REGIONAAL TOEZICHT WMO ROTTERDAM-RIJNMOND

Transcriptie

1 REGIONAAL TOEZICHT WMO ROTTERDAM-RIJNMOND WERKPLAN 2018 AB GGD Rotterdam-Rijnmond Toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond 15 februari 2018 Claudia Weeber Muzaffer Yuksekyildiz Jacqueline Kabel

2 SAMENVATTING In 2018 zetten wij als toezichthouders Wmo voor de regio Rotterdam-Rijnmond onze activiteiten voort op basis van de Wmo2015, het regionaal toetsingskader toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond en het toezichtsmodel. Dit onderliggende werkplan beschrijft welke activiteiten dit betreffen. Het recht van burgers op goede ondersteuning in het kader van de Wmo2015 blijft daarbij centraal staan. Gepland voor 2018 is: Structureel toezicht, conform het uitgangspunt in het werkplan 2017: - een derde van het totaal aantal aanbieders zorg in natura in de regio. Proactief toezicht, conform het risicomodel in werkplan 2016: - aanbieders die ondersteuning leveren aan burgers met een licht verstandelijke beperking; - aanbieders die ondersteuning leveren aan ouderen; De overige twee vormen van toezicht kunnen niet gepland worden. Het aantal uren hiervoor wordt gepland op basis van de inzet in 2016 en Dit betreft: Het preventief toezicht naar aanleiding van signalen; Het reactief toezicht naar aanleiding van meldingen van calamiteiten. We zullen naar aanleiding van ons uitgevoerde toezicht zorgaanbieders 1 van een oordeel en waar nodig van verwachte verbetermaatregelen en / of advies voorzien. Ook gemeenten in de rol van inkoper en verstrekker van Pgb-budgetten zullen waar nodig worden voorzien van advies. Wanneer het proactief toezicht leidt tot algemene (meer beleidsmatige) bevindingen of aanbevelingen voor gemeente(n), zullen wij dit opnieuw delen. De verwachting is dat ook dit jaar (opnieuw) een aantal heronderzoeken zal plaatsvinden als onderdeel van het proactief, preventief of reactief toezicht. We doen dit eenmalig indien uit het toezicht op een zorgaanbieder blijkt dat de ondersteuning slechts deels of minder dan deels voldeed aan de wettelijke kwaliteitseisen 2. Indien de toezichtsactiviteiten het toelaten zullen we een handreiking opstellen voor het doen van zelfonderzoek naar aanleiding van calamiteiten. Ook van gemeenten zullen we dergelijke zelfonderzoeken verwachten. Conform het vastgestelde beleid afgelopen december zullen onderzoeksrapporten na het doorlopen van de juiste (juridische) procedure gepubliceerd gaan worden. Tot slot blijven we zowel regionaal als landelijk investeren in communicatie, samenwerking en professionalisering. 1 Onder zorgaanbieders worden ook de gemeenten zelf als aanbieder van ondersteuning verstaan. 2 Het toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond maakt in de beoordeling onderscheid in vijf categorieën, namelijk: voldoet niet, voldoet grotendeels niet, voldoet deels, voldoet grotendeels en voldoet. 1

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING KORTE TERUGBLIK UITGANGSPUNTEN TOEZICHT WMO IN Doel en visie Criteria Vormen van toezicht Nieuw in werkplan: heronderzoeken Nieuw in 2018: publicatie van rapporten TOEZICHT IN 2018: WERKWIJZEN EN ACTIVITEITEN Structureel toezicht Proactief toezicht De kwaliteit van de Wmo-ondersteuning aan cliënten met een licht verstandelijke beperking De kwaliteit van Wmo-ondersteuning aan ouderen thuis Preventief toezicht Reactief toezicht OVERIGE ACTIVITEITEN Samenwerking met de regiogemeenten Samenwerking met derden Professionalisering

4 1. INLEIDING In 2016 heeft het Algemeen Bestuur van de GGD Rotterdam-Rijnmond drie regionale toezichthouders aangesteld, die verantwoordelijk zijn gemaakt voor het toezicht op de kwaliteit van de ondersteuning in het kader van de Wmo Deze toezichthouders (hierna: het toezicht Wmo genoemd) voeren het toezicht uit in 14 gemeenten van de regio Rotterdam- Rijnmond. Ook zijn deze toezichthouders verantwoordelijk voor het toezicht op het Beschermd Wonen en de Maatschappelijke opvang in de vijf gemeenten in de Hoekse Waard. Onderwerp van toezicht zijn zorgaanbieders die op basis van een contract met één of meer gemeenten in de regio ondersteuning in het kader van de Wmo 2015 uitvoeren (aanbieders zorg in natura, ofwel zin-aanbieders), de uitvoering van de Wmo 2015 door gemeenten zelf 3 en aanbieders die ondersteuning aan cliënten bieden op basis van een persoonsgebonden budget (Pgb). Onderliggend werkplan geeft weer hoe het toezicht Wmo in Rotterdam-Rijnmond in 2018 vormgegeven wordt en welke (geprogrammeerde en ongeprogrammeerde) activiteiten daaraan zijn gekoppeld. 3 Wanneer in dit werkplan over de gemeente als uitvoerder van de Wmo wordt gesproken, wordt de gemeente eveneens als zorgaanbieder aangeduid of wordt gesproken over de gemeentelijke uitvoeringspartijen. 3

