Toestand van het watersysteem januari 2019

Transcriptie

1 Toestand van het watersysteem januari 2019 Vlaanderen is milieu

2 Documentbeschrijving Titel Toestand van het watersysteem - januari 2019 Samenstellers VMM, Afdeling Operationeel Waterbeheer Dienst Hoogwaterbeheer, Dienst Grondwater en Lokaal Waterbeheer Inhoud De VMM - Afdeling Operationeel Waterbeheer rapporteert maandelijks over de kwantitatieve toestand van de watersystemen onder haar bevoegdheid: de onbevaarbare waterlopen en het freatisch grondwater. Ook de meteorologische situatie wordt besproken aangezien deze een directe invloed heeft op de kwantitatieve toestand van het watersysteem. Bijzondere aandacht wordt besteed aan hydrologische extremen (overstromingen en droogtes) en afwijkingen (anomalieën) ten opzichte van de historisch normale toestand. Waar mogelijk wordt een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie van de indicatoren. Het actueel risico op overstromingen of droogte wordt bepaald door een combinatie van het potentieel risico, of hoe ab nat of droog de huidige situatie al is, en het acuut risico, of het effect van de verwachte neerslaghoeveelheden. Het actuele risico op overstromingen en droogte, en voorspellingen voor de korte termijn (48u) en lange termijn (10 dagen) worden continu opgevolgd en kunnen geraadpleegd worden op waterinfo.be. Wijze van refereren Vlaamse Milieumaatschappij (2019), Toestand van het watersysteem - januari Verantwoordelijke uitgever Vlaamse Milieumaatschappij Vragen in verband met dit rapport Vlaamse Milieumaatschappij Dokter de Moorstraat Aalst Tel: info@vmm.be

3 Inhoud 1 Meteorologie eerslag eerslagtekort Hydrologie Bodemverzadiging Debieten onbevaarbare waterlopen Freatisch grondwater Historische vergelijking Is het grondwater gestegen of gedaald? Worden er volgende maand zeer hoge of zeer lage grondwaterstanden verwacht? Samenvatting 15 Lijst van figuren 1 eerslagtotalen Waargenomen ruimtelijke spreiding van de SPI Voorspelde neerslag Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI Oppervlakkige bodemverzadiging en bodemverzadiging voor het profiel Bodemverzadiging Waargenomen en basis Verandering van het basis Percentielwaarden van het basis Waargenomen ruimtelijke spreiding van de SSI Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI Relatieve toestand van de grondwaterstand Absolute toestand van de grondwaterstand Waargenomen ruimtelijke spreiding van de grondwaterstanden Voorspelde ruimtelijke spreiding van de zeer lage grondwaterstanden

4 1 Meteorologie 1.1 eerslag Waarnemingen In december werd te Ukkel met 93,2 mm een normale hoeveelheid neerslag gemeten voor de tijd van het jaar (: 81,0 mm, bron: KMI). Maandtotale neerslagen gemeten in het VMM-meetnet varieerden van 64,5 mm (Liedekerke) tot 117,0 mm (Vosselaar), met een gemiddelde van 85,6 mm (fig. 1). In december vielen overal in Vlaanderen normale neerslaghoeveelheden voor de tijd van het jaar, met in het oosten wat meer neerslag dan gemiddeld. De voorbije 3 maanden (november t.e.m. december) waren als geheel echter wat droger dan gemiddeld in grote delen van Vlaanderen. eerslag december mm 92.5 mm 79 mm 76.2 mm 75.9 mm 68.4 mm 77.1 mm 75.5 mm 80.8 mm 85.5 mm 69.5 mm 87.1 mm 85.3 mm 88 mm 73 mm 87.2 mm 74.2 mm 89.6 mm 77.8 mm 64.4 mm 89.6 mm 87.5 mm 76.3 mm 92.7 mm 75.1 mm 86 mm 88.2 mm 86.7 mm 93.4 mm 117 mm etebekken mm 82.2 mm mm 83 mm 93.6 mm 98.9 mm mm 89.6 mm 99.9 mm 95.9 mm neerslag (mm) 83.8 mm 69.4 mm eerslag oktober - december mm mm 190 mm 170 mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm158.4 mm mm mm mm etebekken mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm neerslag (mm) mm mm Figuur 1: eerslagtotalen voor de voorbije maand en 3 maanden op basis van het Vlaamse neerslagradarcomposiet (achtergrond) en VMM-pluviometernetwerk (bollen). Toestand van het watersysteem - januari

