Ga naar
|
|
- Merel Vermeiren
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ga naar Type de code in Vul de woorden in waar u aan denkt bij het woord slaap
2 Slaap bewust = Goed uitgerust Annelies Smits Arts voor verstandelijk gehandicapten European Somnologist CCE consulent slaapgeneeskunde
3 programma Over slapen achtergrond, mechanisme, kenmerken Pauze Over slaap en verstandelijke beperking bijzonderheden en ondersteuningsmogelijkheden
4 Iedereen ervaringsdeskundige voor goed én slecht slapen
5 Goede slaap: In slaap rust en herstel Cognitieve functies, mentale veerkracht Slechte slaap: Grotere impact van andere (welvaarts) ziekten, zoals overgewicht, diabetes en harten vaatziekten Samenhang met psychiatrische stoornissen, mn stemmingsstoornissen
6 Risico`s van slecht slapen Huidige 24/7 maatschappij delft het belang van goede slaap het onderspit 1 nacht zonder slaap functioneren als met een alcoholpromillage van 0.08 Te weinig slaap vermindert het empathisch vermogen, het schakelvermogen, leervermogen en geheugen. Een mens kan langer zonder voedsel dan zonder slaap Grote impact op de gezondheid, dus de gezondheidszorg
7 Niet restauratieve slaap SLECHT SLAPEN SLECHT FUNCTIONEREN Fysiek conditie Mentaal geheugen, schakelen, impulscontrole Metabool homeostatische/ dynamische processen
8 zorgparadox Maar goed dat mensen met een verstandelijke beperking alle kans krijgen te slapen, toch??
9 Waarom dan: Ongeveer 30% van de nederlandse bevolking heeft slaapproblemen Bij mensen met een verstandelijke beperking is dit ongeveer 60% Bij kinderen met een verstandelijke beperking wordt wel gesproken over 80% Bij mensen met EMB 100%?!
10 Slaap is een hersenactiviteit; geen UIT-stand
11 Neurologische vaardigheid: rijpen en trainen Moet elektrofysiologisch rijpen en ontwikkelen Het toepassen (timing en persisteren) moet geleerd worden
12 Slaapbehoefte per leeftijd
13 Opbouw van slaap
14 slaapfases Non REM : lichte slaap: overgang Non REM : diepe slaap: lichamelijk herstel REM: waarschijnlijk prikkelverwerking Verhouding van fases verandert met lft
15 slaapfases per leeftijd
16 Non REM slaap Merendeel in de eerste helft van de nacht Lichamelijk herstel Afname pols, bloeddruk en ademhaling Piekproductie groeihormoon en celdeling Stimulatie immuunsysteem
17 REM slaap Merendeel in tweede helft van de nacht Verwerken van ervaringen van de dag ervoor Angst, prikkelbaarheid en concentratieproblemen kunnen ontstaan bij tekort aan REM slaap
18 Slaapsysteem behoefte slaap wakker duur activiteiten diepte
19 Duur en opbouw van de slaap wordt per dag bepaald door: Biologisch systeem Circadiaan ritme, intern, robuust. Adaptief systeem. Evenwichtssysteem Responsief systeem
20 Biologisch ritme
21 Biologische component Genetisch bepaald Melatonine belangrijke marker
22 Evenwichtssysteem
23 Terug naar zorgparadox: Lang in bed niet lang slapen! Lang slapen niet goed slapen! Weinig slaapdruk + lang in bed = slechte kwaliteit slaap Conclusie: zorgafhankelijke mensen hebben een chronische slaapdeprivatie!
24 Hoe kun je deze systemen vertalen naar de dagelijkse praktijk?
25 De hersenen zijn het orkest slaap is de symfonie
26
27 Het orkest moet goed geleid worden Het orkest moet mee willen doen Het moet op hetzelfde moment klaar zitten Slaapregulatie Slaapdruk Slaapbereidheid
28 Slaapregulatie Dirigent
29 Slaapregulatie Niveau van orkest en dirigent (PFC) Gaat over ritme in lichaam en omgeving Wordt lastiger met leeftijd en bijkomende aandoeningen Alle signalen moeten passen (zeitgebers)
30 Regulatie = dirigeren van een orkest Een goede dirigent : zeitgebers Goed orkest: aanleg Zeitgebers: Licht : slechte visus, hogere leeftijd, dementie. Eten en drinken Activiteiten Temperatuur : omgeving, lichaamstemperatuur Cognitie, inzicht in de tijd Houding Verwijzers (muziek!)