5 2. KORTE TERUGBLIK 2017 Het regionaal toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond heeft in 2017 de uitvoering van de activiteiten gebaseerd op het werkplan 2017, dat op 16 februari 2017 is vastgesteld door het Algemeen Bestuur van de GGD Rotterdam-Rijnmond. Het bestaande toetsingskader voor het toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond en het toezichtsmodel Rotterdam-Rijnmond waren mede bepalend. In 2017 zijn er 38 aanbieders bezocht in het kader van structureel toezicht. In het kader van preventief en reactief toezicht zijn verschillende (voor)onderzoeken verricht, die hebben geresulteerd in een brief of rapport 4. In het kader van proactief toezicht is in de eerste helft van 2017 onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van ondersteuning door Pgb-aanbieders in Rotterdam. Daarna heeft het proactief toezicht zich gericht op de kwaliteit van overbruggingszorg aan GGZ-cliënten, zoals dat wordt verstrekt in de gemeenten Maassluis, Vlaardingen en Schiedam. Naast rapportages per aanbieder hebben beide onderzoeken geresulteerd in een eindrapportage met algemene bevindingen, conclusies en aanbevelingen aan betreffende gemeenten. En ten behoeve van andere gemeenten. Een activiteit die niet in het werkplan was ingepland, betrof het doen van heronderzoeken naar aanleiding van eerder uitgevoerd toezicht. Het toezicht Wmo heeft bij een aantal aanbieders hiermee de uitvoering van de verbetermaatregelen getoetst. Om rapporten te kunnen publiceren, heeft het toezicht Wmo het initiatief genomen om met ondersteuning van de gemeente Rotterdam een publicatiebeleid voor rapporten te ontwikkelen. Dit beleid is op 21 december 2017 door het Algemeen Bestuur van de GGD Rotterdam-Rijnmond vastgesteld. Daarnaast heeft het toezicht Wmo sterk in het gemeentelijk netwerk geïnvesteerd door het geven van voorlichting aan gemeentelijke medewerkers (zowel op niveau van beleid en inkoop, als uitvoering). Ook in het contact en samenwerking met andere (keten)partners is opnieuw of blijvend geïnvesteerd. De factsheets en de webpagina 5 zijn hiertoe mede geactualiseerd. Tot slot heeft het toezicht Wmo de belangen van gemeenten en GGD en geborgd in onder andere de uitwerking van het landelijk afsprakenkader dat de VNG en GGD GHOR Nederland samen met landelijke inspectie heeft opgesteld en heeft toezicht Wmo de landelijke handreiking toezicht Wmo van de VNG van commentaar voorzien. 4 De exacte aantallen kunt u terug lezen in de jaarrapportage 2017 van het toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond

6 3. UITGANGSPUNTEN TOEZICHT WMO IN Doel en visie Vanzelfsprekend blijft het doel uit het voorgaande jaar gehandhaafd: het recht van burgers op goede ondersteuning in het kader van de Wmo2015. Doordat de gemeenten in de regio Rotterdam-Rijnmond het toezicht Wmo op regionaal niveau hebben georganiseerd is de onafhankelijkheid van het toezicht Wmo geborgd en zijn er efficiency-voordelen voor de ontwikkeling en de aansturing van het toezicht en daarmee de bevordering van de kwaliteit van het toezicht. Het toezicht Wmo is in staat om van verschillende bronnen op regionaal niveau signalen over aanbieders te koppelen. Bovendien krijgen zorgaanbieders, die in meerdere gemeenten ondersteuning aan burgers verlenen, niet te maken met meerdere toezichthouders. Het toezicht Wmo werkt in opdracht van het Algemeen Bestuur van de GGD en legt op die manier verantwoording af aan de gemeenten in de regio. Waar nodig vervult het toezicht Wmo in 2018 opnieuw een adviserende rol naar aanleiding van zaken die het toezicht tijdens de uitvoering van de werkzaamheden tegenkomt. Tegelijkertijd is het van belang dat de gemeenten de toezichthouders op de hoogte houden van relevante beleidsontwikkelingen en gebeurtenissen in het kader van de Wmo2015. In 2017 heeft het toezicht Wmo geleerd dat het van belang is dat het toezicht per regiogemeente één aanspreekpunt heeft voor de aanlevering van (cliënten)dossiers. Zonder verantwoordelijk te zijn voor de kwaliteit van maatschappelijke ondersteuning zèlf, beoogt het toezicht Wmo in 2018 wederom een preventieve of zelfs proactieve rol te vervullen door de aandacht te vestigen op verbeterpunten in de kwaliteit van ondersteuning door zorgaanbieders, gemeenten zelf en waar van toepassing de voorwaarden die aan de verlening van deze ondersteuning ten grondslag liggen. Toezicht Wmo zal waar mogelijk hiertoe aanbevelingen doen. Het motto hierbij blijft objectief meekijken, constructief meedenken en vooral zorgaanbieders zèlf in staat stellen hun verantwoordelijkheid te nemen in de uitvoering van de maatschappelijke ondersteuning. Samen met de zorgaanbieders én gemeenten kan het toezicht Wmo op deze manier bijdragen aan de kwaliteit van ondersteuning aan burgers borgen, zoals dat in de Wmo2015 is opgenomen. 3.2 Criteria De Wmo2015 geeft aan dat aanbieders maatschappelijke ondersteuning moeten leveren die van goede kwaliteit is. Een voorziening wordt in elk geval: a. veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht verstrekt, b. afgestemd op de reële behoefte van de cliënt en op andere vormen van zorg of hulp die de cliënt ontvangt, c. verstrekt in overeenstemming met de op de beroepskracht rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard, d. verstrekt met respect voor en inachtneming van de rechten van de cliënt 6. 6 Wmo2015, artikel 3.1 5

