Werkplan Toezicht Wmo 8KTD

Transcriptie

1 Werkplan Toezicht Wmo 8KTD 1. Inleiding Voor u ligt een werkplan van de Toezichthouder Wmo werkzaam voor DDFK en 8KTD. Beide werkmaatschappijen hebben dezelfde externe toezichthouder aangesteld. Voordeel hiervan is dat het toezicht relatief dicht bij de gemeenten blijft en dat door de schaalgrootte het toezicht robuust en professioneel kan worden ingericht. Bovendien is het voor aanbieders die in meerdere gemeenten werken prettiger, omdat zij met minder toezichthouders te maken hebben. Ook kan hierdoor een goede aansluiting gerealiseerd worden tussen de verschillende vormen van toezicht (rechtmatigheid en kwaliteit). De Wmo is een belangrijk onderdeel van decentralisatie in het sociale domein. Een decentralisatie die verder gaat dan het aanpassen van de structuur in het sociale domein. Het gaat meer om een verandering van kernwaarden, cultuur en werkwijzen. De Toezichthouder Wmo heeft de ambitie een bijdrage te leveren aan deze transformatie door onder meer een beroep te doen op het lerend vermogen van zorgaanbieders en gemeenten. Daardoor zal de kwaliteit van de ondersteuning verbeteren en zo ook de kwaliteit van bestaan van de burgers. In dit werkplan wordt beschreven wat onder toezicht wordt verstaan; waarom toezicht aan de orde is en de voorgestelde vormgeving. Verschillende handreikingen van de Vereniging Nederlandse Gemeenten zijn als bron gebruikt. 2. Wat is toezicht Toezicht is het verzamelen van informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen, het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar aanleiding daarvan interveniëren. De wettelijke grondslag voor een toezichthoudende taak van de gemeenten op de Wmo 2015 is neergelegd in artikel 6.1, eerste lid van de Wmo Het college wijst personen aan die belast zijn met het houden van toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze wet. Het toezicht op de naleving van de Wmo 2015 omvat de bij en krachtens de Wmo 2015 gestelde regels. Ten eerste zijn dit de regels uit de Wmo 2015 zelf. Ten tweede zijn dit de regels die in de gemeentelijke verordening Wmo en andere beleidsregels zijn opgenomen. En ten derde vallen de voorwaarden die de gemeenten in overeenkomsten met aanbieders heeft opgenomen onder de toezichthoudende taak. In artikel 3.1 van de Wmo 2015 staat dat de aanbieder zorg draagt voor een voorziening van goede kwaliteit. Dat wordt als volgt omschreven:. Een voorziening wordt in elk geval: veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgerichtheid verstrekt; afgestemd op de reële behoefte van de cliënt en op andere vormen van zorg of hulp die de cliënt ontvangt; verstrekt in overeenstemming met de op de beroepskracht rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard; verstrekt met respect voor en inachtneming van de rechten van de cliënt. 1

2 Binnen het toezicht op maatschappelijke ondersteuning zijn er twee typen toezicht te onderscheiden. Allereerst is er het toezicht op kwaliteit. Het gaat dan om het toezicht op de naleving van de (kwaliteits)eisen zoals gesteld in de wet- en regelgeving van de geleverde zorg in natura en de pgb s. Ten tweede is er het toezicht op rechtmatigheid en fraude. Gemeenten moeten op grond van artikel lid 4 van de Wmo 2015 in de verordening regels opstellen over de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van een maatwerkvoorziening of een pgb. Niet onvermeld mag blijven dat de gemeente zelf ook een verantwoordelijkheid heeft in de uitvoering van de Wmo. Consulenten kunnen in dienst zijn van de gemeenten en gemeenten zijn ook verwijzer. Daarmee kunnen ze zelf ook onderwerp van toezicht zijn. 3. Waarom Door het toezicht op de kwaliteit van de ondersteuning goed te organiseren: neemt de kans toe dat de cliënt de ondersteuning krijgt die de cliënt nodig heeft, waardoor diens situatie gaat verbeteren; wordt misbruik door aanbieders van cliënten voorkomen, bijvoorbeeld voor financieel gewin; nemen verschillen tussen de kwaliteit van de diverse aanbieders af; geeft de gemeente het goede voorbeeld aan aanbieders; neemt de kans af dat malafide organisaties zich in deze gemeenten gaan vestigen en wordt de kans op fraude en daarmee onrechtmatige uitgaven van gemeenschapsgeld kleiner; zullen de uitkomsten van het jaarlijkse verplichte Wmo ervaringsonderzoek naar verwachting positiever uitvallen. is de gemeente een serieuze en betrouwbare partner voor de Rijksinspecties om afspraken mee te maken m.b.t. aanbieders die zich binnen verschillende wetgevingen bewegen. 4. Hoe Gemeenten hebben een zekere vrijheid met betrekking tot het vormgeven van toezicht. Ze zijn in ieder geval verplicht een toezichthouder aan stellen voor het calamiteitentoezicht. Aanbieders van maatschappelijke ondersteuning zijn namelijk verplicht calamiteiten te melden en daarvoor moeten zij bij de Wmo-toezichthouder terecht kunnen. Deze vorm van toezicht is echter zeer beperkt, past niet in de geest van de transformatie en doet geen beroep op het lerend vermogen van aanbieders. De toezichthouder Wmo zal het toezicht vormgeven vanuit onderstaande uitgangspunten. a. Proactief en reactief Proactief Proactief toezicht vindt plaats op basis van vooraf vastgestelde prioriteiten, thema s of risico s. Deze thema s/risico s kunnen worden vastgesteld in samenspraak met het contractmanagement, beleidsmedewerkers, Wmo-consulenten en dorpenteams/wijk- en gebiedsteams. De toezichthouder heeft ook de ambitie om signalen/behoefte vanuit de burgers en gemeenteraad onderwerp van toezicht te laten zijn. Ook denkbaar is dat aanbieders zelf aangeven op welke thema s/risico s proactief toezicht kan plaatsvinden. 2

