Onderzoek naar gewassenschade in het landbouwgebied grenzend aan het Veerse Meer Opname 2006 (1).

Transcriptie

1 Onderzoek naar gewassenschade in het landbouwgebied grenzend aan het Veerse Meer Opname 2006 (1). G. Pleijter Opdrachtgever: Provincie Zeeland, Directie Ruimte, Milieu en water, Postbus 165, 4330 AD Middelburg AGROWA, Bodemonderzoek&Adviesbureau Grond & Water, Oostkapelseweg 39, 4353 ED Serooskerke, Walcheren. Tel ; Website AGROWA aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voor tvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen 1

2 Inhoud blz. 1. Opdracht 4 2. Probleemstelling 4 4. Achtergrond project 4 5. Werkwijze 4 6. Weersgesteldheid 5 7. Opname bodemgebruik en schatting opbrengstderving 7 Figuren 1. Ligging van de onderzochte locaties 1 t/m Neerslag- en temperatuurverloop zomer De Bilt (juni, juli en augustus) Locatie 1A Muidenweg 10 Janse, schaal 1 : Locatie 1B Muidenweg Midden, schaal 1 : Locatie 2 De Witte Raaf, schaal 1 : Locatie 3 Vrouwenpolder, aangepaste schaal 9 7. Locatie 4 Zuidvlietpolder, schaal 1 : Locatie 5 Kleverskerke, schaal 1 : Locatie 6 Onrustpolder, schaal 1 : Locatie 7 Muidenweg 100 De Theije, schaal 1 : Locatie 8 Zuiderlandpolder, schaal 1 : Locatie 9 Goudplaat, schaal 1 : Locatie 10 Geersdijk, aangepaste schaal 13 2

3 3

4 Figuur 1. Ligging van de onderzochte locaties 1 t/m 10 AGROWA, Serooskerke Monitoring Veerse Meer,

5 1. Opdracht In opdracht van de Provincie Zeeland afdeling Landelijk Gebied en Water verricht AGROWA, Adviesbureau Grond & Water te Serooskerke Walcheren, onderzoek naar eventuele nadelige effecten van peilverandering in het Veerse Meer. 2. Probleemstelling In het Veerse Meer wordt in het kader van een MER procedure onderzoek gedaan naar aanpassing van het waterpeil. Sinds juni 2004 is een doorlaatmiddel in gebruik zodat het meer continue water uitwisselt met de Oosterschelde. Hierdoor is het zoutgehalte in het Veerse Meer gestegen. Verandering van peil en de inlaat van (zout)water uit de Oosterschelde in het Veerse Meer kan invloed hebben op het niveau, de fluctuatie en de kwaliteit van het grondwater in binnen- en buitendijks gelegen landbouwpercelen. Op voorhand zijn de effecten op de gebruiksmogelijkheden en de gewassen niet goed voorspelbaar. Op initiatief van de Zuidelijke Landbouw en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) wordt daarom onderzoek gedaan door monitoring van het landbouwgebied. De monitoring omvat 2 aspecten: 1. meten van grondwaterstanden en zoutgehalte in grondwaterstandbuizen op 8 locaties 2. inventariseren van plekken met opbrengstderving. 3. Achtergrond project Door drukverschillen stroomt water vanuit o.a. het Veerse Meer via de ondergrond het onderzoeksgebied binnen. In deze kwelsituatie is de waterbeweging opwaarts en stijgt het grondwater. Dit in tegenstelling met wegzijging waarbij het water het gebied uitstroomt en een neerwaartse stroming overheerst en het grondwaterniveau daalt. De mate waarop kwel optreedt hangt o.a. samen met de hydraulische doorlatendheid van de ondergrond die gekoppeld is aan de bodemkundige opbouw. Lichte gronden hebben b.v. een grotere doorlatendheid dan zware kleilagen en veen. Achterstand in gewasgroei kent diverse oorzaken. Fysische oorzaken kunnen zijn: verdichting van de bovengrond (slemp), onvoldoende diepe ontwatering (te nat), storing in het bodemprofiel en vochttekort. Brak of zout grondwater betekent niet dat er schade aan de gewassen optreedt. Schade treedt alleen dan op, zo is de ervaring indien deze gepaard gaat met een (te) ondiepe grondwaterstand. Stijgt het kwelwater met te hoge zoutconcentraties tot in de effectieve wortelzone dan zijn de mogelijkheden voor landbouw zeer beperkt. Voor de moderne landbouw is een voldoende diepe ontwateringsituatie een eerste vereiste. Landbouwers zijn dan ook bevreesd voor peilveranderingen in een naast gelegen gebied die mogelijk een verhoogde kweldruk in het aangrenzende landbouwgebied tot gevolg heeft. Dit zou kunnen betekenen dat hierdoor opbrengstderving optreedt. 4. Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om eventuele landbouwschade vast te stellen die het gevolg is van de peilaanpassing in het Veerse Meer. Om deze schade vast te kunnen stellen wordt gedurende een aantal jaren de situatie van de gewasgroei op een aantal door de opdrachtgever aangewezen locaties vastgelegd. Dit rapport bevat de uitkomsten van de metingen en de schatting van de opbrengstderving van het groeiseizoen Werkwijze In een strook van circa 1000 m zijn de meest gevoelige gebieden aangegeven. In deze strook is de kans op het optreden van eventuele nadelige effecten het grootst. Binnen deze strook zijn in overleg met de opdrachtgever 10 locaties geselecteerd voor monitoring. Op alle locaties behalve locatie 10, wordt in grondwaterstandbuizen de waterstand en het zoutgehalte gemeten. 5