7 In 2018 zal opnieuw het toetsingskader toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond 7 en het toezichtsmodel een basis vormen voor het uitvoeren van toezicht. Waar van toepassing wordt in de uitvoering van toezicht gebruik gemaakt van gemeentelijke regelgeving, zoals de Wmoverordening, beleidsregels, uitvoeringsregels/protocollen en de zorgovereenkomsten die met betreffende aanbieders zijn afgesloten. 3.3 Vormen van toezicht Toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond voert de volgende vier vormen van toezicht uit: In de volgende hoofdstukken zullen deze vormen van toezicht opeenvolgend nader aan bod komen door een korte uitleg over de werkwijze, aangevuld met de verwachtte aanpassingen in de processen. Aanvullend hierop wordt per toezichtsvorm de geplande en verwachte inzet geformuleerd voor het jaar Nieuw in werkplan: heronderzoeken Nieuw bij de formulering van de inzet per toezichtsvorm zijn de heronderzoeken, die worden verwacht naar aanleiding van eerder uitgevoerd toezicht. Toezicht Wmo doet eenmalig heronderzoek bij aanbieders, waarbij de beoordeling uitkwam op voldoet niet, voldoet grotendeels niet of voldoet deels 8. De betreffende (inkopende / budgetverstrekkende) gemeente(n) worden geïnformeerd over de uitkomst van deze heronderzoeken. De gemeente(n) worden hiermee in staat gesteld eventuele vervolgstappen in het kader van inkoop of handhaving te nemen conform het toetsingskader toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond. 7 Vastgesteld in 2016, zie website. 8 Het toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond maakt in de beoordeling onderscheid in vijf categorieën, namelijk: voldoet niet, voldoet grotendeels niet, voldoet deels, voldoet grotendeels en voldoet. 6

8 Wanneer toezicht Wmo van oordeel is dat de ondersteuning door een aanbieder voldoet of grotendeels voldoet, maar toch één of meerdere verbetermaatregelen heeft geformuleerd, volgt er niet direct een heronderzoek. Toezicht Wmo verwacht dan van de aanbieder binnen een bepaalde termijn een brief, waarin de aanbieder aangeeft hoe uitvoering is gegeven aan de verbetermaatregelen. Alleen indien toezicht Wmo dit dan nodig acht, zal er heronderzoek worden uitgevoerd. De betreffende gemeente(n) worden eveneens geïnformeerd over de uitkomst van het heronderzoek, danwel het besluit om geen heronderzoek te verrichten. 3.5 Nieuw in 2018: publicatie van rapporten Op 21 december 2017 heeft het Algemeen Bestuur van de GGD Rotterdam-Rijnmond het komende beleid ten aanzien van publicatie van rapporten vastgesteld. Dit beleid betekent dat het toezicht Wmo rapporten of brieven kan gaan publiceren, waarin de bevindingen en oordelen over de kwaliteit van ondersteuning in het kader van de Wmo2015 zijn vastgelegd. Het proces hiertoe wordt door de gemeente Rotterdam uitgewerkt. De colleges van B&W van de gemeenten zullen de gemeenteraden hier nader per brief over informeren. Met het oog op publicatie zal het toezicht Wmo rekening houden met de volgende factoren: - transparantie over de bevindingen en oordelen van het toezicht versus de privacy van de onderzochte cliënten en/of medewerkers; - de relevantie van publiceren versus de mate waarin publicatie negatief kan uitpakken voor de kwaliteit van Wmo-ondersteuning. Voordat wordt overgegaan tot openbaarmaking van een rapport of brief over een zorgaanbieder 9, wordt de betreffende zorgaanbieder conform de wettelijke richtlijnen in de gelegenheid gesteld diens zienswijze naar voren te brengen over de voorgenomen publicatie (art. 4:8 Awb). Indien de belanghebbende een gemeente is, wordt de betreffende gemeente (net als de zorgaanbieders) eveneens in de gelegenheid gesteld haar zienswijze naar voren te brengen over de voorgenomen publicatie. De zienswijze wordt meegenomen bij de beslissing tot openbaarmaking. Indien de betreffende aanbieder of gemeente bezwaar maakt tegen de openbaarmaking, moet het toezicht Wmo na bekendmaking van het besluit twee weken wachten met het daadwerkelijk publiceren (art. 6 Wob). Die termijn bestaat om een belanghebbende de gelegenheid te geven om, indien deze openbaarmaking wil voorkomen, hangende bezwaar of (hoger) beroep een verzoek om voorlopige voorziening te vragen bij de rechtbank die de werking van het besluit kan opschorten (art. 8:81 Awb). Het toezicht Wmo adviseert gemeenten om rekening te houden met eventuele effecten van publicatie van rapporten en indien nodig daarop te anticiperen. 9 Op de pagina van het toezicht Wmo op de website van de GGD Rotterdam-Rijnmond: 7

