DE TAALVEREISTEN OP DE ARBEIDSMARKT EN DE TALENKENNIS VAN DE WERKZOEKENDEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

Transcriptie

1 DE TAALVEREISTEN OP DE ARBEIDSMARKT EN DE TALENKENNIS VAN DE WERKZOEKENDEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Focus van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid juli 2017 Wegens zijn positie als hoofdstad van België en door zijn internationale rol concentreert het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een groot aantal arbeidsplaatsen waarbij hoge taalvereisten worden gesteld. Bovendien hebben, naast de vele multinationals, ook talrijke Belgische ondernemingen hun maatschappelijke hoofdzetel gevestigd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is tevens administratief een tweetalig gewest. Dit alles heeft een invloed op het taalgebruik en de taalvereisten op de Brusselse arbeidsmarkt. De taalvereisten hebben vaak betrekking op de voornaamste officiële landstalen, het Frans en het Nederlands, maar ook op andere talen waarvan voornamelijk het Engels. Deze nota behandelt volgende elementen, aan de hand van de gegevens van Actiris: - Op basis van de ontvangen werkaanbiedingen door Actiris gedurende het jaar 2016 worden de taalvereisten op de Brusselse arbeidsmarkt besproken in deel 1. - In deel 2 wordt de talenkennis geanalyseerd van de Brusselse werkzoekenden ingeschreven bij Actiris. Het niveau van de kennis van de andere landstaal zal beschouwd worden volgens een aantal kenmerken zoals het studieniveau, de leeftijd en het beroepsdomein van de werkzoekenden. - Via een longitudinale analyse wordt in deel 3 het verband beschouwd tussen de talenkennis van de werkzoekenden en de kans om de werkloosheid te verlaten. - Veel werkzoekenden ingeschreven bij Actiris beheersen naast één van beide landstalen vaak nog een andere taal. Deel 4 geeft een overzicht van welke verschillende talen de werkzoekenden een goede kennis hebben. - Ten slotte, interesseren we ons in deel 5 in de werkzoekenden die geen of slechts een elementaire kennis hebben van de taal van hun dossier waarin ze ingeschreven zijn bij Actiris. 1

2 Dit aspect van de arbeidsmarkt is erg belangrijk omdat de taalvereisten in het algemeen vaak een struikelblok vormen bij het invullen van de werkaanbiedingen. Dit is zeker het geval voor een groot aantal knelpuntberoepen in Brussel, men spreekt dan over een tekort van kwalitatieve aard. We merken evenwel op dat taaleisen binnen elke functie sterk kunnen variëren. Zo wordt in sommige gevallen een perfecte kennis van beide talen gevraagd, terwijl in andere gevallen een elementaire kennis volstaat. Ook tussen de beroepen en de beroepsdomeinen stellen we belangrijke verschillen vast. Voor bepaalde beroepen, vooral waar er een contact is met klanten en ook binnen bepaalde beroepsdomeinen komen taaleisen frequenter voor dan bij andere. Dit is bijvoorbeeld het geval voor administratieve beroepen en commerciële beroepen, maar ook voor bepaalde beroepsdomeinen zoals ingenieurs, informatici, economie en financiën of management. Dit wordt, zowel op het niveau van de vraag als het aanbod, verder uitgediept in deze analyse. 2