31
32
33 PFC: slaapregulatie SCN
34
35 Pijler 2: slaapdruk
36 Slaapdruk = noodzaak tot slapen Alleen slaap als er behoefte is Geen enkele kunstmatige manier tot echte slaap Slaapdruk voor hele orkest Alle ervaringen vullen de emmer: door dutjes druppelt hij leeg
37 De tijd in bed moet zo dicht mogelijk de slaapbehoefte benaderen. (lft!) Dutjes langer dan 30 min of na 15u `s middags gaan van de slaapbehoefte in de nacht af NB. moeilijk wakker na dutje: te LANG geslapen!
38 Vooral de hoeveelheid diepe slaap bepaalt welbevinden Diepe slaap volgt vooral op lichamelijke activiteit Chronisch tekort aan diepe slaap relatie met stemmingsstoornissen Tekort aan REM slaap mogelijk relatie met prikkelverwerkingsmoeilijkheden
39 Pijler 3: slaapbereidheid
40 Er zijn meer neurologische systemen die de alertheid bevorderen, dan de slaap Deze systemen moeten uitgezet worden, voordat het slaapsysteem aangezet kan
41 slaapbereidheid Bevorderend: moe, maar voldaan Veilige, comfortabele omgeving, prettige associaties Correcte, evt expliciete zeitgebers, incl ritueel Comfort, warme voeten Belemmerend: Onvoldoende behoefte aan slaap Stress, frustratie, verveling, onduidelijkheid Verminderde impact zeitgebers
42 Ingewikkelde overgang van waak naar slaap Lichaam en geest moeten klaar zijn op hetzelfde moment: rustig hoofd, moe lichaam, comfort en veiligheid, warme voeten ten tijde van melatoninestijging. In de loop van de nacht steeds lastiger
43 Vragen?
44 PAUZE Ga naar Type de code in Vul de woorden in waar u aan denkt bij: slapen bij Dichterbij
45 Slaapgeneeskunde VG Fysiologie van de slaap: kenmerkend onderdeel van de VG zorg: - beperking van mogelijkheden en vaardigheden - verwevenheid met omgeving - multifactorieel: fysiologie, psychologie, somatiek, pedagogiek en psychiatrie
46 Slaap in de directe zorg:?. Weinig ondersteunings- of zorgplannen beschrijven de ondersteuningsvraag 24/7. Het nachtzorgplan gaat over interventies. Akoestische bewaking, enkeling visueel
47 Slaap bij VB Externe omstandigheden zijn minder gunstig Meer comorbiditeit Opgeteld bij het feit dat de slaap kwetsbaarder is in aanleg
48 Externe omstandigheden Afhankelijkheid voor ADL en activiteiten Lawaaiige omgeving Intimiderende huisgenoten enz Klachten in de nacht
49 Meer comorbiditeit Klachten aspecifiek Vaker voorkomende aandoeningen Lastiger te behandelen Klachten in de nacht
50 Kwetsbare slaap Fysiologie is een complex systeem Dagelijkse regulatie is een hogere hersenfunctie Bij mensen met VB per definitie bedreigd
51 Minder robuuste fysiologie Slaapbehoefte neemt AF met lft Meer verstoringen in fysiologie: *regulatie: minder effect zeitgebers *moeilijker slaapdruk opbouwen *slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder Verzamelterm; slapeloosheid
52 Minder robuuste fysiologie Slaapbehoefte neemt AF met lft
53 Gemiddelde TST 07:46:23 Gemiddelde TIB 10:20:47
54 Gemiddelde slaapefficiënte 74,67%
55 Slaapkwaliteit slaapkwaliteit tov slaapduur ouderen volwassenen kinderen Slaapduur in uren
56 Slaapkwaliteit slaapkwaliteit tov slaapduur ouderen volwassenen kinderen Slaapduur in uren
57 Minder robuuste fysiologie Slaapbehoefte neemt AF met lft Meer verstoringen in fysiologie: *regulatie: minder effect zeitgebers *moeilijker slaapdruk opbouwen *slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder Verzamelterm; slapeloosheid
58 VEROUDERING SLAAPFYSIOLOGIE EXTERNE FACTOREN SOMATISCHE FACTOREN PSYCHISCHE FACTOREN GELUID TEMPERATUUR COMFORT BEDTIJDEN! ZEITGEBERS PIJN BENAUWDHEID MEDICATIE! SCOLIOSE HARTFALEN COPD EPILEPSIE STRESS ANGST ONVEILIG GEVOEL COGNITIE SOC. EMO FUNCT.
