Zicht op Horen Music & Hearing Health

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zicht op Horen Music & Hearing Health"

Transcriptie

1 Zicht op Horen Music & Hearing Health

2

3 Workshop partners ArtEZ : Rianne Heezen, coördinator Gezond Musiceren Comfoor : Roy Boers, audioloog en accountmanager HAN Logopediestudenten : Iris Bakker & Myrthe Velthausz musicandhealth@artez.nl roy.boers@comfoor.com zichtophoren@gmail.com

4 Inhoud workshop Ervaringen Oor, Horen, Gehoorschade Beleving voorkomen gehoorschade bij musici Normen Wetten Regels ArtEZ Music & HearingHealth PO Zicht op Horen Uitwisseling

5 Ervaringen Eric Clapton (gitarist):.. went deaf for a period of time." Pete Townsend (gitarist The Who): geen hard geluid verdragen. Phil Taylor (drummer Motörhead): " we've deafened a few." Jeff Beck (gitarist), tinnitus: ruisen douche.." Chris Martin (Coldplay) tinnitus: I wish I'd thought about it earlier,". Schumann,tinnitus, Düsseldorf, suicidepoging Smetana, tinnitus, 1874 Strijkkwartet Uit mijn leven

6 Fragment uit: de Passie en de Pijn NPS, 2003 vanaf 10.20

7 Optimaal presteren? Gezond musiceren! Oor, Horen, Gehoorschade Auditory organ A B C

8 Optimaal presteren? Gezond musiceren! Middle ear A Eardrum B Malleus C Anvil D Stirrup E Eustachian tube (membrana tympani) (malleus) (incus) (stapus / stapedius reflex) (tuba auditiva)

9 Optimaal presteren? Gezond musiceren! Inner ear A Stapes footplate B Cochlear window / fenstra C Auditory nerve D Vestibular system

10 Optimaal presteren? Gezond musiceren! The cochlea ± Healthy hair cells Damaged hair cells

11 Noise level of musical intruments Optimaal presteren? Gezond musiceren!

12 Gehoorbescherming verplicht vanaf 85 db. (bron)

13 Noise exposure vs damage Optimaal presteren? Gezond musiceren!

14 Hearing loss bij hearing loud music Optimaal presteren? Gezond musiceren!

15 Optimaal presteren? Gezond musiceren! Hearing loss by loud music, above 80 db(a) 5 types of hearing loss, induced by loud music: Reduction in hearing (4KHz) (NIHL = >30db bij 1,2,4 khz) Tinnitus (noise, beeps, etc..) Hyperacusis (oversensitive for normal sound) Distortion (distorted sound) Binaural Diplacusis (various sound sensations)

16 BELEVEN IN OORCHECK.NL

17 voorkomen NIHL >10% Nederlanders heeft >30dB verlies; 2 miljoen Ned tinnitus(nationale Hoorstichting) 25% jongeren gehoorschade door te harde muziek (NH,2015) 10-15% werkende bevolking blootstelling schadelijk geluid < 30% gebruikt gehoorbescherming NIHL in top 5 beroepsziekte (Ned Centrum Beroepsziektes) Musici orkesten : wisselende onderzoeken: van weinig tot veel gehoorschade (m.n. blazers,slagwerkers, ), veel klachten over overgevoeligheid 41% -50% alle musici (1 e groot duits onderzoek onder musici algemeen/2 e Chasin et al) Rock/jazz musici: wisselende onderzoeken 30%<>74% 58% klassieke muzikanten hadden gehoorverlies ( ) NB Systematic review literatuur nodig!

18

19 Normen Wetten Regels Normen (Branchecatalogus Versterkt geluid) Dagdoses (max 80dB, 8urige,5daagse werkweek) Te meten/berekenen via Leq (invloed acoustiek/optellen meerdere geluidsbronnen) ( Piekgeluid < 105 db(a) Werkgever: gem >80dB(A) verplicht earplugs verstrekken (arbo) Werkgever: gem >85dB(A) verplicht earplugs dragen (arbo) Bovengrens daggem 87 db(a) bij gedragen earplugs 35< > 55 db hinderlijk geluid (indiv bepaald en afh ) M.i.v nieuwe wetgeving omtrent verstrekking

20 Wetten Regels Arbowetgeving : algemeen Europese richtlijn = nationale wetgeving = Ned Praktijkrichtlijn NPR 3438 (2007) Naleving uitbesteed aan sectoren (arboconvenanten) Gerechtshof Arnhem uitspraak cellist Maar..redelijkerwijsclausule Instrument : RIE NVAB multidisciplinaire richtlijn: - bronaanpak +Vo - technisch/organisatorische aanpak + Vo - persoonlijke bescherming en audiometrie + Vo

21

22 ArtEZ Music & Hearing Health Doel : Studenten Bewust Basisvaardig via: Bronaanpak Technische / organisatorische maatregelen Persoonlijke bescherming

23 amplitiemodel

24 BRONAANPAK: voorlichten veilig horen nul- en effectmeting voor bewustwording en basisvaardigheid TECHNISCHE / ORGANISATORISCHE MAATREGELEN db meten/berekenen door studenten vergelijken normen (pluggerz app, Safe Noise ) decibellendagboek begrenzing apparatuur, hulpmiddelen (verhoging, scherm, wanden etc) PERSOONLIJKE BESCHERMING aanschaf earplugs opmaat met korting (Comfoor) workshop Omgaan met geluidbelasting vergeten? reservesets af te halen koppelen aan project jaarlijks audiometrie : 1 e jaar verplicht kantine Hoorzuilen met screeningsaudiometer VELE KNELPUNTEN.

