Eurobarometer van het Europees Parlement (EB 79.5) EEN JAAR VOOR DE EUROPESE VERKIEZINGEN VAN 2014 Deel betreffende de instellingen

Transcriptie

1 Directoraat-generaal Communicatie Afdeling analyse van de publieke opinie Eurobarometer van het Europees Parlement (EB 79.5) Brussel, 21 augustus 2013 EEN JAAR VOOR DE EUROPESE VERKIEZINGEN VAN 2014 Deel betreffende de instellingen BEKNOPTE SAMENVATTING Onderzoeksgebied: Bevolking: Methodologie: Veldwerk: EU-28 ( personen geïnterviewd) Europeanen van 15 jaar en ouder Persoonlijke interviews (CAPI) 7-23 juni 2013, uitgevoerd door TNS Opinion INLEIDING... 2 A. WAT IS DE EU: VRIJHEID VAN VERKEER, VREDE EN EENHEIDSMUNT 18 B. DE IDENTITEIT VAN DE EUROPEANEN C. HOE KAN HET GEVOEL EUROPEES BURGER TE ZIJN WORDEN VERSTERKT? D. HET GEVOEL BIJ DE EU TE HOREN EN HET LIDMAATSCHAP VAN DE EU36 E. MIJN STEM TELT F. DE WERKING VAN DE DEMOCRATIE G. DE VERKIEZING VAN DE VOORZITTER VAN DE EUROPESE COMMISSIE. 61 H. DE BELANGSTELLING VOOR HET EUROPEES BELEID VAN NU EN MORGEN I. EUROPESE INTEGRATIE J. DE EUROPESE UNIE MET DE BLIK OP

2 WAARSCHUWING Gelet op het feit dat Kroatië op 1 juli 2013 is toegetreden - dat wil zeggen acht dagen na de beëindiging van het veldwerk voor deze enquête - zijn sommige vragen over dit land in licht gewijzigde vorm gesteld, teneinde de verkregen resultaten effectief te kunnen verwerken in deze Eurobarometerenquête. INLEIDING Nu ons nog een jaar rest tot de Europese verkiezingen 2014 willen wij met deze EB/EPenquête meten welk beeld de Europeanen hebben van het Europees project, de Europese Unie en de vooruitzichten die zich openen met de van 22 tot 25 mei 2014 te houden Europese verkiezingen. Deze enquête borduurt voort op de EB/EP van juni 2012 ("Europeanen twee jaar voor de Europese verkiezingen van 2014" EB/EP77.4). Het veldwerk voor deze enquête vond plaats van 7 tot 23 juni Voor deze enquête zijn in de 28 EU-lidstaten burgers persoonlijk geïnterviewd door TNS Opinion. De gepresenteerde resultaten hebben betrekking op ofwel de EU 28, indien nieuwe vragen zijn toegevoegd, ofwel de EU 27, waar zij tendensen aangeven. Deze enquête van het EP werd bovendien aangevuld met enkele vragen uit de Standaardbarometer (EB79.3) van de Europese Commissie van 23 juli De vandaag gepubliceerde beknopte samenvatting staat vooral in het teken van de instellingen. Ze is de eerste van drie beknopte samenvattingen die tot eind oktober het daglicht zullen aanschouwen. De tweede beknopte samenvatting zal gefocust zijn op de economische en sociale situatie evenals op de huidige hervormingen op begrotings- en belastinggebied en in de bankensector. De derde beknopte samenvatting zal de traditionele Parlemeter zijn en meer specifiek gewijd zijn aan het beeld dat de Europeanen van het Europees Parlement hebben. Zoals altijd bij dit soort enquêtes moeten we ook hier in het achterhoofd houden dat het gaat om een gewogen gemiddelde van alle Europese lidstaten en dat de zes lidstaten met het grootste inwonertal ongeveer 70% van dat gemiddelde uitmaken. De Europese context Zoals nu al zes jaar lang het geval is, wordt de Europese context van deze Eurobarometer vooral bepaald door de gevolgen van de monetaire, financiële, economische en sociale crisis. Waarschijnlijk hebben echter ook enkele gebeurtenissen die zich in de weken vóór de enquête of tijdens de enquête binnen deze context hebben voorgedaan, de antwoorden van de ondervraagden beïnvloed. Eurostat heeft bijvoorbeeld in juni allesbehalve positieve gegevens over de ontwikkelingen op het gebied van de werkloosheid en het bbp van de lidstaten gepubliceerd en de Wereldbank heeft haar prognoses voor de mondiale groei 2013 naar beneden bijgesteld. 2

3 Bovendien stond de politieke situatie in diverse EU-lidstaten tijdens deze periode in het teken van een zekere onrust en van politieke veranderingen: presidentsverkiezingen en regeringswissel in Italië, eerste Europese verkiezingen in Kroatië, regionale en lokale verkiezingen in Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Letland en Italië, betogingen in met name Bulgarije en Griekenland, een nieuwe premier in de Tsjechische Republiek enz. De huidige tendensen In de loop van de enquêtes zien we bij de meest uiteenlopende onderwerpen telkens weer bepaalde onderliggende tendensen terugkeren. Allereerst zien we de polarisatie onder de publieke opinie steeds groter worden. De Europese Unie komt steeds sterker in het middelpunt van de nationale debatten te staan en het aantal Europeanen dat geen mening heeft over de aard van de Europese Unie en over haar activiteiten, vertoont enquête na enquête een dalende tendens. Vervolgens zien we, als we een analyse maken van de resultaten van de eurozone en de nieteurozone, dat er over sommige onderwerpen grote meningsverschillen bestaan. Nemen we bijvoorbeeld de euro, een van de elementen waaruit de Europese identiteit is opgebouwd: hier zien we een verschil van 27 procentpunten tussen de eurozone en de niet-eurozone. Hierbij moeten we voor ogen houden dat de eurozone 64% en de niet-eurozone 36% van het EU-gemiddelde uitmaakt. Tot slot zien we een aantal sociaaldemografische constanten. Mannen voelen zich nauwer bij de EU betrokken dan vrouwen. Hetzelfde geldt voor welgestelden en hoger opgeleiden. De minst bedeelden zijn daarentegen het talrijkst onder degenen die vinden dat hun land geen baat heeft gehad bij het lidmaatschap van de Europese Unie. De jongste leeftijdsgroep voelt zich het meest Europeaan en is ook het best vertegenwoordigd onder degenen die vinden dat hun stem telt in de EU. NB : U vindt in de hieraan gehechte bijlage een gedetailleerde sociaaldemografische analyse van een aantal vragen. 3

