15 trainingen voor raadsleden

Transcriptie

1 SEGMENT Waar praktijk en theorie samenkomen 15 trainingen voor raadsleden Het vak gemeenteraadslid Gemeenteraadslid zijn is niet eenvoudig. Het kost veel tijd en er komt veel op u af. Nog nooit hebben gemeenten voor zulke grote en complexe veranderingen gestaan. Hoe houdt u het overzicht en komt u tot een adequate invulling van uw taak? >

2 Ondersteuning met Raad en Daad Om u te ondersteunen in uw taak heeft SEGMENT een aantal modules ontwikkeld waarmee u uw instrumenten gerichter kunt inzetten en meer van uw politieke idealen kunt bereiken. De trainingen van SEGMENT zijn toegespitst op de behoefte van gemeenteraadsleden: het in een korte tijd verkrijgen van de meest recente informatie en deze meteen toepassen in de praktijk. De opleidingen van SEGMENT gaan over bestuurlijke zaken, communicatie en financiële zaken en bestrijken daarmee het gehele veld van de kaderstellende, de volksvertegenwoordigende en de controlerende rol van de raad. Alle modules zijn als zelfstandig onderdeel te volgen, daar waar het nodig is staat aangegeven dat er een basisniveau vereist is (dit is de module Instrumentarium raadsleden ). Doelgroep De trainingen zijn ontwikkeld voor raden en raadsleden. Diverse trainingen kunnen ook interessant zijn voor griffiers en/of griffiemedewerkers of voor collegeleden en gemeentesecretarissen. Groepsbijeenkomsten ondersteund met e-learning Wij hebben speciaal voor u de theorie van enkele trainingen verwerkt in e-learningmodules. U kunt de e-learning inzetten als voorbereiding op de trainingen. Hierdoor is het mogelijk in de trainingen meer verdieping aan te brengen en met casuïstiek te werken. De trainingen Instrumentarium raadsleden 3 Kaderstellen 3 Controleren 4 Integriteit 4 Intergemeentelijke samenwerking 4 Raadscommunicatie 4 Meer communicatie 5 Social media 5 Raad en media 5 Meer samenleving, minder overheid 5 Moties en amendementen 6 Gemeentefinanciën 6 Begroting en rekening 6 Financieel onderbouwen 6 Lezen van beleid 7 De trainers Cees Rootjes 8 Gertia Warmenhoven 8 Petra Krom 8 2 >

3 Instrumentarium raadsleden (basismodule) Een gereedschapskist vol Kaders stellen Zonder kaders is het college stuurloos Leden van de gemeenteraad hebben verschillende instrumenten die zij kunnen inzetten om de beoogde doelen te halen. In deze workshop maken we kennis met de verschillende instrumenten en leren we wanneer deze kunnen worden ingezet. Het is de basis voor het raadswerk. Deze module is dan ook noodzakelijk om alle andere modules te kunnen volgen. Daarin wordt inhoudelijker en praktijkgericht op de diverse rollen van een raadslid ingegaan. Na het volgen van deze module zijn de deelnemers in staat: Te onderscheiden welke instrumenten er zijn Op een juiste wijze het instrumentarium in te zetten Te onderscheiden welk doel met een bepaald instrument kan worden bereikt. Deze training bestaat uit twee modules: Module 1 Wat is uw plaats in de gemeente? Bestuursbevoegdheden Recht van initiatief Recht van interpellatie Recht van onderzoek Moties en amendementen Schriftelijke- en mondelinge vragen Opleggen geheimhouding Voorstel van orde Module 2 Informatieplicht Communicatieve aspecten van het raadslidmaatschap Oefenen met de diverse instrumenten. Naast een theoretisch gedeelte is de module een interactieve bijeenkomst en wordt van de deelnemers een actieve en inhoudelijke inbreng verwacht. Een raadslid heeft in zijn of haar functie verschillende rollen. Een van die rollen is kaders stellen. Kaderstelling is geen begrip dat is vastgelegd in de Gemeentewet of in de Wet dualisering gemeentebestuur. Het is dus geen verplichting die lijnrecht uit de wetgeving volgt, maar een keuze die raadsleden maken om actiever hun invloed op de hoofdlijnen van het beleid te laten gelden. De kaders die een raad stelt, zijn