25 Optimaal presteren? Gezond musiceren!

26 Rianne Heezen PDCA Jan Metingen : nulmeting, effectmeting, audiogrammen gerapporteerde klachten bij aanvang studie 2013 t/m 2017 AEZ, wit =+, paars = neutral, lila = - aanschaf earplugsin 5 jaar explosief gestegen, Vervolgmeting 4 e jaar vanaf 2017 : zelfrapportage: <50% dragen, gehoorscherpte goed audiogramtrends zichtbaar in lagere tonen Hoe beoordeel je je gehoorscherpte? How do you evaluate your hearing condition? Heb je last van bepaalde stem- en/of gehoorklachten? Do you experience certain voice-and/or hearing Gebruik je gehoorbeschermende maatregelen? Do you use noise reducing measures? 26

27 Customized hearing protector / otoplastics Industry filter:12 linear filters, 19 different colors) DM in 19 different colors ER filter DM, Attenuation: 10, 15, 20, 25 db Optimaal presteren? Gezond musiceren!

28 In-Ear Monitors / music otoplastics 2 in1 Optimaal presteren? Gezond musiceren!

29 PO: Zicht op Horen Vraagstelling: Welke aanbevelingen en gedragsmodificatie techniek zijn het meest bruikbaar voor het ArtEZ conservatorium op het gebied van gehoorbescherming bij studenten en docenten? Opzet: door middel van interviews Dataverzameling: interviews en transcriptie Uitkomsten Voorlopige conclusie

30 Uitwisseling Dank

31 3 maart

Music & Health. Bewust en Basisvaardig duurzaam musiceren. Body Mind Communication NCPA,

Music & Health. Bewust en Basisvaardig duurzaam musiceren. Body Mind Communication NCPA, Music & Health Bewust en Basisvaardig duurzaam musiceren Body Mind Communication NCPA, 20-11-2017 Workshop partners: ArtEZ Music & Health Dispokinesis : Dianne Bolte Mensendieck : Charlotte van der Burgh

Nadere informatie

Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC

Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog Audiologisch Centrum (KNO), LUMC japmdelaat@lumc.nl Gehoorschade door muzieklawaai bij jongeren 2 Gehoorschade

Nadere informatie

Gehoorschade bij orkestmusici Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, audioloog Audiologisch Centrum, LUMC, Leiden japmdelaat@lumc.nl

Gehoorschade bij orkestmusici Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, audioloog Audiologisch Centrum, LUMC, Leiden japmdelaat@lumc.nl Gehoorschade bij orkestmusici Dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, audioloog Audiologisch Centrum, LUMC, Leiden japmdelaat@lumc.nl mede namens Noortje Jansen, Miranda Neerings, Wouter Dreschler, AMC, Amsterdam Hearing

Nadere informatie

Dr.ir. J.A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog hoofd Audiologisch Centrum, LUMC

Dr.ir. J.A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog hoofd Audiologisch Centrum, LUMC AOE vs audiogram, audiometrische follow-up Dr.ir. J.A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus audioloog hoofd Audiologisch Centrum, LUMC japmdelaat@lumc.nl OAE vs audiogram, audiometrische follow-up 2 OAE vs audiogram,

Nadere informatie

3M Occupational Health & Environmental Safety HHEF. Basis training. Gehoorbescherming

3M Occupational Health & Environmental Safety HHEF. Basis training. Gehoorbescherming HHEF Basis training Gehoorbescherming 1 Identificeer de gevaren 2 Wat zijn de gevolgen voor de gezondheid? Het 3M 4-stappen plan 3 Kies de juiste gehoorbescherming 4 Train en motiveer Identificeer de gevaren

Nadere informatie

Ziek van Geluid. Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog. Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019

Ziek van Geluid. Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog. Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019 Ziek van Geluid Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts en epidemioloog Utrecht, Provinciehuis, 21 februari 2019 Mijn ervaringen met geluid en gezondheid als huisarts (Werkgroep Vliegtuiglawaai) als bedrijfsarts

Nadere informatie

Status gehoor van musici in symphonieorkesten

Status gehoor van musici in symphonieorkesten Status gehoor van musici in symphonieorkesten Noortje Jansen / Academisch Medisch Centrum Amsterdam Mede namens: Miranda Neerings (AMC) Jan de Laat (LUMC) Wouter A. Dreschler (AMC) 1 Orkest & Gehoor Arbo-convenant

Nadere informatie

Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019

Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019 Erik Kateman, arbeidshygiënist NVvA Symposium 11 april 2019 Opzet en werkwijze Cochrane Systematic Review Uitkomsten Review preventie van gehoorschade A B C Workplace interventions to prevent occupational

Nadere informatie

Het effect van het perifeer gehoorverlies op spraakverstaan: éénzijdig slechthorenden

Het effect van het perifeer gehoorverlies op spraakverstaan: éénzijdig slechthorenden Het effect van het perifeer gehoorverlies op spraakverstaan: éénzijdig slechthorenden T.J.M. Bost, N.J. Versfeld, S.T. Goverts NVA 25 september 2015 1 Inleiding Slechthorendheid heeft invloed op: Kwaliteit

Nadere informatie

LAWAAI. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Tuinzaadbedrijven

LAWAAI. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Tuinzaadbedrijven LAWAAI Bij het werken met of bij machines kan de norm voor schadelijk geluid, (80 db(a)) overschreden worden. Afhankelijk van het aantal decibels, de toonhoogte en de blootstellingsduur kan daardoor blijvende

Nadere informatie

Stemproblemen en gehoorschade bij kleuter- en sportleerkrachten

Stemproblemen en gehoorschade bij kleuter- en sportleerkrachten Stemproblemen en gehoorschade bij kleuter- en sportleerkrachten Prof dr Lode Godderis 1,2 1 KULeuven, Center Environment and Health 2 Idewe, External Service for Prevention and Protection at Work Hoofdboodschap

Nadere informatie

Hard of zacht pianostemmen wat is het verschil voor de oren? Wim Soede, Lumc Hans Troost, Pianostemmer te Soest