59 Minder robuuste fysiologie Slaapbehoefte neemt AF met lft Meer verstoringen in fysiologie: *regulatie: minder effect zeitgebers *moeilijker slaapdruk opbouwen *slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder Verzamelterm; slapeloosheid = te weinig GOEDE slaap
60
61 slaapverstoorders omgevingsfactoren Neurofysiologisch Psychologisch/ psychiatrisch Ademhalingsstoornissen Motorische problemen Somatische aandoeningen Medicatie Syndromen: Down, Rett, SM, PW, Angelman, Fra(X), WB, Tub. Scl.
62 Neurofysiologisch regulatie (stress!, visus, dementie) Epilepsie verstoring slaapregulatie Parasomnie dissociatie slaapfenomen Narcolepsie dissociatie slaap-waakfenomenen
63 Psychologisch/ psychiatrisch Sensorische integratie Prikkelverwerking Trauma`s Stress
64 Slaap en overprikkeling Slaperigheid Prikkelopbouw Dia: Sigrid Pillen
65 Slaap en overprikkeling Prikkelgevoelige mensen Slaperigheid
66 Ademhalingsstoornissen OSAS: Obstructief hypotonie, afwijkende anatomie KNO, obesitas, hartfalen, medicatie CSAS: Centraal hersenstamproblemen ( EMB, Rett), metabole problemen, longziekten, hartfalen, medicatie
67 Motorische problemen RLS: Restless legs: genetische predispositie, ijzergebrek, medicatie (SSRI`s!) subjectieve diagnose PLMD: Periodic limb movement disorder: reeksen van schoppende bewegingen, die de slaap verstoren. Mogelijke bijwerking medicatie Onderscheid nachtelijke epilepsie en parasomnie soms lastig
68 Somatische aandoeningen: Tractus digestivus maagzuur, obstipatie, honger, dumping Hartfalen ademhaling, metabolisme COPD metabolisme Scoliose verminderde ventilatie in slaap Pijn contracturen, huid, comorbiditeit
69 Medicatie Veel medicatie kan slaapproblemen veroorzaken of verergeren Veel medicatie kan symptomen veroorzaken die lijken op symptomen van slaapproblemen
70 Syndromen Bij genetische afwijkingen: theoretisch meer problemen, groepen nog te klein voor prevalenties. S v Down: nauw KNO gebied, hypotonie S v Smith Magenis: omgekeerd melatonineritme S v Prader Willi: CSAS, OSAS S v Angelman: afwijkend melatoninemetabolisme S v Rett: CSAS d afwijkende ademhaling, epilepsie O.a.: S v Williams Beuren, tubereuze sclerose
71
72 Wat kun je er aan doen? Slaap is de optelsom van de dag! Voor de individuele client: Zorgen voor goede voorwaarden voor een goede slaap; de 3 pijlers Bevorderende factoren toevoegen Belemmerende factoren weghalen
73 structuur, regelmaat, voorspelbaarheid 24 uurs begeleiding: - passende zeitgebers - herkenbare handelingsscenario`s - voldoende, gevarieerde activiteit overdag - directe hulp en nabijheid van sensitieve en responsieve begeleiders - de bedtijden vs slaapbehoefte: max 2x 30min
74 gegeneraliseerde stress Psychische stress miscommunicatie, desorientatie Psychiatrische stress dwangen, ASS, angststoornis Biologische stress pijn, infecties, honger, spierspanning, wonden
75 Voor de organisatie: Slaapzorg een plaats geven binnen de basiszorg Infrastructuur binnen de organisatie vormgeven: - inhoudelijk - organisatorisch Innovatie en inspiratie; verwerk de ervaringen Bij aanhoudende problemen; onderzoek en advies slaapcentrum overwegen op clientniveau of structureel
76 Slaapcentrum SEIN/ Kempenhaeghe Verwijzing: kwaliteit van slaap, slaapziekten? Vragenlijsten, actigrafie Polysomnografie ( klinisch of ambulant) Behandeling slaapaandoening of terugverwijzing
77 Samengevat: Goed slapen is nodig voor goed functioneren Daarmee is slapen dus een basisbehoefte, net als voeding Ondersteuningsbehoefte is 24/7 Expliciet vormgeven, maatwerk Complex geheel; maar elk onderdeel draagt bij aan het resultaat
78 Gezonde slaap is: Slaapregulatie; voelbaar ritme Slaapdruk; de noodzaak om te slapen Slaapbereidheid; de vaardigheid om te gaan slapen Gezonde slaapzorg is: Bewust vormgeven van deze voorwaarden Basiszorg!