4 De belangrijkste uitkomsten Voor de Europeanen zijn vrij verkeer en vrede tussen de lidstaten de positiefste resultaten van de EU; hier heeft zich een absolute meerderheid voor uitgesproken. Op de derde plaats volgt de euro, die door een kwart van de ondervraagden werd genoemd. Wat de Europese identiteitbetreft, moeten we wijzen op drie essentiële punten. Ten eerste staat de euro bovenaan als het gaat om de elementen waaruit de Europese identiteit is opgebouwd, ofschoon er grote verschillen zijn tussen de eurozone en de niet-eurozone. De euro wordt gevolgd door waarden als vrijheid, op korte afstand, en geschiedenis en cultuur op grotere afstand. Wat het identiteitsgevoel betreft, voelt een meerderheid van de Europeanen zich "van de eigen nationaliteit en Europeaan" en meer dan een derde voelt zich "enkel van de eigen nationaliteit". Het aantal Europeanen dat zich "van de eigen nationaliteit en Europeaan" voelt is sinds de enquête van juni verhoudingsgewijs licht gestegen. Tot slot worden in de antwoorden op de vraag wat het gevoel van Europees burgerschap kan versterken, bij voorbaat onderwerpen in verband met het dagelijks leven genoemd: een Europees geharmoniseerd stelsel voor sociale bescherming, de vrijheid om zich als gepensioneerde in welke EU-lidstaat dan ook te vestigen enz. Het aantal Europese burgers dat een gevoel van verbondheid heeft met de EU, neemt licht toe. Hier is bijna een absolute meerderheid bereikt. Het zal echter niemand verbazen dat de ondervraagden dit gevoel veel minder vaak noemen dan het gevoel van verbondenheid met hun stad/dorp, hun regio of hunland, dat door ongeveer negen van de tien ondervraagden wordt genoemd. Trouwens, het gevoel van verbondenheid met de EU is voor de overgrote meerderheid een goede zaak. Dit is een constante sinds 1973, toen deze vraag deel uitmaakte van de eerste Eurobarometer. Bijna vier op de tien Europeanen zijn van mening dat hun stem telt in de EU. Een absolute meerderheid onder hen is echter van mening dat hun stem telt in hun eigen land of dat de stem van hun land telt in de EU. Hoe denken de Europeanen over de werking van de democratie? De absolute meerderheid onder hen zegt tevreden te zijn over de werking van de democratie in hun land en meer dan vier op de tien zeggen tevreden te zijn over de werking van de democratie op EU-niveau. Bij dit laatste punt zij echter opgemerkt dat een nipte meerderheid van Europeanen niet te tevreden zegt te zijn. 4

5 Een jaar geleden hebben wij de ondervraagden gevraagd naar hun houding ten aanzien van een van de fundamentele vernieuwingen van het Verdrag van Lissabon, te weten de nieuwe methode voor de verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie. Zouden de Europeanen gemotiveerder zijn om zich naar de stembus te begeven dan nu het geval is "als de grote Europese politieke families aan de hand van een gemeenschappelijk programma één kandidaat voor de functie van voorzitter van de Europese Commissie zouden voordragen"? Een absolute meerderheid geeft daar een positief antwoord op. En zouden de Europese burgers in de nabije toekomst voor de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie zijn? Zeven van de tien zeggen ondubbelzinnig ja. En waarom? Omdat volgens hen de besluitvorming van de EU daardoor meer legitimiteit zou krijgen en dit proces de democratie binnen de EU zou versterken. De belangstelling voor Europese aangelegenheden is nu nog beperkt maar zal in de toekomst waarschijnlijk groeien. Een absolute meerderheid van de ondervraagden zegt namelijk geen belangstelling te hebben voor Europese beleidsvraagstukken. Iets meer dan vier van de tien respondenten zegt daar echter wel belangstelling voor te hebben. Daarentegen is een duidelijke meerderheid van mening dat de burgers in 2025 waarschijnlijk veel sterker betrokken zullen zijn bij de Europese aangelegenheden dan nu het geval is. Wat betreft de Europese integratie: Wat de grond van de zaak betreft zijn meer dan zeven van de tien Europeanen van mening dat hetgeen hen bindt belangrijker is dan hetgeen hen scheidt. Wat het integratietempo betreft zijn ze verdeeld over twee bijna even grote groepen, waarvan de ene groep vindt dat alle lidstaten even snel moeten gaan en de andere groep dat bepaalde landen eventueel sneller moeten kunnen gaan. De uitdagingen die ons tot 2025 wachten zijn vooral van sociaaleconomische aard. De Europeanen zetten de strijd tegen de werkloosheid, de sociale ongelijkheden en de overheidsschuld van de lidstaten bovenaan op de lijst met de grootste uitdagingen. 5