9 4. TOEZICHT IN 2018: WERKWIJZEN EN ACTIVITEITEN Voor 2018 heeft het toezicht Wmo de volgende activiteiten in de regio Rotterdam-Rijnmond gepland: 4.1 Structureel toezicht - uitermate programmeerbaar, licht urgent Werkwijze Het doel van en de inzet op het structureel toezicht verandert niet in Het doel blijft enerzijds aanbieders bewust te maken van het bestaan van het toezicht Wmo, hen bekend te maken met de (werk)wijze van het toezicht Wmo en hen erop te attenderen dat alle calamiteiten in het kader van de Wmo2015 bij de toezichthouder gemeld moeten worden. Anderzijds draagt deze vorm van toezicht er aan bij dat de kennis over de aanbieders bij het toezicht Wmo toeneemt. Vooraf aan het bezoek wordt opnieuw naar documenten en gegevens gevraagd; het toezicht ter plaatse vindt plaats door een gesprek en indien van toepassing, een rondleiding. Naar aanleiding van het structureel toezicht velt het toezicht Wmo geen oordeel; het structureel toezicht biedt het toezicht Wmo inzicht in de organisatie. Waar relevant kan dit leiden tot signalering ten behoeve van het proactief of preventief toezicht. Het structureel toezicht staat los van de overleggen die gemeenten (contractmanagers, inkopers of beleidsadviseurs) zelf voeren met de aanbieders. Overigens kunnen gemeenten zelf ook bijdragen aan de bekendheid van het toezicht Wmo bij aanbieders. Activiteiten Naar aanleiding van overleg met de beleidsadviseurs in de regio heeft het toezicht Wmo in het werkplan 2017 het doel gesteld om alle zin-aanbieders in de regio eens in de drie jaar te bezoeken. Volgens de cijfers die het toezicht Wmo uit de regio heeft ontvangen, zijn er in zin-aanbieders 10 actief. In 2016 en 2017 zijn reeds aanbieders bezocht. Streven is om komend jaar opnieuw een derde van het totaal aantal aanbieders een bezoek te brengen in het kader van structureel toezicht. In de selectie van de te bezoeken aanbieders wordt opnieuw gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit en een gelijkwaardige spreiding binnen de regio Rotterdam-Rijnmond. Inzet toezichthouders: 360 uur Activiteiten: planning, voorbereiding, gesprek en verslaglegging. 4.2 Proactief toezicht - programmeerbaar, matig urgent Werkwijze Doel van proactief toezicht is en blijft om vroegtijdig eventuele knelpunten of gebreken in de kwaliteit van ondersteuning bloot te leggen, waarbij maatschappelijk gezien cliënten het meeste risico kunnen lopen. Dit toezicht vindt daarom plaats op basis van vooraf vastgestelde risico s en jaarlijkse selectie van zorgaanbieders. Dit betekent dat er voorafgaand aan elk nieuw jaar de risico s worden vertaald in thema s. Aan de hand daarvan wordt bij de start van 10 Dit getal is gebaseerd op de gegevens zoals deze geleverd zijn door de gemeenten; in sommige gevallen is dat inclusief leveranciers van hulpmiddelen, in sommige gevallen niet. Volgend jaar zal de uitvraag van gegevens over Zin-aanbieders Wmo daarom specifieker worden gedaan. 8

