Goed. Gevormd. Vormen aan het Oosterdok. Een project van ARCAM en de Openbare Bibliotheek Amsterdam VORMEN AAN HET OOSTERDOK

Transcriptie

1 Vormen aan het Oosterdok Een project van ARCAM en de Openbare Bibliotheek Amsterdam

2 02 CKV Vormen Aan Het Oosterdok Inleiding Het Oosterdoksgebied is in ontwikkeling. Had het vroeger een militaire en havenfunctie, nu krijgt het steeds meer een culturele bestemming. Naast het nog steeds aanwezige marineterrein en het niet weg te denken Scheepvaartmuseum, zijn er in de laatste jaren veel nieuwe gebouwen aan het water verrezen. Het spannende paviljoen van ARCAM (Architectuurcentrum Amsterdam), het groene schip NEMO en de nieuwe Openbare Bibliotheek Amsterdam bepalen het gezicht van dit gebied. Samen met het conservatorium, de horeca, kantoren en woningen is het nieuwe Oosterdokseiland ontstaan. In het kader van het vak CKV brengen leerlingen een bezoek aan dit gebied en komen tijdens een wandeling in aanraking met de architectuur en vormgeving aan het Oosterdok. In de bibliotheek komen architectuur en vormgeving samen. In deze docentenhandleiding vindt u lessuggesties voor de voorbereidende les, een uitleg over de wandeling op locatie en suggesties voor een verwerkingsles na afloop op school. Wij wensen u en uw klas heel veel plezier en succes met dit project! 03

3 4 Projectopbouw / Inhoudsopgave Voorbereidende les Twee mogelijkheden: 1 A Zoekopdracht Internet (kan als huiswerk) 30 minuten 7 1 B Onderzoek een voorwerp 1 lesuur Op locatie 10 1 uur en 45 minuten (excl. reistijd) 3 suggesties voor de verwerking 13 Tijdsduur afhankelijk van de gekozen les(sen) Twee mogelijkheden: 3 A Maquette Uitwerking van de vormoefening 14 3 B Van schets naar design Een voorwerp tekenen n.a.v. de Oosterdoksschetsen 15 B Bijlage Werkblad (voorbereidende les 1 A ) 18 Colofon Voorbereidende les Algemene leerdoelen: Verkenning van de begrippen architectuur en (industriële) vormgeving. Bewustwording van het feit dat alles om ons heen is vormgegeven. Eigen keuzes maken. U kunt kiezen uit een van de onderstaande voorbereidende lessen: 1 A Zoekopdracht Internet 1 B Onderzoek een voorwerp 01 5

4 A Vorm, m., 1 attribuut der dingen waardoor zij op zichzelf zicht- of tastbaar of visueel voorstelbaar zijn [...] 2 Uiterlijke gedaante van concrete zaken [...] Architectuur (de (v.); -uur) 1 kunst en leer van het ontwerpen en uitvoeren van bouwwerken, syn. bouwkunst; [...] Industriële vormgeving, industrieel ontwerpen, het vernieuwen en ontwikkelen van gebruiksgoederen met het oog op een goede, functionele en aantrekkelijke vorm (evt. ook kleur) Design (het; g.vm.) 1 (artistiek) industrieel ontwerp 2 de stijl, de vormgeving van een product; [...] Uit: van Dale 1 A Zoekopdracht Internet In deze voorbereidende les gaan de leerlingen kort aan de slag met de begrippen architectuur en industriële vormgeving/design. Dit project benadrukt de overeenkomsten tussen deze twee. Het ontwerpproces is ongeveer hetzelfde: of je een theepot, een lamp of een huis ontwerpt, de ontwerper werkt vanuit vorm en functie. Tijdens de wandeling op locatie worden zowel architectuur als vormgeving behandeld. Tijdsduur Ca minuten Materiaal Werkbladen voor elke leerling Voorbereiding docent Werkblad kopiëren opzet - Huiswerkopdracht 1. Laat de leerlingen op Internet een goede omschrijving van architectuur en industriële vormgeving opzoeken. Afhankelijk van waar ze terecht komen, zullen ze verschillende omschrijvingen vinden. Ze kiezen de twee definities die hen het meest aanspreken. Deze vullen ze in op het werkblad. 2. Geef de leerlingen de opdracht om een afbeelding te zoeken van een voor hen intrigerend ontwerp. Dit kan een voorbeeld zijn van architectuur of van industriële vormgeving. De afbeelding komt op het werkblad. Laat ze kort verwoorden waarom ze het gekozen ontwerp bijzonder vinden. 3. De werkbladen moeten worden meegenomen naar ARCAM. De architectuurdocent gaat hier verder op in. Tip: In de klas kan al wel gediscussieerd worden over de definities. Heeft iedereen dezelfde omschrijving van de twee begrippen gevonden? Wat valt op? Verschillen en overeenkomsten tussen de twee begrippen?

