Droogterapport 12 juli 2017

Transcriptie

1 Droogterapport 12 juli 217 Vlaanderen is milieu

2 Documentbeschrijving Titel Droogterapport - 12 juli 217 Samenstellers Afdeling Operationeel Waterbeheer, VMM Dienst Hoogwaterbeheer, Dienst Grondwater en Lokaal Waterbeheer Inhoud De VMM publiceert in droge periodes op regelmatige tijdstippen bijkomende rapporten waarin de toestand van het watersysteem wordt beschreven aan de hand van meteorologische en hydrologische indicatoren. Er wordt ingeschat hoe extreem de situatie is ten opzichte van historische waarnemingen en een vergelijking gemaakt met historische droogtes zoals in 1976 en 211. Waar mogelijk wordt ook een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie voor de komende tien dagen. Wijze van refereren Vlaamse Milieumaatschappij (217), Droogterapport - 12 juli 217. Verantwoordelijke uitgever Vlaamse Milieumaatschappij Vragen in verband met dit rapport Vlaamse Milieumaatschappij Dokter de Moorstraat Aalst Tel: info@vmm.be

3 Inhoud 1 Voorafgaande neerslag Neerslagtotalen Historische extremiteit Voorspelde neerslag Neerslagtekort Bodemverzadiging Afvoeren in de onbevaarbare waterlopen Freatisch grondwater Besluit Lijst van figuren 1 Totale neerslagaccumulatie van 27 juni : tot 12 juli 12: Totale neerslagaccumulatie voor 3 deelperioden tussen 27 juni : en 12 juli 12: Ruimtelijke spreiding van de SPI-1 en SPI-3 indicator Neerslagvoorspelling voor de lange termijn (bron: KMI) Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI-1 en SPI-3 indicator Waargenomen en voorspeld Ruimtelijke spreiding voor de percentielen van waargenomen en voorspeld Oppervlakkige bodemverzadiging en bodemverzadiging voor het profiel Afwijking van de bodemverzadiging ten opzichte van normale waarden Percentielen van het basis Daggemiddelde en Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige grondwaterstand.. 14

4 Voorwoord Deze nota geeft een inschatting van de huidige en verwachte toestand van het watersysteem aan de hand van meteorologische en hydrologische indicatoren met focus op de huidige droge situatie. De voorafgaande neerslag, de voor de komende 7-1 dagen voorspelde neerslag, het huidige, de bodemverzadiging en de afvoeren in de onbevaarbare waterlopen onder bevoegdheid van de VMM worden besproken. Er wordt ingeschat hoe extreem de huidige situatie is ten opzichte van historische waarnemingen en een vergelijking gemaakt met historische droge periodes zoals Waar mogelijk wordt ook een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie voor de komende tien dagen. De in dit rapport besproken indicatoren en voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. 1 Voorafgaande neerslag 1.1 Neerslagtotalen De neerslagtotalen voor Vlaanderen zijn al sinds juli 216 lager dan gemiddeld, met uitzondering van november 216. Samen beschouwd waren de maanden april, mei en juni overal in Vlaanderen veel droger dan gemiddeld met neerslag variërend van 43,8mm (De Panne) tot 12,8mm (Rotselaar). Er viel gemiddeld over de meetposten van VMM slechts 8,1mm neerslag, of 42% van het normaal te Ukkel (189,6mm, bron: KMI). Vooral in West-Vlaanderen bleef het in die periode erg droog. Vanaf 27 juni deden zich opnieuw enkele buienperiodes voor, met neerslag voor de hele periode variërend van 19,3mm (Poperinge) tot 68,1mm (Loenhout) (figuur 1). Tijdens deze hele periode was de neerslag ongelijkmatig verdeeld over Vlaanderen, van 27 juni tot 1 juli regende het vooral in het oosten en bleef het uiterste westen nagenoeg droog, op 6 juli regende het vooral aan de kust en in de Westhoek en van 11 juli s avonds tot 12 juli regende het vooral in het Noorden Van Vlaanderen (figuur 2). In het zuiden van West-Vlaanderen en zuidwesten van Oost-Vlaanderen bleef het het droogst in deze periode: daar viel 2 tot 3mm neerslag (figuur 1). Figuur 1: Totale accumulatie geherkalibreerde beelden neerslagradar van 27 juni : tot 12 juli 12: (radarbeelden: KMI, herkalibratie: VMM). De kruisen geven de locaties van de pluviometers aan en de totale neerslag (mm) gemeten door de pluviometers. Droogterapport - 12 juli 217 4

