Jaarverslag Stichting Pensioenfonds Fluor Nederland

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds Fluor Nederland

2

3 Inhoudsopgave Jaarverslag 4 1. Kerncijfers 5 2. Verslag van het bestuur 7 3. Verslag van deelnemersraad Verslag beleggingen Verslag van het verantwoordingsorgaan 23 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting grondslagen Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten 51 Overige gegevens Bestemming saldo van baten en lasten Uitvoeringsovereenkomst Actuariële verklaring Accountantsverklaring 63 Pagina 3 van 64

4 Jaarverslag Pagina 4 van 64

5 1. Kerncijfers Deelnemers (aantallen) Actieven Gewezen deelnemers Gepensioneerden Totaal aantal deelnemers Bedragen (x 1.000) Beleggingen voor risico pensioenfonds - Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen (incl. beleggingsvorderingen) Stichtingskapitaal en reserves (4.739) NB Technische voorzieningen Dekkingsgraad FTK(%) 107,63 97,83 123,83 125, Dekkingsgraad APP (%) ,40 109,50 Marktrente RTS (%) 3,96 3,44 4,91 4,29 3,84 Indexatie ingegane pensioenen 0,00% 1,30% 1,70% 1,40% 0,00% Premiebijdragen - Feitelijke premie Kostendekkende premie NB NB Pensioenuitkeringen Backservice koopsom Pensioenuitvoeringskosten Beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds (27.306) (4.904) NB NB Beleggingsrendement 1 (%) 14,55 (12,30) (2,20) 6,60 10,90 Franchise Ten behoeve van de vergelijkbaarheid van de dekkingsgraad is de stand van de technische voorzieningen ultimo 2006 herrekend op FTK grondslagen. De technische voorziening ultimo 2005 is nog op basis van een vaste rekenrente van 4% vastgesteld. APP = Actuariële Principes pensioen: beschrijft de basis waarop de pensioenverplichtingen worden berekend. Deze zijn per 1 januari 2007 vervangen door het FTK. 1 Voor 2009 is dit percentage gebaseerd op het gerealiseerde beleggingsrendement vanaf het moment van overdracht van de beleggingen aan AEGON Asset Management begin februari van 17,68% en het rendement in de maand januari bij Fortis ASR van -/-2,66%. Pagina 5 van 64

6 FTK = Financieel Toetsing Kader: Beschrijft de basis waarop de pensioenverplichtingen worden berekend met ingang van 1 januari RTS = Rente Termijn Structuur; Een reeks van renteswaps waarden in procenten voor een periode van 60 jaar. Voor elk jaar wordt er een rente percentage vastgesteld waarmee de verplichtingen voor dat jaar worden verdisconteerd. Voor verplichtingen met een looptijd van langer dan 60 jaar wordt het rentepercentage van 60 jaar gebruikt. Deze rente curve vervangt de traditionele 4% rekenrente. De RTS is onderdeel van het FTK en wordt maandelijks gepubliceerd door de DNB. Pagina 6 van 64

7 2. Verslag van het bestuur Alle bedragen in dit verslag luiden in hele euro s, tenzij anders aangegeven Algemeen Werkingssfeer van het pensioenfonds (pensioenfonds) is de uitvoerder van de pensioenregeling van Fluor B.V., Fluor Consultants B.V. en Fluor Infrastructure B.V. Voor een beschrijving van de door het pensioenfonds uitgevoerde regeling in verslagjaar 2009 wordt verwezen naar het pensioenreglement van de stichting, zoals gewijzigd per juli Dit reglement, evenals het populaire pensioenreglement, is te vinden op de website van het pensioenfonds ( Herverzekering Met ingang van 1 januari 2009 is er een herverzekeringsovereenkomst afgesloten tussen het pensioenfonds en AEGON Levensverzekering N.V. (AEGON) met een looptijd van 5 jaar. Zoals aangegeven in het jaarverslag van 2008 heeft het bestuur samen met een vertegenwoordiger van de deelnemersraad in 2008 de verrichtingen van verzekeraar ASR geëvalueerd aangaande de uitvoering (administratief), de communicatie en de prestaties van het uitgezette vermogen. Tevens wilde het bestuur de marktconformiteit van ASR toetsen en offertes aanvragen bij een aantal andere verzekeraars. Na een uitgebreide analyse en evaluatie is besloten dat AEGON de pensioenregeling per 1 januari 2009 voor de eerstvolgende vijf jaar gaat uitvoeren. De herverzekeringsovereenkomst wordt aangevuld met een Service Level Agreement (SLA) In deze SLA worden de activiteiten en procedures behandeld betreffende de verslaglegging, de pensioenadministratie en de financiële administratie met betrekking tot de pensioenregeling van het pensioenfonds. Daarnaast worden jaarlijks terugkerende activiteiten beschreven die binnen een bepaalde tijdsspanne uitgevoerd dienen te worden. De relatiebeheerder van de herverzekeraar werkt in dit verband nauw samen met de administrateur van het fonds en de activiteiten worden vier keer per jaar geëvalueerd. In de SLA zijn stringente bepalingen opgenomen met betrekking tot het niet naleven van de gemaakte afspraken. Er is dan ook voor de verzekeraar alsmede voor het pensioenfonds alles aan gelegen de afspraken adequaat na te komen gedurende het boekjaar. Ook het vermogensbeheer is voor een groot gedeelte ondergebracht bij AEGON. Er is een nieuw beleggingsmandaat opgesteld en de beleggingscommissie binnen het bestuur evalueert maandelijks de verrichtingen van AEGON Asset Management. Een deel van het vermogen is sinds 2006 belegd bij een tweede vermogensbeheerder, zijnde Alliance Bernstein. De accountmanager van AEGON Asset Management en de accountmanager van Alliance Bernstein geven 2x per jaar een presentatie in de bestuursvergadering. Het beleggingsresultaat komt geheel ten goede aan, dan wel ten laste van, het pensioenfonds. De pensioenverplichtingen van boekjaar 2009 worden gewaardeerd tegen marktwaarde zoals vastgelegd in het Financieel Toetsings Kader. Voor contract jaren 2009 t/m 2013 is een technische resultaatdeling afgesproken. Het pensioenfonds deelt voor 70% mee in een cumulatief positief resultaat over deze periode. Een eventueel cumulatief negatief technisch resultaat komt volledig voor rekening van de herverzekeraar. Hoewel in juridische termen nog wel gesproken kan worden van herverzekering is het pensioenfonds in de praktijk een nagenoeg volledig eigen risicodragend pensioenfonds. Het fonds wordt daarom dan ook als zodanig aangemerkt en moet voldoen aan een uitgebreide rapportageverplichting conform de richtlijnen van De Nederlandsche Bank (DNB). De rapportage aan DNB wordt uitgevoerd door de administrateur van het pensioenfonds in samenwerking met AEGON in opdracht en onder verantwoordelijkheid van het pensioenfonds. Pagina 7 van 64