Hard of zacht pianostemmen wat is het verschil voor de oren? Wim Soede, Lumc Hans Troost, Pianostemmer te Soest Hard of zacht pianostemmen wat is het verschil voor de oren? Wim Soede, Lumc Hans Troost, Pianostemmer te Soest De pianostemmer Stemtechniek Aanleiding (zorgvraag Hans Troost) Hard of zacht, wat is het

Nadere informatie

Lawaai op school en gehoorschade Dr. A. Roelandt

Lawaai op school en gehoorschade Dr. A. Roelandt Lawaai op school en gehoorschade Dr. A. Roelandt Lawaaigeïnduceerd gehoorverlies Wereldwijd grootste irreversiebele beroepsziekte Industrie: veel aandacht Onderwijs, kribbes, : weinig studies Nederland:

Nadere informatie

Oordoppen muzieksector

Oordoppen muzieksector Oordoppen muzieksector Onderzoek naar oordoppen bedoeld voor bescherming tegen harde muziek - 2016 De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzocht in 2016 oordoppen bedoeld voor bescherming

Nadere informatie

Toolbox. Herrie op het dak

Toolbox. Herrie op het dak Toolbox Herrie op het dak Herrie op het dak In het kader van het project: Duurzaam inzetbaar dakwerk Veilig en gezond op het dak Afspraken lawaai Arbocatalogus Platte daken Men spreekt van lawaai wanneer

Nadere informatie

Gehoor van musici. Jan A.P.M. de Laat, PhD Dept. Audiology Leiden University Medical Center

Gehoor van musici. Jan A.P.M. de Laat, PhD Dept. Audiology Leiden University Medical Center Gehoor van musici Jan A.P.M. de Laat, PhD Dept. Audiology Leiden University Medical Center Disclosure belangen spreker - dr.ir. Jan A.P.M. de Laat (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Integrated Management System

Integrated Management System Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Doel... 1 2. Toepassingsgebied... 1 3. Referenties... 1 4. Definities... 1 5. Werkinstructie... 2 5.1 Bepalen van geluidsbelasting... 2 5.2 Gehoorbescherming... 2 5.3

Nadere informatie

Frequentie specifieke ABR

Frequentie specifieke ABR Frequentie specifieke ABR Krista Willeboer UMC Utrecht Estimation of the pure-tone audiogram by the auditory brainstem response: a review David R. Stapells & Peggy Oates Audiology & Neuro-otology 1997;

Nadere informatie

Press kit. Page 1 of 12

Press kit. Page 1 of 12 Press kit Alle teksten in deze press kit zijn vrij te gebruiken. De afbeeldingen zijn rechtenvrije stockfoto s - zo ook de foto s bij de persoonlijke verhalen (dit zijn dus niet de geïnterviewde personen).

Nadere informatie

Gehoorbelasting bij klassieke musici

Gehoorbelasting bij klassieke musici Gehoorbelasting bij klassieke musici Enkele aspecten Rick de Vos 18 mei 2016 Rick de Vos Rick.de.vos@rhdhv.com Acousticus Audioloog Onderzoeker Muzikaal audiofiel Onderzoeker bij TU/e Sinds september 2013

Nadere informatie

Gehoorbeschadiging door lawaai. Dr. Litiere Luc KNO-arts Tienen

Gehoorbeschadiging door lawaai. Dr. Litiere Luc KNO-arts Tienen Gehoorbeschadiging door lawaai Dr. Litiere Luc KNO-arts Tienen Anatomie binnenoor Spiraal ligament modiolus 4000 12000 Tonotopie van de haarcellen basale membraan.mp4 Electro-mechanische transductie lat.

Nadere informatie

Preventieve gehoorzorg

Preventieve gehoorzorg Daar luister ik naar Laat jaarlijks je gehoor preventief controleren Gehoorschade door lawaai... meest voorkomende beroepsziekte! In de westerse wereld is slechthorendheid door lawaai uitgegroeid tot de

Nadere informatie

Rapportage mp3-check 2013

Rapportage mp3-check 2013 Rapportage mp3-check 2013 Inhoudsopgave 1. Opzet mp3-check 3 2. Resultaten mp3-check 4 3. Conclusies 8 2 1. Opzet mp3-check (www.mp3check.nl) De mp3-check is ontwikkeld om jongeren inzicht te geven in

Nadere informatie

Wat hoor je (nog) als musicus in een orkest? Remy Wenmaekers Level Acoustics & Vibration

Wat hoor je (nog) als musicus in een orkest? Remy Wenmaekers Level Acoustics & Vibration Wat hoor je (nog) als musicus in een orkest? Remy Wenmaekers Level Acoustics & Vibration www.levelav.nl www.stageacoustics.wordpress.com Ledendag 2 februari 2018 Akoestiek is belangrijk voor musici Samenspel:

Nadere informatie

Gehoorbescherming Voor ieder oor een dop

Gehoorbescherming Voor ieder oor een dop Gehoorbescherming Voor ieder oor een dop Wanneer is luid te luid? Sta je bij een concert vaak bij de luidsprekers? Of krijg je in jouw job vaak veel lawaai over je heen? Dan is je gehoor misschien al beschadigd.