79 Moe, maar voldaan
Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken
Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken. 20.03.2018 Workshop 5 Verstandelijke beperking, epilepsie en slaap: de kip of het ei? Inhoudsopgave Deel I Achtergrond van slaap en slaapproblemen
Nadere informatieSlaap: een korte introductie
Slaap: een korte introductie weetje De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn, bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur Tassi & Muzet, 2000; Tassi
Nadere informatieWorkshop slaap en slaapproblemen bij zevmb mensen
Workshop slaap en slaapproblemen bij zevmb mensen Algemene informatie over slaap Slaap bij mensen met een verstandelijke beperking Informatie over onderzoek bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking
Nadere informatieDe eerste minuten na het ontwaken functioneren ons hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn, bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur
Bron: NSWO De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn, bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur Tassi & Muzet, 2000; Tassi et al., 2006 Lee, 1997;
Nadere informatieOuderen en slaap. Tejo Hylkema Slaapanalyse en advies
Ouderen en slaap Tejo Hylkema Slaapanalyse en advies Feitjes Feitjes Bron: NSWO Feitjes De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn, bij sommige
Nadere informatieslaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018
Dia 1 slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Bert van de Meeberg, Arts VG Dia 2 slaapproblemen en autisme Wat is slaap? Wat is gezonde slaap? Wanneer spreken we van een slaapprobleem? Waarom
Nadere informatieOuderen en slaap(problemen)
Ouderen en slaap(problemen) Dr. Winni Hofman Somnio, Personal Health Institute Int. Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1 Waar gaan we het over hebben Invloed van veroudering op de slaap De biologische
Nadere informatieSlaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag
Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieSlaapproblemen bij neurologische aandoeningen
Slaapproblemen bij neurologische aandoeningen Definitie slaap Terugkerende toestand Van verminderd bewustzijn En tot rust komen van het lichaam Waaruit men vlot gewekt kan worden Representation of consciousness
Nadere informatieOnderwerpen. Slaapstoornissen. ICSD-2 hoofdcategorieën. De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde. Slaap & Slaapgeneeskunde
Onderwerpen Basiscursus slaapgeneeskunde 24 maart 2011 De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde Slaap & Slaapgeneeskunde Slaapdiagnostiek Do s en don ts. Nanny Duis, Physician Assistant Centrum
Nadere informatieRefereerbijeenkomst Slaapproblemen HD. 4 april 2017
Refereerbijeenkomst Slaapproblemen HD 4 april 2017 Indeling bijeenkomst Presentatie Gerrit de Niet & Tom Stor Casus bespreking in subgroepen Plenaire nabespreking casuïstiek Slaap; een hele zorg Wat is
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement
Nadere informatieRusteloze benen restless legs syndrome (RLS)
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een
Nadere informatieAHI OK Patiënt niet Wat nu?
AHI OK Patiënt niet Wat nu Mw. dr. Hennie Janssen, longarts & somnoloog Kempenhaeghe Centrum voor Slaapgeneeskunde Waar komen onze Apneu patiënten vandaan AHI OK Patiënt niet Wat nu normaal 1 Hersenactiviteit
Nadere informatieRusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatiePijn en slaap. Een vicieuze cirkel doorbreken. Wake 2/3 of life. ~80% of night 4/13/2010. ~20% of night.
Pijn en slaap Een vicieuze cirkel doorbreken Wake 2/3 of life NREM Sleep REM Sleep ~20% of night ~80% of night 1 Slaap stadia Slaap stadia 4/13/2010 Hypnogram Awake REM 1 2 3 4 volwassene 1 2 3 4 5 6 7
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic
Nadere informatieEindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag.
Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Thom Timmerhuis, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis 's-hertogenbosch 26-11-2018 Hoe verloopt
Nadere informatieWelkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018
Welkom bij de Gezond & Zeker Innovatiedag 2018 Slaaphygiëne Wat is de invloed van slaap op je belastbaarheid en duurzame inzetbaarheid? https://www.flickr.com/photos/orinrobertjohn/1526151157 Wie zijn
Nadere informatieMoeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen
Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen Marcel Smits, neuroloog-somnoloog 1,2 1: Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede Multidisciplinair expertise centrum voor slaapwaak stoornissen
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen in de slaap
Periodieke beenbewegingen in de slaap Periodieke beenbewegingen in de slaap (Periodic limb movement disorder (PLMD)) is een slaapstoornis. Tijdens de slaap treden schokkende bewegingen op in de benen.