6 Resultaten 1. Wat is de EU voor u: vrij verkeer, vrede en eenheidsmunt... De resultaten van de EU die het meest positief overkomen - De twee resultaten van de Europese opbouw die bij de Europeanen het meest positief overkomen, zijn vrij verkeer (56%, +4) en vrede tussen de lidstaten (53%, +3). - De euro komt op de derde plaats (24%), maar er zijn grote verschillen tussen de eurozone (31%) en de niet-eurozone (12%). Daarna komt het Erasmus-programma (23%). Wat betekent de EU voor u persoonlijk Vervolgens werd de Europeanen de vraag gesteld: "wat betekent de EU voor u persoonlijk". Het vaakst worden twee onderwerpen met een positieve of neutrale connotatie genoemd: de vrijheid van reizen (42%) en de euro (33%), maar ook vrede wordt genoemd (25%). Hierbij zij evenwel opgemerkt dat in een groot percentage van de antwoorden ook twee thema's met een negatieve connotatie voorkomen: 27% is van mening dat de EU geld over de balk smijt en 24% dat de EU een grote bureaucratie is. 2. De identiteit van de Europeanen Er zijn diverse vragen gesteld over het identiteitsgevoel, over de manier waarop dit gevoel zich ontwikkeld heeft en over de elementen waaruit de Europese identiteit is opgebouwd. Uit de globale resultaten blijkt dat er aanzienlijke verschillen zijn tussen de eurozone en de niet-eurozone. Er moet tevens een landsgewijze analyse worden gemaakt, want er kunnen zich aanzienlijke verschillen in procentpunten voordoen. Het gevoel dat men een "nationale en Europese" identiteit heeft, wordt gedeeld door de meerderheid. Op de vraag "Hoe ziet u uzelf in de nabije toekomst?" antwoorden de Europeanen: met een nationale en Europese identiteit 49% (+6) met enkel een nationale identiteit 38% (-6) met een Europese en nationale identiteit 7% (+1) met enkel een Europese identiteit 3% (-1) We zien dat het aantal antwoorden "met een nationale en Europese identiteit" aanzienlijk is gestegen. 6

7 o De resultaten op nationaal niveau laten echter grote verschillen tussen de lidstaten zien. Het gevoel "met enkel een nationale identiteit" haalde bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk een score van 60%, tegenover een score van 33% bij het gevoel "met een nationale en Europese identiteit". Dit gevoel is tevens sterk ontwikkeld in Ierland, met respectievelijk 53% en 31%, en op Cyprus, met 51% en 38%. Op Malta zegt daarentegen 66% van de ondervraagden het gevoel te hebben van een "nationale en Europese identiteit" en 26% van "enkel een nationale identiteit". Soortgelijke resultaten werden verkregen in Slowakije, met respectievelijk 62% en 27%. o Er zijn grote verschillen tussen de eurozone en de niet-eurozone ten aanzien van het gevoel: "enkel een nationale identiteit": eurozone 33%, niet-eurozone 47%. "een nationale en Europese identiteit": eurozone 54%, niet-eurozone 42%. o Er zijn vrij grote sociaaldemografische verschillen: Onder de respondenten die zeggen het gevoel te hebben van "enkel een nationale identiteit" is: het aantal vrouwen (40%) hoger dan het aantal mannen (35%). Hetzelfde geldt voor werklozen (44%) en gepensioneerden (46%). Daarentegen hebben leidinggevenden (61%) en studenten (58%) eerder het gevoel "een nationale en Europese identiteit" te hebben. De ontwikkeling van het gevoel van identiteit o De meeste respondenten (44%) zijn van mening dat hun medeburgers zich "meer Europees" voelen dan tien jaar geleden; 27% van de respondenten zegt daarentegen dat hun landgenoten eerder minder Europees zijn dan voorheen. Bij degenen die zeggen dat hun medeburgers zich "meer Europees" voelen dan tien jaar geleden, scoren Letland en Zweden het hoogst (elk 72%), gevolgd door Estland en Polen (elk 68%), Malta (67%), en Slowakije (65%). Bij degenen die zeggen dat hun medeburgers zich "minder Europees" voelen dan tien jaar geleden, scoren vooral Griekenland (50%), het Verenigd Koninkrijk (47%), Frankrijk (40%) en Cyprus (35%) hoog. o Van degenen die zeggen dat hun medeburgers zich Europeser voelen dan voorheen, komen meer respondenten uit de niet-eurozone (49%) dan uit de eurozone (41%). 7