5 Figuur 2: Totale accumulatie geherkalibreerde beelden neerslagradar voor 3 deelperioden tussen 27 juni : en 12 juli 12: (radarbeelden: KMI, herkalibratie: VMM). De kruisen geven de locaties van de pluviometers aan en de totale neerslag (mm) gemeten door de pluviometers. Droogterapport - 12 juli 217 5

6 Historische extremiteit De Standardized Precipitation Index (SPI) is een weergave van de voorbije neerslag ten opzichte van de historische waarden te Ukkel. De SPI-indices met accumulatieperiodes van 1 (SPI-1) en 3 (SPI-3) (SPI-3) geven weer hoe droog of nat de voorbije maand en 3 maanden waren ten opzichte van dezelfde periode in de voorbije 3 jaar te Ukkel (bron: KMI). De SPI-1 wordt beschouwt als indicator voor de korte termijn, SPI-3 als indicator voor de lange termijn. De ruimtelijke spreiding van de SPI op 11 juli wordt weergegeven in figuur 3 (respectievelijk SPI-1 en SPI-3 maand). Voor de kortere termijn (voorbije maand: SPI-1) worden nog zeer droge en een enkele extreem droge waarde waargenomen in West-Vlaanderen. Voor de rest van Vlaanderen worden matig droge tot normale waarden waargenomen. Voor de langere termijn (voorbije 3 maanden: SPI-3) blijft het grootste deel van Vlaanderen extreem droog, met zeer droge waarden in de driehoek Antwerpen - Leuven - Geel. SPI-1 waarneming van: 11/7/ Bekken Brugse polders Bekken Gentse kanalen Beneden-Scheldebekken Ijzerbekken Leiebekken Boven-Scheldebekken Denderbekken Dijlebekken -.74 Netebekken Demerbekken Maasbekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog SPI-3 waarneming van: 11/7/ Bekken Brugse polders Ijzerbekken Leiebekken Bekken Gentse kanalen Beneden-Scheldebekken Boven-Scheldebekken km N projectie: Belgisch Lambert 72 extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog.16 extreem droog Netebekken.6.7 Maasbekken Demerbekken Dijlebekken.28 Denderbekken km N projectie: Belgisch Lambert 72.5 Figuur 3: Ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI-3 (onder) indicator. Besluit: voorafgaande neerslag Na 12 voorgaande droge maanden was vooral de periode april-juni veel droger dan gemiddeld. Er viel gemiddeld over de meetposten van VMM slechts 8,1mm neerslag, of 42% van het normaal te Ukkel (189,6mm, bron: KMI). Vooral in West-Vlaanderen bleef het in deze periode droog. Vanaf 27 juni deden zich opnieuw enkele buienperiodes voor waarbij tot 12 juli 12: tussen 19,3mm en 68,1mm viel, verspreid over een viertal buienperiodes die telkens over een deel van Vlaanderen trokken. Daarmee viel genoeg neerslag om de neerslagsituatie voor de korte termijn in grote delen van Vlaanderen te milderen tot matig droog of normaal, met uitzondering van West-Vlaanderen waar het zeer droog blijft. Voor de langere termijn blijft het in het grootste gedeelte van Vlaanderen extreem droog. Droogterapport - 12 juli 217 6

7 2 Voorspelde neerslag Volgens de meest recente e neerslagvoorspelling wordt tot 22 juli nog neerslag verwacht op 12 juli (deze voorspelling dateert van 12 juli : en bevat nog de neerslag die vandaag reeds effectief viel), met vervolgens eerder beperkte neerslaghoeveelheden op vrijdag 14 juli. Mogelijk volgt op 21 juli weer meer neerslag. (tabel 1,figuur 4). voorspelde neerslag (mm) juli model gemiddelde maximum ensembles (overschrijdingskans) Tabel 1: Samenvatting van de lange-termijn voorspelde neerslag (e voorspelling en overschrijdingskansen ensemble-voorspelling) voor 35 voorspellingspunten verspreid over Vlaanderen (bron: KMI). 7 6 cumulatieve voorspelde neerslag e voorspelling van: 12/7/217 : voor: 12/7/217 tot: 22/7/217 ensemble-voorspelling van: 11/7/217 : voor: 11/7/217 tot: 21/7/ voorspellingspunten 8 9-percentiel ensemble 75-percentiel ensemble -percentiel ensemble 25-percentiel ensemble 1-percentiel ensemble bron: KMI cumulatieve neerslag (mm) Figuur 4: Deterministische en ensemble-neerslagvoorspelling voor de lange termijn (bron: KMI). Dikke lijnen geven het gemiddelde over 35 voorspellingspunten verspreid over Vlaanderen, banden de ruimtelijke variatie. Droogterapport - 12 juli 217 7