Nadere informatieSlaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening
Slaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening Annelies Dalman, neuroloog Jaarvergadering CVA, MS en Parkinson 4 april 2016 Slaap en vermoeidheid Inleiding Slaap Vermoeidheid MS en slaap
Nadere informatieSlaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog
Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen
Nadere informatieWat is de oorzaak van een REM sleep behaviour disorder? Niet precies bekend De oorzaak van een REM sleep behaviour disorder is niet precies bekend.
REM sleep behaviour disorder Wat is een REM sleep behaviour disorder? Een REM sleep behaviour disorder is een slaapstoornis waarbij de spieren van kinderen en volwassen tijdens het dromen in de REM-slaap
Nadere informatieInfo. Slaap-Waakcentrum SEIN. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Slaap-Waakcentrum SEIN Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde 1. Slaap-Waakcentrum SEIN SLAAP-waakCENTRUM Deze brochure is bedoeld om u te informeren over het Slaap-Waakcentrum van Stichting
Nadere informatieSlaap workshop. Lichamelijk slapen. Mentaal slapen
Slaap workshop Lichamelijk slapen Mentaal slapen Mijn werk.. Praktijkvoorbeeld Onze lieve, gevoelige dochter van net 5 jaar heeft (had) al maanden moeite met in slaap komen. Urenlang draaien, kletsen,
Nadere informatieKenniscentrum Palliatieve Zorg Stichting Prisma
Kenniscentrum Palliatieve Zorg Stichting Prisma In deze presentatie Kenmerken van dementie Kenmerken van mensen met een verstandelijke beperking (VB) Kenmerken van dementie bij mensen met een VB Herkennen
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Slaap je Slim Francis Lanen Grondlegger Slaapoefentherapie, psychosomatisch oefentherapeut Dominique Bosman Arts Maatschappij en Gezondheid, jeugdarts GGD Amsterdam DOK h Disclosure belangen spreker (potentiële)
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieHet slaapcentrum voor kinderen
Het slaapcentrum voor kinderen Kinderen met slaapproblemen kunnen voor onderzoek en behandeling terecht bij het slaapcentrum van Haaglanden Medisch Centrum (HMC) Westeinde. Er is een speciaal behandelteam
Nadere informatieSlapeloosheid (Insomnia)
Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieWat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap. Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden
Wat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden 1 Overzicht Inleiding Waarom slapen we? Wat kan er fout gaan in de slaap? Dokter,
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieWorkshop interventies bij slaapproblemen. Tejo Hylkema
Workshop interventies bij slaapproblemen Tejo Hylkema Fysiologie van slaap Fysiologie van slaap De N-Rem slaap heeft een herstellend vermogen Een tekort aan met name fase 4 van de N-Rem slaap leidt tot
Nadere informatieSlaapproblemen bij kinderen. Wim Avis/ Tom van Mierlo Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede (disclosure: geen belangen)
Slaapproblemen bij kinderen Wim Avis/ Tom van Mierlo Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede (disclosure: geen belangen) W Programma (leerdoelen) - Slaapfysiologie - Slaapproblemen parasomnieën inslaapproblemen
Nadere informatieSlaap en Slaap-waak ritmiek van pubers
Slaap en Slaap-waak ritmiek van pubers Gerard A. Kerkhof prof.em. Universiteit van Amsterdam Slaap Centrum MCH, Den Haag Facta, Utrecht 26.1.2016 (Peter van Straaten, 2013) Item nummer Gemiddelde scores
Nadere informatieWat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze workshop? Wat zou deze workshop nuttig maken voor jullie? Wat gaan we doen?
Omgaan met en kijken naar probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie Arianne Uijl, Orthopedagoog-Generalist/Gz-psycholoog, ASVZ Wat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze
Nadere informatieInleiding Mensen met een verstandelijke beperking.
Inleiding Mensen met een verstandelijke beperking. Aly Waninge Fysiotherapeute Koninklijke Visio De Brink Lector Participatie en gezondheid van mensen met een visuele en verstandelijke beperking Hanzehogeschool
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieMondgezondheid en Voeding betekent. iets met Eten en Drinken?!