8 o Een sociaaldemografische analyse laat zien dat jongeren (51%), leidinggevenden (58%) en hoogopgeleiden (53%) de grootste groepen zijn die denken dat hun medeburgers zich Europeser voelen dan voorheen. De elementen waaruit de Europese identiteit is opgebouwd Welke elementen dragen volgens de Europeanen het meest bij tot de vorming van een Europese identiteit? o Twee elementen steken daarbij boven alle andere uit: Allereerst de euro, die door 42% (-1) wordt genoemd, met evenwel grote verschillen tussen de eurozone (51%) en de niet-eurozone (42%). Wat de nationale resultaten betreft moet evenwel worden onderstreept dat het antwoord "de euro" in de meest door de crisis getroffen landen aanzienlijk lager scoorde dan in juni 2012: Spanje en Griekenland (elk -9), Italië (-7) en Ierland (-6). Daarna komen de waarden democratie en vrijheid met 40% (-5) o Op grote afstand volgen dan drie onderling nauw verbonden elementen, namelijk: geschiedenis (27%, +1) cultuur (26%, -1) geografie (23%, -4) 3. Hoe kan men het gevoel van Europees burgerschap versterken? Nu het Europees Jaar van de Burger volop aan de gang is, is het interessant de Europeanen te vragen naar de manier waarop hun eigen gevoel van Europees burgerschap versterkt zou kunnen worden. De respondenten noemen eerst en vooral onderwerpen die verband houden met hun dagelijks leven. Dit geldt vooral voor de eerste vijf onderwerpen, waarbij het eerste onderwerp ver boven de andere uitsteekt: een geharmoniseerd Europees sociaal vangnet, 41% het recht van vrije vestiging in ongeacht welk land van de EU, en 34% het recht om daar rechtstreeks zijn pensioen te ontvangen, algemene wederzijdse erkenning van diploma's, 31% de oprichting van Europese noodhulpdiensten 24 % om natuurrampen te bestrijden, een Europese identiteitskaart als aanvulling op de 24% 8

9 nationale identiteitskaart, het recht om deel te nemen aan alle verkiezingen in de lidstaat 23 % waar men woonachtig maar geen onderdaan is. Wat het eerste, derde en vijfde onderwerp betreft, zijn er aanzienlijke verschillen tussen de eurozone en de niet-eurozone, die kunnen oplopen tot wel 9 procentpunten. 4. Het gevoel bij de EU te horen en het lidmaatschap van de EU Met nog een jaar te gaan tot de Europese verkiezingen van 2014 lijkt het nuttig om niet alleen na te gaan in hoeverre de Europeanen het gevoel hebben bij de EU te horen, maar ook te meten welke voordelen het lidmaatschap van de EU al dan niet voor hun land heeft gehad. Hebt u het gevoel bij de EU te horen? Uit de analyse van de antwoorden blijkt dat het gevoel bij zijn land (91%) en bij zijn stad, dorp of regio (88%) te horen, het sterkst ontwikkeld is. Veel lager scoort het gevoel bij de EU te horen. 48%. o In tegenstelling tot hetgeen het geval is bij andere vragen zien we hier nauwelijks enig verschil tussen de eurozone en de niet-eurozone. o De resultaten op nationaal niveau tonen aan dat de verschillen tussen de landen die zich het meest en het minst bij de EU horen voelen, kunnen oplopen tot 52 procentpunten. De Europeanen die zich het sterkst bij de EU horen voelen bevinden zich in Luxemburg (74%), België (61%), Letland en Polen (elk 59%). De Europeanen die zich het minst bij de EU horen voelen bevinden zich op Cyprus (22%), in Griekenland (29%) en in het Verenigd Koninkrijk (33%). o In sociaaldemografische opzicht doen zich ook hier de traditionele verschillen voor: - er zijn meer vrouwen (52%) dan mannen (49%) die zeggen zich "niet bij de EU te horen voelen". de meerderheid van degenen die zeggen het gevoel te hebben "bij de EU te horen" is goed opgeleid: het gaat hierbij ofwel om mensen die nog studeren (55%) ofwel om mensen die hun studie na hun 20ste levensjaar hebben beëindigd (57%). Is het lidmaatschap van de EU een goede of een slechte zaak? De antwoorden op de vraag of het lidmaatschap van de EU een goede of een slechte zaak is, blijven zeer stabiel: 50% van de respondenten (= ten opzichte van juni 2012) vindt dit "een goede zaak", terwijl 31% dit "noch een goede noch een slechte zaak" (=) en 17% dit "een slechte zaak" (+1) vindt. 9

10 o Binnen de eurozone is 52% van mening dat dit "een goede zaak" is, tegenover 45% in de niet-eurozone. o De resultaten op nationaal niveau tonen aan dat zich het afgelopen jaar grote veranderingen hebben voltrokken: Het aantal mensen dat het lidmaatschap van de EU positief beoordeelt, neemt sterk toe op Malta (+14), in Litouwen (+12) en in Ierland (+10). In diverse andere landen neemt dit aantal echter heel sterk af: in Griekenland (-11), Nederland en Cyprus (elk -8), Luxemburg (-7) en Frankrijk (-6). o Een sociaaldemografische analyse laat echter zien dat zich ook hier dezelfde verschillen voordoen als bij de vorige vraag. Het zijn de jongeren die bij meerderheid van mening zijn dat het lidmaatschap een goede zaak is (57%); hetzelfde geldt voor studenten (64%) en leidinggevenden (67%). Slechts 44% van de arbeiders en 41% van de werklozen verkondigen dezelfde mening. Levert het lidmaatschap van de EU voordelen op, ja of nee? o Ook hier zien we dezelfde stabiele Europese gemiddelden wat de voordelen van EUlidmaatschap betreft: 54% (+2) van de respondenten is van mening dat hun land er "voordeel bij heeft gehad" en 37% (=) dat hun land er "geen voordeel bij heeft gehad". o De voordelen van lidmaatschap worden hoger aangeslagen in de niet-eurozone (57%) dan in de eurozone (53%). o Nationaal gezien zijn de verschillen, wat de voordelen betreft, vrij groot. Deze kunnen oplopen tot 52 procentpunten, waarbij de resultaten variëren van 80% in Litouwen tot 28% op Cyprus. De meest positieve ontwikkelingen sinds voorjaar 2011 werden waargenomen op Malta (77% +18) procentpunten ten opzichte van mei 2011), in Duitsland (61% +13) en in Litouwen (80% +13). De grootste achteruitgang werd waargenomen op Cyprus (28% -20). 5. Mijn stem telt De indicator "mijn stem telt" is gemeten vanuit drie invalshoeken: de stem van mijn land in de EU, mijn stem in mijn land, en mijn stem in de EU. De hieronder uiteengezette resultaten laten een vermeldenswaardige tendens zien. In vergelijking met de vorige enquête blijkt namelijk dat de ontwikkelingen binnen de lidstaten dezelfde opwaartse of neerwaartse tendensen blijven volgen, zowel bij "mijn stem telt" in mijn land als bij "mijn stem telt" in de EU. 10