Nadere informatie

Geluidsniveau s in/om klaslokalen

Geluidsniveau s in/om klaslokalen Geluidsniveau s in/om klaslokalen Nascholingsbijeenkomst 11 maart 2005 Jeroen Sol Audiologisch Centrum Amersfoort Prof J J Groen Stichting Gebruikte publicaties Bridget Shield, Julie Dockrell (2003) External

Nadere informatie

Willem Westermann Vereniging Van EvenementenMakers (VVEM)

Willem Westermann Vereniging Van EvenementenMakers (VVEM) Willem Westermann Vereniging Van EvenementenMakers (VVEM) Organisatoren (b.v. concerten, dance) Locaties (b.v. gebouwen, open velden) Leveranciers (b.v. geluid maken, geluid beheersen) Milieu: bescherming

Nadere informatie

Advies maximale geluidsniveaus voor locaties met versterkte muziek

Advies maximale geluidsniveaus voor locaties met versterkte muziek Advies maximale geluidsniveaus voor locaties met versterkte muziek NVA Wintervergadering 2018 Martin Gommer Achtergrond In Nederland geen landelijke wet- of regelgeving die bezoekers van uitgaansgelegenheden

Nadere informatie

Gehoorproblemen op het werk. En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken

Gehoorproblemen op het werk. En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken Gehoorproblemen op het werk En wat werkgevers kunnen doen om de impact zoveel mogelijk te beperken September 2018 Inhoudsopgave 1. Wat zijn gehoorproblemen? 3 a. De oorzaken van gehoorproblemen 4 b. De

Nadere informatie

Toepassing spraak-in-ruis screeningtest voor lawaaislechthorendheid in arbeidsgeneeskunde

Toepassing spraak-in-ruis screeningtest voor lawaaislechthorendheid in arbeidsgeneeskunde Toepassing spraak-in-ruis screeningtest voor lawaaislechthorendheid in arbeidsgeneeskunde Monique Leensen Wouter Dreschler Presentatie NVA-wintervergadering 27-01-2012 Onderzoek i.o.v. Arbouw 1 Achtergrond

Nadere informatie

Telegraaf-project. Het OAE-gram, een gevoeliger test voor gehoorscreening?

Telegraaf-project. Het OAE-gram, een gevoeliger test voor gehoorscreening? Telegraaf-project Het OAE-gram, een gevoeliger test voor gehoorscreening? Beschrijving van aan lawaai blootgestelde populatie middels diverse (screenings)methoden De Telegraaf, ArboNed, Hearing Coach,

Nadere informatie

Press kit. Page 1 of 14

Press kit. Page 1 of 14 Press kit Alle teksten in deze press kit zijn vrij te gebruiken. De afbeeldingen zijn rechtenvrije stockfoto s - zo ook de foto s bij de persoonlijke verhalen (dit zijn dus niet de geïnterviewde personen).

Nadere informatie

Wat hoor ik? Over geluid en geluidsbronnen op een open NICU

Wat hoor ik? Over geluid en geluidsbronnen op een open NICU Wat hoor ik? Over geluid en geluidsbronnen op een open NICU The influence of patient- and unit-specific factors on the noise levels in an open-plan neonatal intensive care unit Munhun Park 1, Sabrina Laroche

Nadere informatie

Hoortoestelaanpassing bij musici. Een lastige klus

Hoortoestelaanpassing bij musici. Een lastige klus Hoortoestelaanpassing bij musici Een lastige klus Inhoud Even voorstellen Problemen bij gehoorverlies Relatie met muziek Relatie met hoortoestel Aandachtspunten bij de akoestiek van de aanpassing Even

Nadere informatie

Laag Frequente Tinnitus of Laag Frequent Geluid? Is er een verschil in begeleiding?

Laag Frequente Tinnitus of Laag Frequent Geluid? Is er een verschil in begeleiding? Laag Frequente Tinnitus of Laag Frequent Geluid? Is er een verschil in begeleiding? Ir. Dyon J.W.M. Scheijen Klinisch fysicus audioloog Inhoud Tinnitus Hoe horen wij? Het gehoorsysteem Beleving van geluid

Nadere informatie

Schade aan het gehoor

Schade aan het gehoor Bescherm je oren! Als werknemer in de podiumsector kun je in deze folder lezen waarop je moet letten als je werkt bij de hoge geluidsniveaus die in podiumsector voorkomen. Bescherm in ieder geval je oren,

Nadere informatie

Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen

Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen Gehoorschade en luide muziek bij jongeren in Vlaanderen Prof. Dr. P. Van de Heyning* A.Gilles, Ma Audiologie* *Universitaire dienst Neus-keel-oorziekten & Hoofd-halsheelkunde Vakgroep neurowetenschappen

Nadere informatie

Evenementen en gehoorschade

Evenementen en gehoorschade Evenementen en gehoorschade NSG geluidshinderdag 28 maart 2017 Frits van den Berg, adviseur Milieu & Gezondheid GGD Amsterdam namens Donné Schmidt, adviseur Milieu & Gezondheid GGD Hollands Noorden In

Nadere informatie

Desensitisatie met ruismaskeerders bij hyperacusis klachten

Desensitisatie met ruismaskeerders bij hyperacusis klachten KNO-NVA-NTHP Desensitisatie met ruismaskeerders bij hyperacusis klachten Audiologisch Centrum Twente dr. B.A.M. Franck, Klinisch Fysicus/Audioloog 24-04-2014 1 Inhoud 1. Doel 2. Achtergrond 3. Evidence

Nadere informatie

Schermen van bamboe en ander groen

Schermen van bamboe en ander groen NSG dag Geluidschermen Schermen van bamboe en ander groen 6 september 2016 Arnaud Kok Hans J. A. van Leeuwen DGMR Consultants for construction, industry, traffic, environment and software P.O. box 370,

Nadere informatie

Evaluatie van de hoortoestelaanpassing

Evaluatie van de hoortoestelaanpassing Evaluatie van de hoortoestelaanpassing Niek Versfeld klinisch fysicus audioloog Universitair Audiologisch Centrum VUmc Amsterdam Casus: korte anamnese Vrouw 68 jaar, reuma Rechts matig hoge-tonenverlies

Nadere informatie

Lawaaischade bij slechthorenden en hoortoestelgebruik

Lawaaischade bij slechthorenden en hoortoestelgebruik Lawaaischade bij slechthorenden en hoortoestelgebruik Alex E. Hoetink NSDSK, ACHN Alkmaar Wouter A. Dreschler AMC - Amsterdam Achtergrond Kan het gebruik van een hoortoestel door een slechthorende leiden

Nadere informatie

Slechthorendheid. is dat nog een thema in de ARBO-praktijk? Prof.dr.ir. Wouter A. Dreschler, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Slechthorendheid. is dat nog een thema in de ARBO-praktijk? Prof.dr.ir. Wouter A. Dreschler, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Slechthorendheid is dat nog een thema in de ARBO-praktijk? Prof.dr.ir. Wouter A. Dreschler, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Mede namens: dr.ir. Jan de Laat, LUMC dr.ir. J.M. Festen, VUMC ir. Hiske

Nadere informatie

29/04/2013. Nieuwe Geluidsnormen. Wat houdt het in? Hoe gaan we er mee om?