8 .5 Op basis van de huidige e neerslagverwachting (bron: KMI) wordt verwacht dat de neerslagsituatie voor de korte termijn (SPI-1) tegen 2 juli voor heel Vlaanderen normaal zal blijven of worden, met uitzondering van de Westhoek waar nog een matig droge of zeer droge waarde mogelijk is (figuur 5). Voor de lange termijn (SPI-3) blijft het extreem droog in grote delen van West-Vlaanderen en het zuidwesten van Oost-Vlaanderen. Voor de rest van Vlaanderen worden zeer droge tot matig droge waarden verwacht. SPI-1 voorspelling van: 11/7/217 voorspelling voor: 2/7/217 SPI Ijzerbekken voorspelling van: 11/7/217 voorspelling voor: 2/7/ Ijzerbekken Bekken Brugse polders Leiebekken Bekken Brugse polders.67 Leiebekken Bekken Gentse kanalen Boven-Scheldebekken Bekken Gentse kanalen.6.33 Boven-Scheldebekken Denderbekken Denderbekken.6 Beneden-Scheldebekken Beneden-Scheldebekken Dijlebekken Dijlebekken Netebekken.22 Netebekken Demerbekken Demerbekken Maasbekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog km projectie: Belgisch Lambert Maasbekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog km projectie: Belgisch Lambert 72 N N Figuur 5: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI-1 (boven) en SPI-3 (onder) indicator. Besluit: voorspelde neerslag Voor de periode 13 tot 2 juli wordt nog een beperkte hoeveelheid neerslag verwacht op 14 juli, met op 21 juli mogelijk weer meer neerslag. Verwacht wordt echter dat de neerslag van vandaag (12 juli) zal volstaan om de neerslagsituatie voor de korte termijn normaal te houden voor het grootste deel van Vlaanderen tot 2 juli, met uitzondering van de Westhoek waar het matig droog tot zeer droog blijft. Voor de lange termijn blijft het in het zuidwesten van Vlaanderen extreem droog, met zeer droge tot matig droge waarden elders. Droogterapport - 12 juli 217 8

9 3 Neerslagtekort Het (figuur 6) geeft het verschil tussen neerslag en potentiële evapotranspiratie voor de periode april tot september en is een indicator voor de waterbeschikbaarheid voor o.a. planten. De ruimtelijke verdeling van de -percentielen wordt weergegeven in figuur 7. 3 Zarren (ME1_3) 3 Boekhoute (ME3_17) (mm) (mm) (mm) (mm) Melsele (ME4_1) Liedekerke (ME7_6) Herentals (ME1_11) voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden Ukkel ( ) hoogste waarden voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden (mm) (mm) (mm) (mm) Waregem (ME5_19) Niel bij St. Truiden (ME9_12) Overpelt (ME11_2) voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden voorspelling 1 percentiel neerslag 25 percentiel neerslag percentiel neerslag 75 percentiel neerslag 9 percentiel neerslag Ukkel ( ) hoogste waarden Figuur 6: Cumulatief en voorspelling voor tien dagen voor de VMM meteostations. Droogterapport - 12 juli 217 9

10 88 Percentiel waarneming van: 11/7/217 1: hist. maximum 9-1: zeer hoog 7-9: hoog 3-7: gemiddeld 1-3: laag -1: zeer laag percentiel : hist. mininimum Bekken Brugse polders 86 Netebekken Bekken Gentse kanalen Beneden-Scheldebekken Maasbekken Ijzerbekken Leiebekken 91 Dijlebekken Demerbekken Boven-Scheldebekken Denderbekken km projectie: Belgisch Lambert 72 N Percentiel voorspelling van: 11/7/217 voorspelling voor: 2/7/217 1: hist. maximum 9-1: zeer hoog 7-9: hoog 3-7: gemiddeld 1-3: laag -1: zeer laag percentiel : hist. mininimum Bekken Brugse polders Bekken Gentse kanalen Beneden-Scheldebekken Netebekken Ijzerbekken Maasbekken Leiebekken Dijlebekken Demerbekken 88 Boven-Scheldebekken Denderbekken km projectie: Belgisch Lambert 72 N Figuur 7: Ruimtelijke spreiding voor de percentielen van waargenomen en voorspeld sinds 1 april. Besluit: Op 11 juli was het voor heel Vlaanderen nog hoog tot zeer hoog voor de tijd van het jaar en varieert tussen 12,5mm (8 e percentiel, Melsele) en 181,6mm (95 e percentiel, Zarren). Te Ukkel bedroeg het 131,1mm, ongeveer de helft van het record voor 11 juli te Ukkel (264,9mm in 1976). Als gevolg van de neerslag van vandaag (12 juli) wordt een beperkte daling van het verwacht. 4 Bodemverzadiging Een belangrijke factor voor de impact van een droge periode is de hoeveelheid water die in de bodem aanwezig is en opgenomen kan worden door de planten, uitgedrukt aan de hand van de bodemverzadiging. De evolutie van de oppervlakkige bodemverzadiging (-1cm) en bodemverzadiging voor het hele profiel (-7cm) sinds begin vorige maand worden weergegeven in figuur 8. Het bodemvocht wordt door het European Drought Observatory ook gebiedsdekkend opgevolgd aan de hand van satellietbeelden. De afwijking van het bodemvocht ten opzichte van normale waarden voor de tijd van het jaar wordt gegeven in figuur 9. Op 1 juli werden vooral in het westen van Vlaanderen nog afwijkingen waargenomen van groter dan twee standaarddeviaties ten opzichte van het lange-termijngemiddelde voor de tijd van het jaar. De toestand evolueert wel positief. Droogterapport - 12 juli 217 1