8 2.2. Gang van zaken in Algemeen Het jaar 2009 werd voor het pensioenfonds gekenmerkt door twee belangrijke gebeurtenissen/ontwikkelingen, nl: de overgang van verzekeraar ASR (voorheen Fortis) naar AEGON Levensverzekering N.V.; het herstel voor vele pensioenfondsen m.b.t. hun vermogenspositie zo ook voor het eigen pensioenfonds De overgang van ASR naar AEGON De overgang van ASR naar AEGON werd begeleid door een implementatiemanager van AEGON, bijgestaan door het bestuur en de administrateur. Aan de hand van een gedegen stappenplan kwamen respectievelijk de juridische stukken, communicatie, de overgang van de administratie alsmede de overzetting van het vermogen van het fonds aan de orde. Prioriteit in januari 2009 was het overzetten van de bestanden van pensioengerechtigden en het tijdig uitbetalen van de ouderdomspensioenen in januari. Vervolgens vond de vermogensoverdracht plaats en kwam de aandacht meer te liggen op de inrichting van de administratie. De administrateur van het pensioenfonds heeft in 2009 de beschikking over het AEGON administratiesysteem Beheernet gekregen, waarin alle pensioenaanspraken en AIP-bedragen zijn opgenomen. Dit systeem maakt het mogelijk om digitaal mutaties aan te leveren. Daarnaast zal iedere actieve deelnemer in de loop van 2010 toegang krijgen tot de AEGON Pensioen Site (APS). Hier kan de employé zijn of haar eigen aanspraken inzien en pensioenberekeningen maken (d.m.v. een pensioenplanner). Verdere communicatie hierover zal in 2010 plaatsvinden. De overgang van ASR naar AEGON verliep niet geheel vlekkeloos. Het verzenden van het Uniforme Pensioen Overzicht (UPO) door AEGON, het (soms) niet tijdig uitbetalen van pensioenen en het ontbreken van gedegen specificaties bij de uit te betalen pensioenbedragen is een zaak die de hoogste prioriteit heeft bij het bestuur en de administrateur. De in de SLA gemaakte afspraken moeten worden nagekomen. Het bestuur heeft dit aan AEGON kenbaar gemaakt Herstel vermogenspositie pensioenfondsen De ontstane situatie van reservetekort bij het fonds (dekkingsgraad onder de 112%) werd in oktober 2008 gemeld aan De Nederlandsche Bank (DNB) die toezicht houdt op de pensioenfondsen. Tegelijkertijd werd in december 2008 een onderdekking (dekkingsgraad onder de 105%) gemeld aan dezelfde toezichthouder. Door de situatie van onderdekking en reservetekort heeft het pensioenfonds in 2009 een herstelplan moeten indienen bij DNB. De dekkingsgraad is de indicator voor de vermogenspositie van een pensioenfonds. Een dekkingsgraad van 100% betekent dat een pensioenfonds over voldoende vermogen beschikt om haar verplichtingen na te komen. De overheid wil dat pensioenfondsen een extra voorziening maken, o.a. voor uitvoeringskosten en algemene risico s en eist een dekkingsgraad van minimaal 105 %. Hoewel het vermogen van het pensioenfonds zich in 2009 goed hersteld heeft, bevindt het pensioenfonds zich, volgens de richtlijnen van DNB, aan het eind van het jaar 2009 nog steeds in een situatie van onderdekking. De DNB geeft aan dat het pensioenfonds gedurende drie kwartalen boven de onderdekkingsgrens van 105 % moet uitkomen alvorens de situatie van onderdekking wordt opgeheven. Het pensioenfonds zal naar verwachting in het 2e kwartaal van 2010 formeel uit de situatie van onderdekking zijn. Het Herstelplan voor onderdekking (korte termijn) en reservetekort (lange termijn) is gebaseerd op een studie uitgevoerd door een externe consultant (Ortec). Deze studie heet een continuïteitsanalyse. De continuïteitsanalyse geeft aan dat bij normale omstandigheden de onderdekking (minder dan 105% dekking) zal zijn opgeheven in 2011 en het reservetekort in Pagina 8 van 64

9 Er zijn wel randvoorwaarden, waarbij de belangrijkste is dat er geen omstandigheden mogen worden gecreëerd die een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van de dekkingsgraad. De dekkingsgraad is ultimo %, dus het pensioenfonds is op dit moment niet in een situatie van onderdekking. Het korte termijn herstelplan geeft aan dat het pensioenfonds ultimo 2009 minimaal moet uitkomen op 103,2%. Dit percentage wordt dus ruim gehaald hetgeen wordt veroorzaakt door een positieve ontwikkeling van de rente alsmede de hogere rendementen op de beleggingen. Ook is in het jaar 2009 het bestuur door de actuaris gewezen op een voorzienbare trend in de overlevingskansen die leiden naar nieuwe actuariële overlevingstabellen. In verband met deze toekomstige actuariële overlevingstabellen, die een substantiële verhoging van de pensioenverplichtingen met zich mee gaan brengen, geeft DNB aan dat het pensioenfonds in 2009 verplicht is om een extra reservering te maken in de voorziening pensioenverplichtingen. Dit resulteert in een negatief effect op de dekkingsgraad ultimo 2009 van 3,3% Pensioenfondsorganen Vergaderingen van het bestuur Tijdens het verslagjaar kwam het bestuur tien maal voor een bestuursvergadering bijeen. De belangrijkste vergaderonderwerpen waren: de voortgang m.b.t. de overgang van ASR naar AEGON, vermogensbeheer, Pension Fund Governance, de dekkingsgraad van het pensioenfonds, de evaluatie van het herstelplan en de aanpassing van de juridische stukken. Deelnemersraad De deelnemersraad heeft in 2009 vier maal met het bestuur vergaderd. Daarnaast zijn er een aantal informele bijeenkomsten geweest met de dagelijkse besturen van beide organen Juridische stukken In 2009 zijn onderstaande pensioenfondsstukken aangepast aan de eisen van de PW: het pensioenreglement is definitief afgerond en op de website van het pensioenfonds geplaatst, het populaire pensioenreglement is afgerond en op de website geplaatst, de ABTN is bijgewerkt en een update is verstrekt aan de toezichthouder, de Statuten zijn herzien conform vereisten PW. Alle aangepaste documenten zijn ingediend bij DNB AFM en DNB Met de inwerkingtreding van de Wet op het financieel toezicht per 1 januari 2007 heeft het pensioenfonds formeel te maken met twee toezichthouders. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor het zogenaamde gedrachtstoezicht en De Nederlandsche Bank (DNB) voor het prudente toezicht. In najaar van 2008 heeft het pensioenfonds een uitnodiging van de AFM ontvangen om het self assessment in te vullen. Het self assessment is een online vragenlijst voor pensioenuitvoerders over naleving van de eisen uit de PW. De doelstelling van het self assessment is tweeledig: 1. Het geeft de AFM inzicht in de mate waarin de pensioenuitvoerders aan de pensioenwetten voldoen en waar zich mogelijke risico s bevinden. 2. Het geeft de pensioenuitvoerders inzicht in de mate waarin zij de normen naleven en geeft inzicht in mogelijke verbeterpunten. Het assessment stelt vragen over zorgplicht, communicatie, begrijpelijkheid van teksten en verzendingsmomenten van brieven (bijvoorbeeld bij uitdiensttreding, echtscheiding en emigratie). In het voorjaar van 2009 heeft het pensioenfonds een terugkoppeling van de AFM gekregen, waaruit bleek dat zij geen opmerkingen had. Pagina 9 van 64