5 De Standardized Precipitation Index 1 geeft momenteel zowel op de korte termijn (SPI) als op de langere termijn (SPI-3) vooral normale waarden aan voor de tijd van het jaar, met op de korte termijn (SPI) enkele matig droge waarden in het westen en enkele matig droge waarden in het oosten voor de langere termijn (SPI-3) (fig. 2). SPI waarneming van: 07/01/ etebekken SPI-3 waarneming van: 07/01/ etebekken Figuur 2: Ruimtelijke spreiding van de SPI (boven) en SPI-3 (onder) indicator. Voorspellingen Tot 17 januari wordt tussen de 12,2 mm en 34,8 mm neerslag verwacht met een gemiddelde van 16,8 mm (fig. 3; bron: KMI). verwachte neerslag deterministische voorspelling van: 07/01/ :00 voor: 07/01/2019 tot 17/01/2019 ensemble-voorspelling van: 07/01/ :00 voor: 07/01/2019 tot 17/01/ voorspellingspunten deterministisch: gemiddelde + ruimtelijke spreiding 35 voorspellingspunten 10-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 25-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 50-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 75-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 90-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten bron: KMI cumulatieve neerslag (mm) Figuur 3: eerslagvoorspelling voor de lange termijn (bron: KMI). Gemiddelde over 35 voorspellingspunten verspreid over Vlaanderen weer (lijnen), en ruimtelijke variatie in de deterministische voorspelling (rode band). 1 De Standardized Precipitation Index (SPI) geeft de afwijking van de voorbije neerslag t.o.v. het historische weer. SPI (korte termijn) en SPI-3 (lange termijn) geven aan hoe droog of nat de voorbije maand en 3 maanden waren ten opzichte van dezelfde periode in de voorbije 30 jaar te Ukkel (bron: KMI). Toestand van het watersysteem - januari

6 Op basis van de huidige neerslagverwachting (bron: KMI) wordt verwacht dat tot 17 januari de toestand op zowel de korte termijn (SPI) als de lange termijn (SPI-3) grotendeels blijft voor heel Vlaanderen (fig. 4). Verwachting SPI voorspelling van: 07/01/2019 voorspelling voor: 17/01/ etebekken Verwachting SPI-3 voorspelling van: 07/01/2019 voorspelling voor: 17/01/ etebekken Figuur 4: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI (boven) en SPI-3 (onder) indicator. 1.2 eerslagtekort Elk jaar wordt gedurende het hydrologische zomerseizoen van 1 april tot en met 30 september het cumulatieve neerslagtekort berekend voor een aantal meteorologische stations. Dit cumulatieve neerslagtekort geeft het verschil weer tussen de neerslag en de potentiële evapotranspiratie die gemeten werden op deze stations, en is een indicator voor het risico op watertekort. Momenteel wordt geen neerslagtekort berekend. Besluit: meteorologie In december viel in Vlaanderen tussen 64,4 en 117,0 mm neerslag (gemiddelde: 85,6 mm). Dat zijn normale tot wat groter dan gemiddelde neerslaghoeveelheden voor de tijd van het jaar. In combinatie met de wat droger dan gemiddelde maanden oktober en november maakt dit dat de huidige neerslagsituatie is voor de tijd van het jaar. Toestand van het watersysteem - januari

7 2 Hydrologie 2.1 Bodemverzadiging De recente evolutie van de oppervlakkige bodemverzadiging (00cm) en bodemverzadiging voor het hele profiel (0-70cm) worden weergegeven in fig. 5. Een gebiedsdekkend beeld van de afwijking van het bodemvocht aan de hand van satellietbeelden wordt weergeven in fig. 6 (bron:european Drought Observatory). Van 20 tot 26 december (fig. 5) werden stijgingen van het bodemvocht waargenomen die eind december en begin januari weer stabiliseerden of daalden. De bodemverzadiging blijft op alle meetlocaties zeer laag voor de tijd van het jaar als gevolg van de droogte tijdens de zomer en de al bij al beperkte neerslag in het najaar. Satellietbeelden geven vooral in de westelijke helft en het uiterste oosten van Vlaanderen lager tot veel lager den normale bodemverzadigingen voor de tijd van het jaar (fig. 6). Boekhoute (B03_017) bodemverzadiging 0 10cm (%) cm ( ) bodemverzadiging 0 70cm (%) cm ( ) Waregem (B05_019) bodemverzadiging 0 10cm (%) cm ( ) bodemverzadiging 0 70cm (%) cm ( ) bodemverzadiging 0 10cm (%) Liedekerke (B07_006) 0 10cm ( ) bodemverzadiging 0 70cm (%) cm ( ) Figuur 5: Oppervlakkige bodemverzadiging (00cm) en bodemverzadiging voor het profiel (0-70cm). Toestand van het watersysteem - januari