11 bodemverzadiging 1cm (%) Boekhoute (B3_17) 1cm (27 216) bodemverzadiging 7cm (%) cm (27 216) bodemverzadiging 1cm (%) Waregem (B5_19) 1cm (26 216) bodemverzadiging 7cm (%) cm (26 216) Liedekerke (B7_6) bodemverzadiging 1cm (%) cm (26 216) bodemverzadiging 7cm (%) cm (26 216) bodemverzadiging 1cm (%) Niel bij St. Truiden (B9_12) 1cm ( ) bodemverzadiging 7cm (%) cm ( ) Figuur 8: Oppervlakkige bodemverzadiging (-1cm) en bodemverzadiging voor het profiel (-7cm). Figuur 9: Afwijking van de bodemverzadiging ten opzichte van normale waarden voor de tijd van het jaar (bron: European Drought Observatory). Droogterapport - 12 juli

12 Besluit: bodemverzadiging Begin juli werd overal een stijging van het oppervlakkige bodemvocht waargenomen tot waarden iets boven het gemiddelde voor de tijd van het jaar, behalve te Boekhoute. Sindsdien bleef de oppervlakkige bodemverzadiging ook relatief stabiel Ook de bodemverzadiging van het hele profiel (-7cm) steeg wat. Op satellietbeelden werden op 1 juli wel nog droger dan normale bodemverzadigingen waargenomen, vooral in het westen van Vlaanderen. 5 Afvoeren in de onbevaarbare waterlopen Door de recente neerslag stegen de en op bijna alle locaties tijdelijk (figuur 11), maar keerden totnogtoe altijd weer snel terug naar lage tot zeer lage waarden voor de tijd van het jaar (figuur 1). Op 12 van de 17 locaties worden en gemeten die bij de laagste historische waarden voor de tijd van het jaar zijn. Op 8 locaties zijn de huidige en bij de laagste voor de tijd van het jaar. Op vele plaatsen kon na de recente neerslag wel nog geen nieuw basis worden vastgesteld, en vermoedelijk zijn ze recent licht gestegen. Basis % historische basisen voor de maand juli groter dan het huidige basis waarneming van: % % Bekken Brugse polders 74.5% Bekken Gentse kanalen Beneden-Scheldebekken Netebekken 49.8% Maasbekken Ijzerbekken 28.2% 9.4% 97.2% 89.7% 44% 96.8% 98% Leiebekken Boven-Scheldebekken Denderbekken 91.6% Dijlebekken 29.2% Demerbekken 83.8% km N projectie: Belgisch Lambert 72 Figuur 1: Basisen als percentiel (overschrijding) van de normale waarde op maandbasis. Besluit: afvoeren in de onbevaarbare waterlopen Op bijna alle locaties werd als gevolg van de recente neerslag een tijdelijke verhoging van de en vastgesteld. De en keren echter steeds vrij snel terug tot lage en zeer lage waarden voor de tijd van het jaar, op ongeveer de helft van de locaties worden en gemeten die bij de laagste zijn voor de tijd van het jaar. Verwacht wordt dat de droge situatie in de waterlopen de komende tien dagen iets zal verbeteren, maar de en op veel locaties wel beduidend lager dan gemiddeld zullen blijven. Droogterapport - 12 juli