11 Mijn stem telt in de EU 39% van de Europeanen denkt: "mijn stem telt in de EU", hetgeen een lichte daling is (-3 ten opzichte van juni 2012). Nationaal gezien: de grootste dalingen deden zich voor in: Frankrijk (40%, -17), Nederland (49%, -13), Denemarken (62%, -11), Slowakije (34%, -9), Slovenië (40%, -8); de grootste stijgingen werden waargenomen in: Litouwen (37%, +7), Ierland (42%, +6), Italië (30%, +6), Tsjechische Republiek (25%, +5). Mijn stem telt in mijn land Er zijn meer Europeanen die van mening zijn dat hun stem telt in hun eigen land dan Europeanen die van mening zijn dat hun stem telt in de EU. Zo denkt 58% (=) van de respondenten dat hun stem telt in hun eigen land, terwijl 40% (=) de tegenovergestelde mening is toegedaan. o De nationale resultaten bevestigen de voorgaande analyse: de grootste dalingen hebben zich voorgedaan in Nederland (77%, -10), Slovenië (64%, -8), Frankrijk (76%, - 8), Estland (54%, -5) en Slowakije (53%, -5). de grootste stijgingen werden waargenomen in de volgende landen: Malta (70%, +13), Litouwen (32%, +12), Tsjechische Republiek (42%, +8) en Italië (31%, +7). De stem van ons land telt in de EU 62% (-3) van de Europeanen vindt dat de stem van hun land in de EU telt, 34% (+3) denkt het tegendeel. Vreemd genoeg valt in enkele van de sterkst door de crisis getroffen landen een tegenovergestelde tendens waar te nemen: Griekenland (21%, -11) en Cyprus (28%, -18) zijn de twee landen waar dit gevoel het sterkst afneemt. Opvallend is eveneens een grote daling in Frankrijk, ondanks het hoge niveau (80%, -10). Ierland is daarentegen het land waar dit gevoel het sterkst toeneemt (59%, +13). Hoe kan ik ervoor zorgen dat "mijn stem gehoord wordt" door de besluitvormers in de EU? Ten eerste door te gaan stemmen 11

12 Wat is, met nog tien maanden te gaan tot de Europese verkiezingen van 2014, het beste middel om mijn stem te laten horen op EU-niveau? Het antwoord bij uitstek houdt rechtstreeks verband met de uitoefening van het stemrecht. o De Europeanen antwoorden massaal, met 57% (=), "door te gaan stemmen tijdens de Europese verkiezingen". Toch is het ook nu weer zinvol het resultaat per lidstaat te analyseren. Er is namelijk een verschil van niet minder dan 49 procentpunten tussen het land met de hoogste score, Denemarken (82%), en het land met de laagste score, Litouwen (33%). o Op grote afstand volgen dan voor de Europeanen de andere middelen: burgerinitiatief, 20% zijn of haar Europese afgevaardigde aanschrijven, 17% de Europese instellingen rechtstreeks aanschrijven, 14% bijdragen tot de activiteiten van ngo s, 12% deelnemen aan debatten op websites of 12% in de sociale media van de Europese instellingen, lid worden van een vakbond, 10% lid zijn van een consumentenorganisatie. 10% 6. De werking van de democratie Met nog een jaar te gaan tot de Europese verkiezingen is de Europese burgers gevraagd wat zij denken van de werking van de democratie in hun land en in de EU. Uit de antwoorden blijkt dat de burgers wat dat betreft meer tevreden zijn over hun eigen land dan over de EU. Op het niveau van de lidstaten : 52% (+3) van de respondenten zegt tevreden te zijn over de werking van de democratie in hun eigen land en 46% (-3) zegt niet tevreden te zijn. Er zijn echter, wat de mate van tevredenheid betreft, grote verschillen tussen de lidstaten. Deze verschillen lopen op tot 75 procentpunten... In de sterkst door de crisis getroffen landen vindt men de minste tevreden burgers: 14% in Portugal, 19% in Griekenland, 27% in Spanje, 33% in Cyprus en 35% in Italië. Op EU-niveau 44% (=) van de Europeanen zegt tevreden te zijn over de werking van de democratie in de EU, terwijl 46% (+1) zegt niet tevreden te zijn. o Er zijn, wat de mate van tevredenheid betreft, duidelijke verschillen tussen de eurozone (42%) en de niet-eurozone (50%). 12