10 het proactief toezicht een programmering opgesteld van zorgaanbieders die bezocht worden om de kwaliteit van ondersteuning te toetsen. Het uitgevoerde proactief toezicht resulteert in een rapport per aanbieder met een oordeel en eventuele verwachte verbetermaatregelen. Waar nodig en mogelijk zullen de betreffende onderzoeksrapporten gevolgd worden met een integraal beeld over het betreffende thema en eventuele aanbevelingen aan de gemeenten in de regio Rotterdam-Rijnmond omtrent dit breder gedefinieerde risico. Gezien de ervaring (de tijdsinspanning die dit vergde) met het formuleren van een dergelijk beeld en aanbevelingen in de zogenoemde eindrapportages in 2017, bestaat de kans dat in 2018 een dergelijk advies in een andere vorm zal worden aangeboden. Indien de inschatting wordt dat de formulering van een dergelijk eindrapport ten koste zal gaan van het reguliere toezichtsonderzoek, zal een beknopter rapport of eindbrief met eventuele algemene bevindingen of adviezen worden opgesteld. Conform de vastgestelde procedure door het Algemeen Bestuur, zoals beschreven in paragraaf 3.5, worden de komende rapportages in het kader van proactief toezicht en de eindrapportages / eindbrieven in principe gepubliceerd. Tevens zijn we voornemens om onze recente rapporten naar aanleiding van het toezicht op overbruggingszorg te publiceren. Activiteiten De kwetsbaarheid van sommige doelgroepen, signalen over mogelijke knelpunten in de kwaliteit van ondersteuning en de huidige maatschappelijke context zijn nog steeds leidend. Daarnaast is voor de bepaling van de thema s voor 2018 (opnieuw) gebruik gemaakt van de analyse van Wmo-doelgroepen in relatie tot risico s, zoals geformuleerd in het werkplan Daaruit volgend waren de volgende doelgroepen als grootste risicogroepen benoemd: 1. Ouderen die afhankelijk zijn van zorg van derden (>70 jaar) 2. Mensen met een verslavingsproblematiek (drugs en/of alcohol) 3. Dak- en thuislozen 4. Jongeren die afhankelijk zijn van zorg van derden (18-23 jaar) 5. Mensen met een psychiatrische aandoening/ beperking 6. Mensen met een (lichte) verstandelijke beperking In 2017 is de doelgroep mensen met een psychiatrische aandoening/beperking onderzocht tijdens het toezicht op de overbruggingszorg aan GGZ-cliënten. Toezicht Wmo rekent hier ook de doelgroep mensen met een verslavingsproblematiek (drugs en/of alcohol) toe, aangezien verslavingsproblematiek eveneens tot GGZ-problematiek gerekend kan worden 11. Het proactief toezicht zal zich in 2018 richten op de Wmo-ondersteuning aan doelgroep lichtverstandelijk beperkten en ouderen. De prioritering voor deze twee doelgroepen zal in de hierop volgende subparagrafen nader worden toegelicht. Maatschappelijke opvang wordt bewust in 2018 als thema buiten beschouwing gelaten, aangezien de toegang tot de maatschappelijke opvang onlangs door het Trimbos instituut 12 is onderzocht (waaronder Rotterdam en Nissewaard) en de rekenkamers van de G4 (waaronder 11 Zie DSM-5, pagina

11 Rotterdam) momenteel onderzoek doen naar de opvang van dak- en thuislozen 13. De landelijke inspectie heeft in 2017 reeds de ketensamenwerking rond moeders en kinderen die de vrouwenopvang verlaten onderzocht. 14 De focus ligt daarom op andere doelgroepen De kwaliteit van de Wmo-ondersteuning aan cliënten met een licht verstandelijke beperking In het risicomodel in werkplan van 2016 worden cliënten met een licht verstandelijke beperking (lvb ers) aangeduid als één van de grootste risicogroep, gezien de risico s die zij lopen op (1) regieverlies en machtmisbruik, (2) (seksueel) geweld, (3) agressie en (4) lage zelfredzaamheid bij noodsituaties 15. Mensen kunnen worden aangeduid als licht verstandelijk beperkt, als zij een laag IQ hebben en bijkomende problemen hebben op twee of meer leefgebieden. Er kan een beperking zijn in abstract denken, zaken als plannen en prioriteren, het korte termijn geheugen en het functioneel gebruik van schoolse vaardigheden, zoals lezen en geldbeheer. Lvb ers kunnen verbaal sterk zijn, maar hebben moeite met hetgeen dat gezegd wordt werkelijk te begrijpen of om te zetten in acties. Ook hebben lvb ers moeite om sociale signalen goed waar te nemen en in sociale situaties conform de eigen leeftijd te reageren of risico s in te zien, waardoor zij gevoelig kunnen zijn voor manipulatie door anderen. In het dagelijkse leven hebben lvb ers ondersteuning nodig bij complexe dagelijkse taken en bij het nemen van beslissingen over gezondheid en juridische kwesties 16. Van lvb ers wordt in de huidige maatschappelijke context verwacht dat zich (steeds meer) zelfstandig moeten redden. De verwachting is dat het toezicht Wmo de kwaliteit gaat onderzoeken van de ambulante ondersteuning aan deze doelgroep. In de voorbereiding van het onderzoek zal de focus definitief worden vastgesteld. Toezicht Wmo heeft het voornemen het toezicht uit te voeren op aanbieders die ondersteuning leveren aan burgers van de gemeente Nissewaard. In de nadere voorbereiding van het onderzoek zal gekeken worden of het mogelijk is aanbieders die (tevens) actief zijn in andere gemeenten aan dit onderzoek te koppelen. Inzet toezichthouders en eventuele ondersteuning: 1200 uur Activiteiten: vooronderzoek over het thema, plan van aanpak, programmering / planning serie onderzoeken, voorbereiding per onderzoek, onderzoek (ter plaatse), verslaglegging, oordeelsvorming, rapportage, procedure hoor- en wederhoor en zienswijze publicatie, vaststelling rapport, verzending en communicatie De kwaliteit van Wmo-ondersteuning aan ouderen thuis Een andere risicogroep betreft ouderen. Ouderen worden geacht langer thuis te blijven wonen en kunnen minder snel een beroep doen op het verblijf in verzorgings- en/of verpleegtehuizen. Dit wordt gezien als dure zorg en het aantal verpleeg- en verzorgingstehuizen wordt afgebouwd. Dit betekent dat ouderen een toenemend beroep doen op Wmo-voorzieningen, zoals huishoudelijke verzorging, vervoer, persoonlijke begeleiding, dagbesteding en hulpmiddelen. Ouderen vormen zo de grootste doelgroep van de Wmo Zie brief van toezicht sociaal domein/ samenwerkend toezicht jeugd aan staatssecretaris van Rijn, d.d. 8 mei Werkplan 2016, bijlage 1 16 DSM V, pagina 89 10

