NADERE UITWERKING MONITORING LANDBOUW Januari 08

Transcriptie

1 NADERE UITWERKING MONITORING LANDBOUW Januari 08 In samenwerking met de werkgroep Landbouw is in voorjaar 2006 het monitoringsplan opgesteld: "Monitoring grondwaterstanden in landbouw percelen, DLG, 1 maart 2006". Ten opzicht van dit plan zijn inmiddels enige wijzigingen doorgevoerd. Hierna volgt een korte samenvatting van dit plan, waarbij ook is beschreven hoe en wanneer er gemeten wordt. Elk "meetaspect" wordt een apart hoofdstuk behandeld: 1. Ondiep grondwater 2. Diep grondwater 3. Opbrengstderving landbouwgewassen 4. Zoetwaterbel 1. ONDIEP GRONDWATER Locatiekeuze In landbouwpercelen rondom het Veerse Meer is een meetnet van ondiepe peilbuizen geplaatst. De locaties zijn gekozen op basis van de volgende aspecten: -afstand tot het Veerse Meer; -hoogteligging; -weerstand (en dikte) van de deklaag; -gebiedskennis. Er wordt, bij deze bepaling van de meetlocaties, van uitgegaan dat de landbouwgronden ook in de toekomst een drooglegging (afstand tussen maaiveld en slootpeil) behouden van minimaal 1,20 m ten opzichte van maaiveld. Dit heeft geresulteerd in de volgende meetlocaties: -De vier rode locaties zijn de belangrijkste locaties voor wat betreft de gevoeligheid voor effecten -De vijf bruine locaties zijn aanvullende locaties, deze zijn gekozen vanwege: nr. 5. Dikkere deklaag waar nu reeds kwel aanwezig is; nr. 6. Dunne deklaag met een vrij hoge stijghoogte (geen zoute kwel) t.o.v. maaiveld; nr. 7. Dikkere deklaag, laag gelegen, dient in de toekomst mogelijk te worden bemalen; nr. 8. Buiten de "invloedssfeer" wat afstand van het Veerse Meer betreft; nr. 9. Vrij hoog gebied maar buitendijks en wordt omgeven door het Veerse Meer. -Een aantal locaties (groene kleur) zijn van geringe omvang en het gevolg van laag liggende strookjes langs waterlopen en kreken. Voorgesteld wordt om hier geen buizen te plaatsen. -De 3 groene driehoeken A, B en C als referentie buizen, in gebieden met ongeveer dezelfde omstandigheden (grondsoort, hoogteligging etc.) als de te monitoren gebieden maar die niet beïnvloed worden door een eventuele peilverandering in het Veerse Meer.

2 Peilbuizen Er zijn per locatie twee buizen geplaatst, een ondiepe en een diepe. De onderkant van de ondiepe buis op circa 1,20 m maaiveld, de onderkant van de diepe buis op ongeveer 2 m mv. Beide buizen met een filter van 0,50 m lengte. De genoemde dieptes zijn, afhankelijk van het gebied, enigszins hoger of lager aangehouden. Door de bovengenoemde diepteligging van de buizen worden gegevens verkregen in het voor de landbouw belangrijke traject. Bij het plaatsen van de buizen is rekening gehouden met: -Niet binnen enige tientallen meters van een sloot of waterloop. -Niet op of direct naast een drainagebuis. -Afdichten van de buizen boven het filter, bijv. door middel van kleikorrels. -Er is per locatie een profielbeschrijving gemaakt. Hieruit kan de opbouw en (dus) de doorlatendheid van de bodemlagen worden bepaald, zie ook onderstaande figuur (voorbeeld): Meten Elke buis bevat een datalogger, dit is een apparaat dat onderin de buis hangt en dat 1 keer per uur de druk meet. Deze druk is een maat voor de hoeveelheid water die in de buis staat. Als nu de diepte van deze datalogger bekend is, is bekend wat de grondwaterstand (eigenlijk de stijghoogte op de diepte van het filter) ter plaatste is. Hier is ook de maaiveldhoogte gemeten dus kan de grondwaterstand tov van NAP en tov van maaiveld worden weergegeven. De dataloggers zijn ingezet om relatief snel de huidige situatie in beeld te hebben. Ter vergelijking: met de resultaten van de "traditionele" handmatige opname van grondwaterstandbuizen, 2 keer per maand mag statistisch gezien- pas na 8 jaar een GHG of GLG worden vastgesteld. De hier gebruikte meetinterval van 1 uur geeft hiervoor na 1 jaar al voldoende gegevens, bovendien is hiermee veel meer bekend over het gedrag van grondwaterstanden bij extreme neerslagsituaties. Uitlezen De datalogger slaat de (uur)waarden op en circa 1 keer per 3 maanden worden deze uitgelezen door een medewerker van de provincie. De locaties worden alle met de voet benaderd. Met enkele betreffende gebruikers/eigenaren is afgesproken dat even van te voren wordt gebeld. Zout In maart 2007 zijn nieuwe dataloggers in de meetlocaties geplaatst. Deze meten, naast de stijghoogte, ook het zoutgehalte. Uit de nadere analyse van gegevens en de Second Opinion in najaar 2007 is gebleken dat het goed is ook in de referentiebuizen het zoutgehalte te meten, dit om eventuele klimaatsinvloeden op deze metingen uit te sluiten. In januari 2008 zijn de betreffende dataloggers geplaatst. 2