op te vatten als opdrachten en randvoorwaarden waarbinnen het college een bepaald onderwerp moet uitwerken of uitvoeren. Een opdracht waarmee u aangeeft welk doel u wilt bereiken; een randvoorwaarde waarmee u bijvoorbeeld aangeeft binnen hoeveel tijd u bepaalde informatie wilt hebben. Heldere kaders bakenen het speelveld van het college af. Zonder kaders is het college in feite stuurloos. Maar: bij een te ver ingevuld kader gaat de raad op de uitvoerende stoel van het college zitten. Een raad die heldere opdrachten formuleert aan het college is daarmee goed in staat om de vinger aan de pols te houden over het tempo en de wijze waarop de beoogde doelen worden gerealiseerd (de controlerende rol van de raad). Goede kaders maken het voor de raad ook mogelijk politieke verantwoording af te leggen aan de samenleving over belangrijke politieke keuzes en prioriteiten. Om heldere kaders aan te kunnen geven is het belangrijk om u steeds af te vragen wat u wilt bereiken met het gevraagde beleid, wat u wilt meten en hoe u dat wilt meten. Na afloop van deze module weten deelnemers: Wat de kaderstellende rol inhoudt Welke soorten kaders er zijn Hoe je kaders ontwikkelt Wanneer u kaders mag stellen Wat is kaderstellen? Waarom kaders stellen? Op welke wijze stelt u kaders? Praktijkoefeningen. Naast een kort theoretisch gedeelte over de kaderstellende rol wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend. e-learning beschikbaar 3

4 Controleren Behaalt het college de gestelde doelen wel? Integriteit Soms gaat het onbedoeld mis Intergemeentelijke samenwerking Hoe houdt u er grip op? Raadscommunicatie De basis Op basis van de Grondwet is de gemeenteraad het hoogste bestuursorgaan. Hiermee is de raad het beleidsbepalend orgaan, en voert het college het beleid uit. Om een vinger aan de pols te houden of het college de beoogde doelen haalt, heeft de raad een controlerende rol. Die controlerende rol strekt zich ook uit tot die beleidsgebieden waar het college en/of de burgemeester het beleidsbepalend orgaan is. Immers de raad is het hoogste orgaan. In alle gevallen waar de raad vindt dat het college niet op een adequate wijze bestuurt kan zij ingrijpen door bijvoorbeeld het wegsturen van het college. De gemeenteraad kan strikt formeel de burgemeester niet wegsturen doch de huidige praktijk laat zien dat in gevallen waarbij de raad het vertrouwen in een burgemeester opzegt, deze toch zijn ontslag zal indienen. Na afloop van deze module hebben de deelnemers kennis van: Welke controle-instrumenten er zijn Hoe en wanneer deze instrumenten ingezet worden Onderscheid tussen rechten doelmatigheid beleid Wat is de controlerende rol van de gemeenteraad? Wat zijn de controle-instrumenten? Welk instrument past u wanneer toe? Praktijkoefeningen Naast een theoretisch gedeelte over het controleinstrumentarium wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend. Van politici en bestuurders wordt in hun doen en laten een integer gedrag verwacht. Toch gaat het soms onbewust mis. Het is een van de oorzaken waardoor de kloof tussen politiek en burger groter is geworden. In de module integriteit maakt u kennis met de verschillende voorschriften die er op het gebied van integriteit bestaan. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt u geleerd hoe u als politicus en bestuurder de valkuil van niet integer handelen kunt vermijden. Op basis van deze module leren de deelnemers welke handelingen als niet integer worden beschouwd en hoe u deze handelingen kunt vermijden. Wat zijn de formele regels op het gebied van integriteit? Gedragscode voor gemeenteraadsleden en leden van het college Hoe te handelen als in strijd met de formele c.q. informele regels van integriteit dreigt te worden gehandeld Praktijkoefeningen aan de hand van praktijkvoorbeelden Naast een theoretisch gedeelte is