12 Kwetsbare ouderen lopen volgens het werkplan 2016 het risico op (1) regieverlies en machtsmisbruik, (2) (seksueel) geweld, (3) agressie en (4) lage zelfredzaamheid bij noodsituaties. Daarnaast lopen zij, ongeacht hun leeftijd, andere risico s: zij kunnen bijvoorbeeld thuis vallen, zonder dat iemand dat merkt, zij kunnen door een gebrek aan eetlust vanwege hun leeftijd te weinig voedingstoffen binnenkrijgen en ze kunnen thuis vereenzamen tot zelfs in een isolement raken. Ondanks dat het gebruik van social media en internet bij ouderen toeneemt, is er ook nog steeds een deel die niet in staat is om van de digitale snelweg gebruik te maken. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat zij minder goed hun werkelijke behoefte aan ondersteuning richting zorgaanbieders en gemeente kenbaar kunnen maken of onvrede over de kwaliteit van ondersteuning kunnen uiten. De focus van het onderzoek zal nader worden geformuleerd voorafgaand aan het toezicht. Toezicht Wmo is voornemen om dit toezicht uit te voeren bij zorgaanbieders die ondersteuning leveren in Capelle a/d IJssel en Krimpen a/d IJssel. Inzet toezichthouders eventuele ondersteuning: 1200 uur Activiteiten: vooronderzoek over het thema, plan van aanpak, programmering en planning serie onderzoeken, voorbereiding per onderzoek, onderzoek (ter plaatse), verslaglegging, oordeelsvorming, rapportage, procedure hoor-en wederhoor en zienswijze publicatie, vaststelling rapport, verzending en communicatie. 4.3 Preventief toezicht - niet programmeerbaar, urgent Werkwijze Preventief toezicht vindt plaats bij zorgaanbieders, waarover signalen zijn ontvangen met betrekking tot de kwaliteit van ondersteuning. Het doel van deze vorm van toezicht is om een eventuele ongewenst situatie (bijvoorbeeld onheuse bejegening van cliënten) ongedaan te maken, verergering van een situatie te voorkomen en -in het ergste geval- een eventueel incident of calamiteit te voorkomen. Signalen zijn aanwijzingen, waarbij sprake kan zijn van ondermaatse kwaliteit van ondersteuning door een aanbieder en kunnen divers van aard zijn en vanuit verschillende betrokkenen gemeld worden. Het kan hierbij gaan om: incidenten, professionele intuïtie en onderbuikgevoelens, structurele of ernstige klachten 17 en/of door de gemeenten of zorgverzekeraar vastgestelde fraude door de aanbieder. Ook uitkomsten van eerder uitgevoerd toezicht op zorgaanbieders in de regio kunnen als signaal dienen ten behoeve van eventueel preventief toezicht. Het toezicht Wmo registreert signalen over fraude, maar doet hiernaar geen onderzoek en brengt de betreffende gemeente op de hoogte. 17 Het toezicht Wmo bevindt zich achterin de keten: klachten over zorg zullen in eerste instantie door de aanbieder zelf, gemeenten of partijen als de gemeentelijke ombudsman behandeld worden. Wanneer deze partijen een ernstige klachten ontvangen of een trend met betrekking tot de kwaliteit van zorg constateren, die niet aansluiten op hun rol, kunnen zij hierover een signaal afgeven aan het toezicht Wmo. 11