29/04/2013. Nieuwe Geluidsnormen. Wat houdt het in? Hoe gaan we er mee om? Nieuwe Geluidsnormen Wat houdt het in? Hoe gaan we er mee om? 1 2 1 GELUID Wat is geluid? geluid = golven Wat is lawaai? Geluid dat als overlast ervaren wordt 3 GELUID Geluid meten: geluiddruk-niveau wordt

Nadere informatie

Advies maximale geluidsniveaus voor muziekactiviteiten Voorstel maximale geluidsniveaus voor openbaar toegankelijke locaties met versterkte muziek

Advies maximale geluidsniveaus voor muziekactiviteiten Voorstel maximale geluidsniveaus voor openbaar toegankelijke locaties met versterkte muziek Advies maximale geluidsniveaus voor muziekactiviteiten Voorstel maximale geluidsniveaus voor openbaar toegankelijke locaties met versterkte muziek RIVM Briefrapport 2017-0159 A.M. Gommer A. Verweij B.E.P.

Nadere informatie

Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek

Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek Gehoorschade als gevolg van harde muziek: risicogedrag en misconcepties onder uitgaanspubliek Resultaten vragenlijstonderzoek onder 130.000 bezoekers van muzieklocaties en -evenementen Gehoorschade als

Nadere informatie

Nieuwe geluidsnormen voor muziekactiviteiten

Nieuwe geluidsnormen voor muziekactiviteiten Nieuwe geluidsnormen voor muziekactiviteiten KADER Nieuwe geluidsnormen voor muziekactiviteiten PRINCIPE TOEPASSING LEUVEN POLITIEREGLEMENT ARGUMENTATIE VOLGENDE STAPPEN KADER Wetgeving voor 1 januari

Nadere informatie

Hoeveel db? Wanneer gehoorschade? Waar?

Hoeveel db? Wanneer gehoorschade? Waar? Bescherm je gehoor! Bescherm je gehoor! Als werknemer in de Sector Drankverstrekkende bedrijven (o.a. cafés, discotheken) willen we je graag informeren waar je op moet letten als je werkt bij hoge geluidsniveaus

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 32 793 Preventief gezondheidsbeleid Nr. 196 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Interactieve versus prescriptieve aanpassing van hoortoestellen.

Interactieve versus prescriptieve aanpassing van hoortoestellen. Interactieve versus prescriptieve aanpassing van hoortoestellen. Deelnemers Audiologische Centra Audiciens Amsterdam: M. Boymans, W.A. Dreschler Eindhoven: R. Janssen, J.de Klein, C.ter Huurne Hoensbroek:

Nadere informatie

Erik Kateman, arbeidshygiënist Heijermanslezing 18 november 2016

Erik Kateman, arbeidshygiënist Heijermanslezing 18 november 2016 Erik Kateman, arbeidshygiënist Heijermanslezing 18 november 2016 (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of

Nadere informatie

Interactie van elektrische en akoestische stimulatie in de cochlea van de cavia

Interactie van elektrische en akoestische stimulatie in de cochlea van de cavia Interactie van elektrische en akoestische stimulatie in de cochlea van de cavia H. Christiaan Stronks, Huib Versnel, Vera F. Prijs, Wilko Grolman, Sjaak F.L. Klis Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde

Nadere informatie

Gehoorbescherming LAPPERRE_CONSUMENT_GEHOORBESCHERMING2017 NL02.indd 1 15/11/17 11:18

Gehoorbescherming LAPPERRE_CONSUMENT_GEHOORBESCHERMING2017 NL02.indd 1 15/11/17 11:18 Gehoorbescherming Muziekdoppen Beschermen je gehoor terwijl je toch blijft genieten van de muziek, dankzij de uitgekiende filters. PARTYPLUG Bij occasioneel gebruik MUSIC SAFE CLASSIC Bij occasioneel gebruik

Nadere informatie

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai)

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai) Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai) Gretha Leever Beleidsmedewerker Wim Niessen Sociaal-Geneeskundige Versie 19-12-2014 Epidemiologie Ieder jaar 20.000 jongeren met gehoorschade erbij (TNO)

Nadere informatie

NVAB-Richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus

NVAB-Richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus NVAB-Richtlijn Slechthorendheid en Tinnitus Bas Sorgdrager Arnold Schriemer BG-dagen 2019 Inhoud workshop Inventarisatie onderwerpen Enkele punten uit de richtlijn Stellingen Casuïstiek NVAB-richtlijn

Nadere informatie

De status van het gehoor van musici. van vijf symphonieorkesten

De status van het gehoor van musici. van vijf symphonieorkesten De status van het gehoor van musici 1 De status van het gehoor van musici van vijf symphonieorkesten E.J.M. Jansen 1 M. Neerings 1 J.A.P.M. de Laat 2 W.A. Dreschler 1 1 Klinische & Experimentele Audiologie

Nadere informatie

MOOCs in het eigen onderwijs: hoe bewaak je de kwaliteit van de toetsing? Pieter-Tjerk de Boer