10 DNB heeft in mei 2008 een controle uitgevoerd bij het pensioenfonds. Ook hierbij zijn geen opmerkingen geplaatst. De toezichthouder heeft aangekondigd om in het jaar 2010 wederom bij het pensioenfonds langs te komen voor een controle Invoering toeslagenlabel De AFM heeft besloten om in 2009 af te zien van controle op het toeslagenlabel, waarvan de invoering eerder al was uitgesteld tot 1 april De pensioenfondsen en ook het pensioenfonds van Fluor hebben in plaats hiervan een modelbrief verstuurd aan haar deelnemers. In deze brief worden de deelnemers op een begrijpelijke manier geïnformeerd over de pensioenregeling in het algemeen en de voorwaardelijke toeslagverlening. Naar verwachting zal het toeslagenlabel in januari 2011 definitief worden ingevoerd, daar het toeslagenlabel uitsluitend wordt gehanteerd bij de UPO voor gepensioneerden en slapers Pension Fund Governance Ook in het jaar 2009 heeft het bestuur zich uitgebreid bezig gehouden met Pension Fund Governance. De nieuwe PW stelt dat het interne toezicht het best kan worden vormgegeven door een visitatiecommissie en een verantwoordingsorgaan. De visitatiecommissie zal bestaan uit 3 onafhankelijke leden die allen deskundig zijn waarbij onafhankelijk gedefinieerd dient te worden als niet gebonden aan enige gezagsverhouding met bestuursleden. De visitatiecommissie heeft tenminste de volgende taken: het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures, bestuursprocessen en de checks en balances binnen het pensioenfonds; het beoordelen van de wijze waarop het pensioenfonds wordt aangestuurd; het beoordelen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn. Het bestuur heeft besloten om de visitatie te laten uitvoeren door een externe partij. In het voorjaar 2010 is er een keuze gemaakt wie dit zal gaan zal gaan uitvoeren. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Fluor Nederland heeft in mei 2010 een visitatie laten uitvoeren door VC-Holland. Het eindrapport met hierin de bevindingen van deze Visitatiecommissie wordt naar verwachting in juli 2010 gepresenteerd, hetgeen te laat is voor plaatsing in dit jaarverslag. In het jaarverslag van 2011 zullen de bevindingen van de Visitatiecommissie worden opgenomen en tevens zal het eindrapport van VC-Holland op de website van het pensioenfonds worden geplaatst. Tevens is in de zomer van 2009 het verantwoordingsorgaan opgericht en van start gegaan. Het verantwoordingsorgaan bestaat uit vertegenwoordigers van actieven en gepensioneerden alsmede vertegenwoordigers vanuit de werkgever. Na uitgebreid overleg met de deelnemersraad is besloten dat deze in zijn geheel vertegenwoordigd zal zijn in het verantwoordingsorgaan aangevuld met 2 vertegenwoordigers vanuit de werkgever. Zowel de gepensioneerden als de actieven in de deelnemersraad alsmede de werkgeversvertegenwoordigers krijgen ieder 1 stem bij besluitvorming (3 stemmen totaal). Het verantwoordingsorgaan is bevoegd jaarlijks een oordeel te geven over: het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere relevante informatie; het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen jaar; beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben. Na positief advies van de deelnemersraad is het verantwoordingsorgaan gestart met haar eerste opdracht. Conform de richtlijnen van de PW zal het verantwoordingsorgaan in dit jaarverslag haar bevindingen kenbaar maken in een separaat verslag. Pagina 10 van 64

11 Overleg met de deelnemersraad in het jaar 2009 In het jaar 2009 hebben er een viertal overlegvergaderingen plaatsgevonden tussen de deelnemersraad en het pensioenfondsbestuur. In de overlegvergadering van 27 mei werd het jaarverslag 2008 besproken met het voltallige bestuur. Het verslag werd nader verklaard en er werden wat kleine tekstuele aanpassingen doorgevoerd. Het bestuur diende vervolgens een adviesaanvraag in bij de deelnemersraad m.b.t. het jaarverslag In de bestuursvergadering van 11 juni werd het jaarverslag 2008 definitief goedgekeurd en ontving het bestuur een positief advies van de deelnemersraad op dit jaarverslag. De administrateur heeft eind juni 2009 de verslagstaten verzonden aan DNB conform de wettelijke bepalingen. ASR heeft deze staten tevens via E-line aan de toezichthouder verzonden. In de extra overlegvergaderingen van 11 maart en 7 oktober werden met name de financiële positie van het pensioenfonds, de herstelplannen, Pension Fund Governance en de overgang van ASR naar AEGON besproken Overleg m.b.t. toeslagverlening Op 2 december 2009 vond er een overlegvergadering plaats tussen de deelnemersraad en het pensioenfondsbestuur. Hoofdonderwerp van deze vergadering was een mogelijke voorwaardelijke toeslagverlening ingaande 1 januari Het bestuur heeft in deze vergadering een voorlopig besluit genomen om de ingegane pensioenen en de premievrije aanspraken van de slapers in 2010 niet te indexeren. Het bestuur hanteerde hiervoor de volgende motivatie: het pensioenfonds bevindt zich, volgens de richtlijnen van DNB, nog in een situatie van onderdekking. De DNB geeft aan dat het pensioenfonds gedurende 3 kwartalen boven een dekkingsgraad van 105 % moet uitkomen alvorens de situatie van onderdekking wordt opgeheven. in de referteperiode (de periode waarover de prijsinflatie wordt bepaald), zijnde juli 2008 t/m juli 2009 was er sprake van een negatieve inflatie, namelijk -/-0.1% i.v.m. nieuwe toekomstige overlevingstabellen, die een substantiële verhoging van de verplichtingen met zich mee gaan brengen, geeft DNB aan dat het pensioenfonds voor het jaar 2009 verplicht is een extra reservering te maken in de voorziening pensioenverplichtingen. Dit resulteert in een daling van de dekkingsgraad. De toeslagenmatrix die het pensioenfonds hanteert voor ingegane pensioenen en premievrije aanspraken, ingedeeld naar de indeling volgens beleidsmaatregel Toeslagenmatrix DNB, is D1. Bij beleidsmaatregel D1 is financiering van toeslagverlening mogelijk vanuit overrendementen. Echter is deze toeslagverlening wel voorwaardelijk. Het bestuur moet echter jaarlijks formeel beslissen in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken voor gepensioneerden en slapers worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening wordt geen premie betaald en wordt geen bestemmingsreserve gevormd. De voorwaardelijke toeslagverlening wordt uit het extra beleggingsrendement gefinancierd. Jaarlijks zal het bestuur op basis van de financiële positie van het fonds, de eisen die de PW daaraan stelt en de ontwikkeling van het prijsindexcijfer beoordelen in hoeverre het verlenen van een toeslag mogelijk is Beleggingsbeleid en performance Teneinde de beoogde pensioenuitkeringen op korte en lange termijn veilig te stellen belegt het bestuur de toevertrouwde middelen op een verantwoorde en solide wijze. De hoofddoelstelling van het beleggingsbeleid is dan ook: het op langere termijn realiseren van een zo goed mogelijk rendement uitgaande van het strategische beleggingsbeleid bij een aanvaardbaar risico, rekening houdend met de verplichtingenstructuur van het pensioenfonds. Hoewel het rendement op de portefeuille een hoge prioriteit heeft, staan een enigszins defensief karakter van het beleggingsbeleid en een afweging van risico en rendement voorop. Pagina 11 van 64

