Toestand van het watersysteem november 2018

Transcriptie

1 Toestand van het watersysteem november 218 Vlaanderen is milieu

2 Documentbeschrijving Titel Toestand van het watersysteem - november 218 Samenstellers VMM, Afdeling Operationeel Waterbeheer Dienst Hoogwaterbeheer, Dienst Grondwater en Lokaal Waterbeheer Inhoud De VMM - Afdeling Operationeel Waterbeheer rapporteert maandelijks over de kwantitatieve toestand van de watersystemen onder haar bevoegdheid: de onbevaarbare waterlopen en het freatisch grondwater. Ook de meteorologische situatie wordt besproken aangezien deze een directe invloed heeft op de kwantitatieve toestand van het watersysteem. Bijzondere aandacht wordt besteed aan hydrologische extremen (overstromingen en droogtes) en afwijkingen (anomalieën) ten opzichte van de historisch normale toestand. Waar mogelijk wordt een inschatting gemaakt van de verwachte evolutie van de indicatoren. Het actueel risico op overstromingen of droogte wordt bepaald door een combinatie van het potentieel risico, of hoe abnormaal nat of droog de huidige situatie al is, en het acuut risico, of het effect van de verwachte neerslaghoeveelheden. Het actuele risico op overstromingen en droogte, en voorspellingen voor de korte termijn (48u) en lange termijn (1 dagen) worden continu opgevolgd en kunnen geraadpleegd worden op waterinfo.be. Wijze van refereren Vlaamse Milieumaatschappij (218), Toestand van het watersysteem - november 218. Verantwoordelijke uitgever Vlaamse Milieumaatschappij Vragen in verband met dit rapport Vlaamse Milieumaatschappij Dokter de Moorstraat Aalst Tel: info@vmm.be

3 Inhoud 1 Meteorologie eerslag eerslagtekort Hydrologie Bodemverzadiging Debieten onbevaarbare waterlopen Freatisch grondwater Historische vergelijking Is het grondwater gestegen of gedaald? Worden er volgende maand zeer hoge of zeer lage grondwaterstanden verwacht? Samenvatting 16 Lijst van figuren 1 eerslagtotalen Waargenomen ruimtelijke spreiding van de SPI Voorspelde neerslag Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI Oppervlakkige bodemverzadiging en bodemverzadiging voor het profiel Bodemverzadiging Waargenomen en basis Verandering van het basis Percentielwaarden van het Waargenomen ruimtelijke spreiding van de SSI Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI Relatieve toestand van de grondwaterstand Absolute toestand van de grondwaterstand Waargenomen ruimtelijke spreiding van de grondwaterstanden Voorspelde ruimtelijke spreiding van de zeer lage grondwaterstanden

4 1 Meteorologie 1.1 eerslag Waarnemingen Hoewel er minder neerslag viel dan gemiddeld was de maand oktober met 48,3 mm neerslag te Ukkel nog normaal voor wat betreft de neerslaghoeveelheid (normaal: 74,5 mm, bron: KMI). Maandtotale neerslagen gemeten in het VMM-meetnet varieerden van 24,2 mm (Rotselaar) tot 81,3 mm (Sint-Joris), met een gemiddelde van 49,5 mm (figuur 1). De grootste neerslaghoeveelheden vielen tijdens de maand oktober in het westen en noordwesten van Vlaanderen. De rest van Vlaanderen, en vooral het oosten van Vlaanderen kende minder neerslag. Ook de voorbije 3 maanden (augustus t.e.m. oktober) waren als geheel droger dan gemiddeld, behalve voor het westen van Vlaanderen, waar normale tot relatief grote neerslaghoeveelheden vielen voor de tijd van het jaar. eerslag oktober mm 65.9 mm 65.1 mm 63.5 mm 62.3 mm 51.5 mm 62.3 mm 5.9 mm 79.2 mm 68.7 mm 58.4 mm 71.1 mm 58.3 mm 52.5 mm 48 mm 66.8 mm 5 mm 51.7 mm 48.4 mm 61.6 mm 48.5 mm 47.5 mm 48.7 mm 24.4 mm 38.8 mm 33.5 mm 33.8 mm 5.3 mm 44.2 mm etebekken 35.1 mm 4.9 mm 36.5 mm 3.2 mm 36.5 mm 35.5 mm 32.5 mm 36 mm 37.6 mm 37.4 mm neerslag (mm) 46.4 mm 36.2 mm eerslag augustus - oktober mm 24.2 mm 23 mm mm mm 23.7 mm mm mm mm mm mm mm 17 mm mm mm mm 159 mm mm mm 196 mm mm mm 19.8 mm mm142.3 mm mm 15.7 mm 159 mm etebekken mm mm mm 119 mm 166 mm mm 184 mm 16.6 mm mm neerslag (mm) 137 mm mm Figuur 1: eerslagtotalen voor de voorbije maand en 3 maanden op basis van het Vlaamse neerslagradarcomposiet (achtergrond) en VMM-pluviometernetwerk (bollen). Toestand van het watersysteem - november 218 4