Mondgezondheid en Voeding betekent. iets met Eten en Drinken?! José Veen kinderdietist en dietist VG 20-11-2015 Even voorstellen.. José Veen Roots in Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht Later gespecialiseerd
Nadere informatieDe invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie
De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Agressie en dwangtoepassing leren van elkaar
Nadere informatieMw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN
Slapen is geen geringe kunst: je moet er de hele dag voor wakker blijven Friedrich Nietzsche, Duits dichter en filosoof (1844-1900) Mw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN SEIN en
Nadere informatieSLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN Concept dd 22 mei 2007 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep slaap / waakstoornissen bestaat uit: Namens slaapteam
Nadere informatieNiet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek
Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat is ongeveer een derde van ons hele leven. Er zijn wel verschillen in de behoefte aan slaap. Waar de
Nadere informatieFIBROMYALGIE : UPDATE. Dr. Brenda De Petter Dienst Fysische Geneeskunde en Revalidatie Coördinerend arts REVIDA AZ Rivierenland Bornem
FIBROMYALGIE : UPDATE Dr. Brenda De Petter Dienst Fysische Geneeskunde en Revalidatie Coördinerend arts REVIDA AZ Rivierenland Bornem FIBROMYALGIE ALGEMEEN Prevalentie: schatting 2-4 % waarvan 87 % vrouwen
Nadere informatieDr.Al de Weerd Slaapcentrum SEIN Zwolle-Groningen adweerd@sein.nl
Slaap/waakstoornissen Diagnose; rol van polygrafie; overzicht van aandoeningen; impact op dagelijks leven en werk Dr.Al de Weerd Slaapcentrum SEIN Zwolle-Groningen adweerd@sein.nl Wat gebeurt er in de
Nadere informatiePijn, pijnbeleving en behandeling bij kwetsbare ouderen. HHM Hegge, internist ouderengeneeskunde, UMCG NVFG Najaarscongres 2016
Pijn, pijnbeleving en behandeling bij kwetsbare ouderen HHM Hegge, internist ouderengeneeskunde, UMCG NVFG Najaarscongres 2016 Pijn ouderen Co-morbiditeit : wat veroorzaakt wat? Polyfarmacie: moeilijker
Nadere informatieDoel van. Voorwoord. ADHD en. de brochure. slaapproblemen
ADHD en slaap Voorwoord 04 Doel van de brochure 05 ADHD en slaapproblemen 07 Slaap en welzijn 09 Behandeling 12 Slaapdagboek 18 Voorwoord ADHD is een zogenaamde neuro psychiatrische stoornis, die meestal
Nadere informatieNog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts
Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts wat komt allemaal aan bod? 1. wat is vermoeidheid 2. wat is slaperigheid 3. oorzaken blijvende slaperigheid bij behandeld OSAS 4. wat heb je nog meer (ritme,
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Nachtmerrie. www.kinderneurologie.eu
Nachtmerrie Wat is een nachtmerrie? Een nachtmerrie is een slaapprobleem waarbij kinderen of volwassenen plotseling wakker worden nadat ze heel eng gedroomd hebben en deze droom nog heel goed kunnen herinneren.
Nadere informatieHersenen en slaap. Hersenstichting Nederland
Hersenen en slaap Hersenstichting Nederland 1 Hersenen en slaap Slapen doet iedereen. Maar wat is slaap eigenlijk? En wat hebben de hersenen ermee te maken? Hoewel slaaponderzoekers nog volop discussiëren
Nadere informatieHet slaapcentrum voor kinderen
Het slaapcentrum voor kinderen Informatie voor patiënten F0749-4310 mei 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieINFO. Slaap-Waakcentrum SEIN. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
INFO Slaap-Waakcentrum SEIN Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde 1. Slaap-Waakcentrum SEIN SLAAP-WAAKCENTRUM Deze brochure is bedoeld om u te informeren over het Slaap-Waakcentrum van Stichting
Nadere informatieWake up call: Slaap voor een fit brein Eus van Someren en Lucas Schroder
Wake up call: Slaap voor een fit brein Eus van Someren en Lucas Schroder Van harte welkom! - Na succes van het eerste webinar over Stress, vandaag het tweede webinar over het onderwerp Slaap! - U komt
Nadere informatieOmgaan met slaapproblemen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde
Nadere informatieSlaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C
Slaap is opgebouwd uit verschillende fases Behandeling van slapeloosheid met cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) Slaapcycli gedurende de nacht 30 mei 2018 Saskia van Liempt, ouderenpsychiater
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Periodic limb movement disorder
Periodic limb movement disorder Wat is een periodic limb movement disorder? Een periodic limb movement disorder is een aandoening waarbij kinderen s nachts de benen regelmatig bewegen, waardoor ze telkens
Nadere informatieInformatie voor patiënten Wegwijs in het Centrum voor Slaapgeneeskunde. Alle kennis. Alle aandacht.