12 Het jaar 2009 werd gekenmerkt door een voorzichtig herstel op de financiële markten. Na het dramatisch beleggingsjaar 2008 deden in 2009 met name de aandelenfondsen het goed. Het beleggingsrendement over heel 2009 kwam uit op 14,55%. Tot begin februari was Fortis Investments nog de vermogensbeheerder. In deze periode is een rendement -/-2,66% behaald. Op 5 februari is het grootste deel van de beleggingen overgedragen aan AEGON. De beleggingen bij de 2 e vermogensbeheerder AllianceBernstein zijn voortgezet. Het beleggingsrendement over 2009 vanaf begin februari bij AEGON kwam uit op + 17,68%. Dit ten opzichte van een benchmark van + 19,31%. De basis voor het beleggingsbeleid ligt in de afweging van de noodzaak tot het laten renderen van het beheerde kapitaal af te wegen tegen het risico dat hiermee gelopen wordt. Hierbij worden fondsen gekozen die elk een andere beleggingscategorie vertegenwoordigen. Bij elk fonds wordt een bijbehorende benchmark gekozen. Deze benchmark laat zien hoe de markt zich daadwerkelijk gedragen heeft. Een beleggingsfonds kan het beter, gelijk of slechter doen dan de benchmark (= markt). De doelstelling is dat het beleggingsfonds het gelijk of beter doet dan de benchmark. Dit alles wel binnen het risico profiel van het fonds. Onderdeel van de beleggingsfondsen zijn ook een aantal defensieve fondsen. Bijvoorbeeld zijn bijna alle risico van buitenlandse valuta afgedekt naar de Euro. Tevens is het renterisico voor 75% afgedekt. Het beleggingsbeleid wordt aangepast op het moment dat of de financiële markten anders dan normaal acteren of dat het risicoprofiel aan de verplichtingen kant veranderd (e.g. door veroudering). De overdracht van het vermogen in februari 2009 alsmede het opnieuw opstellen van het beleggingsmandaat hadden bij de beleggingscommissie de hoogste prioriteit. Binnen het bestuur van het pensioenfonds fungeerde in 2009 het gehele bestuur als beleggingscommissie en is de benoemde voorzitter aanspreekpunt en contactpersoon aangaande beleggingszaken. De vermogensbeheerders, zijnde AEGON Asset Management en Alliance Bernstein, kwamen in 2009 elk twee keer naar de bestuursvergadering voor een presentatie en evaluatie m.b.t. het vermogen. De vermogensbeheerders zijn verantwoordelijk voor het tactische en operationele beleggingsbeleid, maar het bestuur blijft te allen tijde de eindverantwoordelijke. Beide vermogensbeheerders zijn verantwoordelijk voor het administreren van de beleggingen en het rapporteren over de beleggingen aan de beleggingscommissie. Het beleggingsbeleid is gebaseerd op de Asset Liability Management (ALM) studie die in 2007 is uitgevoerd. Daarnaast heeft het bestuur in 2009 Ortec wederom opdracht gegeven een ALM-studie uit te voeren. In verband met wijzigingen in kengetallen en het personeelsbestand is het bij pensioenfondsen gebruikelijk om eenmaal per 5 jaar een nieuwe ALM-studie uit te voeren en minimaal elke 3 jaar een continuïteitsanalyse. De uitkomsten van deze studies worden door het bestuur aangegrepen om het korte en met name het lange termijnbeleid uit te zetten De financiële vooruitzichten Uit het herstelplan blijkt dat de opheffing van het dekkingstekort (onderdekking) in een periode van 5 jaar kan worden gehaald. Deze opheffing werd echter in het jaar 2009 al bereikt. M.b.t. het herstelplan reservetekort waarbij een ondergrens geldt van ca. 112% heeft de toezichthouder bepaald dat het pensioenfonds 15 jaar de tijd heeft om uit deze situatie te geraken. Deze doelstelling wordt naar verwachting maximaal in 2013 behaald, maar met een voortduring van het herstel dat zich in 2009 inzette zou dit mogelijk ook al in 2010 gehaald kunnen worden. Het pensioenfonds zal echter, zoals reeds is aangegeven, gedurende drie kwartalen boven de genoemde ondergrenzen moet uitkomen alvorens de herstelplanfase zal worden opgeheven. Men name de aanpassing van de overlevingstabellen, die een stijging van de pensioenverplichtingen met zich mee brengen, heeft een daling van de dekkingsgraad tot gevolg. Het bestuur heeft besloten om met ingang van 2009 een begin te maken met de reservering hiervoor. Pagina 12 van 64