5 De Standardized Precipitation Index (SPI) is een indicator voor de afwijking van de voorbije neerslag t.o.v. het historische normaal. De SPI (korte termijn) en SPI-3 (lange termijn) geven weer hoe droog of nat respectievelijk de voorbije maand en 3 maanden waren ten opzichte van dezelfde periode in de voorbije 3 jaar te Ukkel (bron: KMI). Voor de korte termijn (SPI, neerslag voorbije maand) wordt momenteel een normale situatie waargenomen voor het grootste deel van Vlaanderen, met uitzondering van de streek rond Leuven waar de situatie matig droog is. Voor de lange termijn (SPI-3, neerslag voorbije 3 maanden) is de situatie normaal tot matig droog voor het grootste deel van Vlaanderen. In het Hageland worden zeer droge waargenomen (figuur 2). SPI waarneming van: 7/11/ etebekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog SPI-3 waarneming van: 7/11/ etebekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog Figuur 2: Ruimtelijke spreiding van de SPI (boven) en SPI-3 (onder) indicator. Voorspellingen Tot 18 november wordt tussen de 14,1 mm en 25,8 mm neerslag voorspeld, met een gemiddelde van 18,3 mm. De meeste neerslag wordt voorzien tussen 9 en 12 november (figuur 3; bron: KMI). Op basis van de huidige neerslagverwachting (bron: KMI) wordt verwacht dat tegen 17 november de toestand op de korte termijn (SPI) normaal blijft voor heel Vlaanderen. Voor de lange termijn (SPI-3) wordt verwacht dat de regio in het oosten van Vlaanderen waar zeer droge waarden worden waargenomen zich zal uitbreiden en er in de streek rond Leuven ook extreem droge waarden voor de tijd van het jaar zullen worden waargenomen. (figuur 4). Toestand van het watersysteem - november 218 5

6 45 4 verwachte neerslag deterministische voorspelling van: 8/11/218 : voor: 8/11/218 tot 18/11/218 ensemble-voorspelling van: 7/11/218 : voor: 7/11/218 tot 17/11/ voorspellingspunten deterministisch: gemiddelde + ruimtelijke spreiding 35 voorspellingspunten 1-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 25-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 5-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 75-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten 9-percentiel ensemble: gemiddelde 35 voorspellingspunten bron: KMI 45 4 cumulatieve neerslag (mm) Figuur 3: Deterministische en ensemble-neerslagvoorspelling voor de lange termijn (bron: KMI). Dikke lijnen geven het gemiddelde over 35 voorspellingspunten verspreid over Vlaanderen weer, de rode band de ruimtelijke variatie in de deterministische voorspelling. Verwachting SPI voorspelling van: 7/11/218 voorspelling voor: 17/11/ etebekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog Verwachting SPI-3 voorspelling van: 7/11/218 voorspelling voor: 17/11/ etebekken extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog Figuur 4: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SPI (boven) en SPI-3 (onder) indicator. Toestand van het watersysteem - november 218 6