8 Figuur 6: Bodemverzadinging (bron: European Drought Observatory). 2.2 Debieten onbevaarbare waterlopen Waarnemingen December kende enkele periodes met tijdelijk verhoogde en (fig. 7) en gestaag toenemende basisen (fig. 8). Ondanks deze stijgingen blijven de basisen relatief gezien laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar, met basisen die bij de 2 of zelfs 1 laagste basisen voor de tijd van het jaar zijn (fig. 9). Dit wijst erop dat de droogte van de zomer en het relatief droge najaar nog steeds een invloed heeft op de en. aar analogie met de SPI wordt ook een Standardized Streamflow Index (SSI en SSI-3) bepaald (fig. 10). Momenteel worden zowel voor de korte termijn (SSI) als de lange termijn (SSI-3) waarden waargenomen die lokaal variëren van tot voor de tijd van het jaar. Toestand van het watersysteem - januari

9 Kortemark/Handzamevaart (L01_488) Loppem/Kerkebeek (L02_423) basis 2.0 basis (m³/s) ( ) (m³/s) ( ) Sint Laureins/Eeklose watergang (L02_444) Wijnegem/Groot Schijn (L04_007) (m³/s) basis ( ) (m³/s) basis ( ) (m³/s) Letterhoutem/Molenbeek (Kottembeek) (L04_00C) basis ( ) (m³/s) Liezele/Molenbeek (L04_036) basis ( ) Moorsele/Heulebeek (L05_404) Sint Katarina Lombeek/Hunselbeek (L07_286) 1.0 basis 0.5 basis (m³/s) ( ) 1 5 (m³/s) ( ) Heverlee/Molenbeek (L08_115) Hasselt/Demer (L09_136) (m³/s) basis ( ) (m³/s) basis ( ) Bilzen/Demer (L09_138) 0.25 Wezemaal/Grote Losting (L09_143) (m³/s) basis ( ) (m³/s) basis ( ) Figuur 7: Daggemiddelde (basis)en en vergelijking met historische (basis)en voor enkele stations. Toestand van het watersysteem - januari

10 Basis % t.o.v. vorige maand waarneming van: % % - 105% - 95% % 228% 121% etebekken 107% % 226% 129% % 117% 108% 121% 101% 146% Figuur 8: Verandering van de huidige basisen ten opzichte van deze van een maand geleden. Basis % historische basisen voor de maand januari groter dan het huidige basis waarneming van: % % 80.2% 78.7% etebekken 85.3% 91.4% 99.9% 21.3% 95.6% 82.3% 57.5% 89.8% % 89.7% 84.5% Figuur 9: Basisen als percentiel (overschrijding) van de normale waarde op maandbasis. SSI waarneming van: 07/01/ etebekken SSI-3 waarneming van: 07/01/ etebekken Figuur 10: Ruimtelijke spreiding van de SSI (boven) en SSI-3 (onder) indicator. Toestand van het watersysteem - januari

11 Voorspellingen Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 januari de toestand nog iets droger zal worden. Er worden nergens (kritieke) overstromingen van de onbevaarbare waterlopen voorspeld. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Verwachting SSI voorspelling van: 07/01/2019 voorspelling voor: 17/01/ etebekken Verwachting SSI-3 voorspelling van: 07/01/2019 voorspelling voor: 17/01/ etebekken Figuur 11: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI (boven) en SSI-3 (onder) indicator. Besluit: hydrologie Ondanks de normale neerslaghoeveelheden voor de tijd van het jaar in december en recente stijgingen van bodemverzadiging en basisen hebben de droge zomer en het relatief droge najaar nog steeds een sterke invloed op het watersysteem en blijven zowel de bodemverzadiging als de en en basisen op het merendeel van de meetlocaties in Vlaanderen laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar. Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 januari de situatie zelfs nog iets droger zal worden. Er worden momenteel dan ook nergens (kritieke) overstromingen van de onbevaarbare waterlopen voorspeld en door de droge situatie voor wat betreft bodemverzadiging en basis is ook het potentieel risico op overstromingen momenteel beduidend lager dan. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Toestand van het watersysteem - januari