Informatie voor patiënten Wegwijs in het Centrum voor Slaapgeneeskunde Alle kennis. Alle aandacht. Gespecialiseerd in slaapstoornissen Het Centrum voor Slaapgeneeskunde van Kempenhaeghe is het grootste
Nadere informatieDementie bij mensen met een verstandelijke beperking
Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking In deze presentatie Kenmerken van mensen met een verstandelijke beperking (VB) Kenmerken van dementie bij mensen met een VB Herkennen van dementie bij
Nadere informatieDr. E. J. de Bruin. Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam
Dr. E. J. de Bruin Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam E.J.deBruin@UvA.nl Doelen Enig inzicht in slaapregulatie Hoe insomnia en verlate
Nadere informatieVOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI?
PALLI De PALLI is een vragenlijst die zorgverleners helpt om te bepalen of en in welke mate een cliënt met verstandelijke beperkingen achteruit is gegaan in gezondheid. Voor cliënten die achteruit zijn
Nadere informatieUitgerust Wakker Worden en Melatonine
Slaapproblemen? Uitgerust Wakker Worden en 2013 - WSA Research Uitgerust wakker worden = Goede voorbereiding Tenminste 5 uur ononderbroken slaap, met diepe slaap perioden Ervaringen verwerkt Lichaam opgeruimd
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.
Nadere informatieSlaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten
Slaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten Dr. Sebastiaan Overeem, arts-somnoloog Afd. Neurologie, Donders Instituut, UMC St Radboud, Nijmegen Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe,
Nadere informatieSlaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek
Slaaphygiëne Tips om beter te slapen Hoofdpijn polikliniek Soms is het moeilijk om in slaap te vallen of om door te slapen. Hier geven wij u enkele tips die misschien kunnen helpen om tot een gezonde slaap
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Hoofdbonken.
Hoofdbonken Wat is hoofdbonken? Hoofdbonken is een bewegingsstoornis tijdens de slaap waarbij voornamelijk kinderen tijdens het inslapen of midden in de nacht met hun hoofd tegen de bedrand aanbonken.
Nadere informatieLeren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012
Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan
Nadere informatieINFO. Slaap-Waakcentrum SEIN. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
INFO Slaap-Waakcentrum SEIN Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde 1. Slaap-Waakcentrum SEIN SLAAP-WAAKCENTRUM Deze brochure is bedoeld om u te informeren over het Slaap-Waakcentrum van Stichting
Nadere informatieZijn er evidence based indicaties voor medische toepassingen bij verstandelijk gehandicapten? Prevalentie slaapproblemen
Zijn er evidence based indicaties voor medische toepassingen bij verstandelijk gehandicapten? Wiebe Braam s Heeren Loo, locatie Wekerom Gouverneur Kremers Centrum Maastricht Zijn er evidence based indicaties
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel
Stemmingsstoornissen Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Inhoud 1. Casus Mark 2. De context: psychiatriebij mensenmet eenvb 3. Stemmingsstoornissen
Nadere informatieDe geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
Nadere informatieSlaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.
Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam
Nadere informatieGezond ouder met een verstandelijke beperking: veranderde visie na het GOUD-onderzoek
Gezond ouder met een verstandelijke beperking: veranderde visie na het GOUD-onderzoek Prof Dr Heleen Evenhuis Geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten Afd Huisartsgeneeskunde Erasmus MC Rotterdam Inleiding
Nadere informatieWelkom bij het Slaap Waak Centrum
Welkom bij het Slaap Waak Centrum Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2014 pavo 1085 Inleiding Binnenkort heeft u een afspraak bij het Slaap Waak Centrum van het Albert Schweitzer ziekenhuis. In deze folder
Nadere informatieHoe blijf je mentaal fit?