7 1.2 eerslagtekort Elk jaar wordt gedurende het hydrologische zomerseizoen van 1 april tot en met 3 september het cumulatieve neerslagtekort berekend voor een aantal meteorologische stations. Dit cumulatieve neerslagtekort geeft het verschil weer tussen de neerslag en de potentiële evapotranspiratie die gemeten werden op deze stations, en is een indicator voor het risico op watertekort. Momenteel wordt geen neerslagtekort berekend. Besluit: meteorologie Met neerslag variërend van 24,2 tot 81,3 mm (gemiddelde: 49,5 mm) was de maand oktober met uitzondering van het westen van Vlaanderen bijna overal droger dan gemiddeld voor de tijd van het jaar. Hoewel de situatie op de korte termijn (voorbije maand) bijna overal in Vlaanderen nog normaal kan genoemd worden voor de tijd van het jaar, blijft de situatie op de langere termijn (voorbije 3 maanden) droog tot, vooral in het oosten van Vlaanderen, zeer droog voor de tijd van het jaar. De komende dagen wordt wel enige neerslag verwacht (14,1 mm tot 25,8 mm), maar onvoldoende om een verdere verdroging van de situatie op de langere termijn te voorkomen. Toestand van het watersysteem - november 218 7

8 2 Hydrologie 2.1 Bodemverzadiging De recente evolutie van de oppervlakkige bodemverzadiging (cm) en bodemverzadiging voor het hele profiel (-7cm) worden weergegeven in figuur 5. Een gebiedsdekkend beeld van de afwijking van het bodemvocht aan de hand van satellietbeelden wordt weergeven in figuur 6 (bron:european Drought Observatory). Hoewel zowel de oppervlakkige bodemverzadiging als de bodemverzadiging voor het hele profiel eind oktober stijgingen kenden, blijven ze op alle meetlocaties uitzonderlijk laag voor de tijd van het jaar (figuur 5). Deze droge situatie met betrekking tot het bodemvocht doet zich voor in heel Vlaanderen (figuur 6) bodemverzadiging 1cm (%) Boekhoute (B3_17) 1cm (27 217) % 1% 5% 9% 1% bodemverzadiging 7cm (%) cm (27 217) % 1% 5% 9% 1% Waregem (B5_19) bodemverzadiging 1cm (%) cm (26 217) % 1% 5% 9% 1% bodemverzadiging 7cm (%) cm (26 217) % 1% 5% 9% 1% Liedekerke (B7_6) bodemverzadiging 1cm (%) cm (26 217) % 1% 5% 9% 1% bodemverzadiging 7cm (%) cm (26 217) % 1% 5% 9% 1% Figuur 5: Oppervlakkige bodemverzadiging (cm) en bodemverzadiging voor het profiel (-7cm). Toestand van het watersysteem - november 218 8

9 Figuur 6: Bodemverzadinging (bron: European Drought Observatory). 2.2 Debieten onbevaarbare waterlopen Waarnemingen Op veel locaties zijn de basisen weliswaar gestegen ten opzichte van vorige maand (figuur 8), maar de uitgangssituatie was al zeer droog, en de stijging relatief beperkt. Op bijna alle locaties blijven zowel als basis uitzonderlijk laag voor de tijd van het jaar, met en die bij de 2% of zelfs 1% laagste en voor de tijd van het jaar zijn (figuur 9). aar analogie met de SPI wordt ook een Standardized Streamflow Index (SSI en SSI-3) bepaald (figuur 1). Momenteel worden voor de korte termijn (SSI) waarden waargenomen die lokaal variëren van normaal tot extreem droog voor de tijd van het jaar. Op de lange termijn (SSI-3) overheersen matig droge waarden, maar worden ook zeer en extreem droge waarden voor de tijd van het jaar waargenomen. Toestand van het watersysteem - november 218 9