13 Het partnerpensioen na het bereiken van de 65 jarige leeftijd Zeer belangrijk is dat de deelnemers aan de pensioenregeling zich moeten realiseren dat met invoering van de nieuwe pensioenregeling in het jaar 2005 de jaarlijkse kapitaal opbouw van het partnerpensioen is gehalveerd. In plaats van 70% wordt nog maar 35% partnerpensioen opgebouwd, de overige 35% is bijverzekerd op risico basis tot aan het 65 ste levensjaar. Het effect hiervan wordt merkbaar bij het overlijden na de 65 jarige leeftijd dan wel na pensionering. De partner krijgt dan slechts 35% partnerpensioen, omdat de 35% op risico basis verzekerde bijdrage wegvalt na het bereiken van het 65ste levensjaar. Standaard wordt er op de pensioenleeftijd uitgeruild zodat het partnerpensioen weer uitkomt op 70 % van het ouderdomspensioen. Hierbij wordt het ouderdomspensioen automatisch verlaagd en het partnerpensioen standaard opgehoogd tot 70 % van het levenslang ouderdomspensioen. Indien de employé hier geen gebruik van wil maken zal hij/zij een verklaring moeten ondertekenen. Tevens zal de partner deze verklaring (verstrekt door AEGON) moeten ondertekenen. In deze verklaring wordt hij of zij gewezen op het feit dat er bij overlijden wel een partnerpensioen beschikbaar is maar dat dit partner pensioen lager zal zijn dan 70 % van het levenslang ouderdomspensioen. Bij overlijden tijdens actief dienstverband ontvangt de partner wel 70% van uw uitzichtpensioen. Het partnerpensioen na actief dienstverband blijft een aandachtspunt voor alle deelnemers aan de pensioenregeling. Voor meer informatie kunt u terecht bij de pensioenadministrateur van het pensioenfonds. Het Aanvullend Pensioenplan (APP) (ondergebracht bij Delta Lloyd) werd door de werkgever aangewezen als mogelijk reparatiemiddel voor het hiaat dat ontstond in het partnerpensioen. Eind 2009 liep het contract af met Delta Lloyd en de verzekeraar heeft in 2009 te kennen gegeven dat men het APP-plan niet langer wil voortzetten. Wijzigingen in de fiscaliteit en te weinig participanten aan de APP-regeling werden door de verzekeraar als argumenten genoemd voor het niet verlengen van het contract. Alternatieven worden op dit moment onderzocht, waarbij de werkgever stelt dat, mede door de lage deelname aan een bijspaarregeling in het algemeen, het collectief afsluiten van een nieuwe bijspaarregeling voor Fluor geen optie meer is. Gekeken zal met name worden naar individuele oplossingen. Voor de polishouders van de oude Aanvullend Individuele Pensioenregeling (AIP) is het vanaf 2010 uitsluitend nog mogelijk om het AIP-kapitaal in termijnen te laten uitbetalen indien men geboren is voor 1 januari Voor alle employés geboren op of na 1 januari 1950 zal het AIP-kapitaal automatisch worden omgezet in een levenslang ouderdomspensioen, eventueel in combinatie met een partnerpensioen. Voor informatie over deze regeling kunt u ook terecht op de website van het pensioenfonds of kunt u een afspraak maken bij de pensioenadministratie (locatie 056, contactpersoon J. Vledder) Van de administratie Pensioenland blijft volop in beweging. Een groot aantal zaken zijn de afgelopen jaren veranderd en willen wij u (nogmaals) onder uw aandacht brengen. Allereerst is het bestuur verantwoordelijk voor het totale beheer en de verslaglegging van het pensioenfonds. Het dagelijks beleid wordt vastgesteld door het volledige bestuur waarbij het dagelijks bestuur, bestaande uit de voorzitter en de secretaris, tezamen met de administrateur van het pensioenfonds het directe aanspreekpunt zijn. Het bestuur heeft een aantal van zijn bevoegdheden geheel of gedeeltelijk gedelegeerd aan de administrateur of aan één of meer door het bestuur uit haar midden aangewezen commissies. Degene, aan wie een bevoegdheid is gedelegeerd, is voor de uitoefening van die bevoegdheid te allen tijde verantwoording schuldig aan het bestuur. De administrateur informeert het bestuur aangaande: de mutatieverwerking, de jaarwerkplanning, Pagina 13 van 64

14 het bijwerken van de website, actualiteiten op pensioengebied, vermogensbeheer, de rapportageverplichtingen aan DNB en AFM, terugkoppeling van controles uitgevoerd door accountant en actuaris, allerhande administratieve zaken. Er is regelmatig overleg met het dagelijks bestuur en vanuit de administratie worden de bestuursvergaderingen en de overlegvergaderingen voorbereid. In het kader van het deskundigheidsplan wordt van de pensioenbestuurders en administrateur jaarlijks verwacht dat men qua pensioenkennis up-to-date blijft en dat binnen het bestuur en de administratie er minimaal een aantal leden deskundigheidsniveau 2 bezitten in het kader van de deskundigheidsmatrix. De mate van deskundigheid wordt onderverdeeld in deskundigheidsniveau 1, waarbij de bestuurder behoort te beschikken over kennis en inzicht, en deskundigheidsniveau 2, waarbij de bestuurder behoort te beschikken over kennis, inzicht en oordeelsvorming. Het bestuur is verantwoordelijk voor de deskundigheid binnen het bestuur. Het bestuur toetst zelf periodiek of de deskundigheid van het bestuur voldoet aan de eindtermen op deskundigheidsniveau 2. De deskundigheidsmatrix bestaat uit de volgende aandachtsgebieden: 1. Bestuur en organisatie, 2. Relevante wet- en regelgeving, 3. Pensioenregelingen en pensioensoorten, 4. Financiële technische en actuariële aspecten, 5. Administratieve organisatie en interne controle, 6. Uitbesteden van werkzaamheden, 7. Communicatie. Ook wordt vanuit de administratie maandelijks gerapporteerd aan DNB d.m.v. E-line, het digitale rapportage systeem van de toezichthouder. Tevens is er viermaal per jaar overleg tussen het dagelijks bestuur en de administrateur enerzijds, en de relatiebeheerder en accountmanager van AEGON anderzijds. In dit overleg komen de bepalingen vanuit de Service Level Agreement aan de orde. Met de financiële administratie van AEGON, die belast is met het vervaardigen van het jaarverslag, wordt jaarlijks een jaarwerkplanning opgesteld waarin wordt aangegeven wie wat aanlevert voor het jaarverslag en voor welke datum dit moet gebeuren. Deze planning geldt voor zowel de accountant, de actuaris, de financiële administratie van AEGON alsmede de administrateur van het pensioenfonds. De Nederlandsche Bank heeft bepaald dat van alle verzekeraars en pensioenfondsen voor 1 juli van een jaar het jaarverslag gereed moet zijn en dat de benodigde verslagstaten zijn ingediend van het voorgaande jaar. In de zomer van 2010 zal naar verwachting de AEGON Pensioen Site (APS) worden uitgerold. Dit betekent dat iedere actieve deelnemer toegang zal gaan krijgen tot de pensioensite van AEGON. Men ontvangt hierbij een gebruikersnaam en wachtwoord en zal inzage hebben in zijn of haar eigen pensioendossier. Daarnaast bestaat er een mogelijkheid om met een pensioenplanner berekeningen te maken. Uiteraard zal de toegang tot APS worden voorzien van een begeleidend schrijven en bij vragen kunt u terecht bij AEGON of bij de administrateur van het pensioenfonds. Nadere informatie over de pensioenregeling en pensioenzaken die gelden bij Fluor kunt u vinden op de pensioenwebsite van het pensioenfonds: U kunt ook een afspraak maken met de heer J. Vledder, administrateur van het pensioenfonds. Pagina 14 van 64

