Concrete kansen voor een biobased economy in de regio. Dr. Gulden Yilmaz, Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR 24 september 2015

Transcriptie

1 Concrete kansen voor een biobased economy in de regio Dr. Gulden Yilmaz, Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR 24 september 2015

2 Circulair en biobased Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie GreenPort NHN, All rights reserved 2014 GreenPort NHN, All rights reserved

3 Op zoek naar een nieuwe balans Biorefinery kg + kj k Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie GreenPort NHN, All rights reserved 2014 GreenPort NHN, All rights reserved

4 De Ui

5 Alle componenten tot waarde brengen Focus Platforms Lignocellulose Fresh biomass Aquatic biomass Traditional crops Crops Byproducts New biomass Pre-treatment & Separation/Isolati on Proteins Fibres Sugars Oils&fats (Bio)chemical & Conversion Markets Feed&Food Materials Chemicals Energy & Fuels Biomass chain aspects: availability, quality, sustainability, logistics

6 /GJ /ton Raapzaad meel Wood chips Straw (field) Straw (collected) Straw (washed) Rape meal Multiproduct biorefinery Protein Animal feed Amino acids Ferment. substrates Lignocellulose Fibres Phosphorus Rest By prof. Johan Sanders

7 Impact realiseren Combinatie van meerdere factoren Technische & sociale innovatie Technische & economische haalbaarheid Samenwerking binnen de waardeketen Goede analyse van de staus quo Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie GreenPort NHN, All rights reserved 2014 GreenPort NHN, All rights reserved

8 NOORD4BIO Overzicht resultaten en aanbevelingen Concrete kansen voor de BioEconomy in Noord- Nederland Harriëtte Bos, Johan Sanders, Paulien Harmsen, Rolf Blaauw, Errit Bekkering (NOM/Greenlincs), Gert-Jan Euverink (RUG)

9 9 Noord4Bio Studie in opdracht van EZ/ n.a.v. studie Rein Willems Begeleiding 3 provincies, Groningen Seaports, Stenden PRE, Ministerie EZ, + tweede ring WUR: Johan Sanders, Harriëtte Bos, Rolf Blaauw, Paulien Harmsen NOM/Greenlincs: Errit Bekkering RUG: Gert-Jan Euverink met input van ECN, TNO en Alterra Zoveel mogelijk concrete kansen met kwantificering van: omzet, beschikbaarheid grondstoffen, financierbaarheid, investeringsbehoefte, werkgelegenheid, KT/MLT/LT, CO 2 -reductie totaal en per ha, learning curve, hurdles...

10 10 Gedefinieerde sterktes Zeehavens (+ achterland) chemiecluster Delfzijl / aanwezigheid chloor chemiecluster Emmen ---> focus op materialen/hoogwaardig Aansluiting met Weser Ems, sterk landbouwgericht gebied Akkerbouw / weiland / veehouderij / visserij Landbouw verwerkende industrie, SU, AVEBE, zuivel (FC, DOC, Fonterra), Ten Kate, papier/karton, Agrifirm, ForFarmers Bestaande sites: Foxhol, Ter Apelkanaal/ Zuid Groningen, Hoogkerk, Eemshaven, grasdrogerij(en), Nije Haske, Gasselternijveen, Wijster Apparatenbouw Gedefinieerde zwaktes Filiaaleconomie (hoofdkantoren meestal in andere landen) Langjarige braindrain Mismatch arbeidsaanbod, ondernemerschap kan verder worden ontwikkeld Chemie Delfzijl eenzijdig, ver van consumentenbeleving en energie-intensief, bulk met lage marges, uitbreiding productenpakket stagneert, ontbreken ethyleen of andere basisbouwstenen beperkt mogelijkheid diversificatie IJle economie / niet altijd voldoende kritische massa Traditioneel weinig aansluiting anorganische chemie met biomassa bedrijven en biomassa voor materialen en food Infrastructuur/logistiek Vergrijzing/krimp Kennis (RUG, VHL, Stenden/NHL (Coci Greenpac), rest van NL: UT, WUR) Beleidsfocus op energie Sensoren, PF Watertechnologie (Creatieve industrie / productontwikkeling) (Healthy ageing)

11 Economische dragers in de BioEconomy Veel waarde, te weinig volume Veel waarde, en veel volume! Eiwitten Chemicaliën Materialen Veel volume, te weinig waarde 11