5 8 opzet 1. Op een centrale tafel legt u een verzameling alledaagse voorwerpen. Dit kunnen voorwerpen zijn die op school te vinden zijn, zoals een schaar, bekertje, perforator, of een kurkentrekker, maar het is leuk als er ook een paar bijzonder vormgegeven objecten tussen zitten, zoals een Alessi koffiepot, een design briefopener. Probeer vertrouwde voorwerpen van jongeren te vermijden: MP3 speler, mobiele telefoons, enz. Het is de bedoeling dat ze hun blik richten op voorwerpen waar ze meestal niet bewust naar kijken. 2. 1B Onderzoek een voorwerp In kleine groepjes (ca. 5 leerlingen) onderzoeken de leerlingen alledaagse voorwerpen aan de hand van drie oefeningen. Tijdsduur 1 lesuur Oefening 1. In groepjes kiezen de leerlingen een voorwerp. De leerlingen bekijken het en beschrijven individueel op een vel papier wat er bijzonder of opvallend aan is. Aan de hand van wat ze hebben opgeschreven, gaan de leerlingen in discussie over waarom bepaalde vormkeuzes zijn gemaakt. Is de vormgeving bepaald door de functie? Of is de ontwerper geleid door esthetische keuzes? Wat is het effect van het materiaalgebruik, de kleur en het formaat van het object? Kijken de leerlingen nu anders naar het voorwerp? Zien ze nu aspecten die ze voorheen over het hoofd zagen? 3. Oefening 2. De leerlingen nemen een nieuw voorwerp en kijken er heel intensief naar. Het voorwerp wordt weggehaald en ze moeten het in korte tijd tekenen - één minuut (u kunt een stopwatch gebruiken). Daarna worden de tekeningen bij elkaar gelegd. Wie heeft de essentie gepakt? Wat is de essentie van het gekozen voorwerp? Heeft dat te maken met vorm of functie? (Discussie). Materiaal een verzameling voorwerpen schrijf- en tekenmateriaal: papier, potlood Voorbereiding docent voorwerpen verzamelen OST HET O N AAN Gevor E VORM 01 ERDO K md B 4. Oefening 3. De groepjes pakken een nieuw voorwerp en bedenken een heel andere functie voor dat voorwerp. De leerlingen kunnen eventueel schetsen maken om die nieuwe functie te illustreren. Discussie: wie heeft de leukste, gekste, of slimste functie bedacht? 9