de module een interactieve bijeenkomst en wordt van de deelnemers een actieve en inhoudelijke inbreng verwacht. e-learning beschikbaar Als gevolg van de nieuwe taken die de gemeenten op hun bordje hebben, zien we steeds meer intensivering van intergemeentelijke samenwerking. Het aantal samenwerkingsverbanden neemt toe en gemeenten willen steeds meer zichzelf ontwikkelen als regie-gemeente. Grip op gemeenschappelijke regelingen is hierdoor een kreet die steeds vaker geroepen wordt in de diverse gemeenten. Maar wat is grip nu eigenlijk? Hoe verkrijg je dat? En in hoeverre is het eigenlijk wel mogelijk om grip te hebben op taken die we buiten de deur hebben gezet? En welke rechten en plichten heeft u al raadslid hierin? Op basis van de module krijgen de deelnemers inzicht in het formele kader van intergemeentelijke samenwerking, wanneer men samenwerking moet aangaan en hoe de grip op deze samenwerkingsverbanden kan worden behouden. Wat is intergemeentelijke samenwerking? En wat is het verschil tussen verbonden partijen en gemeenschappelijke regelingen? Welke samenwerkingsvormen kent de wet op gemeenschappelijke regelingen? Is er sprake van afname van democratische legitimiteit door intergemeentelijke samenwerking, en zo ja wat kunt u er tegen doen? Hoe krijgt u grip op samenwerkingsverbanden? Welke rechten en plichten heeft u als raadslid volgens de wet gemeenschappelijke regelingen? Deze module geeft veel noodzakelijke theorie, maar wel op een interactieve manier. Daar had wel wat beter over gecommuniceerd kunnen worden. Hoe vaak hoort u het niet of zegt u het zelf? Maar wat is communicatie eigenlijk en hoe werkt het? In deze workshop maakt u kennis met de doelstellingen van communicatie in het algemeen. Ook gaan we in op specifieke communicatie voor de raad. U leert meer over doelgroepen en middelen, zenden en ontvangen, ruis op de lijn, verwachtingen over communicatie en communicatie voor uw fractie of voor de raad. Tot slot kijken we kort naar trends in communicatieland zoals social media en de participatiemaatschappij. Na afloop van de module hebben deelnemers kennis van de basisprincipes van raadscommunicatie en welke communicatiemiddelen het beste in welke situaties ingezet kunnen worden. Doelstellingen van communicatie Boodschap, zenden en ontvangen Communicatiemiddelen Ruis op de lijn Trends in communicatie zoals social media en de participatiemaatschappij Naast een kort theoretisch gedeelte over communicatie is de module een interactieve bijeenkomst en wordt van de deelnemers een actieve en inhoudelijke inbreng verwacht. 4

5 Meer communicatie In een veranderende samenleving Tot voor kort konden we volstaan met de inwoners zo goed mogelijk informeren over wat we aan het doen zijn. Dat werkt niet meer. De wereld verandert en ook uw raad verandert mee. Er zijn nu andere communicatiestrategieën nodig om in contact te blijven met uw inwoners. In deze workshop krijgt u inzicht in de belangrijkste maatschappelijke trends zoals het glazen huis en de emotiemaatschappij en kijken we hoe grote bedrijven zoals de NS, V&D en IKEA hiermee omgaan. Aan het einde van de avond bruist u van de ideeën over nieuwe communicatiemethoden voor uw raad. Na afloop van deze module hebben de deelnemers kennis van de trends en ontwikkelingen in een maatschappij die snel aan het veranderen is. Ook weten zij welke manier van communiceren het beste hierbij past. De gemeenteraad kan immers niet meer volstaan met het (laten) plaatsen van informatie op de website van de gemeente of van de fractie. Inwoners willen tegenwoordig meepraten, hebben een mening en willen alles weten. Trends en ontwikkelingen in de maatschappij Nieuwe communicatiestrategieën Een kijkje buiten de deur, hoe spelen bedrijven als de NS, Ikea en V&D in op nieuwe trends? Hoe doen andere gemeenteraden dat? Hoe zou