MOOCs in het eigen onderwijs: hoe bewaak je de kwaliteit van de toetsing? Pieter-Tjerk de Boer MOOCs in het eigen onderwijs: hoe bewaak je de kwaliteit van de toetsing? Pieter-Tjerk de Boer Waar gaat het over? MOOC = Massive Open Online Course UT/EWI/DACS/PTdB, 20170706 MOOCs en toetsing 2 Waar

Nadere informatie

Prof. Dr. Bart Vinck, Dienst Audiologie, Universiteit Gent

Prof. Dr. Bart Vinck, Dienst Audiologie, Universiteit Gent Prof. Dr. Bart Vinck, Dienst Audiologie, Universiteit Gent Wanneer wordt geluid schadelijk? Waarom? Sound pressure level (db SPL) High risk of hearing loss No risk of hearing loss Frequency (Hz) Base levels

Nadere informatie

Beroepsziekte nr. 1: gehoorverlies. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid en adequate gehoorbescherming

Beroepsziekte nr. 1: gehoorverlies. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid en adequate gehoorbescherming Beroepsziekte nr. 1: gehoorverlies. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid en adequate gehoorbescherming Deel 1: Te veel geluid. Lawaai. Wat kan er misgaan? Deel 2: Gehoorbescherming in

Nadere informatie

Wilt u dit bericht verspreiden onder de raadsleden, burgmeeesters en wethouders?

Wilt u dit bericht verspreiden onder de raadsleden, burgmeeesters en wethouders? Geachte heer/mevrouw, Wilt u dit bericht verspreiden onder de raadsleden, burgmeeesters en wethouders? Ons meldpunt verzameld klachten over hoog- en ultrasoon geluid, wij kregen 2 meldingen. De inwoners

Nadere informatie

Cliq Classificatie audiologisch hulpmiddelen

Cliq Classificatie audiologisch hulpmiddelen Cliq Classificatie audiologisch hulpmiddelen Bastiaan Warnaar & Wouter Dreschler 27 januari 2006 Waarom Cliq? richtlijn in nieuw zorgstelsel betrokken partijen Wat is Cliq? classificatie producttypen Overzicht

Nadere informatie

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai)

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai) Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai) Gretha Leever Beleidsmedewerker Wim Niessen Sociaal-Geneeskundige Epidemiologie 20.000 jongeren met gehoorschade per jaar erbij (TNO) 10% van de jongeren

Nadere informatie

Sportzalen: Arbo-eisen voor geluidniveaus onhaalbaar

Sportzalen: Arbo-eisen voor geluidniveaus onhaalbaar Sportzalen: Arbo-eisen voor geluidniveaus onhaalbaar 6e Kennisdag Bouwfysica 21 mei 2015 Jeroen Vugts Sportzalen: Arbo-eisen voor geluidniveaus onhaalbaar Aanleiding Richtlijnen/eisen Ruimteakoestiek Geluidniveaus

Nadere informatie

oorsuizen tinnitus patiënteninformatie

oorsuizen tinnitus patiënteninformatie patiënteninformatie oorsuizen tinnitus U bent bij de KNO-arts geweest omdat u last heeft van oorsuizen. Dit wordt ook wel tinnitus genoemd. Wat is tinnitus? Welke behandelingen zijn mogelijk? Dat en meer

Nadere informatie

Maatwerk als succesfactor

Maatwerk als succesfactor Maatwerk als succesfactor Audicienscongres 2019 Comfoor Doetinchem, Roy Boers Keuze audiogram Selectieproces htst vs mate van afsluiting: open of gesloten? Filtering, venting, demping, features, tubes,

Nadere informatie

GELUID. Knelpunten. De brancheafspraken. Sector Bos en Natuur

GELUID. Knelpunten. De brancheafspraken. Sector Bos en Natuur GELUID In de bos- en natuursector wordt regelmatig gebruik gemaakt van trekkers, aanbouw- en zelfrijdende machines of motorisch aangedreven handgereedschap. Bij een deel van deze werkzaamheden wordt de

Nadere informatie

Bezielende omgeving in de Ouderenzorg -BEZO -

Bezielende omgeving in de Ouderenzorg -BEZO - Research Centre for Innovations in Healthcare Bezielende omgeving in de Ouderenzorg -BEZO - Geluid en Akoestiek Auditief comfort N.H.A.M. Van Hout This project has been financed by SIA RAAK (2012-14-38P)

Nadere informatie

Gehoorbeschadiging bij jongeren door blootstelling aan luide muziek

Gehoorbeschadiging bij jongeren door blootstelling aan luide muziek Gehoorbeschadiging bij jongeren door blootstelling aan luide muziek November 2009 Gerdiene Drost Daniël Smits Maaske Treurniet Werkgroep Gezondheid Inleiding Op 25 mei 2009 werden er Kamervragen gesteld

Nadere informatie

Schadelijk geluid (presentatie aug-2015)

Schadelijk geluid (presentatie aug-2015) Schadelijk geluid (presentatie aug-2015) Schadelijk geluid Normen / wetgeving Blootstelling Gebruik PBM s Schadelijk geluid Lawaaidoofheid is dat iemand permanente gehoorschade kan oplopen door (langdurige)

Nadere informatie

Hoe werkt het gehoor? Bert van Zanten Klinisch-Fysicus/Audioloog Hoofd KNO-Audiologisch Centrum

Hoe werkt het gehoor? Bert van Zanten Klinisch-Fysicus/Audioloog Hoofd KNO-Audiologisch Centrum Hoe werkt het gehoor? Bert van Zanten Klinisch-Fysicus/Audioloog Hoofd KNO-Audiologisch Centrum Horen, zo gewoon, wat is het precies? onder andere: Detectie van geluid Discriminatie tussen verschillende

Nadere informatie

Wat is het effect van revalidatie bij unilateraal gehoorverlies?