15 Onderzoek sluiten regeling voor nieuwe deelnemers Er is in december een brief ontvangen van de directie om te onderzoeken wat de mogelijke gevolgen zijn voor het pensioenfonds indien de regeling gesloten wordt voor nieuwe deelnemers. Het bestuur heeft hierop gereageerd met de mededeling dat dit een nader onderzoek benodigd. Het bestuur is inmiddels bezig met een Asset Liability Management studie die een en ander inzichtelijk zal maken. Het bestuur zal hier nadere informatie over verstrekken nadat er meer duidelijkheid is Actueel pensioennieuws AOW Een veel besproken onderwerp in 2009 is het wel of niet verhogen van de AOW leeftijd. Op de website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid staat inmiddels vermeld dat het kabinet in een aanvullend beleidsakkoord heeft aangegeven dat de AOW-leeftijd zal worden verhoogd van 65 naar 67 jaar. Daarbij zal rekening gehouden worden met mensen met zware beroepen. Aanleiding om deze keuze nu te maken zijn de verslechtering van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën als gevolg van de financiële crisis en de economische gevolgen daarvan. Met de val van de regering is hier nog geen definitief besluit over genomen. Doorwerkbonus Ook in 2009 zal de doorwerkbonus van kracht blijven. Om te bevorderen dat mensen vanaf 62 jaar langer doorwerken dan nu het geval is, heeft het kabinet een zogenaamde doorwerkbonus geïntroduceerd. Oudere werknemers krijgen per maand de (netto) bonus uitgekeerd. Inmiddels is duidelijk dat de doorwerkbonus echter pas in de zomer van 2010 via de aangifte inkomstenbelasting zal worden uitgekeerd aan de oudere werknemers, omdat de belastingdienst geen kans ziet de bedragen door middel van een voorlopige teruggave in 2009 uit te keren. Dit is technisch niet haalbaar. Voor informatie m.b.t. de doorwerkbonus zie De Algemene Nabestaandenwet (ANW) Zeer belangrijk (controleer uw persoonlijke situatie op dit onderwerp) Iedereen die in Nederland woont of werkt kan op grond van de ANW een uitkering krijgen echter is deze uitkering wel aan een aantal voorwaarden verbonden. De nabestaande ontvangt alleen een ANW uitkering als hij of zij jonger is dan 65 en als de overledene in Nederland woonde of werkte. Daarnaast gelden de volgende (aanvullende) voorwaarden: hij of zij is geboren voor 1950, zorgt voor een kind dat jonger is dan 18, is minstens 45% arbeidsongeschikt, voert gezamenlijk een huishouding, waarbij volgens de Sociale Verzekeringsbank het voeren van een gezamenlijke huishouding zeer ruim kan worden opgevat. Indiende nabestaande niet aan deze voorwaarden voldoet ontvangt hij of zij bij het overlijden van de partner GEEN uitkering van de overheid. Dit zou een aanzienlijke achteruitgang in uw inkomenssituatie kunnen betekenen, vandaar dat Fluor in haar collectieve contract met Centraal Beheer het Nabestaanden Beschermingsplan heeft opgenomen. Dit plan beschermt uw nabestaanden d.m.v. een maandelijkse uitkering die doorloopt tot aan de 65 jarige leeftijd van de partner. De verzekering dient echter wel door de employé individueel te worden afgesloten (is wel gekoppeld aan een collectiviteitkorting van Fluor). Een dringend verzoek aan u om na te gaan of deze nabestaandenverzekering voor u noodzakelijk is. Informatie over deze verzekering, genaamd het Nabestaanden Beschermingsplan, kunt u opvragen bij de afdeling Human Resources of bij de pensioenadministratie. Pagina 15 van 64

16 2.3. Statuten en reglement Mutaties in het bestuur Op het rooster van aftreden stonden in 2009 de heren Brevé, werkgeversvertegenwoordiger en de werknemersvertegenwoordigers de heer Van Lohuizen en de heer Slop. De heer Brevé gaf in eerste instantie aan door te gaan als bestuurslid, hetgeen door Management werd bekrachtigd op 28 juli In december echter deelde de heer Brevé mede dat hij i.v.m. een langdurige detachering naar het buitenland af wilde treden, omdat zijn werkzaamheden hem dan beletten zijn werkzaamheden voor het pensioenfonds naar behoren uit te voeren. Het bestuur bedankte de heer Brevé voor zijn diensten in het pensioenfondsbestuur. Vervolgens heeft de directie de heer T.B. Duzijn aangewezen als nieuwe werkgeversvertegenwoordiger in het pensioenfondsbestuur. Na toestemming van DNB zal de heer Duzijn officieel worden benoemd. Ook stonden de werknemersvertegenwoordigers de heren Van Lohuizen en Slop op het rooster van aftreden. Bij geen tegenkandidatuur zouden beide pensioenbestuurders automatisch worden herbenoemd. In juli 2009 diende er zich echter een tegenkandidaat aan, de heer A. van Zeijl. Conform de statuten van het pensioenfonds heeft de ondernemingsraad (OR) in november 2009 verkiezingen uitgeschreven. Op 20 november 2009 werden de resultaten van de verkiezingen door de OR per kenbaar gemaakt aan de actieve deelnemers. Van de 868 stemgerechtigden hadden er 408 hun stem uitgebracht (47%). De heer Van Lohuizen ontving 220 stemmen, de heer Slop 106 en de heer Van Zeijl 82, zodat de heren Van Lohuizen en Slop werden herkozen als bestuurslid werknemersvertegenwoordiging. De heer Van Lohuizen legde in februari 2009 zijn functie als secretaris neer en werd in deze opgevolgd door de heer Pluimers. De heer Van Lohuizen is voorzitter van de beleggingscommissie binnen het bestuur Samenstelling van het bestuur De samenstelling van het bestuur voor het jaar 2009 is als volgt: Door de ondernemingsraad benoemd uit de actieve deelnemers: M. Heemstra plaatsvervangend secretaris R. van Lohuizen bestuurslid en voorzitter beleggingscommissie P.J. Pluimers secretaris R. Slop bestuurslid Door de directie benoemd: H.H.C. Brevé bestuurslid M. van Dansik bestuurslid E.P. Hamer vice-voorzitter A. Touw voorzitter Gedragscode en remuneratie De leden van het bestuur en de administrateur hebben verklaard zich te zullen houden aan de regels van de Modelgedragscode opgesteld door het OPF. De leden van het bestuur ontvangen geen bezoldiging. Reis- en verblijfkosten en andere uitgaven in het belang van het pensioenfonds gedaan, zulks ter beoordeling door het bestuur, worden wel door het pensioenfonds vergoed. Rooster van aftreden Na goedkeuring van het jaarverslag over het boekjaar: 2009: M. van Dansik en M. Heemstra 2010: E.P. Hamer, P.J. Pluimers, A. Touw 2011: T.B. Duzijn, R. van Lohuizen, R.H. Slop Pagina 16 van 64