3 1. Gestelde taalvereisten in de werkaanbiedingen In 2016 werden bij 52,7% van de ontvangen werkaanbiedingen door Actiris expliciet taalvereisten gesteld 1. Er dient opgemerkt te worden dat de werkgever niet altijd de vereiste talenkennis in de werkaanbieding specificeert, soms worden de taalvereisten in een vrije tekstzone opgetekend. Bovendien is het waarschijnlijk dat dit een onderschatting is van het globale niveau van werkaanbiedingen die talenkennis vereisen in die zin dat het aantal ontvangen werkaanbiedingen door Actiris uit de privésector onderschat is ten opzichte van de non-profit (sectoren waarbij de taalvereisten gemiddeld lager zijn). Daarom dienen deze gegevens met de nodige omzichtigheid te worden geïnterpreteerd. Grafiek 1 : Verdeling van de werkaanbiedingen volgens taalvereisten 2016 Geen taalvereisten 47,3% Taalvereisten 52,7% Nederlands & Frans 56,8% Nederlands & Frans + Engels 23,2% Engels 14,4% Andere 5,7% Als de ontvangen werkaanbiedingen talenkennis vereisen, dan gaat het in de eerste plaats om de kennis van beide landstalen (Nederlands/Frans). 80% van de werkaanbiedingen waarvoor taalvereisten worden gesteld vereisen een kennis van beide landstalen. Bij ongeveer 40% van de werkaanbiedingen met taalvereisten wordt een kennis van het Engels vereist, meestal in combinatie met het Frans en het Nederlands 2. Bij slechts een klein aandeel (bijna 6%) van de werkaanbiedingen wordt de kennis van een andere taal vereist. Het gaat hierbij hoofdzakelijk om de kennis van het Duits en in de tweede plaats van het Spaans. Enkele andere talen, die eerder sporadisch worden gevraagd in de werkaanbiedingen, zijn het Arabisch, het Italiaans en het Pools. 1 Het aandeel ontvangen werkaanbiedingen met taalvereisten in Brussel is beduidend hoger dan in Vlaanderen en Wallonië. Volgens de studie Faut-il être bilingue pour travailler en Wallonie? van de Forem vereist ongeveer 20% van de ontvangen werkaanbiedingen door Forem kennis van een andere taal dan het Frans. Op basis van de gegevens van Arvastat blijkt dat ongeveer 30% van de NECzU vacatures in 2016 meertaligheid vereisen. 2 Dit wordt bevestigd in het onderzoeksrapport van TIBEM dat eveneens aangeeft dat de meest voorkomende vereisten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de combinatie is van het Nederlands en Frans. Tweetaligheid in Beweging, Bilinguisme en Mouvement, onderzoeksrapport Entreprises bruxelloises et langues étrangères : pratiques et coût d une main-d œuvre ne maîtrisant pas les langues étrangères via 3

4 1.1 Werkaanbiedingen volgens beroepsdomeinen Naargelang het beroepsdomein en de gevraagde functie in de werkaanbieding kan de vereiste talenkennis sterk variëren, zowel qua aard (hetzij mondeling, hetzij schriftelijk) als wat betreft het niveau van de talenkennis. In sommige gevallen wordt bijvoorbeeld een perfecte tweetaligheid vereist, terwijl in het andere geval een elementaire kennis van beide landstalen voldoende is. De taalvereisten kunnen ook sterk verschillen van het ene beroep ten opzichte van het andere beroep en per beroepsdomein. De vereisten nemen vooral toe voor de beroepen waarbij er een contact met klanten is. Dit komt ook duidelijk naar voren in de volgende tabel. De onderstaande tabel geeft de verdeling weer van de taalvereisten in de werkaanbiedingen volgens beroepsdomein. Uit de tabel blijkt dat de taalvereisten sterk variëren per beroepsdomein. Tabel 1: Aantal ontvangen werkaanbiedingen (WA) in 2016 en aandeel WA met taalvereisten Beroepsdomein WA % WA met ontvangen taalvereisten A. Administratie (bedienden, secretariaat, ) ,1 B. Land- en tuinbouw, veeteelt, jacht/visvangst ,5 C. Kunst - ambacht ,3 D. Haartooi & schoonheidsverzorging ,7 E. Handel & ondersteuning verkoop ,0 Waarvan Handel - Verkoop in winkels ,2 Handel - Verkoop buiten winkels / Vertegenwoordigers ,9 Marketing - Public relations ,6 F. Bouw ,3 G. Economie, financiën, recht ,3 H. Garage, carrosserie, rijwielen ,9 I. Beheer ,9 J. Horeca, voeding ,8 Waarvan Horeca - Restauratie ,9 Horeca - Hotel ,6 Voeding ,4 K. Drukkerij 58 25,9 L-P. Industrie ,7 Q. Informatica ,6 R. Ingenieurs / toegepaste wetenschappen ,8 S. Geneeskunde - Paramedisch ,4 Waarvan Paramedisch ,0 Kinderverzorging / Hulp bij verzorging ,0 T. Pedagogie, onderwijs, opleiding ,8 U. Psycho-sociaal, cultuur, vrije tijd, sport ,6 V. Wetenschappen ,2 W. Veiligheid, schoonmaak, milieu ,4 X. Textiel, confectie, stoffering, leder 38 39,5 Y. Transport, vrachtbehandeling, verpakking, (logistiek) ,6 Waarvan Vrachtbehandeling ,5 Transport ,0 Totaal ,7 4

