Onderzoek naar gewassenschade in het landbouwgebied grenzend aan het Veerse Meer Opname 2007 (2).

Transcriptie

1 AGROWA BodemAdviesbureau Grond & Water Howlin Wolfstraat 38, 4337 WP Middelburg Tel Onderzoek naar gewassenschade in het landbouwgebied grenzend aan het Veerse Meer Opname 2007 (2). Middelburg, december 2007

2 Onderzoek naar gewassenschade in het landbouwgebied grenzend aan het Veerse Meer Opname 2007 (2). G. Pleijter Opdrachtgever: Provincie Zeeland, Directie Ruimte, Milieu en water, Postbus 165, 4330 AD Middelburg AGROWA, Bodemonderzoek&Adviesbureau Grond & Water, Howlin' Wolfstraat 38, 4337 WP Middelburg. Tel ; Website AGROWA aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voor tvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen 1

3 Inhoud blz. 1. Opdracht 4 2. Probleemstelling 4 3. Achtergrond project 4 4. Doel onderzoek 4 5. Werkwijze 4 6. Weer en gewasgroei 5 7. Opname bodemgebruik en schatting opbrengstderving 7 Figuren 1. Ligging van de onderzochte locaties 1 t/m Neerslag- en temperatuurverloop zomer De Bilt periode 1 jan. 30 sept Kaarten 1. Locatie 1 Muidenweg 10 Janse, schaal aangepast 8 2. Locatie 7 Muidenweg west en midden, schaal aangepast 8 3. Locatie 2 De Witte Raaf, schaal aangepast 9 4. Locatie 3 Vrouwenpolder, schaal aangepast Locatie 4 Zuidvlietpolder, schaal aangepast Locatie 5 Kleverskerke, schaal schaal aangepast Locatie 6 Onrustpolder, schaal schaal aangepast Locatie 8 Zuiderlandpolder, schaal schaal aangepast Locatie 9 Goudplaat, schaal aangepast Locatie 10 Geersdijk, schaal aangepast 14 2

4 Figuur 1. Ligging van de onderzochte locaties 1 t/m 10 AGROWA, Middelburg Monitoring Veerse Meer,

5 1. Opdracht In opdracht van de Provincie Zeeland afdeling Landelijk Gebied en Water verricht AGROWA, Adviesbureau Grond & Water voorheen te Serooskerke Walcheren, thans te Middelburg, onderzoek door monitoring van de landbouwgewassen naar eventuele nadelige effecten van peilverandering in het Veerse Meer. 2. Probleemstelling In het Veerse Meer wordt in het kader van een MER procedure onderzoek gedaan naar aanpassing van het waterpeil. Sinds juni 2004 is een doorlaatmiddel in gebruik zodat het meer continue water uitwisselt met de Oosterschelde. Hierdoor is het zoutgehalte in het Veerse Meer gestegen. Verandering van peil en de inlaat van (zout)water uit de Oosterschelde in het Veerse Meer kan invloed hebben op het niveau, de fluctuatie en de kwaliteit van het grondwater in binnen- en buitendijks gelegen landbouwpercelen. Op voorhand zijn de effecten op de gebruiksmogelijkheden en de gewassen niet goed voorspelbaar. Op initiatief van de Zuidelijke Landbouw en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) wordt daarom onderzoek gedaan door monitoring van het landbouwgebied. De monitoring omvat 2 aspecten: 1. meten van grondwaterstanden en zoutgehalte in grondwaterstandbuizen op 8 locaties 2. inventariseren van plekken met opbrengstderving. Met ingang van 2007 worden grondwaterstanden en zoutgehalte automatisch gemeten, Agrowa verricht de inventarisatie (2). 3. Achtergrond project Door drukverschillen stroomt water vanuit o.a. het Veerse Meer via de ondergrond het onderzoeksgebied binnen. In deze kwelsituatie is de waterbeweging opwaarts en stijgt het grondwater. Dit in tegenstelling met wegzijging waarbij het water het gebied uitstroomt en een neerwaartse stroming overheerst en het grondwaterniveau daalt. De mate waarop kwel optreedt hangt o.a. samen met de hydraulische doorlatendheid van de ondergrond die gekoppeld is aan de bodemkundige opbouw. Lichte gronden hebben b.v. een grotere doorlatendheid dan zware kleilagen en veen. Ook is de relatieve hoogteligging een belangrijke factor bij de uitwisseling van stromend water. Achterstand in gewasgroei kent diverse oorzaken. Fysische oorzaken kunnen zijn: verdichting van de bovengrond (slemp), onvoldoende diepe ontwatering (te nat), storing in het bodemprofiel(slecht doorlatende laag) en vochttekort (verdroging). Brak of zout grondwater betekent niet dat er persé schade aan de gewassen optreedt. Schade treedt alleen dan op, zo is de ervaring indien deze gepaard gaat met een (te) ondiepe grondwaterstand. Stijgt het kwelwater geregeld tot in de effectieve wortelzone dan zijn de mogelijkheden voor landbouw beperkt. Is er bovendien sprake van een hoge zoutconcentratie dan kan er nauwelijks een gewas groeien. Voor de moderne landbouw is een voldoende diepe ontwateringsituatie een eerste vereiste. Landbouwers zijn dan ook bevreesd voor peilveranderingen in aangrenzende gebieden die mogelijk een verhoogde kweldruk in het aangrenzende landbouwgebied tot gevolg heeft. Dit zou kunnen betekenen dat hierdoor opbrengstderving optreedt. 4. Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om door monitoring eventuele landbouwschade vast te stellen die het gevolg is van een peilaanpassing in het Veerse Meer. Om deze schade vast te kunnen stellen wordt gedurende een aantal jaren de situatie van de gewasgroei op een aantal door de opdrachtgever aangewezen locaties vastgelegd. Dit rapport bevat de uitkomsten van de metingen en de schatting van de opbrengstderving van het groeiseizoen

