De aanslagen over 2006 zijn in 2007 opgelegd en worden hier ook verantwoord. De opbrengst over het jaar 2006 bedroeg 6.095,-. De opbrengst over 2007 zal in het jaar 2008 worden verantwoord. 2b Algemene uitkering In de loop van het dienstjaar is de primitieve raming al aangepast naar aanleiding van de ontvangen circulaires van het Ministerie. De ontvangsten sluiten aan op de laatst ontvangen specificatie over het verslagjaar. In het verslagjaar zijn verrekeningen ontvangen voor de jaren 2005 en 2006 tot een bedrag van ,18. In verband met de nacalculatie over 2007 en de uitkering van de behoedzaamheidsreserve is er in 2008 nog een bedrag van ,- verrekend. 2c OVERIGE DEKKINGSMIDDELEN Geldleningen en uitzettingen langer dan één jaar In de primitieve begroting 2007 is voor bespaarde rente een bedrag geraamd van ,-. Op grond van de voorschriften is naar de situatie per 1 januari van het verslagjaar een bespaarde rente geboekt van ,-, terwijl via functie 980 (mutaties reserves) de aan de reserves toegevoegde rente ( ,-) ten laste van de exploitatie is gebracht. Overige financiële middelen Op deze post wordt het ontvangen dividend van de Bank Nederlandse Gemeenten, Fryslân Miljeu en Afvalsturing verantwoord. Tevens worden de ontvangsten van de Stichting Monumentenzorg Ferwerderadiel, Stichting Rekreaasje en Toerisme, Stichting ta behâld fan 'e Jislumer Tsjerke en de Stichtingen Beheer Sportvelden in Ferwert en Reitsum, zijnde de rente over het verslagjaar voor verstrekte geldleningen, hier geboekt. In het verslagjaar is besloten de lening van de Stichting ta behâld fan 'e Jislumer Tsjerke rentevrij te maken. In het verslagjaar is er, evenals in 2006, van de BNG een extra dividend uitkering van ,66 ontvangen. Dit bedrag is gestort in de bestemmingsreserve Projecten.

28 De paragrafen INLEIDING Op grond van artikel 26 van het Besluit Begroting en Verantwoording dienen vanaf het jaar 2004 de volgende paragrafen in het jaarverslag te worden opgenomen. 1. Lokale heffingen Deze paragraaf heeft betrekking op zowel de heffingen waarvan de besteding is gebonden als waarvan de besteding ongebonden is. Voor de lokale heffingen dienen de beleidsevaluatie en een overzicht op hoofdlijnen ten aanzien van de heffingen, waaronder de belastingen te worden opgenomen. Een aanduiding van de lokale lastendruk is van belang voor een integrale afweging tussen te vormen beleid (aanvullend) en gerealiseerde inkomsten. Het kwijtscheldingsbeleid dient eveneens te worden geëvalueerd. - Opbrengsten per lokale heffing - Volume en bedrag aan kwijtscheldingen - Kostendekkendheid rioolrechten/afvalstoffenheffing - Lokale lastendruk één- en meerpersoonshuishoudens en bedrijven 2. Weerstandsvermogen Vanwege de dualisering bestaat er meer behoefte aan informatie over risico's en weerstandscapaciteit. Aan deze behoefte wordt tegemoet gekomen door de paragraaf "Weerstandsvermogen"op te nemen in de begroting en in het jaarverslag. Met ingang van 2003 is de risicoparagraaf geïntegreerd in deze paragraaf. - Inventarisatie van de risico's van materieel belang: Gemeentelijke organisatie(s) Administratie Financiële administratie Administratieve organisatie Financieel beheer Rechtmatigheid Doelmatigheid Doeltreffendheid - Inventarisatie van de weerstandscapaciteit: In hoeverre mogelijke schade en verliezen als gevolg van risico's van materieel belang kunnen worden opgevangen, hangt nauw samen met de weerstandscapaciteit van onze gemeente. - Het beleid omtrent weerstandscapaciteit en risico's. 3. Onderhoud kapitaalgoederen In deze paragraaf dient inzicht te worden gegeven in de resultaten van het gekozen beleidskader omtrent het onderhoud van kapitaalgoederen. Aangegeven dient te worden of het gewenste onderhoudsniveau zoals verwoord binnen het beleidskader is gehaald. - Voortgang gepland onderhoud / achterstallig onderhoud. 4. Financiering De financieringsparagraaf is sedert 1 januari 2001 verplicht. De invoering van de financieringsparagraaf hangt nauw samen met de Wet Fido. De financieringsparagraaf, in samenhang met het financieringsstatuut dat in artikel 212 van de Gemeentewet is voorgeschreven, vormt een belangrijk instrument voor het transparant maken en daarmee voor het sturen, beheersen en controleren van de financieringsfunctie. De uitwerking vindt zijn weerslag in deze financieringsparagraaf. - Kasgeldlimiet - Renterisiconorm - Liquiditeitsplanning en financieringsbehoefte - Rentevisie - Rentekosten, -opbrengsten financieringsfunctie 5. Bedrijfsvoering De bedrijfsvoeringparagraaf dient inzicht te verschaffen in de stand van zaken omtrent de bedrijfsvoering. Daarbij dient de relatie te worden gelegd met de programma's en het programmaplan. Bedrijfsvoering bestaat traditioneel uit de onderdelen personeel, informatisering, automatisering, communicatie, organisatie, financieel beheer en facilitaire dienstverlening. - Voortgang onderzoeken en doelmatigheid en rechtmatigheid - Uitputting bijbehorende budgetten

29 29 6. Verbonden partijen Om de raad voldoende inzicht te bieden in verbonden partijen, is deze paragraaf opgenomen in het BBV. Verbonden partijen zijn die partijen waarmee de gemeente een bestuurlijke relatie heeft en waarin zij een financieel belang heeft (artikel 1). In deze paragraaf wordt ingegaan op de belangen die met de diverse verbonden partijen zijn ingediend en de relatie met de gemeentelijke doelstellingen (artikel 15/26). Partijen, waarbij enkel sprake is van financiële risico's worden opgenomen onder de paragraaf "Weerstandsvermogen". Conform de artikelen 67 en 69 (BBV 2004) dient in ieder geval het verplichte overzicht met alle verbonden partijen in een bijlage te worden opgenomen. - Nieuwe verbonden partijen - Beëindigen bestaande verbonden partijen - Wijzigingen verbonden partijen - Problemen bij bestaande verbonden partijen 7. Grondbeleid In deze paragraaf wordt weergegeven of de doelstellingen, zoals opgenomen in het programmaplan, ook als zodanig zijn gerealiseerd gedurende de verslagperiode. Ook dient het gevoerde beleid hier nader te worden toegelicht. De actuele prognoses omtrent de te verwachten resultaten dienen hier eveneens te worden aangegeven ten aanzien van de totale grondexploitatie. In deze paragraaf dient inzicht te worden gegeven in de onderbouwing van (eventuele) winstneming en de uitgangspunten voor de reserves met betrekking tot bouwgrondexploitaties. - Nota Grondbeleid - Financiële ontwikkelingen - Verlies- / winstverwachting - Verwerving