5 Ruim 70% van de werkaanbiedingen van volgende 5 beroepsdomeinen stellen taalvereisten of met andere woorden vereisen een gemiddelde kennis van de beide landstalen en/of het Engels, namelijk: ingenieurs, informatica, wetenschappen, beheer (groepeert onder meer de beroepen van directeurs en verantwoordelijken in ondernemingen en van projecten) en economie en financiën. Daarentegen zijn de taalvereisten minder uitgesproken binnen de domeinen van de bouw, de schoonmaaksector, de gezondheidszorg en het onderwijs. De beroepsdomeinen betreffende de gezondheidszorg en het onderwijs worden meestal georganiseerd op het niveau van de gemeenschappen waardoor de taalvereisten minder naar voren worden geschoven in de werkaanbiedingen voor deze twee beroepsdomeinen. Bovendien vormen de taalvereisten een belangrijke struikelblok bij het aanwerven van potentiële kandidaten voor sommige terugkerende knelpuntberoepen. Dit is vaak het geval voor bepaalde administratieve beroepen (zoals secretarissen, receptionisten, sommige bedienden) en voor sommige commerciële beroepen (zoals verkoper, vertegenwoordigers, televerkopers). Maar ook technische beroepen, beroepen in de logistieke sector of in de horeca, waarbij er frequent mondeling contact is met klanten of leveranciers, kunnen de aanweringsmoeilijkheden deels verklaard worden door de gestelde taalvereisten. Maar ook voor bepaalde hoogopgeleide functies (ingenieurs informatici, gespecialiseerde technici) kan het knelpuntkarakter verklaard worden door een gebrek aan talenkennis. 1.2 Werkaanbiedingen volgens studieniveau Een ander aspect in verband met de werkaanbiedingen is het gevraagde studieniveau door de werkgever. Op basis van het totaal aantal ontvangen werkaanbiedingen door Actiris in 2016 blijkt dat bijna 6 op 10 werkaanbiedingen minstens een diploma hoger secundair onderwijs vereisen. Meer specifiek, 37% van de werkaanbiedingen verwacht zelfs van de kandidaten dat ze over een diploma hoger onderwijs beschikken, al dan niet universitair. Terwijl ongeveer 30% van de werkaanbiedingen geen expliciet studieniveau vermeldt. Het studieniveau wordt echter niet altijd expliciet vermeld in de werkaanbiedingen omdat, ofwel het studieniveau impliciet verbonden is aan het gezochte profiel (voorbeeld: ingenieur, dokter, ), ofwel omdat de werkgever het onnodig acht het studieniveau te preciseren in die zin dat meer belang wordt gehecht aan bepaalde vaardigheden of competenties van de kandidaten (voorbeeld: ervaring, specifieke kennis, ). Is er echter een verband tussen het gevraagde studieniveau en de gestelde taalvereisten door de werkgever in de werkaanbiedingen? Onderstaande grafiek geeft de verdeling weer van de werkaanbiedingen volgens taalvereisten en gevraagde studieniveau. Hieruit blijkt duidelijk dat het aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten stijgt naarmate het studieniveau toeneemt. Voor werkaanbiedingen die slechts een laag studieniveau vereisen (namelijk ten hoogste een diploma lager secundair onderwijs) worden enkel voor 26% van deze werkaanbiedingen expliciete taalvereisten gesteld. Bijna de helft van alle werkaanbiedingen die een diploma hoger secundair onderwijs vragen, stellen ook taalvereisten. Het aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten stijgt zelfs 63% voor de werkaanbiedingen voor hoger geschoolden. Ongeveer de helft van de werkaanbiedingen waarbij het studieniveau niet werd gepreciseerd of niet vereist is stelt taalvereisten. Hoewel dus voor deze werkaanbiedingen het studieniveau misschien minder van belang is, zijn competenties zoals talenkennis belangrijker 5