dat er voor mijn gemeenteraad eruit zien? Naast een kort theoretisch gedeelte over de trends in de maatschappij wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend met nieuwe manieren van communicatie. Social Media De Do s en Don ts We moeten ook meer op social media doen. Wie heeft dat niet eens gedacht? In deze workshop krijgt u inzicht in de verschillende vormen van social media, leert u wanneer Facebook een goed idee is, en hoe u als raadslid Twitter (beter) kunt gebruiken. U leert wat social media u en uw partij en uw raad oplevert en ook wanneer u beter geen social media in kunt zetten. Door de opkomst van sociale media zijn burgers mondiger, is de wereld transparanter en zou contact tussen lokale politiek en burger makkelijker moeten zijn. Maar toch blijkt dit laatste voor raadsleden best nog lastig te zijn. Na afloop van deze module hebben deelnemers kennis van de verschillende vormen van social media en weten zij welke vorm het beste ingezet kan worden in verschillende situaties. Social media, wat zijn het eigenlijk? Welke vormen zijn er nu en welke zijn passé? Doel van social media Wat verandert er voor u als raadslid of griffiemedewerker? Wanneer wel en wanneer liever niet? Na een kort theoretisch gedeelte over sociale media wordt aan de hand van voorbeelden van andere gemeenteraden en van bedrijven gekeken naar een effectieve toepassing van social media. Raadsleden die al social media gebruiken kunnen voorafgaande aan de cursus via social media met de trainer van gedachten wisselen over de cursus. Dit wordt geïntegreerd in het programma. Raad en media Een gouden combinatie? Sta ik wéér niet in de krant. Heeft u dat gevoel ook wel eens als u een artikel over de raadsvergadering leest in het regionale dagblad? In deze workshop leert u wat een kernboodschap is en hoe u deze effectief over kunt brengen. U leert de basisbeginselen van omgaan met journalisten, zowel schijvende als die met een camera, en hoe belangrijk (regionale) media zijn voor een gemeenteraad. Na afloop van deze module hebben deelnemers kennis van het overbrengen van de eigen boodschap, de rol van lokale media en van wat persvrijheid betekent. Lokale media, kritisch of niet? De rol van lokale media in de democratie Aan de slag, een rollenspel Er staat (niet) wat ik gezegd heb Deze module heeft een interactief karakter, van de deelnemers wordt een actieve en inhoudelijke inbreng verwacht. Meer samenleving, minder overheid De rol van de raad in een participatiesamenleving In zijn eerste troonrede had de Koning het over de participatiesamenleving. Burgers worden steeds meer zelf verantwoordelijk voor hun eigen leven. In deze module kijken we naar de gevolgen hiervan voor de gemeenteraad. De verandering naar een meer netwerk- en participatiegerichte samenleving vraagt namelijk niet alleen actie van burgers. Ook de lokale politiek zal een omslag moeten maken. Maar hoe doet u dat? Dat is de vraag waar we in deze workshop mee aan de gang gaan. Aan de orde komen onder andere hoe u als raadslid de rol als volksvertegenwoordiger kunt blijven invullen. Bijvoorbeeld door te verbinden in plaats van te besturen en in te zetten op proces in plaats van inhoud. En hoe communicatie hierbij een rol speelt. Na afloop van deze module hebben deelnemers kennis van de participatiesamenleving en weten zij wat dat betekent voor de rol van een gemeenteraad. De participatiesamenleving Volksvertegenwoordiging, toen en nu De participatieladder Veranderingen in de maatschappij Meer transparantie, betrouwbaarheid De rol van nieuwe communicatie zoals social media Naast een kort theoretisch gedeelte over de participatiesamenleving wordt aan de hand van stellingen en praktijkvoorbeelden gedebatteerd en verkend wat de nieuwe rol van een gemeenteraad inhoudt. e-learning beschikbaar 5