6 Op locatie Algemene leerdoelen: 02 Oriëntatie op de culturele omgeving en verkenning van een deel van Amsterdam. Eigen mening uiten. De leerlingen worden door de architectuurdocent gestimuleerd om met elkaar te discussiëren. Presentatie. Na afloop van de praktische opdracht presenteren de leerlingen hun resultaten aan elkaar. Korte inhoud De klas gaat naar het Oosterdoksgebied waar ze in kleine groepen een interactieve rondleiding krijgen. Ze maken kennis met de architectuur en vormgeving aan het Oosterdok. Tijdsduur 1 uur en 45 minuten (excl. reistijd) Materiaal Ingevulde werkbladen van de leerlingen als de voorbereidende les 1A is gedaan. Voorbereiding docent Regelen van begeleiders voor bezoek. Organiseren van het vervoer. Begeleidende schooldocenten informeren over dit project. 02 Om rekening mee te houden: We wandelen buiten. Houd rekening met het weer. Er is geen plek om tassen op te bergen, want we eindigen op een andere plek dan we beginnen (alles wat je meeneemt moet je sjouwen) Mobiele telefoons uit. Verloop rondleiding 1. De wandeling begint bij het ARCAM gebouw aan de Prins Hendrikkade (zie routebeschrijving op de volgende pagina). Hier krijgen de leerlingen een korte uitleg over de wandeling die ze in het gebied gaan maken. Architectuurdocenten nemen de klas in kleine groepjes mee. 2. Onder begeleiding van de architectuurdocent wordt de architectuur van het gebied behandeld. Ook de geschiedenis en de functie van het gebied komen aan de orde. Het ARCAM gebouw, het Scheepvaartmuseum, NEMO, de bruggen en een paar markante grotere en kleinere bouwwerken, die bepalend zijn voor de sfeer in het gebied, worden besproken. Door schetsen te maken en andere activiteiten, worden de leerlingen bewust van de bijzondere vormen en materialen in de architectuur van het Oosterdok. 3. In de OBA bekijken we het interieur. De leerlingen zullen zien dat architect Jo Coenen naast het exterieur ook het interieur heeft ontworpen. Niets is aan het toeval overgelaten. Naast het interieur wordt er ook aandacht besteed aan het aanwezige design. 4. Ter afsluiting krijgen de leerlingen een verrassende opdracht. Deze vormoefening levert leuke en onverwachte resultaten op! 5. De vormoefeningen kunnen meegenomen worden en verder uitgewerkt worden op school.

7 Suggesties voor de verwerking Algemene leerdoelen: Routebeschrijving naar ARCAM Prins Hendrikkade 600, Amsterdam Lopen vanaf Centraal Station: 15 minuten Het gebouw ligt net voorbij de ingang van de IJtunnel aan de linkerkant van de Prins Henkdrikkade (zie kaartje) Om te voorkomen dat de leerlingen al door het gebied lopen waar het project plaatsvindt, raden we aan om niet de NEMO-route te nemen, maar de Prins Hendrikkade af te lopen. Een plan bedenken en uitwerken. Eigen keuzes maken. Presentatie. Dit project kunt u op verschillende manieren in de klas afsluiten. Hierna volgen drie suggesties. Bus 22, halte Kadijksplein. Schoolbussen kunnen stoppen op het Kadijksplein.