6 voor het kunnen uitoefenen van de functie. Uit verdere analyse van de gegevens blijkt dat het hier gaat om beroepen zoals: commercieel en administratief bedienden, verkopers en medewerkers in de horeca. Grafiek 2: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens studieniveau 2016 Laag 25,9% 74,1% Midden 48,4% 51,6% Hoog 63,4% 36,6% Niet gepreciseerd 52,0% 48,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Taalvereisten Geen taalvereisten 1.3 Werkaanbiedingen volgens activiteitensector Aan de hand van de NACE-activiteitensector van de ondernemingen, waarvoor Actiris een werkaanbieding heeft ontvangen, kunnen we nagaan in welke activiteitensectoren de taalvereisten vaker voorkomen in de werkaanbiedingen dan in andere sectoren. De benadering van de werkaanbiedingen volgens activiteitensector en taalvereisten in onderstaande grafiek toont aan dat in de volgende sectoren vaker taalvereisten voorkomen, namelijk de sector: vervoer en opslag, financiële activiteiten en verzekeringen, vrije beroepen en wetenschappelijke activiteiten en de sector informatie en communicatie. Onder de activiteitensector van de vrije beroepen en wetenschappelijke activiteiten vinden we meer precies de activiteiten terug die verband houden met onder meer: boekhoudkundige dienstverlening, advies op het gebied van bedrijfsbeheer, architecten en ingenieurs alsook activiteiten in de reclame en marktonderzoek. We kunnen vaststellen dat de taalvereisten in het algemeen meer voorkomen in de privésector dan in de non-profitsector in de ruime zin (openbaar bestuur, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening en onderwijs). Gezien Actiris proportioneel meer werkaanbiedingen ontvangt uit de non-profitsector dan uit de privésector, kunnen we afleiden dat de taalvereisten globaal in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hoger zijn dan de vastgestelde taalvereisten op basis van de ontvangen werkaanbiedingen door Actiris. 6

7 Grafiek 3: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens activiteitensector 2016 Vervoer en opslag Financiële activiteiten en verzekeringen Vrije beroepen en wetenschap. en technische act. Informatie en communicatie Handel Administratieve en ondersteunende diensten Industrie Exploitatie van en handel in onroerend goed Kunst, amusement en recreatie TOTAAL Bouwnijverheid Openbaar bestuur Verschaffen van accommodatie en maaltijden Gezondheidszorg en maatschap. dienstverlening Onderwijs 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Taalvereisten Geen taalvereisten 7

8 1.4 Werkaanbiedingen volgens bedrijfsgrootte Is er een verband tussen de taalvereisten vermeld in de werkaanbiedingen en de bedrijfsgrootte? Onderstaande grafiek toont dat er weinig verschillen zijn tussen het aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens bedrijfsgrootte. Hoewel voor de grotere ondernemingen (>200 werknemers) het aandeel toch iets hoger ligt, namelijk 57% van deze ontvangen werkaanbiedingen stellen expliciete taalvereisten. Toch stellen we algemeen vast dat, ongeacht de grootte van de onderneming, de taalvereisten belangrijk zijn voor de Brussels ondernemingen. Overigens, blijkt uit de analyse van TIBEM dat zowel KMO s als grotere bedrijven in Brussel dezelfde taalnoden hebben. Met dit verschil dat grotere bedrijven over zowel meer personeel als over meer financiële en organisatorische middelen beschikken om het tekort aan talenkennis van het personeel op te vangen. Grafiek 4: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens bedrijfsgrootte 2016 < 20 werknemers 49,2% 50,8% werknemers 49,2% 50,8% werknemers 45,0% 55,0% > 200 werknemers 56,5% 43,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Taalvereisten Geen taalvereisten 8