12 3 Freatisch grondwater De grondwaterstandsindicator is gebaseerd op maandelijkse peilmetingen in het primair meetnet door de VMM, SCK en De Watergroep voor peilfilters met continue meetreeksen van minstens 11 jaar en een gemiddelde stijghoogte van hoogstens 10 m-mv. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. 3.1 Historische vergelijking Relatieve vergelijking: Wat is de toestand voor de tijd van het jaar? Begin januari is de grondwaterstand globaal gezien nog steeds zeer laag voor de tijd van het jaar (fig. 12). Figuur 12: Relatieve toestand van de grondwaterstand: % van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand. Absolute vergelijking: Staat het grondwater historisch hoog of laag? De peilen zijn sinds eind oktober aan het stijgen. Begin januari zijn één derde van de grondwaterstanden zeer laag, één derde laag en één derde vergeleken met de voorbije 30 jaar. Vorig jaar waren in dezelfde periode iets meer dan 1 van de peilen zeer laag en laag en 4 hoog en 2 zeer hoog. (fig. 13). Toestand van het watersysteem - januari

13 Figuur 13: Absolute toestand van de grondwaterstand: % van de meetplaatsen met een historisch zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand. 3.2 Is het grondwater gestegen of gedaald? De grondwaterstanden zijn vooral gestegen (85%) en stabiel (11%) gebleven ten opzichte van begin vorige maand. De grondwaterstanden zijn in heel Vlaanderen zeer laag en laag voor de tijd van het jaar. (fig. 14). Figuur 14: Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige grondwaterstand. Toestand van het watersysteem - januari

14 3.3 Worden er volgende maand zeer hoge of zeer lage grondwaterstanden verwacht? Volgende maand verwachten we op maximaal één derde van de locaties grondwaterstanden die zowel voor de tijd van het jaar als historisch zeer laag staan. Bij weer daalt dit aantal tot ca. 2 en bij nat weer tot ca. 1. De kans op zeer lage grondwaterstanden is het hoogst in Vlaams-Brabant en Limburg en het laagst in West-Vlaanderen en een groot deel van de provincie Antwerpen (fig. 15). Figuur 15: Meetplaatsen waar volgende maand zeer lage (<P10) grondwaterstanden worden verwacht. Besluit: freatisch grondwater De grondwaterstanden zijn sinds eind oktober geleidelijk aan het stijgen, maar de verwachte normale grondwaterstanden voor de tijd van het jaar zijn op het het merendeel van de locaties niet bereikt. Volgende maand verwachten we, onafhankelijk van het weer, vooral in Vlaams-Brabant en Limburg nog veel zeer lage grondwaterstanden. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. Toestand van het watersysteem - januari

15 4 Samenvatting Meteorologie In december viel in Vlaanderen tussen 64,4 en 117,0 mm neerslag (gemiddelde: 85,6 mm). Dat zijn normale tot wat groter dan gemiddelde neerslaghoeveelheden voor de tijd van het jaar. In combinatie met de wat droger dan gemiddelde maanden oktober en november maakt dit dat de huidige neerslagsituatie is voor de tijd van het jaar. Hydrologie Ondanks de normale neerslaghoeveelheden voor de tijd van het jaar in december en recente stijgingen van bodemverzadiging en basisen hebben de droge zomer en het relatief droge najaar nog steeds een sterke invloed op het watersysteem en blijven zowel de bodemverzadiging als de en en basisen op het merendeel van de meetlocaties in Vlaanderen laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar. Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 januari de situatie zelfs nog iets droger zal worden. Er worden momenteel dan ook nergens (kritieke) overstromingen van de onbevaarbare waterlopen voorspeld en door de droge situatie voor wat betreft bodemverzadiging en basis is ook het potentieel risico op overstromingen momenteel beduidend lager dan. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Freatisch grondwater De grondwaterstanden zijn sinds eind oktober geleidelijk aan het stijgen, maar de verwachte normale grondwaterstanden voor de tijd van het jaar zijn op het het merendeel van de locaties niet bereikt. Volgende maand verwachten we, onafhankelijk van het weer, vooral in Vlaams-Brabant en Limburg nog veel zeer lage grondwaterstanden. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. Een volgende toestandsrapport wordt voorzien voor 8 februari. Toestand van het watersysteem - januari