6 Moties en amendementen Hoe schrijf ik die? Gemeentefinanciën Het huishoudboekje van de gemeente Begroting en rekening Nader bekeken Financieel onderbouwen Moties en amendementen Het aannemen van een motie of amendement is een middel van de gemeenteraad om invloed uit te oefenen op het beleid van de gemeente. Maar wat is nu een goede motie of een goed amendement? Hoe schrijft u een goede motie en hoe dient u deze in? Wat is eigenlijk het verschil tussen een motie en een amendement? Deze en andere vragen komen aan bod tijdens deze module. Deze module kan gecombineerd worden met de module Financieel onderbouwen van moties en amendementen. Na afloop van deze module weten deelnemers, hoe ze een motie of amendement kunnen schijven, hoe ze die indienen, hoe ze die schrijven en wanneer een motie wordt gebruikt en wanneer een amendement van toepassing is. Wanneer een motie en wanneer een amendement? Wat staat er in een motie of amendement? Hoe schrijf ik een motie of amendement? Een betere leesbaarheid vergroot uw invloed op het beleid van de gemeente Deze module kan gecombineerd worden met de module Financieel onderbouwen van moties en amendementen. Theorie wordt afgewisseld met praktische oefeningen. Financiën vormen een van de belangrijkste pijlers voor sturing binnen een gemeente. Maar waar bestaan gemeentefinanciën nu eigenlijk uit? Hoe ziet het huishoudboekje van uw gemeente er uit? Waaruit bestaat de planning- en controlcyclus? En welke documenten horen bij uw kaderstellende of controlerende rol? Na afloop van deze module heeft u meer inzicht in de inkomsten en uitgaven van uw gemeente. En weet u welke documenten u wanneer mag verwachten en welke functies deze hebben in de gehele planning- en controlcyclus. Gemeente en Financiën De P&C-cyclus van uw gemeente De balans van de gemeente Budgetten en kredieten, kosten en uitgaven Naast een theoretisch gedeelte wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend. e-learning beschikbaar De begroting en de jaarrekening van uw gemeente hebben een belangrijke functie als het gaat om uw kaderstellende en controlerende rol als raadslid. Beide documenten zijn meestal omvangrijke boekwerken. In deze module bekijken we de documenten van de planning- en controlcyclus vanuit uw rol als raadslid. Welke onderdelen zijn nu van belang voor u? Waar vindt u nu de juiste informatie in deze boekwerken? En wat vertelt deze informatie u? Na afloop van deze module bent in staat om sneller de begroting en jaarrekening van uw gemeente te doorgronden en weet u welke informatie voor uw rol als raadslid van belang is. De begroting van de gemeente nader bekeken Weerstandsvermogen en risico s De jaarrekening van de gemeente nader bekeken De controleverklaring en het verslag van de accountant Naast een theoretisch gedeelte wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend. Verwerpt uw college ook weleens uw voorstellen met de mededeling dat het boekhoudkundig niet mogelijk is? En vraagt u zich wel eens af waarvoor de reserves van een gemeente benut kunnen worden? Deze module kan gecombineerd worden met de module Moties en amendementen, hoe schrijf ik die? Na afloop van deze module bent in staat om uw moties en amendementen beter financieel te onderbouwen. Weet u welke dekkingsvoorstellen bij welke kosten ingezet kunnen worden en heeft u meer zicht op uw reserves en voorzieningen. Structurele en incidentele kosten en opbrengsten Reserves en voorzieningen, wat kunnen we er mee? Wanneer welk dekkingsvoorstel? Dekkingsvoorstellen versus financieringsvoorstellen Investeringen en kapitaallasten Deze module kan gecombineerd worden met de module Moties en amendementen, hoe schrijf ik die? Naast een theoretisch gedeelte wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden geoefend. 6