9 2. Talenkennis van de Brusselse werkzoekenden Voor werknemers in de Brusselse regio is de kennis van meerdere talen een belangrijke meerwaarde op de arbeidsmarkt. Het gebrek aan talenkennis, namelijk tweetaligheid (Frans Nederlands) van de werkzoekenden is een belangrijke uitdaging voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De analyse 3 gerealiseerd door het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid evenals de analyse 4 van TIBEM toont het belang aan van de talenkennis bij de zoektocht naar werk in Brussel. De kennis van de combinatie van het Frans en het Nederlands wordt nog steeds het meest gevraagd door de Brusselse ondernemingen ongeacht het beroep, de activiteitensector of de bedrijfsgrootte, zoals ook werd aangetoond in het eerste luik van deze analyse. In dit gedeelte wordt de talenkennis van de werkzoekenden 5 geanalyseerd op basis van hun mondelinge kennis. Deze keuze is gesteund op het feit dat in de werkaanbiedingen vooral mondelinge en communicatieve vaardigheden worden gevraagd. Het aandeel werkzoekenden dat verklaart over ten minste een gemiddelde (mondelinge) kennis te beschikken van de tweede landstaal 6 bedraagt 22,3%. Dit aandeel daalt tot 7,0% indien men enkel de werkzoekenden beschouwt die verklaren over een goede kennis 7 te beschikken van de andere landstaal. Daarentegen verklaart 36,4% van de werkzoekenden over ten minste een gemiddelde mondelinge kennis van het Engels te beschikken ( 17,7% heeft een goede kennis van het Engels). Tabel 2: Talenkennis van de NWWZ volgens geslacht januari 2017 Mannen Vrouwen Totaal Gemiddelde kennis van de andere landstaal (NL of FR) 22,5% 22,0% 22,3% Goede kennis van de andere landstaal 7,5% 6,5% 7,0% Gemiddelde kennis van het Engels 37,7% 34,9% 36,4% Goede kennis van het Engels 18,4% 16,9% 17,7% We stellen vast dat de werkzoekenden verklaren over een betere kennis van het Engels te beschikken dan van de andere landstaal. Er dient evenwel opgemerkt te worden dat het niveau voornamelijk wordt toegekend op basis van de verklaringen van de werkzoekenden. De cijfers dienen dus met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. 2.1 Talenkennis volgens de kenmerken van de werkzoekenden Algemeen kunnen we vaststellen dat de talenkennis van de werkzoekenden toeneemt met het studieniveau. Bijvoorbeeld voor de universitairen verklaart 50,5% van de werkzoekenden een gemiddelde kennis te hebben van de tweede landstaal en 18,1% zegt een goede kennis te hebben, terwijl deze percentage respectievelijk 35,2% en 10,9% voor de werkzoekenden met een diploma hoger secundair onderwijs en respectievelijk 22,7% en 8,5% van de laaggeschoolde 3 De taalvereisten op de arbeidsmarkt en de talenkennis van de Brusselse werkzoekenden, Tweetaligheid in Beweging, Bilinguisme en Mouvement, onderzoeksrapport Entreprises bruxelloises et langues étrangères : pratiques et coût d une main-d œuvre ne maîtrisant pas les langues étrangères via 5 Niet-werkenden werkzoekenden (NWWZ) ingeschreven bij Actiris op 31 januari Een gemiddelde kennis betekent ten minste een niveau Onafhankelijk- B1 of meer van het Nederlands voor de WZ met een Franstalig dossier en omgekeerd een kennis van het Frans voor de Nederlandstalige dossiers. We merken op dat 96% van de ingeschreven NWWZ een Franstalig dossier hebben bij Actiris. 7 Een goede kennis betekent een niveau Vaardige- (C1) of Vaardig+ (C2). 9

10 werkzoekenden (lager onderwijs en lager secundair onderwijs). We kunnen vaststellen dat, over het algemeen, het niveau van de kennis van de tweede landstaal laag is bij de ingeschreven werkzoekenden van Actiris bij het verlaten van het secundair onderwijs. Verder blijkt dat de werkzoekenden, die hun studies in het buitenland hebben gedaan, een zeer geringe kennis hebben van de andere taal (namelijk slechts 8,2%). Daarenboven beheert een belangrijk deel van deze groep niet één van beide landstalen. Dit wordt verder besproken in deel 5 Elementaire talenkennis van de werkzoekenden. Bovendien gaat het hier om een belangrijke groep in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Immers, van de Brussels niet-werkende werkzoekenden heeft ongeveer 40% een studieniveau buitenlandse studies of met andere woorden deze personen hebben hun studies in het buitland gedaan en beschikken niet over een erkend equivalent diploma in België. Tabel 3: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens studieniveau januari 2017 % Gemiddelde % Goede Laag 22,7 8,5 Midden 35,2 10,9 Hoger niet-universitair 44,1 13,9 Universitair 50,5 18,1 Buitenlandse studies 8,2 1,6 TOTAAL 22,3 7,0 Het verschil van het niveau per studieniveau is nog meer uitgesproken aangaande de kennis van het Engels. Bij de laaggeschoolde werkzoekenden is (zowel gemiddeld als goed) de kennis van het Engels inferieur aan de kennis van beide landstalen. Omgekeerd, de midden- en hooggeschoolden hebben een betere kennis van het Engels dan van de tweede landstaal. Onderstaande tabel toont aan dat 19,1% van de laaggeschoolde werkzoekenden verklaart over een gemiddelde kennis van het Engels te beschikken en 6,3% over een goede kennis van het Engels. We zien dat deze percentages stijgen tot respectievelijk 44,0% en 17,1% voor de midden geschoolden en tot 88,7% en 58,3% voor de werkzoekenden met een universitair diploma. Ook de werkzoekenden met een studieniveau buitenlandse studies hebben een hogere kennis van het Engels dan van het Nederlands of Frans 8. Tabel 4: NWWZ met kennis van het Engels volgens studieniveau januari 2017 % Gemiddelde % Goede Laag 19,1 6,3 Midden 44,0 17,1 Hoger niet-universitair 76,7 39,5 Universitair 88,7 58,3 Buitenlandse studies 27,8 14,9 TOTAAL 36,4 17,7 8 Afhankelijk van de taal van hun dossier: hetzij het Nederlands voor diegene met een Franstalige dossier, hetzij het Frans voor diegene met een Nederlandstalig dossier. 10