Hoe blijf je mentaal fit? Workshop themadag NVN voor (pre)dialyserenden, getransplanteerden en partners M.W. Derks-Dijkman, Msc. Gezondheidszorgpsycholoog in opleiding tot Klinisch neuropsycholoog Afdeling
Nadere informatieAls slapen spannend is Slaap herstellen bij mensen met een EMB. Anja Doornveld en Sylvia Loos, Sherpa, Baarn
Als slapen spannend is Slaap herstellen bij mensen met een EMB Anja Doornveld en Sylvia Loos, Sherpa, Baarn Inhoud presentatie Slaap -Even voorstellen -Waarom een presentatie over slaap? -Hoe werkt ons
Nadere informatieSlaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA. Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson
Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson Coen van Bennekom, revalidatiearts Tijs van Bezeij, revalidatiearts Erny Groet,
Nadere informatieLangdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie
Langdurige slapeloosheid Diagnose en behandeling van insomnie We spreken van langdurige slapeloosheid ofwel chronische insomnie als het niet in slaap vallen, het niet kunnen doorslapen en/of veel te vroeg
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg
Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding
Nadere informatieHet belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie
Het belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie Prof. dr. Marike Lancel / psycholoog & somnoloog / GGZ Drenthe & RuG Onderwerpen slaaponderzoek,
Nadere informatieWelkom bij het Slaapwaakcentrum
Welkom bij het Slaapwaakcentrum Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Binnenkort heeft u een afspraak bij het Slaapwaakcentrum van het Albert Schweitzer ziekenhuis.
Nadere informatieVerstoorde slaap bij het jonge kind
Verstoorde slaap bij het jonge kind Somatiek en IMH Vincent Roelfsema, kinderarts- kinderneuroloog MZH Nynke Kuindersma, kinderarts, fellow sociale pediatrie UMCG/ OCRN Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieParkinson en neuropsychiatrie
Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve
Nadere informatieCentrum voor slaap- en waakstoornissen
Centrum voor slaap- en waakstoornissen U heeft zich bij het Slaapcentrum van het HMC (Haaglanden Medisch Centrum) aangemeld met slaap- en/of waakproblemen. In deze folder vindt u algemene informatie over
Nadere informatieBewegingen of ongewoon gedrag tijdens de slaap
Bewegingen of ongewoon gedrag tijdens de slaap Diagnose en behandeling van parasomnie Bewegingen of ongewoon gedrag tijdens de slaap komen in vele varianten voor, variërend van praten in de slaap tot veelvuldig
Nadere informatieSlaapstoornissen: anamnese, kenmerken en diagnosen. Nicole Neerings Physician Assistant, somnoloog Amsterdam Slaap Centrum
Slaapstoornissen: anamnese, kenmerken en diagnosen Regiobijeenkomst NH-W V&VN-SPV 19 okt 2017 Nicole Neerings Physician Assistant, somnoloog Amsterdam Slaap Centrum Gevolgen van slecht of te kort slaap.
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 1. Introductie gezonde slaap Dit thema geeft een introductie van de slaapopbouw, het slaapritme en de ontwikkeling van de slaap per leeftijdsfase.
Nadere informatieOnrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid
Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan
Nadere informatieSlapeloosheid (Insomnia)
Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij
Nadere informatieSlaapstoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking
Slaapstoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking Slaapproblemen komen veel voor bij mensen met een verstandelijke beperking maar ze worden vaak niet herkend. Veelal kunnen deze mensen hun slaapprobleem
Nadere informatieSLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE
SLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Slapen lijkt zo normaal. Toch zijn er heel wat mensen bij wie slapen niet vanzelf gaat. 20 tot 30% van de mensen heeft wel eens een paar slechte nachten achter
Nadere informatieSessie 1 Informatie en slaaphygiëne
Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreken ingevulde lijsten De lijsten die u voor deze sessie heeft ingevuld, worden kort besproken. Ze zijn vooral bedoeld als meting vooraf. In latere sessies zullen
Nadere informatieOmgaan met slapeloosheid Adviezen door de psychologen van het Slaapcentrum
Omgaan met slapeloosheid Adviezen door de psychologen van het Slaapcentrum Slaaprestrictie Achtergrondinformatie Slechte slapers hebben vaak de neiging om langer in bed te blijven liggen in de hoop dat
Nadere informatieWe hebben allemaal slaap nodig
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. HDBuzz Speciale Rubriek: de ziekte van Huntington en slaap Waarom
Nadere informatieRestless Legs Syndrome, Rusteloze benen,
Restless Legs Syndrome, Rusteloze benen, Als u van onrustige benen (RLS) last heeft dan staat u niet alleen. Geschat wordt dat zo n 5 tot 10 procent van de volwassen bevolking lijdt aan deze neurologische
Nadere informatie