13 Op basis van het afwegingskader 18 wordt besloten tot toezicht op een aanbieder om een oordeel te vellen over de kwaliteit van ondersteuning door deze zorgaanbieder. Rapportages worden in principe gepubliceerd. Uitzondering hierop is het preventief toezicht naar aanleiding van een specifieke casus op cliëntniveau, waarbij diens privacy een belemmering vormt. Activiteiten Het aantal signalen over zorgaanbieders die de toezichthouders Wmo ontvangen en het aantal onderzoeken dat daaruit voortkomt, is niet te programmeren. De mate waarin met name gemeenten signalen over de kwaliteit van ondersteuning afgeven, de hoeveelheid signalen over een aanbieder en de ernst van de signalen zullen in 2018 opnieuw bepalend zijn. De kwaliteit en de concreetheid van de signalen zijn daarnaast van belang voor de prioritering van het toezicht. Signalen die in voorgaande jaren zijn afgegeven kunnen mede bijdragen aan de keuzes die het toezicht Wmo maakt. Inzet toezichthouders en eventuele ondersteuning: 600 uur Activiteiten: noteren signalen, beoordelen signalen t.b.v. prioritering, vooronderzoek, onderzoek ter plaatse bestaande uit gesprekken met management, medewerkers en/of cliënten, dossieronderzoek, analyse kwaliteitsdocumenten, verslaglegging, rapportage, procedure hoor-en wederhoor en zienswijze publicatie, vaststelling rapport, verzending en communicatie. 4.4 Reactief toezicht - niet programmeerbaar, urgent Werkwijze Aanbieders van Wmo-ondersteuning (zorgaanbieders én gemeenten) zijn wettelijk verplicht om calamiteiten conform de definitie in de Wmo2015 te melden bij het toezicht Wmo. Het toezicht Wmo verricht na een melding van een calamiteit het nodige onderzoek. Uit het vooronderzoek kan blijken dat de gemelde calamiteit toch geen calamiteit conform de Wmo2015 is. Wanneer blijkt dat de gemelde calamiteit zorg betreft op basis van andere wetgeving (Wlz, Zvw, Jeugdwet, Wfz), adviseert het toezicht Wmo de aanbieder dit te melden bij de landelijke inspectie. Wanneer de gebeurtenis niet volledig voldoet aan de definitie van een calamiteit, maar wèl Wmo-ondersteuning betreft, sluit de toezichthouder de melding als calamiteit af. Vervolgstap kan dan wel zijn, dat de gebeurtenis wordt opgenomen als signaal. Indien reactief toezicht wordt uitgevoerd, is het doel om herhaling van een calamiteit te voorkomen. Toezicht Wmo onderzoekt hoe de kwaliteit van ondersteuning was voorafgaand aan het plaatsvinden van de calamiteit. Hierbij kan het toezicht Wmo zaken constateren met betrekking tot het handelen van medewerkers, maar de focus zal liggen op de bijdrage van de organisatie en het systeem. Conform de werkwijze van de Inspectie Gezondheidszorg kan reactief toezicht betekenen dat de toezichthouder van de zorgaanbieder verwacht dat deze zelfonderzoek doet, omdat de aanbieder zelf verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de ondersteuning. De zorgaanbieder moet hierover rapporteren bij de toezichthouder. De toezichthouder toetst de wijze van 18 Zie Toetsingskader Toezicht Wmo 12

14 onderzoek, de inhoud van de betreffende rapportages en de daaruit volgende conclusies en maatregelen. Aan de hand daarvan besluit de toezichthouder of aanvullend onderzoek door het toezicht Wmo zelf moet plaatsvinden. De zorgaanbieder ontvangt in alle gevallen een eindoordeel en een eventueel advies of aanvullende verbetermaatregelen. De betreffende gemeente(n) worden hierover altijd geïnformeerd. De landelijke inspecties hebben een handreiking voor het doen van zelfonderzoek naar calamiteiten in de zorg. Indien de toezichtsactiviteiten het toelaten, wil het toezicht Wmo in 2018 investeren in het reactief toezicht door een vertaalslag te maken van deze landelijke handreiking naar een regionale handreiking ten behoeve van het doen van zelfonderzoek naar aanleiding van calamiteiten in het kader van de Wmo. Toezicht Wmo ziet dit als een investering om in de toekomst meer calamiteiten te kunnen toetsen. Bovendien zijn verbetermaatregelen beter geborgd als een zorgaanbieder deze zelf formuleert en inpast in de eigen organisatie. Calamiteiten kunnen ook plaatsvinden in de ondersteuning aan burgers door gemeenten zelf, zoals in de indicatiestelling of door (sociale) wijkteams. In 2018 verwacht het toezicht Wmo van gemeenten, dat zij ook in staat zijn om zelfonderzoek te doen. Het toezicht Wmo zal hiermee rekening houden bij het opstellen van de handreiking. Beoordelingsbrieven of eventuele rapportages van het toezicht Wmo die in 2018 in het kader van reactief toezicht worden opgesteld en waarover aanbieders en gemeenten worden geïnformeerd, worden in principe alleen gepubliceerd indien de bevindingen en het oordeel een algemeen maatschappelijk belang hebben. Eventuele algemene constateringen naar aanleiding van de uitvoering van reactief toezicht worden opgenomen in de jaarrapportage van het toezicht Wmo over Activiteiten Calamiteiten en de omvang of complexiteit van de omstandigheden rond calamiteiten zijn niet te voorspellen. Het aantal meldingen van calamiteiten bij het Wmo-toezicht en de hoeveel tijd die de onderzoeken in beslag zullen nemen, zijn daarom nauwelijks te programmeren. Bepalende factoren voor reactief toezicht in 2018 zijn: het bewustzijn en de wil van aanbieders (waaronder gemeenten zelf) om calamiteiten te melden, de mate waarin een gemelde calamiteit aansluit op de definitie in de Wmo, de snelheid van informatieverzameling en de kwaliteit van zelfonderzoeken door aanbieders. Het toezicht Wmo beoordeelt in 2018 steeds of een melding voldoet aan de wettelijke definitie van een calamiteit. Indien dat niet het geval is of hier twijfel over bestaat, zal dit teruggelegd worden bij de melder. Onze inschatting is in 2018 dat opnieuw op 13 meldingen (voor)onderzoek zal plaatsvinden. Inzet toezichthouders en eventuele ondersteuning: 840 uur Activiteiten: triage meldingen, vooronderzoek van meldingen, correspondentie met aanbieder voor en tijdens het onderzoek, beoordeling zelfonderzoeken, in aantal gevallen (vervolg)onderzoek (bestaande uit mogelijk gesprekken met management, medewerkers en/of cliënten, eventueel dossieronderzoek of documentanalyse), verslaglegging, rapportage, procedure hoor-en wederhoor en zienswijze publicatie, vaststelling rapport, verzending en communicatie. 13