8 14 opzet 15 3 A A De maquette Uitwerking van de vormoefening. De leerlingen gaan hun vormstudies, die ze hebben gemaakt tijdens de korte workshop in de OBA, verder uitwerken tot een echt ontwerp. Ze maken een maquette in zelfgekozen materiaal zodat het ontwerp echt herkenbaar is als een stoel, brug of gebouw. Tijdsduur 2 of meer lesuren 03 Materiaal De (bewaarde!) papieren vormstudies van het bezoek aan het Oosterdok (of foto s ervan). Diverse materialen, afhankelijk van de keuze van de leerling. Suggesties: piepschuim, karton, stof, hout, satéprikkers, schuimrubber, lijm, verf Voorbereiding docent Materiaal klaarzetten Tips voor de afronding: Fotografeer de resultaten (digitaal). ARCAM ontvangt graag foto s om op de website te presenteren (vermeld naam school, leerling en titel werk). Per te verzenden naar: educatie@arcam.nl Tijdens de korte workshop in de OBA hebben de leerlingen een vormoefening gedaan waarbij ze zijn losgekomen van hun vertrouwde (en misschien zelfs afgezaagde) beelden van hoe een stoel, een gebouw of een brug eruit ziet. Zo werken architecten en vormgevers vaker. Ze beginnen met een driedimensionale schets en werken dat verder uit tot een echte maquette. Een maquette is een model op schaal, bedoeld om een opdrachtgever of producent een goed beeld te geven van hoe het ontwerp eruit moet zien als het in het echt gebouwd wordt en om vorm-functie in het klein te onderzoeken. 1. U bespreekt met de leerlingen de ontwerpen die ze hebben gemaakt. Hoe kunnen ze dat uitwerken tot een maquette? Bij iedere leerling zal dat anders zijn, afhankelijk van wat hun ontwerp voorstelt (een stoel, brug of gebouw) en het materiaal dat zij nodig hebben. 2. De leerlingen maken een plan aan de hand van de volgende vragen: Hoe groot moet de maquette zijn? Wat voor materialen zijn nodig om het uit te voeren? (bijvoorbeeld: karton, kippengaas, gips, piepschuim, hout, plexiglas) Wat is er nog meer nodig? (onderplaat, pop om de maat aan te geven, bijvoorbeeld) 3. De leerlingen maken hun maquettes. Ze hebben hier waarschijnlijk twee lessen voor nodig. Na de eerste les kunnen ze eventueel bijzonder materiaal meenemen van huis. 4. Een tentoonstelling op school inrichten. Het is leuk om de oorspronkelijke vormoefeningen bij de maquettes te presenteren. Iedere leerling bedenkt een titel voor zijn/haar ontwerp. 3 B Van Schets naar Design Een voorwerp tekenen n.a.v. de Oosterdoksschetsen Tijdens de rondleiding hebben de leerlingen potloodschetsen gemaakt van de verschillende vormen die ze tegenkwamen. Deze schetsen gebruiken ze als uitgangspunt voor een ontwerp voor een gebruiksvoorwerp, bijvoorbeeld een theepot, lamp, kast, tapijt, kleding of stof. Tijdsduur 1 lesuur Materiaal De potloodschetsen gemaakt tijdens de architectuurrondleiding in het Oosterdoksgebied. Tekenpapier - A4 Potlood en kleurpotlood of fineliners (verschillende kleuren) 03 opzet 1. B De leerlingen nemen de schetsen die ze hebben gemaakt tijdens de rondleiding en bedenken een gebruiksvoorwerp dat ze graag willen ontwerpen. Bijvoorbeeld een lamp, een tapijt of een kledingstuk. 2. De schetsen kunnen op verschillende manieren verwerkt worden. De tekeningen kunnen de vorm van het voorwerp bepalen, bijvoorbeeld een lamp in de vorm van het ARCAM gebouw. De lijnen die ze getekend hebben, zijn op een meer decoratieve wijze toe te passen in een stofdessin of tapijtontwerp. 3. De tekeningen worden uitgewerkt met kleurpotlood of (gekleurde) fineliners. Laat de leerlingen aandacht besteden aan de uitwerking. Het zou een presentatieontwerp voor een producent kunnen zijn! 4. Iedere leerling bedenkt een titel voor zijn/haar ontwerp. De resultaten kunnen d.m.v. foto s opgenomen worden in het kunstdossier van de leerling.

9 16 17 Bijlage Werkblad

10 18 19 Bijlage werkblad Architectuur is: Colofon Deze docentenhandleiding maakt deel uit van het project GOED GEVORMD en is in 2005 door Stichting Vizier Amsterdam gemaakt in opdracht van ARCAM en het Stedelijk Museum. In 2008 is het project herzien en is de Openbare Bibliotheek Amsterdam als nieuwe partner in het project gestapt. Vormgeving is: Samenstelling project: 2005 Stichting Vizier Amsterdam; herziene versie 2018, ARCAM, Sprekend Amsterdam. Foto s: Vizier Amsterdam, Irma Enklaar, OBA Vormgeving: Sjoukje Kloostra Partners: ARCAM Architectuurcentum Amsterdam Prins Hendrikkade VX Amsterdam Plak hier een ontwerp (architectuur of vormgeving) dat je bijzonder vindt. Openbare Bibliotheek Amsterdam Bezoekadres: Oosterdokskade DL Amsterdam Inlichtingen zijn te verkrijgen bij: Sprekend Amsterdam Amsterdam, augustus 2018 Waarom heb je dit ontwerp gekozen?

11