6 5. Werkwijze In een strook van circa 1000 m zijn de meest gevoelige gebieden aangegeven. In deze strook is de kans op het optreden van eventuele nadelige effecten het grootst. Binnen deze strook zijn in overleg met de opdrachtgever 10 locaties geselecteerd voor monitoring. Voor het schatten van de opbrengstderving van de landbouwpercelen is door de opdrachtgever een commissie van deskundige taxateur(s) benoemd. De commissie bestaat uit: C. Hamelink, Wemeldinge, P.W. Reijnierse, Koudekerke, G. Pleijter, Middelburg Begin mei 2007 is een eerste inventarisatie van de landbouwpercelen op de 10 locaties uitgevoerd. De plekken met groeiachterstand zijn op kaart vastgelegd. Vervolgens zijn eind juli en eind augustus de percelen opnieuw bezocht en heeft de commissie en de opbrengstderving in klassen geschat. Geschatte opbrengstderving in klassen Klasse opbrengstderving omschrijving in % A zeer beperkte mogelijkheden voor weidebouw zeer beperkt berijdbaar regelmatig wateroverlast zouttolerante planten geringe grasgroei B duidelijk zichtbare groeiachterstand van akkerbouwgewassen. C < geringe zichtbare opbrengstderving D < 10 geen zichtbare opbrengstderving 6. Weer en gewasgroei Het verloop van het de hydrologische situatie tijdens het groeiseizoen wordt beïnvloed door het weer. Van belang is de hoeveelheid neerslag en de verdeling ervan over het groeiseizoen. Buitennormale weersomstandigheden vinden hun weerslag in de groei van de gewassen. De zeer natte winter en zachte winter van 2007 met januari voorop, veroorzaakte in enkele percelen plekken met structuurbederf in de vorm van slemp. In deze plekken is het gewas verstikt en dus een opbrengstderving die plaatselijk 100 % bedraagt. De natte periode werd gevolgd door een extreme droogte in april waardoor weer structuurproblemen ontstonden bij het zaaiklaar maken van de grond. Vooral in de uitgedroogde bovengrond van de wat zwaardere gronden was het lastig een goed verkruimeld zaaibed te maken. Suikerbieten, uien en cichorei hadden daardoor last van een onregelmatige opkomst waardoor binnen één perceel grote groeiverschillen voorkwamen. Pas aan het eind van de zomer werd het verschil goeddeels weer ingelopen. Ook de groei van de wintergewassen stagneerde waardoor matige uitstoeling van de tarwe. Met als gevolg een hol gewas waardoor de opbrengst tegen viel. Pas in de tweede week van mei kwam aan de extreem droge periode een eind en viel er weer regen. Daarmee begon een periode van wisselvallig weer die ook de hele zomer voortduurde. Perioden met stabiel droog en warm zomerweer zoals in 2006 waren geheel afwezig. Kenmerkend voor de zomer van 2007 zijn de gematigde temperaturen en meer dan de gemiddelde hoeveelheid regen. (Gegevens weerstation Vlissingen KNMI) 5

7 mm neerslag jan febr mrt april mei juni juli aug sept Figuur 2 Neerslag KNMI station Vlissingen periode 1 jan - 30 sept