10 Kortemark/Handzamevaart (L1_488) Sint Laureins/Eeklose watergang (L2_444) Letterhoutem/Molenbeek (Kottembeek) (L4_C) Moorsele/Heulebeek (L5_44) basis ( ) % 1% 5% 9% 1% basis (25 217) % 1% 5% 9% 1% basis (25 217) % 1% 5% 9% 1% basis ( ) % 1% 5% 9% 1% Loppem/Kerkebeek (L2_423) Wijnegem/Groot Schijn (L4_7) Liezele/Molenbeek (L4_36) Sint Katarina Lombeek/Hunselbeek (L7_286) basis ( ) % 1% 5% 9% 1% basis ( ) % 1% 5% 9% 1% basis ( ) % 1% 5% 9% 1% basis ( ) % 1% 5% 9% 1% Heverlee/Molenbeek (L8_115) basis 5 Hasselt/Demer (L9_136) basis ( ) % 1% 5% 9% ( ) % 1% 5% 9%.1 1% 1 1% Bilzen/Demer (L9_138) Wezemaal/Grote Losting (L9_143) 1. basis.9.8 basis ( ) % 1% 5% 9% 1% ( ) % 1% 5% 9% 1% Figuur 7: Daggemiddelde (basis)en en vergelijking met historische (basis)en voor enkele stations. Toestand van het watersysteem - november 218 1

11 Basis % t.o.v. vorige maand waarneming van: % 1-15% 15% % - 15% - 95% 5% - 5% 1% 138% 86% etebekken 119% 152% 165% 18% 1 2% 153% 114% 276% 237% 14% 127% Figuur 8: Verandering van de huidige basis ten opzichte van deze van een maand geleden. Debiet % historische en voor de maand november groter dan het huidige waarneming van: % 9% - 1% - 9% 6% - 4% - 6% - 4% 1% - % - 1% 93.3% 94% 98.4% etebekken 89% 82.2% 96.8% 93.2% 96.5% 74.1% 63% 98.8% 87.2% 97.2% 9% 98.7% Figuur 9: Debieten als percentiel (overschrijding) van de normale waarde op maandbasis. SSI waarneming van: 7/11/ extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog etebekken SSI-3 waarneming van: 7/11/ extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog etebekken Figuur 1: Ruimtelijke spreiding van de SSI (boven) en SSI-3 (onder) indicator. Toestand van het watersysteem - november

12 Voorspellingen Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 november de droge situatie wat zal verbeteren in het westen van Vlaanderen, maar zeer tot extreem droge waarden blijven bestaan in de oostelijke helft van Vlaanderen. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Verwachting SSI voorspelling van: 7/11/218 voorspelling voor: 17/11/ extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog -.72 etebekken Verwachting SSI-3 voorspelling van: 7/11/218 voorspelling voor: 17/11/218 extreem nat zeer nat matig nat normaal matig droog zeer droog extreem droog.23 etebekken Figuur 11: Voorspelde ruimtelijke spreiding van de SSI (boven) en SSI-3 (onder) indicator. Besluit: hydrologie Op veel plaatsen blijft zowel de oppervlakkige als de diepere bodemverzadiging uitzonderlijk droog voor de tijd van het jaar. Ook en en basisen in de waterlopen zijn op bijna alle meetlocaties uitzonderlijk laag voor de tijd van het jaar, met en die bij de 2% of zelfs 1% laagste en voor de tijd van het jaar zijn. Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 november de droge situatie wat zal verbeteren in het westen van Vlaanderen, maar zeer tot extreem droge waarden blijven bestaan in de oostelijke helft van Vlaanderen. Als gevolg van de nog steeds zeer droge situatie voor wat betreft bodemverzadiging en en in de waterlopen is het potentieel risico op overstromingen momenteel dan ook beduidend lager dan normaal. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Toestand van het watersysteem - november

13 3 Freatisch grondwater De grondwaterstandsindicator is gebaseerd op maandelijkse peilmetingen in het primair meetnet door de VMM, SCK en De Watergroep voor peilfilters met continue meetreeksen van minstens 11 jaar en een gemiddelde stijghoogte van hoogstens 1 m-mv. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. 3.1 Historische vergelijking Relatieve vergelijking: Wat is de toestand voor de tijd van het jaar? In de loop van de maand oktober is de toestand vooral zeer laag gebleven voor de tijd van het jaar. Hoewel er sinds eind oktober minder zeer lage grondwaterstanden zijn, is de toestand op 7 november met bijna 8% zeer lage peilen, nog steeds zeer laag voor de tijd van het jaar (figuur 12). Figuur 12: Relatieve toestand van de grondwaterstand: % van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand. Toestand van het watersysteem - november