12 zeehavens (5) chemie cluster chemie cluster chemie buiten industrie Akkerbouw veehouderij landbouw verwerkende apparatenbouw Kennis bestaande sites som VOORLOPIGE PLATFORM INDELING Delfzijl Emmen regio DL industrie: AVEBE, FC, SU, RUG, VHL, foxhol, TAK, Ten Kate, Papier/Karton WUR, UT.. Hoogkerk, Eems haven, Rixona, Noord4Bio, eiwitschuur voor Nederlandse en Duitse veevoeders grasdrogerij MIMOSA EIWIT aminozuren EIWIT mais eiwit als verbetering tov biogas uit mais EIWIT bietenloof EIWIT bestendig eiwit EIWIT Grassa EIWIT mestprobleem verkleinen EIWIT wortelloof EIWIT HarvestaGG EIWIT eendekroos EIWIT Noord4BioAminozuren als grondstof voor de productie van (bulk)chemicals amines uit aminozuren; NEP en andere EIWIT bouwstenen uit eiwitten voor nylons (Emmen) EIWITTEN/CHEMIE Ammoniak + dizuren uit aminozuren CHEMIE Noord4Bio, biomassa cluster Noord-Nederland Bioraffinageplant incl logistiek Delfzijl CHEMIE Avantium proces in Eemshaven of Delfzijl SUIKER Fermentatiecluster in Delfzijl of Eemshaven CHEMIE LA/PLA fabriek (uit suikers) naast cosun SUIKER/CHEMIE Noord4Bio, polyesters voor vezels en vormdelen uit Noord Nederlandse bron bouwstenen uit suikers voor polyesters (Emmen) SUIKER/CHEMIE Chemische recycling PET in Delfzijl (T naar Teijin Aramid, E naar Delamine) CHEMIE Bioplastic vezels voor tapijt (aansluiting tapijtvalley, Genemuiden) BIOPLASTIC bioplastic verpakkingen (Silvaphane) BIOPLASTIC geotextiel BIOPLASTIC Noord4Bio, biocomposietencluster, EDR als proeftuin voor nieuwe materialen bouwstenen uit suikers voor onverzadigde polyesters (DSM Zwolle) COMPOSIETEN (Agro)vezelcomposieten met biohars COMPOSIETEN Composietencluster met verschillende bioharsen en vezels COMPOSIETEN kunstharsen/ composieten COMPOSIETEN alternatieve binders voor board (MDI vervanging) CHEMIE ligninepolyolen als vervanging fenol in fenolformaldehydeharsen COMPOSIETEN/HARSEN (lijn)olie voor harsen (epoxies) COMPOSIETEN/ OLIE meubelplaat (wordt gebouwd in Heerenveen Compakboard, stro) COMPOSIETEN Noord4Bio, cellulose, oude grondstof voor nieuwe chemie Hennep en vlas als cellulosebron CELLULOSE Cellulosecluster (natuur, zijstromen biet en aardappel etc.) CELLULOSE Combi's van natuurbeheer met materialen CELLULOSE microcellulose uit reststroom CELLULOSE Riet als cellulosebron (CMC's en andere cellulosederivaten) CELLULOSE Noord4Bio, nieuwe chemie voor Delfzijl etahnol/ ethyleen Delfzijl epichloorhydrine CHEMIE/OLIE omzetting 2,5-FDCA (dizuur) naar dizuurchloride CHEMIE bio vinyl acetaat CHEMIE azijnzuur CHEMIE monochloorazijnzuur CHEMIE grondstof voor PVC CHEMIE Bio-waterstofgas + azijnzuur uit suikers door fermentatie CHEMIE Cyanophycine uit reststroemen combi met ethanol; BUTAANDIAMINE CHEMIE Noord4Bio, waarde uit de complementaire stromen vergassing/syngas ENERGIE/ELECTRICITEIT/WARMTE/TRANSPORT pyrolyse ENERGIE/ELECTRICITEIT/WARMTE/TRANSPORT torrefactie ENERGIE/ELECTRICITEIT/WARMTE/TRANSPORT Noord4Bio, overige ideeën Kleinere schaal chemische processen CHEMIE koolzaad olie op boerderij en eiwit EN ANDERE TOEPASSINGEN DAN DIESEL eiwit/olie zetmeelplastics (compounding en spuitgieten bij Paragon) BIOPLASTICS hydrocolloids uit wieren Fumaarzuur door behandeling furfural met natriumchloraat CHEMIE Lange dizuren voor plastics uit biodiesel CHEMIE/OLIE polyolen uit koolzaadolie voor PUR in zachtschuim OLIE andere oliën OLIE schuimaarde opwaarderen RESTSTROMEN Tomatenbakjes of andere reststromen Tuinbouw (Hutamaki Franeker) VEZELS/PAPIER,KARTON Silica uit gras Karton VEZELS,PAPIER,KARTON grassap indampe/kristalliseren n bij SU in intercampagne nwe papierpulpfabriek efficient in biomassa en energie VEZELS,PAPIER,KARTON Olien voor coatings (Akzo) en verf (TCE Gofour technologie) OLIE hexaanzuur door microbiële omzetting van organische afvalstromen OLIE PHA uit reststromen (staat pilot in Leeuwarden, rioolwater, KNN) RESTSTROMEN pectines uit reststromen (acrylaatvervangers) RESTSTROMEN Oliecluster OLIE 2 2 Grootschalige insectenteelt op agroreststromen: nieuwe eiwitbron RESTSTROMEN De confrontatiematrix, cases/ideeën versus sterktes van het gebied grasvezels roosteren tbv norit absorbentia VEZELS,PAPIER,KARTON glucosamine Voedingssupplement Algen teelt en raffinage bieten/aardappelpulp active storage RESTSTROMEN verpakkingsmaterialen VEZELS,PAPIER,KARTON 0 0 bodemkwaliteit RANDVOORWAARDEN 0 12