3 2. DIEP GRONDWATER Hiervoor werd omschreven hoe het ondiep grondwater, op drainniveau, wordt gemeten. De eventuele veranderingen in het niveau en de kwaliteit van het freatisch grondwater worden veroorzaakt door veranderingen in het diepere, watervoerende pakket. Het is daarom van belang ook hier het water te monitoren. Daarvoor zijn buizen uit het bestaande meetnet van de provincie geselecteerd. Deze diepe buizen worden 2-wekelijks, omstreeks de 14 e en de 28 e van de maand, opgenomen door medewerkers van de provincie (in enkele gevallen door Staatsbosbeheer). De stijghoogte in dit diepere, watervoerende pakket is vrij constant met de tijd, vandaar dat kan worden volstaan met de 2-wekelijkse metingen. Voor de locatie van deze diepe buizen zie de figuur hierna: Tijdreeksanalyse De meetgegevens zullen worden ondergebracht in het programma Menyanthes waarmee tijdreeks analyses kunnen worden uitgevoerd. Dit betekend een nauwkeuriger vergelijking van de gegevens in relatie tot het klimaat en de peilwijzigingen op het Veerse Meer. Nauwkeuriger verloop stijghoogten Momenteel wordt of in enkele diepe grondwaterbuizen dataloggers geplaatst kunnen worden. Vooral de peilwisselingen in voor- en najaar kan dit aanvullende informatie verschaffen over het gedrag van de diepe grondwaterstanden. Met deze uitkomsten kan mogelijk een relatie worden gelegd met wat er zich in het freatische vlak afspeelt. Zout In het verleden is van de meeste buizen enkele keren het zoutgehalte gemeten. In 2008 worden eventueel de gegevens aangevuld (door middel van handmatige metingen) zodat de 0-situatie met betrekking tot het zoutgehalte in het diepere grondwater, bekend is. Later kan dan het zoutgehalte opnieuw worden bepaald en vergeleken met de huidige situatie. 3

4 3. OPBRENGSTDERVING LANDBOUWGEWASSEN De metingen zoals bovenstaand verwoordt geven getallen over de waterstanden en zoutgehalten in het grondwater. De eventuele zichtbare effecten op de landbouwgewassen worden door middel van gewasopnames, door adviesburo Agrowa, jaarlijks in beeld gebracht. Op deze kaart hieronder zijn de betreffende gebieden en de ondiepe peilbuizen (rode punten) aangegeven: De volgende, vaak gehanteerde methode van gewasopname wordt hierbij (jaarlijks) gevolgd: 1 e helft mei: Vaststellen van de uitgangsituatie. Reeds aanwezige "schade"plekken worden op kaart vastgelegd; 2 e helft juli: In samenwerking met een "schadecommissie" de opbrengstderving op deze plekken beoordelen. Adviesburo Agrowa heeft, tot en met februari 2007, ook 2-maandelijks (op de 14 e en de 28 e van de maand) de zoutgehalten in de (ondiepe) buizen gemeten. Dit om de tijd tot het installeren van de dataloggers die ook zout meten, te overbruggen. Als aanvulling op de werkzaamheden is in januari 2008 met de werkgroep Landbouw afgesproken dat beter wordt gecommuniceerd met de betreffende landgebruikers: veldbezoeken zullen beter worden aangekondigd en de resultaten zullen worden verspreidt. Aan de betreffende landbouwers, en enkele relevante in de omgeving, wordt gevraagd gegevens over zaaidata aan te leveren. In de toekomst wordt mogelijk ook door satellietbeelden gegenereerde informatie (remote-sensing) ingezet voor het monitoren van gewasgroei rondom het Veerse Meer. 4

5 4. OMVANG ZOETWATERBEL De zoetwaterbel rondom het vliegveld Midden Zeeland is van groot belang voor de landbouw ter plaatse. De onttrekkingpunten zijn, volgens provinciaal beleid, vergund op basis van het feit dat ter plaatse de zoete bel (1500mg/l Chloride) minimaal 15 meter dik is. Als het peil in het Veerse Meer in de winter hoger wordt, heeft dit invloed op de grootte van de zoetwaterbel. Bij het Peilbesluit, met winterpeil 0,30m NAP, zal de bel zeer waarschijnlijk niet dunner worden, er is zelfs een kans dat deze nog in omvang toeneemt. Zaak is dus de exacte dikte van de bel te kennen en te volgen. Een dergelijke zoetwaterbel verandert bijzonder langzaam van grootte onder invloed van neerslag en/of (in dit geval) het peil op het Veerse Meer. Wel kan (tijdelijk) bij grootte onttrekking ter plaatse de dikte aanzienlijk afnemen. Door middel van sonderingen in mei 2006, oktober 2006 en oktober /november 2007, is de dikte van de zoete bel op verschillende plaatsen gemeten. Hieruit is gebleken dat de bel een vrij kritische dikte heeft. Zaak is dus de beldikte goed te blijven volgen. Op onderstaande figuur zijn de meetlocaties weergegeven: Recentelijk is afgesproken dat jaarlijks wordt gemeten in de periode direct voorafgaand aan de peilopzet naar zomerpeil, dus in de 2 e helft van maart. Daarnaast wordt elk jaar in augustus met betrokkenen overlegd of het zin heeft ook een najaarsmeting te doen, dit zal met name afhankelijk zijn van het neerslagverloop en de onttrekkingen. Jaarlijks zal ook het zoutgehalte en de hoeveelheid van het onttrokken water worden bepaald, hiervoor dienen de onttrekkers jaarlijks een watermonster en onttrekkingsgegevens aan te leveren. Ontwikkelingen Witte Raaf Ten behoeve van deze ontwikkeling worden apart metingen gedaan waarbij de invloed op de zoet/zoutgrens in beeld wordt gebracht. Deze resultaten zullen in het geheel worden meegenomen. 5