17 Administrateur De administratie van het pensioenfonds wordt verzorgd door J. Vledder. Accountant KPMG ACCOUNTANTS N.V. is belast met de controle van de jaarrekening van het pensioenfonds. Adviseurs Hewitt Associates B.V. te Rotterdam is belast met de technische, beleids- en marktondersteuning. Daarnaast verzorgt Hewitt ook de juridische ondersteuning. Ortec B.V. te Rotterdam is belast met de Asset Liability Management Study (ALM) en stelt voor het pensioenfonds de continuïteitsanalyse op. Daarnaast adviseert Ortec het bestuur en administrateur inzake de evaluatie van het herstelplan. Actuaris Milliman Pensioenen & Actuarissen (voorheen HV&P) te Amsterdam is belast met het opstellen van de actuariële verklaring. Decharge van het bestuur Door de goedkeuring van het jaarverslag over het jaar 2008 en het positief advies van de deelnemersraad is aan het bestuur decharge verleend. Statuten Voor het verslagjaar 2009 zijn de statuten d.d. 23 juni 2009 van toepassing. Deze statuten zijn inmiddels ingediend bij de DNB en zijn (op verzoek) verkrijgbaar ten kantore van het pensioenfonds. Reglement Voor het verslagjaar is het pensioenreglement d.d. juli 2008 van toepassing. Dit reglement gedateerd juli 2008 is inmiddels geplaatst op de website van het pensioenfonds. Tevens hebben een aantal bestuursleden een populaire versie van het pensioenreglement vervaardigd en ook dit reglement is geplaatst op de website van het pensioenfonds. Alle documenten zijn te vinden op de website onder Documenten. Jaarverslag Dit jaarverslag wordt aan alle gepensioneerden toegezonden. Voor alle actieve deelnemers wordt het jaarverslag 2009 geplaatst op de website van het pensioenfonds en kan op verzoek worden verkregen op de pensioenadministratie (locatie 056). Tevens wordt er een Engelse versie vervaardigd van dit jaarverslag. Haarlem, 18 juni 2010 Het Bestuur M. van Dansik T.B. Duzijn E.P. Hamer M. Heemstra R. van Lohuizen P.J. Pluimers R. Slop A. Touw Pagina 17 van 64

18 3. Verslag van deelnemersraad Overgang Fortis-AEGON De overgang van Fortis ASR is niet geheel smetteloos verlopen, maar het bestuur heeft naar de mening van de deelnemersraad zijn uiterste best gedaan om dit te corrigeren. Een punt van zorg was en is nog steeds de afstemming van het door AEGON opgestelde reglement en het pensioenreglement van Fluor. Dit AEGON reglement is voor AEGON nodig om hun taak goed uit te kunnen voeren, maar mag uiteraard geen inhoudelijke wijzigingen in de pensioenvoorwaarden van Fluor teweeg brengen. Alhoewel het voor AEGON onmogelijk leek om dit jaar het wettelijk voorgeschreven Uniform Pensioen Overzicht (UPO) te verstrekken, is dit toch onder druk van bestuur en deelnemersraad gebeurd. Helaas waren deze UPO s niet allemaal van de kwaliteit die men zou wensen. Het bestuur heeft actie ondernomen om dit in 2010 beter te laten verlopen Visitatiecommissie en verantwoordingsorgaan In overleg met het bestuur is in 2008 besloten om het verantwoordingsorgaan te laten bestaan uit de gehele deelnemersraad aangevuld met twee werkgeversvertegenwoordigers. Het verantwoordingsorgaan vertegenwoordigt daarmee drie groeperingen namelijk actieve deelnemers, gepensioneerden en de werkgever. Onafhankelijk van het aantal vertegenwoordigers in een groep krijgt elke groep slechts één stem. Het reglement voor het verantwoordingsorgaan is dit jaar gereed gekomen en van een positief advies van de deelnemersraad voorzien. Vervolgens is het verantwoordingsorgaan geïnstalleerd bestaande uit de gehele deelnemersraad met als werkgeversvertegenwoordigers de heren Frank van Heijningen en Ton Blommestijn Het verantwoordingsorgaan is inmiddels éénmaal bijeen geweest om te oordelen over: het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere relevante informatie het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen jaarbeleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben De volgende stap is om een reglement op te stellen voor de visitatiecommissie en deze te benoemen. Dit zal in de loop van 2010 plaats vinden Overleg met het bestuur De deelnemersraad heeft dit jaar vier maal vergaderd met het bestuur. Veel tijd is besteed aan de door de kredietcrisis veroorzaakte problemen. Zoals algemeen bekend is, heeft deze crisis grote gaten geslagen in de dekkingsgraad van alle pensioenfondsen. Het Fluor pensioenfonds is hiervoor ook niet gespaard gebleven. Het bestuur heeft derhalve een herstelplan ingediend bij de DNB. In de derde vergadering van dit jaar met het bestuur, werd de deelnemersraad medegedeeld dat de werkgever het plan heeft om de huidige pensioenregeling niet meer aan te bieden aan nieuwe medewerkers. Nieuwe medewerkers zou een zogenaamde DC (Defined Contribution) regeling worden aangeboden. Deze ontwikkeling is voor de deelnemersraad een grote zorg. Dit betekent namelijk dat het pensioenfonds sluit voor nieuwe leden en op de lange termijn het pensioenfonds gaat verouderen, hierdoor zal de inbreng van bijdragen verminderen. Op het eerste gezicht lijkt dit een zeer negatief effect op de toekomstige indexaties te hebben, maar ook andere nadelige effecten zijn niet uit te sluiten. Goed zicht op deze effecten zal pas bekend worden als het bestuur een nieuwe ALM studie laat doen met deze situatie als uitgangspunt. Dit zal begin 2010 gebeuren. De deelnemersraad zal deze ontwikkelingen op de voet blijven volgen. Aangemerkt kan worden dat dit een statutenwijziging noodzakelijk maakt waarvoor, de deelnemersraad advies dient te geven. Het laatste overleg van het jaar was zoals gebruikelijk gewijd aan indexatie. De CBS index, die gehanteerd wordt om een eventuele indexatie van ingegane pensioenen mogelijk te maken is dit jaar negatief, waardoor indexatie reglementair niet mogelijk was. Een verzoek van de deelnemersraad om toch een kleine inhaalslag te maken is door het pensioenfondsbestuur afgewezen. Pagina 18 van 64