3 Door het vergroten van de betrokkenheid van burgers en aanbieders wordt ingespeeld op de uitgangspunten van de transformatie in het sociale domein, zoals die onder meer verwoord worden in de beleidsnotities van beide werkmaatschappijen. Door het proactief toezicht structureel met aanbieders en burgers te organiseren wordt een beroep gedaan op het lerend vermogen. Immers, proactief toezicht moet ook leiden tot verbeterpunten bij de aanbieders. Deze verbeterpunten kunnen ook weer onderwerp van dialoog - toezicht zijn. Aandachtspunt is wel het grote aantal zorgaanbieders. Mogelijk dat, vanwege de werkbaarheid en om willekeur te vermijden, proactief toezicht zich richt op een cluster van aanbieders of een cluster van producten; bijvoorbeeld kleinschalige zorgboerderijen, Beschermd Wonen of dagbesteding. Reactief Reactief toezicht betreft toezicht achteraf op basis van meldingen van onder andere incidenten, klachten, geweld, calamiteiten en seksueel misbruik. De toezichthouder kan de aanbieder verzoeken om zelf een onderzoek in te stellen, eventueel uitbesteed aan extern bureau. Dit onderzoek zal getoetst worden door de toezichthouder. Eventueel kan de toezichthouder ook zelf het gemelde onderzoeken. In de rapportages worden verbetermaatregelen geformuleerd die ook weer onderwerp van toezicht zijn. b. Integraal afgestemd Toezicht Wmo heeft een eigen specifieke verantwoordelijkheid maar vindt plaats in afstemming met andere gesprekspartners. i. Dorpenteams/gebiedsteams Medewerkers van de dorpenteams/gebiedsteams, regisseurs en de consulenten zijn de voelsprieten in de praktijk. De toezichthouder zal dan ook structureel contact hebben met deze medewerkers. ii. Andere gemeentelijke afdelingen De gemeente speelt verschillende rollen in het sociale domein. Rollen op het gebied van inkoop/contractmanagement, beleid, accountmanagement en toezicht en met eigen beschreven verantwoordelijkheden. Het is zaak om goed contact te houden met de verschillende functionarissen. Signalen dienen immers bij de toezichthouder gemeld worden maar aanpassingen bijvoorbeeld in beleid en contractmanagement kunnen ook van invloed zijn op de werkzaamheden van de toezichthouder. iii. Externe inspecties De Toezichthouder Wmo zal wanneer nodig contact onderhouden met andere toezichthouders in het sociale domein. Veel aanbieders hebben mogelijk ook cliënten vanuit de Wet Langdurige zorg, Zorgverzekeringswet en Jeugdwet. Inmiddels zijn hiervoor ook landelijk een afsprakenkader en draaiboeken opgesteld. iv. Fries Platform Toezicht Wmo In maart 2017 is een notitie met de provinciale portefeuillehouders besproken over een Fries Platform Wmo Toezicht. Dit platform bestaat uit Friese toezichthouders Wmo. Het doel van het platform is onder meer kennisdeling en professionalisering. 3