Wat is het effect van revalidatie bij unilateraal gehoorverlies? CT scan: leerboek audiologie, hoofdstuk 7.2.2.2 (2) 31-01-2014 Wat is het effect van revalidatie bij unilateraal gehoorverlies? J.G. Dingemanse, Klinisch-Fysicus/Audioloog dr. B.A.M. Franck, Klinisch Fysicus/Audioloog

Nadere informatie

Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitusrevalidatie

Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitusrevalidatie Mogelijkheden van ruismaskeerders en hoortoestellen bij tinnitus De klinische praktijk Thijs Thielemans, klinisch fysicus-audioloog Audiologisch Centrum Kentalis locatie Sint-Michielsgestel en Den Bosch

Nadere informatie

Observatie-audiometrie met insert earphones bij kinderen van 2, 4 en 6 maanden oud

Observatie-audiometrie met insert earphones bij kinderen van 2, 4 en 6 maanden oud Observatie-audiometrie met insert earphones bij kinderen van 2, 4 en 6 maanden oud Esther Wiersinga-Post, Saskia Haaksma-Schaafsma, Pim van Dijk NVA, 13 april 2018 Gehooronderzoek bij jonge kinderen Objectief

Nadere informatie

Johan Pluy Audioloog & Preventieadviseur

Johan Pluy Audioloog & Preventieadviseur Johan Pluy Audioloog & Preventieadviseur info@audioguard.be www.audioguard.be GEHOORSCHADE Gehoorschade is een groeiend probleem. Zowel on the job als off the job Nieuwe trends II. Nieuwe trends en hun

Nadere informatie

Richtlijn Vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen en jongeren (0-18 jaar) (2016)

Richtlijn Vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen en jongeren (0-18 jaar) (2016) Richtlijn Vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen en jongeren (0-18 jaar) (2016) Onderbouwing Uitgangsvragen Hoe kunnen gehoorstoornissen bij kinderen en jongeren van 10 tot 18 jaar effectief

Nadere informatie

GELUID. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Hoveniers en Groenvoorziening

GELUID. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Hoveniers en Groenvoorziening GELUID In de hovenierssector wordt regelmatig gebruik gemaakt van motorisch aangedreven handgereedschap, trekkers met aanbouwwerktuigen en zelfrijdende machines. Bij een deel van deze werkzaamheden wordt

Nadere informatie

Lawaai & occasionele blootstelling

Lawaai & occasionele blootstelling Lawaai & occasionele blootstelling Lawaai & occasionele blootstelling - Versie: 01/08/2012 Pagina 1 / 8 LAWAAI & OCCASIONELE BLOOTSTELLING Inleiding : In de wereld van de luchtvaart worden heel wat werknemers

Nadere informatie

Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten

Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten de aanzet tot langdurig monitoren Suze Steemers, MSc Codarts Rotterdam/Erasmus MC 30-09-2017 aanleiding zware fysieke/mentale eisen relatief weinig studies

Nadere informatie

Audiometrie bij USHER2A patiënten

Audiometrie bij USHER2A patiënten Audiometrie bij USHER2A patiënten J. Leijendeckers, R. Pennings, A. Bosman KNO / Audiologisch Centrum UMC St. Radboud, Nijmegen j.leijendeckers@kno.umcn.nl Achtergrond Onderzoek door R. Pennings naar gehoor

Nadere informatie

Tinnituslast verlichten. door geluidsverrijking. Cliënten met tinnitus helpen omgaan Vergt verschillende vaardigheden

Tinnituslast verlichten. door geluidsverrijking. Cliënten met tinnitus helpen omgaan Vergt verschillende vaardigheden zaterdag 28 mei 2016 Tinnituslast verlichten door geluidsverrijking Taco Drok Training en educatie Cliënten met tinnitus helpen omgaan Vergt verschillende vaardigheden Cliënt ondersteunen Educatie & counselling

Nadere informatie

Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country

Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country - General Can I withdraw money in [country] without paying fees? Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain

Nadere informatie

Wettelijk kader, normen en grenswaarden Arbobesluit artikel 4.6 met beleidsregels en (werken in besloten ruimte)

Wettelijk kader, normen en grenswaarden Arbobesluit artikel 4.6 met beleidsregels en (werken in besloten ruimte) ARBOCATALOGUS GELUID Inleiding Medewerkers binnen de industriële reiniging en scheepsonderhoud hebben vaak en langdurig te maken met hoge geluidniveaus die op termijn kan leiden tot de beroepsziekte lawaaidoofheid.

Nadere informatie

Behandeling en revalidatie van blijvende gehoorschade: hoortoestellen en cochleaire implantatie in een multidisciplinaire benadering

Behandeling en revalidatie van blijvende gehoorschade: hoortoestellen en cochleaire implantatie in een multidisciplinaire benadering Behandeling en revalidatie van blijvende gehoorschade: hoortoestellen en cochleaire implantatie in een multidisciplinaire benadering een presentatie aan de hand van casussen dr.ir. Cas Smits klinisch fysicus-audioloog

Nadere informatie

Ervaringen in het zwembad en verder. Arnold Schriemer, bedrijfsarts HumanCapitalCare, UMCG

Ervaringen in het zwembad en verder. Arnold Schriemer, bedrijfsarts HumanCapitalCare, UMCG Ervaringen in het zwembad en verder Arnold Schriemer, bedrijfsarts HumanCapitalCare, UMCG Inhoud Introductie Chauffeursoor Geluid in zwembaden Gehoorproblemen bij werkenden 18-11-2016 ERVARINGEN IN HET

Nadere informatie

Het Gehoor Verbeteren We Samen

Het Gehoor Verbeteren We Samen Het Gehoor Verbeteren We Samen Take Home Messages 04 oktober 2016 De Pilot: Verkorten doorlooptijd hoorrevalidatie Remmen Helpt Het doen van een Real Ear Meting door de audicien leidt tot minder herhaalcontroles