13 Dezelfde verschillen doen zich voor bij de mate van ontevredenheid: 49% in eurozone en 38% in niet-eurozone. o Op nationaal niveau kan hetzelfde worden vastgesteld als bij het voorgaande. In bijna alle sterk door de crisis getroffen landen zijn de burgers het minst tevreden: Portugal 14%, Griekenland 23%, Cyprus 29%, Spanje 29% en Italië 39%. In sociaaldemografische opzicht moet worden onderstreept dat jongeren van 15 tot 24 jaar (55%) de grootste groep vormen onder degenen die zeggen tevreden te zijn over de werking van de EU, terwijl werklozen (53%) de grootste groep vormen onder degenen die zeggen ontevreden te zijn. 7. De verkiezing van de voorzitter van de europese commissie De rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie door de Europeanen In 2014 moeten de lidstaten zich voor de eerste keer op de resultaten van de Europese verkiezingen baseren wanneer zij een kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie voordragen, die door het Europees Parlement moet worden gekozen. Het is interessant te onderzoeken of de Europeanen er belangstelling voor zouden hebben een indirecte bijdrage te leveren tot de verkiezing van de voorzitter van de Commissie. Voor de tweede keer is sinds juni 2012 (EB/EP77.4) de volgende vraag gesteld: "Stelt u zich eens voor dat de grote Europese politieke partijen bij de volgende Europese verkiezingen een gemeenschappelijk programma en één kandidaat voor de functie van voorzitter van de Europese Commissie presenteren. De burgers van alle lidstaten nemen dan dus indirect deel aan de verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie, aangezien de voorzitter wordt aangeleverd door de partij die de Europese verkiezingen wint. Zou dat voor u een extra stimulans zijn om te gaan stemmen?" Net als vorig jaar zegt een absolute meerderheid van de respondenten dat een dergelijk vooruitzicht voor hen een extra stimulans zou zijn om te gaan stemmen: 55% (+1) geeft een positief antwoord, 36% (=) geeft een negatief antwoord, en 9% heeft geen mening. o Er is praktisch geen enkel verschil tussen de eurozone (56%) en de niet-eurozone (55%). o Nationaal gezien vinden we het hoogste aantal positieve antwoorden in Ierland (66%), Malta (65%), Roemenië (64%), Zweden, Oostenrijk en Duitsland (met elk 62%). Het minst positief ten aanzien van een dergelijk vooruitzicht zijn de respondenten in Estland met 43%, in Portugal en Slovenië met 44% en in Finland met 45%. 13

14 o In Polen (61%) en op Malta (65%) zien we de grootste veranderingen: +13 procentpunten in beide landen. Naar een rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie? o Steun voor een eventuele rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie in de toekomst. Nu er een breed debat op gang is gebracht over de toekomst van de EU is het interessant te onderzoeken of de Europeanen, wat dit betreft, bereid zijn een verdere stap vooruit te zetten in het proces voor de verkiezing van de voorzitter van de Commissie. Daarom is hun de volgende vraag gesteld: "Zou u er vóór of er tegen zijn de voorzitter van de Europese Commissie in de nabije toekomst rechtstreeks door de Europese burgers te laten kiezen?" Een overgrote meerderheid is hier vóór (70%), terwijl 17% er tegen is. 13% van de respondenten zegt hier geen mening over te hebben. Er is een licht verschil tussen de eurozone en de niet-eurozone. Het grootste verschil tussen de nationale resultaten is ongeveer 20 procentpunten: 57% in Finland en Bulgarije en 77% in Oostenrijk. o De redenen voor deze steun : De redenen die een meerderheid van Europeanen ertoe aanzetten steun te geven aan een eventuele rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Commissie, houden verband met de ontwikkeling van de democratie en het burgerschap. In hun antwoorden op de vraag wat de belangrijkste redenen zijn waarom zij vóór de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie zijn, maken de Europeanen gewag van het volgende: de besluiten van de EU zullen sterker gelegitimeerd zijn in de ogen van de Europeanen; 31% daardoor wordt de democratie in de EU versterkt; 30% de EU zal met één stem spreken op het internationale toneel; 27% iets dergelijks zal het burgergevoel versterken 26% daardoor wordt de band tussen de EU en haar burgers versterkt; 26% daardoor krijgt de EU een gezicht. 11% 14

15 8. De belangstelling voor het huidig en toekomstig Europees beleid De belangstelling voor Europese aangelegenheden is in de tijd tussen de twee enquêtes sterk afgenomen. De respondenten zijn echter wel van mening dat de betrokkenheid van de Europeanen bij de Europese aangelegenheden tot 2025 zal toenemen. Misschien moeten we ons echter afvragen of deze verminderde belangstelling niet te wijten is aan de verschillende contexten van beide enquêtes. Tijdens het veldwerk voor de Parlemeter (medio november - begin december 2012) stond de EU in het middelpunt van de actualiteit wegens de zeer controversiële debatten over de planning, de inhoud en het bedrag van de EU-begroting en de Bankenunie. De belangstelling voor het Europees beleid neemt af. In juni 2013 zei 43% (-8) van de respondenten hier belangstelling voor te hebben, terwijl 56% (+8) zei geen belangstelling te hebben. Roemenië is de enige lidstaat waar de belangstelling van de burgers toeneemt (33%, +3). Deze is stabiel in de Tsjechische Republiek met 25% (=). In de 25 andere landen daarentegen neemt de belangstelling voor het Europese beleid af. De sterkste afname zien we in Zweden (49% respondenten met belangstelling, - 16), Luxemburg (51%, -16), Cyprus (38%, -15) en Frankrijk (36%, -13). Een sterkere betrokkenheid van de Europeanen tot 2025 In hun antwoord op de vraag of de betrokkenheid van de Europeanen tot 2025 zal toenemen antwoordde 42% dat de Europeanen "sterker betrokken" zullen zijn bij Europese aangelegenheden, 20% dat zij "minder betrokken" zullen zijn, en 30% dat zij noch meer noch minder betrokken zullen zijn. o Onder degenen die van mening zijn dat de Europese burgers in de toekomst "sterker betrokken" zullen zijn, bevinden zich vooral Duitsers (60%), Ieren (53%) en Maltezen (52%). o Onder degenen die er het minst van overtuigd zijn dat de Europese burgers "sterker betrokken" zullen zijn, bevinden zich vooral Cyprioten (24%), Grieken (32%), Polen (33%), Britten en Fransen (beiden 34%). 9. Europese integratie De voorgaande vragen gingen vooral over de gevoelens van de Europeanen ten aanzien van de EU, over de rol die zij zichzelf daarin zien spelen, over de aard van de democratie en over hun huidige en toekomstige betrokkenheid bij EUaangelegenheden. In dit deel willen wij enerzijds onderzoeken wat de burgers van de EU-lidstaten bindt en wat hen scheidt, en anderzijds welke opvattingen zij hebben over het integratietempo. 15