13 (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) Kortemark/Handzamevaart (L1_488) basis ( ) Sint Laureins/Eeklose watergang (L2_444) Letterhoutem/Molenbeek (Kottembeek) (L4_C) Moorsele/Heulebeek (L5_44) Heverlee/Molenbeek (L8_115) Bilzen/Demer (L9_138) basis (25 216) basis (25 216) basis ( ) basis ( ) basis ( ) (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) (m³/s) Loppem/Kerkebeek (L2_423) Wijnegem/Groot Schijn (L4_7) Liezele/Molenbeek (L4_36) Sint Katarina Lombeek/Hunselbeek (L7_286) Hasselt/Demer (L9_136) Wezemaal/Grote Losting (L9_143) basis ( ) basis ( ) basis (23 216) basis ( ) basis ( ) basis ( ) Figuur 11: Daggemiddelde en en vergelijking met historische en voor enkele stations. Droogterapport - 12 juli

14 6 Freatisch grondwater De grondwaterstandindicator geeft een beeld van de huidige stijghoogte van het grondwater ten opzichte van het verleden. Hierdoor wordt een beeld bekomen van hoe hoog of hoe laag de stijghoogte is vergeleken met dezelfde periode in de voorbije jaren en of de grondwaterstanden al dan niet aan het normaliseren zijn. Voor een gedetailleerde bespreking wordt verwezen naar het rapport Grondwaterstandindicator freatisch grondwater. Hier wordt het besluit daarvan hernomen. Besluit: freatisch grondwater Het aanhoudende droge weer heeft duidelijke gevolgen op de grondwaterstanden. Eind juni waren de grondwaterstanden op twee derde van de meetplaatsen zo laag dat er in de voorbije 3 jaar maximaal 3 keer lagere peilen voorkwamen. In het westen van Vlaanderen is het effect van de droogte op het grondwater meer uitgesproken dan in het oosten: de grondwaterstanden zijn er relatief lager en de peildalingen zijn sterker (figuur 12). Volgende maand verwachten we bij aanhoudende droogte een gelijkaardige toestand. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. Figuur 12: Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige grondwaterstand. Droogterapport - 12 juli

15 7 Besluit Na 12 voorgaande droge maanden was vooral de periode april-juni veel droger dan gemiddeld. Er viel gemiddeld over de meetposten van VMM slechts 8,1mm neerslag, of 42% van het normaal te Ukkel (189,6mm, bron: KMI). Vooral in West-Vlaanderen bleef het in deze periode droog. Vanaf 27 juni deden zich opnieuw enkele buienperiodes voor waarbij tot 12 juli 12: tussen 19,3mm en 68,1mm viel, verspreid over een viertal buienperiodes die telkens over een deel van Vlaanderen trokken. Daarmee viel genoeg neerslag om de neerslagsituatie voor de korte termijn in grote delen van Vlaanderen te milderen tot matig droog of normaal, met uitzondering van West-Vlaanderen waar het zeer droog blijft. Voor de langere termijn blijft het in het grootste gedeelte van Vlaanderen extreem droog. Voor de periode 13 tot 2 juli wordt nog een beperkte hoeveelheid neerslag verwacht op 14 juli, met op 21 juli mogelijk weer meer neerslag. Begin juli werd overal een stijging van het oppervlakkige bodemvocht waargenomen tot waarden iets boven het gemiddelde voor de tijd van het jaar. Sindsdien bleef de oppervlakkige bodemverzadiging ook relatief stabiel Ook de bodemverzadiging van het hele profiel (-7cm) steeg wat. Op bijna alle locaties werd als gevolg van de recente neerslag ook een tijdelijke verhoging van de en vastgesteld. De en keren echter steeds vrij snel terug tot lage en zeer lage waarden voor de tijd van het jaar, op ongeveer de helft van de locaties worden en gemeten die bij de laagste zijn voor de tijd van het jaar. Verwacht wordt dat de droge situatie in de waterlopen de komende tien dagen iets zal verbeteren, maar de en op veel locaties wel beduidend lager dan gemiddeld zullen blijven. Het aanhoudende droge weer heeft duidelijke gevolgen op de grondwaterstanden. Eind juni waren de grondwaterstanden op twee derde van de meetplaatsen zo laag dat er in de voorbije 3 jaar maximaal 3 keer lagere peilen voorkwamen. In het westen van Vlaanderen is het effect van de droogte op het grondwater meer uitgesproken dan in het oosten: de grondwaterstanden zijn er relatief lager en de peildalingen zijn sterker. Volgende maand verwachten we bij aanhoudende droogte een gelijkaardige toestand. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. Een volgend droogterapport is voorzien voor 26 juli. De in dit rapport weergegeven indicatoren en voorspellingen worden dagelijks bijgesteld en zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Droogterapport - 12 juli