7 Lezen van beleid Wat staat er eigenlijk en net zo belangrijk wat staat er niet? Als lezer bent u niet altijd thuis in de materie. Toch wilt u een goed oordeel geven, de kern en hoofdlijnen vinden en de juiste vragen stellen. Ook de meer ervaren lezers staan wekelijks voor die uitdaging. Na afloop van de training ziet u sneller de hoofdlijnen en de kern van het verhaal, ontdekt u eenvoudig wat er mist en kunt u niet alleen uw inhoudelijke en politieke mening onderbouwen, maar ook uw mening geven over de kwaliteit van het beleidsstuk. De training is gericht op het toetsen van beleidsstukken. Dit doen we door te ervaren, te oefenen en te bespreken. De training is geen cursus snellezen, maar een training in het beter lezen, met als doel om in wisselwerking met de schrijvers te komen tot betere kwaliteit. Na een korte introductie over beleid krijgt u een uitleg over het Focusmodel, waarmee u met meer structuur kunt lezen. Daarna oefenen we in het lezen en beoordelen van beleidsstukken op de kwaliteit. We werken met voorbeelden uit de praktijk, desgewenst uit uw eigen gemeente. e-learningmodules Raadsinstrumenten uw gereedschapskist Werken bij de gemeente Positie gemeente in Nederlands staatsbestel Werken bij de gemeente Taken en inrichting gemeentebestuur Werken bij de gemeente Bevoegdheden van het gemeentebestuur Werken bij de gemeente Wet- en regelgeving Werken bij de gemeente De ambtelijke organisatie Werken bij de gemeente De gemeentelijke financiën Financiën basiskennis Bestuursrecht (AWB) basis Social media Integriteit ibewustzijn waarom ibewust? ibewustzijn binnen ibewustzijn op de werkplek ibewustzijn buiten, onderweg of thuis ibewustzijn op malware ibewustzijn en de gemeente Digitaal leerplatform Het is eenvoudig mogelijk om een digitaal leerplatform beschikbaar te stellen: Raadsleden en griffier hebben permanent inzage in het pakket gemeentebrede kennis ( Hoe zat het ook alweer ). Het pakket gemeentebrede kennis wordt jaarlijks geactualiseerd. U kunt zelf gemeentespecifiek cursusmateriaal toevoegen. Bij wisseling van de raadsleden (verkiezingen) worden de accounts vrijgegeven voor de nieuwe raadsleden en helpt u ze snel op pad. 7

8 De trainers Wie zijn zij? Binnen SEGMENT werken drie trainers nauw samen die ieder hun wortels diep in het openbaar bestuur en de ambtelijke organisatie hebben. Zij presenteren zich onder de naam Trainerscollectief Raad en Daad. Hieronder stellen zij zich aan u voor. Cees Rootjes Ik sta voor een transparante overheid in de zin van minder overheid en meer samenleving. Met mijn open en rustige persoonlijkheid en mijn jarenlange ervaring als gemeentesecretaris én als gemeenteraadslid heb ik een schat aan kennis die ik graag wil overdragen. Kijk voor meer informatie op Gertia Warmenhoven Communicatie is een van de belangrijkste én een van de lastigste aspecten van de lokale politiek. Door mijn jarenlange ervaring als beleidsmedewerker, bestuursadviseur en als senior communicatieadviseur bij gemeenten, weet ik wat er speelt en kan ik snel tot de kern komen. Ik houd ervan het beste uit mensen naar boven te halen en ga een dosis humor daarbij niet uit de weg. Kijk voor meer informatie op Petra Krom De financiële wereld helder en begrijpelijk maken, dat is mijn doel. Door terug te gaan naar de basis en stil te staan bij waarom we iets doen, kunnen zelfs de meest complexe financiële vraagstukken eenvoudig en overzichtelijk worden. Voor meer informatie over Petra klik hier SEGMENT LinkedIn advies@segment.nl Telefoon Website VISIE VERDIEPEN VERBINDEN VERANDEREN SEGMENT is een netwerkorganisatie van vakinhoudelijke en veranderkundige professionals. Onze missie is overheidsorganisaties te leren leren. Dit doen wij vanuit Segment Opleidingen met vakinhoudelijke cursussen. Vanuit Segment en Partners verdiepen wij samen met u de veranderthema s, verbinden deze met uw visie en ondersteunen bij de implementatie.