16 Hetgeen de Europeanen bindt is sterker dan hetgeen hen scheidt. Om een antwoord te verkrijgen op deze probleemstelling werd de volgende vraag gesteld: "Is hetgeen de burgers van de verschillende lidstaten dichter bij elkaar brengt belangrijker dan hetgeen hen van elkaar scheidt?" En het antwoord was glashelder: 72% van de respondenten denkt dat "hetgeen de burgers van de lidstaten dichter bij elkaar brengt" belangrijker is dan "hetgeen hen van elkaar scheidt", terwijl 20% het tegendeel denkt. o Weliswaar wordt in beide zones heel hoog gescoord, maar de score in de nieteurozone (76%) is hoger dan die in de eurozone (71%). o Nationaal gezien is de score nergens lager dan in Spanje (56%, -15) en is de hoogste score te vinden in Finland, met 87% (+4). De Europeanen zijn verdeeld over het integratietempo In verband met het debat over de toekomst van de EU stelt zich een andere vraag: moeten alle lidstaten samen optrekken of mogen bepaalde lidstaten sneller gaan. Ten aanzien hiervan zijn de Europeanen duidelijk in twee blokken verdeeld. o 46% van de respondenten is van mening dat het beter is te wachten tot alle lidstaten klaar zijn, voordat meer vaart wordt gezet achter de integratie op bepaalde belangrijke gebieden. - Hierbij scoort de niet-eurozone (47%) een klein beetje hoger dan de eurozone (45%). - Nationaal gezien, de hoogste percentages worden gemeten in Portugal (70%), Cyprus (62%), Griekenland en Spanje (elk 58%), en Finland (57%). We zien dat de hardst door de crisis getroffen landen van mening zijn dat alle lidstaten hetzelfde integratietempo moeten hebben, maar daaronder bevindt zich ook een noordelijk land, Finland, dat minder onder de crisis te lijden heeft en dezelfde mening is toegedaan. De laagste percentages worden gemeten in Oostenrijk, Duitsland en Nederland (met elk 35%), Bulgarije (36%) en Frankrijk (37%). o 43% van de respondenten is daarentegen van mening dat de EU-lidstaten vooruit moeten kunnen gaan zonder gedwongen te worden op de andere te wachten. Dit antwoord kreeg in 13 van de 28 lidstaten een meerderheid. Het hoogste percentage werd gemeten in Nederland (58%), België (56%), Denemarken, Slowakije, Frankrijk (elk 55%) en Duitsland (54%). 16

17 De landen die echter niet zo warm lopen voor een dergelijke hypothese zijn Portugal (21%), Spanje (25%), Roemenië (28%), Malta (30%), Cyprus (31%), Griekenland, Italië en Bulgarije (elk 35%). o Bij een sociaaldemografische analyse stellen we vast dat jongeren (met 49%) het meest vóór de gedachte van samen optrekken zijn, terwijl leidinggevenden (53%) en degenen die hun studie na hun twintigste hebben beëindigd (50%) de grootste groep vormen onder degenen die bepaalde lidstaten de mogelijkheid willen geven om sneller te gaan. 10. De europese unie met de blik op 2025 Het deel van deze EB-enquête van het EP dat de instellingen betreft, wordt afgesloten met een vraag over de belangrijkste uitdagingen waar de EU en haar lidstaten het hoofd aan moeten bieden om opgewassen te zijn tegen de toekomst. In de huidige crisissituatie die de wereld en met name de EU sinds 2007 op hun grondvesten doet schudden, baren de sociaaleconomisch vraagstukken de Europeanen ongetwijfeld de grootste zorgen. De vijf belangrijkste vraagstukken zijn: - werkloosheid (55%) - sociale ongelijkheden (33%) - overheidsschuld van de lidstaten (32%) - toegankelijkheid van de arbeidsmarkt voor jongeren (29%) - vergrijzing (24%) o We zien in de nationale resultaten dat het antwoord "werkloosheid" wordt gegeven door 79% van de Spanjaarden, 74% van de Cyprioten, 73% van de Grieken, 69% van de Ieren en 68% van de Portugezen en Kroaten. o "Sociale ongelijkheden" is het antwoord dat het vaakst wordt gegeven in Portugal, Bulgarije en Estland (elk 47%). o Het antwoord "vermindering van de overheidsschuld van de lidstaten" scoort daarentegen het hoogst in Oostenrijk en Duitsland (elk 50%). Afdeling analyse van de publieke opinie Jacques Nancy EPEurobarometer@europarl.europa.eu 17

18 A. WAT IS DE EU: VRIJHEID VAN VERKEER, VREDE EN EENHEIDSMUNT 1. De als meest positief ondervonden resultaten van de EU 1) Europees gemiddelde Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

19 2) Nationale resultaten Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

20 3) Nationale ontwikkelingen 3 eerst genoemde items Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