8 7 Opname bodemgebruik en schatting van opbrengstderving Het bodemgebruik en de opbrengstderving in 2007 is weergegeven op kaart Kaart 1 Gelegen aan de Muidenweg. In het graszaadperceel aan de westkant van de boerderij was het gewas zeer onregelmatig. In het aangegeven vlak met C kwamen verspreid plekken voor. Mogelijke een gevolg van vogelvraat. Het perceel gerst groeide zeer onregelmatig, mogelijk als gevolg van het droge voorjaar ongelijkmatige opkomst en onvoldoende uitstoeling. Het perceel met suikerbieten gaf in juli nog een onregelmatig gewas te zien, kleine bieten naast reeds fors gegroeide bieten. Waarschijnlijk het gevolg van ongelijke opkomst. Bij het derde bezoek in augustus waren de verschillen aanzienlijk minder. Alleen in een smalle strook waren de bieten duidelijk minder. Waarschijnlijk een structuurprobleem. Oogstderving in % A B C D 0-10 Kaart 1. Locatie 1 Muidenweg 10, Janse, schaal aangepast. Kaart 2 Gelegen aan de Muidenweg westelijk van kaart 1. In de percelen tarwe aan de westkant zijn enkele plekken met opbrengstderving aangegeven. Voor alle percelen geldt dat er sprake was van een minder dicht gewas (uitstoeling onvoldoende), anderzijds waren de aren goed gevuld. In het perceel cichorei was een duidelijk verschil tussen de westelijke kant en de rest van het perceel. Dit verschil werd in de loop van het groeiseizoen minder maar niet geheel ingelopen. Voor het oostelijk gelegen perceel tarwe geldt ook de reeds genoemde uitstoelingsfactor die mogelijk ook samenhangt met de samenstelling van de bodem. 7

9 Oogstderving in % A B C D 0-10 Kaart 2 Locatie 7 Muidenweg west en midden, schaal aangepast. 8

10 Kaart 3 De locatie 2 is gelegen ten zuiden van de Witte Raaf. Het perceel vlas was zeer onregelmatig. In de loop van het groeiseizoen werden de verschillen aanmerkelijke minder. De uien zijn waarschijnlijk laat gezaaid, in vergelijking met andere percelen was er in juli een aanzienlijke groeiachterstand. Ook structuurbederf (slemp) zal hierbij een rol hebben gespeeld. Eind augustus was uitzicht op een redelijke opbrengst. Oogstderving in % A B C D 0-10 Kaart 3 Locatie 2 De Witte Raaf, schaal aangepast Kaart 4. Dit gebied (locatie 3) ligt ten oosten van Vrouwenpolder. In een perceel aan de Rijke Buurtweg ligt een perceel met een ingesloten laagte. Het aardappelgewas groeide onder de gunstige omstandigheden aanvankelijk goed. Door de vele neerslag in de loop van het groeiseizoen raakte de laagte overstroomt en gingen de aardappelen rotten. 9

11 Kaart 4. Locatie 3 Vrouwenpolder, schaal aangepast 10

12 Kaart 5 Locatie 4 omvat de Zuidvlietpolder ten noorden van Wolphaartsdijk. Het tarweperceel met oogstderving is laaggelegen. Het gewas tarwe was onregelmatig en hol van stand. Kaart 5. Locatie 4 Zuidvlietpolder, schaal aangepast Kaart 6 Locatie 5 ligt ten noorden van Kleverskerke. Het perceel met uien had een uitstekend gewas; op een aantal plaatsen was de groei achter gebleven. Het betrof ingesloten laagtes en waarschijnlijk verslemping. In het perceel grasland aan de Oude Middelburgsche Haven was in de winter door de vele neerslag pleksgewijs slemp opgetreden. NB Op de kaart 2006 is het perceel uien abusievelijk verkeerd ingetekend, ook was er opbrengstderving (mededeling gebruiker). Oogstderving in % A B C D 0-10 Kaart 6. Locatie 5 Kleverskerke, schaal aangepast 11

13 Kaart 7. Locatie 6 ligt in de Onrustpolder aan de noordkant van Noord-Beveland. Het uienperceel had een plek met verminderde groei. Kaart 7. Locatie 6 Onrustpolder, schaal aangepast. Oogstderving in % A B C D

14 Kaart 8 Locatie 8 gelegen in de Zuiderlandpolder ten westen van Wolphaartsdijk. Geen opmerkingen. Kaart 8. Locatie 8 Zuiderlandpolder, schaal aangepast Kaart 9. Locatie 9 gelegen op de Goudplaat ten zuiden van Kamperland. Geen opmerkingen. Kaart 9. Locatie 9 Goudplaat, schaal aangepast 13

15 Kaart 10 Locatie 10 ligt op Noord-Beveland ten zuiden van Geersdijk. Ter plaatse van de plekken met oogstderving liggen ingesloten laagtes, resten van een krekensysteem. In deze laagtes blijft in natte omstandigheden langdurig water staan met gevolg structuurbederf. Kaart 10 Locatie 10 Geersdijk, schaal aangepast. 14