14 Absolute vergelijking: Staat het grondwater historisch hoog of laag? Ondanks een stijging van de grondwaterstand die eind oktober begonnen is, zijn begin november de grondwaterstanden historisch zeer laag (figuur 13). Figuur 13: Absolute toestand van de grondwaterstand: % van de meetplaatsen met een historisch zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand. 3.2 Is het grondwater gestegen of gedaald? De grondwaterstanden zijn op meer dan de helft van de locaties gestegen (58%) en op een derde van de locaties gelijk gebleven. De 1% dalende locaties zijn vooral in Limburg en het oosten van de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant gelegen, in Oost- en West-Vlaanderen zijn er geen dalende grondwaterstanden. De meeste grondwaterstanden zijn in Vlaanderen zeer laag voor de tijd van het jaar. In West- Vlaanderen zijn meer dan de helft van de locaties laag in plaats van zeer laag voor de tijd van het jaar (figuur 14). Toestand van het watersysteem - november

15 Figuur 14: Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige grondwaterstand. 3.3 Worden er volgende maand zeer hoge of zeer lage grondwaterstanden verwacht? Volgende maand verwachten we dat de grondwaterstand op maximaal iets meer dan de helft van de locaties gelijktijdig historisch als voor de tijd van het jaar zeer laag zal zijn. In West-Vlaanderen zouden er zo goed als geen zeer lage grondwaterstanden voorkomen, in Oost-Vlaanderen enkel bij droog of normaal weer. In het oosten van Vlaanderen zou ook bij nat weer op ongeveer 15% van de locaties de grondwaterstand zeer laag blijven (figuur 15). Figuur 15: Meetplaatsen waar volgende maand zeer lage (<P1) grondwaterstanden worden verwacht. Toestand van het watersysteem - november

16 Besluit: freatisch grondwater De grondwaterstanden zijn begin november nog steeds op de overgrote meerderheid van de locaties zeer laag, zowel historisch als voor de tijd van het jaar. In West-Vlaanderen is de toestand eerder laag dan zeer laag. Volgende maand verwachten we een algemene stijging van de grondwaterstanden. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. 4 Samenvatting Meteorologie Met neerslag variërend van 24,2 tot 81,3 mm (gemiddelde: 49,5 mm) was de maand oktober met uitzondering van het westen van Vlaanderen bijna overal droger dan gemiddeld voor de tijd van het jaar. Hoewel de situatie op de korte termijn (voorbije maand) bijna overal in Vlaanderen nog normaal kan genoemd worden voor de tijd van het jaar, blijft de situatie op de langere termijn (voorbije 3 maanden) droog tot, vooral in het oosten van Vlaanderen, zeer droog voor de tijd van het jaar. De komende dagen wordt wel enige neerslag verwacht (14,1 mm tot 25,8 mm), maar onvoldoende om een verdere verdroging van de situatie op de langere termijn te voorkomen. Hydrologie Op veel plaatsen blijft zowel de oppervlakkige als de diepere bodemverzadiging uitzonderlijk droog voor de tijd van het jaar. Ook en en basisen in de waterlopen zijn op bijna alle meetlocaties uitzonderlijk laag voor de tijd van het jaar, met en die bij de 2% of zelfs 1% laagste en voor de tijd van het jaar zijn. Op basis van de voorspelde neerslag wordt verwacht dat tot 17 november de droge situatie wat zal verbeteren in het westen van Vlaanderen, maar zeer tot extreem droge waarden blijven bestaan in de oostelijke helft van Vlaanderen. Als gevolg van de nog steeds zeer droge situatie voor wat betreft bodemverzadiging en en in de waterlopen is het potentieel risico op overstromingen momenteel dan ook beduidend lager dan normaal. Deze voorspellingen worden dagelijks bijgesteld, de meest recente resultaten zijn raadpleegbaar via waterinfo.be. Freatisch grondwater De grondwaterstanden zijn begin november nog steeds op de overgrote meerderheid van de locaties zeer laag, zowel historisch als voor de tijd van het jaar. In West-Vlaanderen is de toestand eerder laag dan zeer laag. Volgende maand verwachten we een algemene stijging van de grondwaterstanden. Op dov.vlaanderen vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater. Een volgende toestandsrapport wordt voorzien voor 1 december. Toestand van het watersysteem - november