6 Voor het schatten van de opbrengstdervingvan delandbouwpercelen is door de opdrachtgever een commissie van deskundige taxateur(s) benoemd. De commissie bestaat uit: C. Hamelink, Wemeldinge, P.W. Reijnierse, Koudekerke, G. Pleijter, Serooskerke (W Half mei 2006 is een eerste inventarisatie in de landbouwpercelen uitgevoerd. De plekken met groeiachterstand zijn op kaart vastgelegd. Vervolgens zijn eind juli de percelen opnieuw bezocht en heeft de commissie en de opbrengstderving in klassen geschat. Geschatte opbrengstderving in klassen Klasse opbrengstderving omschrijving in % A zeer beperkte mogelijkheden voor weidebouw zeer beperkt berijdbaar regelmatig wateroverlast zouttolerante planten geringe grasgroei B duidelijk zichtbare groeiachterstand van akkerbouwgewassen. C < geringe zichtbare opbrengstderving D < 10 geen zichtbare opbrengstderving 6. Weersgesteldheid Voorjaar De winter voorafgaande aan het voorjaar 2006 was duidelijk aan de droge kant. De droge winter werd gevolgd door een voorjaar dat aanvankelijk nat begon maar vanaf half april tot half mei zeer droog verliep. Vooral de eerste helft van mei was opmerkelijk droog. In deze droge periode konden de voorjaarswerkzaamheden als zaaien en planten zonder structuurbederf plaats vinden. Doordat de temperatuur in april wat achter bleef startte de groei traag, maar door hoge temperaturen in mei werd de achterstand in groei van met name van maïs snel ingelopen. Zomer De zomer 2006 begon met een buitengewone hete en droge juni maand met slechts 30 mm regen, gevolgd door een nog extremer maand juli met temperaturen van meer dan 30 C nog minder neerslagn15 mm). Op de droogtegevoelig gronden kregen de gewassen te kampen met neerslagtekorten. Toch geeft de graanoogst een goed resultaat. Bieten en aardappelen leden meer onder de scherpe zon. Per 1 augustus slaat het weer om en volgt een natte periode (ruim 200mm) waarin de gewasgroei nog een flinke impuls krijgt. Herfst De eerste herfstmaand september is uitzonderlijk zonnig en warm. Ook valt er buitengewoon weinig regen, nog geen 15 mm. (Gegevens weerstation Vlissingen KNMI) 6

7 Figuur 2 Neerslag- en temperatuurverloop zomer De Bilt (juni, juli en augustus)

8 7 Opname bodemgebruik en schatting van opbrengstderving Het bodemgebruik in het onderzochte gebied is in hoofdzaak akkerbouw. Verspreid komen enkele graslandpercelen voor. Behalve de reguliere gewassen als aardappelen, bieten en graan, komen ook andere specifieke gewassen voor als blauwmaanzaad, chicorei, e.d. Percelen met oogstdepressie komen voor aan de Muidenweg locatie 1 en 7. Op een aantal percelen zijn plekken geconstateerd met % (C) minder opbrengst. In het perceel ten westen van de gebouwen is getroffen door vraat van vogels. Verder is opbrengstderving aangetroffen op locatie 3 nabij Vrouwenpolder. Het betreft een plek over twee percelen met een kern zonder gewas (A) met eromheen klasse derving C. Op locatie 7 aan de Muidenweg is op 3 percelen verminderde groei vastgesteld. Met name de tuinkers en het perceel met blauwmaanzaad heeft is in de loop van de zomer gunstig ontwikkeld. Het perceel tarwe heeft schade geleden door vraat van ganzen. In het perceel met suikerbieten is een strook slecht groeiende bieten vastgesteld. Op Noord Beveland waren op locatie 10 bij Geersdijk plekken met oogstschade aanwezig. Het waren duidelijk zichtbare laagtes met op de laagste delen vrijwel geen gewas variërend tot lichte gewasschade (C). Waarschijnlijk zijn het kreekrestanten, gezien de figuratie. 8

9 Figuur 3. Locatie 1A Muidenweg 10, Janse, schaal 1 : Oogstderving in % A B C D 0-10 Figuur 4. Locatie 1B Muidenweg Midden, schaal 1 :

10 Figuur 5 Locatie 2 De Witte Raaf, schaal 1 : Oogstderving in % A B C D 0-10 Figuur 6. Locatie 3 Vrouwenpolder, aangepaste schaal. 10

11 Figuur 7. Locatie 4 Zuidvlietpolder, schaal 1 : Oogstderving in % A B C D 0-10 Figuur 8. Locatie 5 Kleverskerke, schaal 1 :

12 Figuur 9. Locatie 6 Onrustpolder, schaal 1 : Oogstderving in % A B C D 0-10 Figuur 10. Locatie 7 Muidenberg 100, De Theije, schaal 1 :

13 Figuur 11. Locatie 8 Zuiderlandpolder, schaal 1 : Oogstderving in % A B C D 0-10 Figuur 12. Locatie 9 Goudplaat, schaal 1 :

14 Figuur 13. Locatie 10 Geersdijk, aangepaste schaal. 14