13 13 Negen clusters 1. Koolhydraten voor chemie 2. Cellulose, oude grondstof voor nieuwe chemie 3. Eiwitschuur voor Nederlandse en Duitse veevoeders 4. Aminozuren als grondstof voor de productie van commoditychemicaliën 5. Nieuwe chemie voor Delfzijl 6. Van koolhydraten naar polyesters en andere bioplastics 7. Biocomposieten, proeftuin voor nieuwe materialen 8. Waarde uit complementaire stromen, materiaaltoepassingen 9. Waarde uit complementaire stromen: calorische toepassingen en hoge-temperatuurprocessen

14 2 Cellulose 3 Eiwitschuur 4 Amino -zuren 5 Nieuwe chemie Grondstoffen Producten Omzettingen Markten Intermediairen Bioraffinage Biet Tarwe Maïs Gras Koolzaad Hennep Vlas Natuur Garens Bioplastics (verpakkingen) Energie Composieten (o.a. bouw, automotive) Papier karton Verven Coatings Veevoer Eiwit 6 Bouwstenen voor polyesters 7 Composieten 8 Materialen 9 Energie Aardappel glycol BDO LA eiwit glycerol lignine biogas Kleursterkte: relevantie Cirkelomtrek: volume 1 Koolhydraten voor chemie 14

15 Belang - volume (ton, ) - toegevoegde waarde - werkgelegenheid - onderscheidende positie - duurzaam concurrerend - springplank voor andere activiteiten - groei 6 Bouwstenen voor polyesters 5 Nieuwe chemie 3 Eiwitschuur 1 Koolhydraten voor chemie 9 Energie uit reststromen 7 Composieten 4 Aminozuren 8 Materiaal uit reststromen 2 Cellulose Moeite - investeringen - TRL (tijd, risico) - bestaande vs nieuwe markt - grondstoffen aanwezig - kennis en infrastructuur - regelgeving - personeel aanwezig 15

16 Resultaten Leeuwarden 8 Hoogkerk 1 Groningen Assen Heerenveen Delfzijl 9 Raffinage tot suikers en eiwitten, fermentatie tot monomeren Bedrijvenpark Zuid-Groningen 3 Emmen 7 Emden Leer 1 3 Wilhelmshaven 2 Oldenburg 3 8 Cloppenburg

17 17 Negen clusters 1. Koolhydraten voor chemie 2. Cellulose, oude grondstof voor nieuwe chemie 3. Eiwitschuur voor Nederlandse en Duitse veevoeders 4. Aminozuren als grondstof voor de productie van commoditychemicaliën 5. Nieuwe chemie voor Delfzijl 6. Van koolhydraten naar polyesters en andere bioplastics 7. Biocomposieten, proeftuin voor nieuwe materialen 8. Waarde uit complementaire stromen, materiaaltoepassingen 9. Waarde uit complementaire stromen: calorische toepassingen en hoge-temperatuurprocessen

18 Voordelen regionale aanpak Voordelen realisatie regionale oplossingen: Lagere opslag- en transportkosten Benodigde techniek te realiseren op kleine schaal; tegen minder kapitaalskosten Lokale problematiek denk aan mestoverschot kan meteen worden meegenomen in de aanpak Nieuwe waarde ketens 18

19 Samenwerking versterkt Winst is: Economische groei Regionale werkgelegenheid Een groen en duurzaam imago 19

20 Kansrijke clusters in Noord-Holland Infrastuctuur, bedrijven en biomassastromen uniek voor deze regio Aantal globaal inventariserende studies

21 Kansrijke clusters in Noord-Holland Aquatische thema s en zilte teelt Microalgen, azolla, eendekroos, zeewier, overige teelt Veevoer, chemie, voeding Organische reststroom verwaarding Voedingsmiddelenindustrie, groenteverwerking, kasresten, inhoudsstoffen, overig Materialen, biopolymeren, bouwstenen, chemie

22 Kansrijke clusters in Noord-Holland Droge biomassa Vezels, houtige reststromen Papier, karton, vergassing, chemie, energie Andere opties Aansluiten bij creatieve industrie Textielrecycling..

23 Dank voor uw aandacht Meer informatie: Noord4Bio