19 De deelnemersraad is zich er terdege van bewust dat dit problemen veroorzaakt voor veel van de gepensioneerden, maar kon niet anders dan een positief advies geven op dit negatieve voorstel van het bestuur. Om het proces van indexatie meer inzichtelijk te maken, heeft het bestuur een beslissingsmodel opgesteld en voorgelegd aan de deelnemersraad. In de loop van 2010 zal de deelnemersraad hierover oordelen Samenstelling deelnemersraad Eind 2009 zijn verkiezingen gehouden voor de raad. Met uitzondering van de heer Fabbro, stelden alle zittende leden zich herkiesbaar. In de plaats van de heer Fabbro stelde de heer Enzerink zich als kandidaat beschikbaar. Omdat er zich geen andere kandidaten hebben gemeld waren formele verkiezingen niet nodig en zijn alle kandidaten herkozen. Eind 2009 had de raad de volgende samenstelling: - Hr. H. Huiser gekozen door de deelnemers - Hr. R. Joghems plv. secretaris, gekozen door de gepensioneerden - Hr. H. Liesting secretaris gekozen door de deelnemers - Hr. P. Post voorzitter, gekozen door de gepensioneerden - Hr. J. Spiekermann plv. voorzitter gekozen door de deelnemers - Hr. G.J Zieleman, gekozen door de deelnemers In 2010 zal de heer Enzerink hier bijkomen. Pagina 19 van 64

20 4. Verslag beleggingen Terugblik op 2009 Na de kredietcrisis die in 2007 begon en in 2008 een dieptepunt kende, was het afgelopen jaar een periode van voorzichtig economisch herstel. De economische activiteit liet gedurende 2009 in de meeste landen een geleidelijke verbetering zien. In veel landen was de economische groei al positief in het derde kwartaal en verbeterde verder in het vierde kwartaal. Zeker de landen zoals de opkomende economieën met een relatief afgeschermde financiële sector werden slechts op beperkte schaal geraakt door de kredietcrisis. Het economisch herstel op wereldniveau is echter nog kwetsbaar en groei werd tot dusver vooral gedreven door een voorraadherstel in de industriesector. De arbeidsmarkt laat voorlopig nog een ander beeld zien. De werkloosheid liep wereldwijd fors op hoewel er wel steeds meer tekenen van stabilisatie zichtbaar werden. Na een sterke versoepeling van het monetair beleid eerder in het jaar hebben centrale banken een afwachtende houding aangenomen en benadrukken dat in de grote economieën de rentes voorlopig op een zeer laag niveau zullen blijven. De financiële markten liepen in het afgelopen jaar sterk vooruit op het verwachte herstel en toonden in de meer risicovolle beleggingscategorieën uitbundige koersstijgingen Beleggingsbeleid Vanaf 1 februari 2009 wordt het merendeel van de beleggingsportefeuille van SPFN beheerd door AEGON. Een deel van de aandelenportefeuille wordt beheerd door AllianceBernstein. In de door AEGON beheerde portefeuille wordt strategisch 72% belegd in een breed gespreide portefeuille van vastrentende waarden terwijl de resterende 28% van de portefeuille is belegd in aandelen, vastgoed en grondstoffen. In de portefeuille wordt het renterisico voor ca. 75% afgedekt met behulp van een overlay-structuur (Long Duration Overlay). In de portefeuille wordt het actieve tactische beleid evenzo ingevuld middels een overlaystructuur (Global Tactical Asset Allocation) Beleggingscategorieën Aandelen De wereldwijde aandelenmarkten vertoonden over 2009 een fors herstel met koerstijgingen van uiteindelijk gemiddeld 30%. Het herstel van de aandelenmarkten begon aan het einde van het eerste kwartaal toen er geleidelijk weer vertrouwen terugkeerde in de financiële markten. De performance tussen de verschillende regio s liep echter sterk uiteen. In de Japanse markt was per saldo sprake van een mager resultaat met ca. 2% koersstijging terwijl opkomend Azië met ongeveer 70% steeg. Zowel Europa als Noord-Amerika lieten uiteindelijk een vrijwel gelijk resultaat zien van ca. 23%. In de Noord- Amerikaanse portefeuille was het dollarrisico gedurende het gehele jaar afgedekt naar de euro. Door deze afdekking werd dit deel van de portefeuille van het pensioenfonds niet geraakt door de per saldo depreciatie van de dollar gedurende Onroerend goed De beursgenoteerde onroerend goed beleggingen hebben in 2009 in lijn met de aandelenmarkten in 2009 een forse koersstijging van ruim 30% laten zien. Hiermee liepen ook deze financiële markten duidelijk vooruit op de ontwikkelingen in de onroerend goed markten zelf waar sprake was van voortdurende druk op huren en onroerend goedprijzen. Pas richting het eind van het jaar kon een zekere prijsstabilisatie in diverse vastgoedcentra worden geconstateerd. Deze ontwikkeling was ook zichtbaar in de koersontwikkeling van het directe (niet-beursgenoteerde) onroerend goed in de portefeuille van SPFN. Deze categorie daalde in 2009 met ruim 15%. Vastrentende waarden Ook binnen de vastrentende waarden portefeuille maakten beleggers een onderscheid tussen meer en minder risicovolle beleggingen. Dit leidde er toe dat de markt voor staatsleningen een beperkt rendement liet zien terwijl in de meer risicovolle leningen zoals bedrijfsobligaties en leningen van opkomende markten een daling van de risicopremie zorgde voor zeer hoge rendementen. In de markt voor staatsleningen zorgde in de eerste helft van het jaar het toenemende vertrouwen in het economisch herstel voor een geleidelijke stijging van het renteniveau in deze markt, gevoed door de angst dat hiermee ook de inflatie wel eens zou kunnen gaan oplopen. Dat de rentestijging uiteindelijk beperkt van omvang bleef werd veroorzaakt door het broze herstel van de economische groei. Pagina 20 van 64