4 De Toezichthouder Wmo zal aansluiten bij dit platform en een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van dit platform. c. Toezicht op kwaliteit vs toezicht op onrechtmatigheid en fraude De focus van de werkzaamheden van de toezichthouder liggen in eerste instantie op de kwalitatieve uitvoering van de Wmo. Het toezicht op rechtmatigheid en fraude zal in samenwerking met andere betreffende afdelingen van de gemeente vorm worden gegeven. Het onderscheid tussen toezicht op kwaliteit en toezicht op onrechtmatigheid en fraude is niet altijd even helder. Voorstel is een werkwijze te ontwikkelen specifiek gericht op het toezicht op rechtmatigheid en fraude in samenwerking met aanpalende afdelingen/medewerkers, zoals contractmanagement, indicatiestellers en de afdeling handhaving en fraudebestrijding. d. Positionering en verantwoording Hierboven werden kort de verschillende rollen van de gemeente beschreven. Het is van belang dat deze rollen onafhankelijk van elkaar kunnen opereren. Immers, de toezichthouder moet onafhankelijk van de relatie die een contractmanager met een aanbieder heeft, kunnen toetsen of de kwaliteit die een aanbieder daadwerkelijk biedt van voldoende kwaliteit is. De toezichthouder moet zijn feitelijke werkzaamheden dan ook onafhankelijk en zelfstandig kunnen uitvoeren, zonder beïnvloeding door anderen die zich bijvoorbeeld bezighouden met het beleid, inkoop of de verstrekking van een voorziening. Ook om andere reden moet de toezichthouder zo onafhankelijk mogelijk zijn werk kunnen doen. Hij houdt namelijk niet alleen toezicht op de aanbieders maar ook - als hier om gevraagd wordt - op de gehele maatschappelijke ondersteuning, inclusief de toegang en ondersteuning die de gemeente zelf regelt of aanbiedt. De toezichthouder valt vanwege de aangegeven onafhankelijkheid direct onder de verantwoordelijkheid van het college van B&W. De toezichthouder legt verantwoording af aan de betreffende portefeuillehouder. Jaarlijks wordt een notitie voor het college opgesteld over hoe en waarop toezicht is gehouden en wat de uitkomsten hiervan waren. In deze notitie wordt tevens beschreven hoe in het volgende jaar op basis van de ervaringen van voorgaande periodes invulling wordt gegeven aan de kwaliteits-, verbeter- en handhavingsactiviteiten. Deze notitie wordt opgestuurd naar de gemeenteraad en aan de Wmo-raad cq Participatieraad. Periodieke voortgangsrapportages - halfjaarlijks - worden met (de) wethouder(s) en betreffende eindverantwoordelijke besproken. Met betrekking tot reactief toezicht op basis van incidenten en/of calamiteiten worden separate rapportages opgesteld. NB: bovenstaande heeft betrekking op het toezicht op de kwaliteit van de uitvoering. Voor toezicht op rechtmatigheid en fraude wordt nog een werkwijze beschreven. Zoals eerder aangegeven is een duidelijke scheidslijn niet altijd te trekken. 4

5 e. Activiteiten/Planning Een aantal concrete zaken moeten vooraleerst beschreven cq uitgevoerd worden: 1. Opstellen van een meldingsregeling voor aanbieders; Gerealiseerd november Bekendmaken van de toezichthouder bij gemeentelijke afdelingen en aanbieders. Betreft ook het informeren over de meldingsregeling en het instellen van een meldpunt; Gerealiseerd november Beschrijven van toezicht en melden van calamiteiten/incidenten in contracten/overeenkomsten. Vanaf november Vervolgens moet worden geïnventariseerd welke thema s in kader van proactief nader onderzocht worden. Op basis van een ronde langs gemeentelijke afdelingen, dorpenteams/gebiedsteams, aanbieders en burgers(vertegenwoordiging) wordt een plan opgesteld waarin het proactief toezicht nader wordt beschreven. Dit plan is in januari 2018 gereed. Om toch vorm en inhoud te geven aan proactief toezicht is de toezichthouder voornemens op korte termijn een aantal voorzieningen te bezoeken aan de hand van de kwaliteitseisen, zoals die in artikel 3.1 van de Wmo worden beschreven. Tevens wordt de verhouding Zorg in Natura indicaties versus PGB indicaties nader onderzocht. Hoe is deze verhouding in kwantitatieve zin en op basis van welke inhoudelijke cq kwalitatieve argumenten wordt een keuze gemaakt? De toezichthouder zal ook ad hoc betrokken worden bij vraagstukken inzake beleidcontractmanagement en/of signalen vanuit Wmo-consulenten of dorpenteams/gebiedsteams. De ervaring van de eerste weken is dat daar al zeker behoefte aan is. Tenslotte Het aanstellen van een toezichthouder kan een zogenaamde aanzuigende werking hebben. Vragen en zorgen over de geleverde kwaliteit kunnen meer en meer naar boven komen als bekend is dat iemand daar toezicht op gaat houden. De toezichthouder wil benadrukken dat het primaire doel is om de kwaliteit te verbeteren. De mate waarin en de wijze waarop toezicht wordt gehouden, wordt bepaald door de behoefte, afgestemd met gemeenten, aanbieders en burgers. In die zin is bovenstaande een eerste aanzet. De uitvoering wordt organisch vormgegeven. De toezichthouder zal aanvankelijk het initiatief nemen als het gaat om het toezicht op de kwaliteit van de uitvoering. Op termijn zullen mogelijk veldnormen worden opgesteld. Normen die zijn vastgesteld door zowel de aanbieders als de burgers. Hierboven werd al aangegeven dat de toezichthouder een bijdrage wil leveren aan het lerend vermogen van aanbieders en gemeenten. Het aangaan van de dialoog met aanbieders zal dan ook en belangrijke rol spelen. Waar het de gemeenten betreft wil de toezichthouder zijn kennis en ervaring beschikbaar stellen om zo een bijdrage te leveren aan het verder ontwikkelen van het 5

6 sociaal domein; meer specifiek de Wmo en kwaliteitsverbetering. Daar ligt nog een mooie opgave. De transitie is misschien gerealiseerd, de daadwerkelijke transformatie is nog maar net op gang. 6