21 2. Wat betekent de EU voor u persoonlijk 1) Europees gemiddelde Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

22 2) Nationale resultaten Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

23 3) Nationale ontwikkelingen 4 eerst genoemde items Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

24 B. DE IDENTITEIT VAN DE EUROPEANEN 1. Een nationale of Europese identiteit 1) Europees gemiddelde Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

25 2) Nationale resultaten Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

26 3) Nationale ontwikkelingen Deze vraag is overgenomen uit de Standaard EB79 van mei

27 2. De ontwikkeling van het identiteitsgevoel 1) Europees gemiddelde 27

28 2) Nationale resultaten 28

29 3) Tabel met nationale resultaten 29

30 3. Elementen waaruit de Europese identiteit is opgebouwd. 1) Europees gemiddelde 30

31 2) Nationale resultaten 31

32 3) Nationale ontwikkelingen 4 eerst genoemde items 32

33 C. HOE KAN HET GEVOEL EUROPEES BURGER TE ZIJN WORDEN VERSTERKT? 1) Europees gemiddelde 33

34 2) Nationale resultaten 34

35 3) Nationale ontwikkelingen 3 eerst genoemde items 35

36 D. HET GEVOEL BIJ DE EU TE HOREN EN HET LIDMAATSCHAP VAN DE EU 1. Voelt u zich bij de EU horen? 1) Europees gemiddelde *Item Uw regio wordt vergeleken met de EB73 Pr

37 2) Nationale resultaten 37

38 3) Nationale ontwikkelingen 38

39 2. Is het lidmaatschap van de EU een goede of een slechte zaak? 1) Europees gemiddelde 39

40 40

41 2) Nationale resultaten In Kroatië luidde de vraag als volgt: Denkt u meer algemeen dat het lidmaatschap (ONS LAND) van de EU? 41

42 3) Nationale ontwikkelingen In Kroatië luidde de vraag als volgt: Denkt u meer algemeen dat het lidmaatschap (ONS LAND) van de EU? 42

43 3. Heeft het lidmaatschap van de EU voordelen of geen voordelen? 1) Europees gemiddelde 43

44 44

45 2) Nationale resultaten In Kroatië luidde de vraag als volgt: Bent u op de keper beschouwd van mening dat (ONS LAND) wel of geen voordeel zal hebben bij het lidmaatschap van de EU? 45

46 3) Nationale ontwikkelingen In Kroatië luidde de vraag als volgt: Bent u op de keper beschouwd van mening dat (ONS LAND) wel of geen voordeel zal hebben bij het lidmaatschap van de EU? 46

47 E. MIJN STEM TELT 1. Mijn stem telt 1) Europees gemiddelde 47

48 2) Nationale resultaten In Kroatië luidde de vraag als volgt: "Mijn stem zal tellen in de EU" 48

49 49

50 In Kroatië luidde de vraag als volgt: "De stem van (ONS LAND) zal tellen in de EU" 50

51 3) Nationale ontwikkelingen In Kroatië luidde de vraag als volgt: Mijn stem zal tellen in de EU en de stem van (ONS LAND) zal tellen in de EU 51

52 2. Hoe kan ik ervoor zorgen dat "mijn stem wordt gehoord" door de besluitvormers van de EU? Alleeerst door te gaan stemmen 1) Europees gemiddelde 52

53 2) Nationale resultaten 53

54 3) Nationale ontwikkelingen 3 eerst genoemde items 54

55 F. DE WERKING VAN DE DEMOCRATIE 1. De werking van de democratie in de lidstaten 1) Europees gemiddelde 55

56 2) Nationale resultaten 56

57 3) Nationale ontwikkelingen 57

58 2. De werking van de democratie in de EU 1) Europees gemiddelde 58

59 2) Nationale resultaten 59

60 3) Nationale ontwikkelingen 60

61 G. DE VERKIEZING VAN DE VOORZITTER VAN DE EUROPESE COMMISSIE 1. De indirecte verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie door de Europeanen 1) Europees gemiddelde 61

62 2) Nationale resultaten 62

63 3) Évolutions nationales 63

64 2. Naar een rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie? 1) Europees gemiddelde 64

65 2) Nationale resultaten 65

66 3) Tabel met nationale resultaten 66

67 3. De redenen voor de steun 1) Europees gemiddelde Grondslag : de voorstanders van de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie 67

68 2) Nationale resultaten Grondslag: de voorstanders van de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie 68

69 3) Tabel met nationale resultaten Grondslag : de voorstanders van de rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie 69

70 H. DE BELANGSTELLING VOOR HET EUROPEES BELEID VAN NU EN MORGEN 1. De belangstelling voor het Europees beleid neemt af 1) Europees gemiddelde 70

71 2) Nationale resultaten 71

72 3) Nationale ontwikkelingen 72

73 2. Een toenemende betrokkenheid van de Europeanen tot ) Europees gemiddelde 73

74 2) Nationale resultaten 74

75 3) Nationale ontwikkelingen 75

76 I. EUROPESE INTEGRATIE 1. Hetgeen de Europeanen bindt is sterker dan hetgeen hen scheidt 1) Europees gemiddelde 76

77 2) Nationale resultaten 77

78 3) Nationale ontwikkelingen 78

79 2. De Europeanen zijn verdeeld over het integratietempo 1) Europees gemiddelde 79

80 2) Nationale resultaten 80

81 3) Nationale ontwikkelingen 81

82 J. DE EUROPESE UNIE MET DE BLIK OP De belangrijkste uitdagingen tot ) Europees gemiddelde 82

83 2) Nationale resultaten 83

84 3) Nationale ontwikkelingen 84