Nadere informatie

Implantatie van een Auditory Brainstem Implant voor de behandeling van ernstige, enkelzijdige tinnitus

Implantatie van een Auditory Brainstem Implant voor de behandeling van ernstige, enkelzijdige tinnitus Implantatie van een Auditory Brainstem Implant voor de behandeling van ernstige, enkelzijdige tinnitus M.J.C. VAN DEN BERGE, AIOS KNO UMCG J.M.C. VAN DIJK, J.D.M. METZEMAEKERS, A. MAAT, R.H. FREE, P. VAN

Nadere informatie

GELUID. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Mechanisch loonwerk

GELUID. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Mechanisch loonwerk GELUID In de loonwerksector wordt regelmatig gebruik gemaakt van trekkers, aanbouw- en zelfrijdende machines of motorisch aangedreven handgereedschap. Bij een deel van deze werkzaamheden wordt de norm

Nadere informatie

Een nieuwe stimulus voor BERAonderzoek: Marjolein Klaassen Taal- en spraakpatholoog

Een nieuwe stimulus voor BERAonderzoek: Marjolein Klaassen Taal- en spraakpatholoog Een nieuwe stimulus voor BERAonderzoek: de LS CE-chirp Marjolein Klaassen Taal- en spraakpatholoog 3 februari 2017 Wat is een chirp? Nieuwe stimulus voor Brainstem Evoked Response Audiometry Grote frequentierespons

Nadere informatie

Interventieoverzicht gehoorbescherming scholen VO

Interventieoverzicht gehoorbescherming scholen VO Bijlage 2 Interventieoverzicht gehoorbescherming scholen VO Dit interventieoverzicht gehoorschadepreventie is gemaakt voor docenten in het voortgezet onderwijs in Drenthe om het aantal jongeren dat jaarlijks

Nadere informatie

Wakker liggen van windmolens

Wakker liggen van windmolens Wakker liggen van windmolens Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts Amersfoort, NSG, 4 oktober 2018 Inhoud van mijn presentatie Mijn ervaringen met geluid en gezondheid De casus Urk De Windmolenziekte Wat zegt

Nadere informatie

Screening van gehoorschade door lawaai m.b.v. internettesten

Screening van gehoorschade door lawaai m.b.v. internettesten Screening van gehoorschade door lawaai m.b.v. internettesten M.C.J. Leensen K.S. Rhebergen A. Snik J.A.P.M. de Laat W.A. Dreschler Screening van gehoor Objectief oordeel over gehoor Vroegere detectie gehoorverlies

Nadere informatie

Daar luister ik naar!

Daar luister ik naar! Daar luister ik naar! Gehoorschade is een groeiend probleem zowel on the job als off the job een maatschappelijk probleem Gehoorschade bij jongeren Prevalentie lawaaigeinduceerde gehoorschade bijna verdubbeld

Nadere informatie

Hoortoestelaanpassing bij kinderen met het Down Syndroom

Hoortoestelaanpassing bij kinderen met het Down Syndroom Hoortoestelaanpassing bij kinderen met het Down Syndroom Sander Ubbink klinisch fysicus audioloog i.o. academisch ziekenhuis Maastricht inhoud: prevalentie otologische problemen diagnostiek rehabilitatie

Nadere informatie

Slechthorendheid bij ouderen

Slechthorendheid bij ouderen Slechthorendheid bij ouderen Ir. T.T. Prinzen Klinisch fysicus-audioloog Pento Audiologisch Centrum Amersfoort Inhoud inleiding (anatomie en pathologie) soorten gehoorverlies hoe hoort een slechthorende?

Nadere informatie

Bijzondere binnenoor aandoeningen

Bijzondere binnenoor aandoeningen Bijzondere binnenoor aandoeningen Bas Franck Klinisch Fysicus/Audioloog AC Twente Inhoud Thema: EVA en Pendred syndroom Uitleg: Anatomie Pathologie Functie Kenmerken, o.a. bijzondere audiometrie Andere

Nadere informatie

Machinist - torenkraan

Machinist - torenkraan Machinist - torenkraan De machinist torenkraan bedient en onderhoudt de torenkraan. Hij werkt op grote hoogte, meestal tussen de 20 en 50 m, maar soms ook op 100 m. De machinist torenkraan heeft door de

Nadere informatie

Kerncijfers beroepsziekten

Kerncijfers beroepsziekten Kerncijfers beroepsziekten 2019 Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid Amsterdam UMC Kerncijfers beroepsziekten 2019 Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel

Nadere informatie

Beroepsziekte nr.1: Gehoorschade. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid & adequate gehoorbescherming

Beroepsziekte nr.1: Gehoorschade. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid & adequate gehoorbescherming Beroepsziekte nr.1: Gehoorschade. Stop de stijging. Paper (3 delen) over lawaaidoofheid & adequate gehoorbescherming Deel 1: Te veel geluid. Lawaai. Wat kan er misgaan? Deel 2: Gehoorbescherming in de

Nadere informatie

RAPPORTAGE OORCHECK HOORTEST 2016

RAPPORTAGE OORCHECK HOORTEST 2016 RAPPORTAGE OORCHECK HOORTEST 2016 Publicatiedatum: 26 april 2017 Auteurs: Danae Zweet (MSc), Lisanne de Regt (MSc) OVERZICHT BELANGRIJKSTE RESULTATEN WAT Voor dit onderzoek van de Nationale Hoorstichting

Nadere informatie

Flood risk developments in the Rhine Basin and its Delta

Flood risk developments in the Rhine Basin and its Delta Flood risk developments in the Rhine Basin and its Delta Philip Bubeck, Aline te Linde, Jasper Dekkers, Hans de Moel and Philip Ward Content Study Area Problem description and research goals Current flood

Nadere informatie