15 5. OVERIGE ACTIVITEITEN 5.1 Samenwerking met de regiogemeenten Communicatie en samenwerking blijft in 2018 van belang. Ten eerste natuurlijk met de gemeenten in de regio Rotterdam-Rijnmond. Het toezicht Wmo maakt (voor wat betreft sommige gemeenten opnieuw) een ronde langs de gemeenten voor een gesprek met de wethouders die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de Wmo in de betreffende gemeenten. Met de gemeentelijke contactpersonen blijft het primaire contact in verband met de toezichtsactiviteiten en de ontwikkelingen binnen de gemeente zelf die voor het toezicht van belang zijn. Ook dit jaar doet het toezicht Wmo een beroep op gemeenten voor informatie over aanbieders en cliënten in het kader van de onderzoeken. Toezicht Wmo is richting gemeenten opnieuw bereid om gemeentelijke beleidsmedewerkers, inkopers en uitvoerders voor te lichten over de achtergrond en de werkwijze van het toezicht Wmo. Het toezicht Wmo is zich ervan bewust dat dit tijd kost, maar ziet ook voordelen: het bevordert het wederzijds begrip en samenwerking, het kan het aantal meldingen van signalen en calamiteiten verhogen en het voorkomt vragen tijdens de uitvoering van onderzoeken. Afstemming en samenwerking tussen het toezicht Wmo en gemeenten kan nodig blijken, wanneer er signalen zijn over mogelijke gebrekkige kwaliteit én over onrechtmatigheden bij een aanbieder. Ook na afronding van een onderzoek door het toezicht Wmo kan er wederzijds afstemming zijn, namelijk over de te nemen vervolgstappen. Conform het toetsingskader zijn de gemeenten bevoegd om maatregelen 19 richting een aanbieder te nemen, tegelijkertijd kan toezicht nog een (eenmalig) heronderzoek doen. Afstemming kan hierbij nodig zijn. Tot slot kan het toezicht de gemeenten zelf raken: toezicht Wmo beoogt daarvoor een zo prettig mogelijke samenwerking. Bekendheid draagt hieraan bij. De gemeente Rotterdam (cluster Maatschappelijke Ontwikkeling) blijft voor wat betreft het toezicht Wmo de nodige ambtelijke ondersteuning leveren. De verwachting is dat met oog op de voorgenomen publicaties deze ondersteuning in 2018 met name op juridisch en beleidsmatig vlak nodig zal zijn. 5.2 Samenwerking met derden Conform het landelijk afsprakenkader 20 zal het toezicht Wmo afstemmen met de inspecties op landelijk niveau. Het toezicht Wmo blijft in gesprek met het Toezicht sociaal domein en de Inspectie gezondheidszorg en jeugd (IGJ) over nadere samenwerking dan wel ontwikkelingen in het veld van inspectie en toezicht. Waar het toezicht ook de uitvoering van aanbieders in het kader van de Wet langdurige zorg, de Zorgverzekeringswet of de Jeugdwet raakt, bestaat de mogelijkheid dat toezicht Wmo wordt benaderd voor samenwerking of hiervoor zelf samenwerking opzoekt. Indien relevant legt het toezicht Wmo contact met de Inspectie voor veiligheid en justitie en de Inspectie sociale zaken en werkgelegenheid. 19 Zie toetsingskader, pag. 10 en 11 of de samenvatting van deze maatregelen in het werkplan Afsprakenkader en draaiboeken; Voor de afstemming van het Wmo-toezicht van de gemeente en het nalevings- en stelseltoezicht van de rijksinspecties in het sociaal domein, VNG 14

16 Gezien de belangstelling van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) voor de uitvoering van het toezicht door het toezicht Wmo Rotterdam-Rijnmond in 2017 en de advisering van de VNG aan gemeente ten behoeve van de aanpak van Pgb-fraude is de verwachting dat ook deze contacten vervolg zullen krijgen. In navolging van vorig jaar verwacht het toezicht Wmo opnieuw benaderd te worden door platforms van cliëntvertegenwoordigingen Wmo vanuit de diverse gemeenten. Tot slot wordt het contact met andere toezichthouders Wmo voortgezet met het oog op de kwaliteit van het toezicht en eventuele noodzakelijke afstemming. 5.3 Professionalisering In 2018 zullen de toezichthouders Wmo zich verder bekwamen op zowel inhoudelijk, onderzoeksmatig en procesmatig vlak. Een voorbeeld hiervan is kennis over suïcides ten behoeve van het onderzoeken of beoordelen van onderzoeken over dit type calamiteiten. Daarnaast zullen ad hoc activiteiten plaatsvinden om op de hoogte te blijven en te leren van relevante landelijke, regionale of gemeentelijke ontwikkelingen en de ervaringen en inzichten van andere toezichthouders. 15