11 In verband met de taalcompetenties van de werkzoekenden volgens leeftijd kunnen we vaststellen dat de verschillen tussen de verschillende leeftijdscategorieën minder uitgesproken zijn. Toch merken we op dat het aandeel werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de tweede landstaal groter is bij de jongere populatie (-30 jarigen) dan bij de rest van de werkzoekenden. Namelijk van de werkzoekenden jongeren dan 25 jaar en van de groep van 25 tot 29 jaar verklaart respectievelijk 25,9% en 26,8% de andere landstaal gemiddelde te beheersen. Als we echter de werkzoekenden beschouwen die een goede kennis hebben van de andere landstaal, dan zien we dat vooral bij de uiterste leeftijdsklassen, namelijk de -25-jarigen en de 50- plussers, het aandeel met een goede kennis het grootst is. Tabel 5: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens leeftijdsklasse januari 2017 % Gemiddelde % Goede < 25 25,9 9, ,8 7, ,7 5, ,5 5,6 > 50 20,1 8,9 TOTAAL 22,3 7,0 In onderstaande grafiek worden de vorige kenmerken, namelijk het studieniveau en de leeftijd van de ingeschreven werkzoekenden, samen beschouwd. We merken dat vooral dat het studieniveau een invloed heeft op het kennen van de andere landstaal. Bij de groep laaggeschoolde is er weinig verschil tussen de verschillenden leeftijdsklassen. Bij de midden geschoolde werkzoekenden hebben de 50-plussers een iets hoger kennis van de 2 e landstaal. Enkel bij de hooggeschoolden zien we een stijging van de kennis van de 2 e landstaal naarmate de leeftijd toeneemt. Voor de werkzoekenden met een studieniveau buitenlandse studies is het aandeel met een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal beperkt ongeacht de leeftijdsklasse. Grafiek 5: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens studieniveau en leeftijdsklasse januari ,0 50,0 40,0 30,0 38,3 34,9 34,3 49,8 44,8 46,1 20,0 10,0 0,0 23,5 21,9 22,6 6,9 9,2 6,7 Laag Midden Hoog Buitenlandse studies < 30 jaar jaar 50 jaar en + 11

12 Net zoals we gezien hebben bij de werkaanbiedingen, variëren de taalcompetenties van de werkzoekenden per beroep. Over het algemeen hebben de werkzoekenden ingeschreven in een knelpuntberoep een iets betere talenkennis dan de overige werkzoekenden. Zo heeft 31,3% van de werkzoekenden die ingeschreven zijn in een knelpuntberoep 9 een gemiddelde kennis van de andere landstaal tegenover 20,9% van de overige werkzoekenden. Voor de werkzoekenden met een goede kennis van de andere landstaal is dit aandeel respectievelijk 10,6% en 6,5%. Tabel 6: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens beroepsdomein januari 2017 Beroepsdomein % Gemiddelde % Goede A. Administratie (bedienden, secretariaat, ) 37,9 11,4 B. Land- en tuinbouw, veeteelt, jacht/visvangst 17,4 5,6 C. Kunst - ambacht 30,0 11,1 D. Haartooi & schoonheidsverzorging 14,4 4,4 E. Handel & ondersteuning verkoop 25,9 8,0 Waarvan Handel - Verkoop in winkels 22,4 6,3 Handel - Verkoop buiten winkels / Vertegenwoordigers 49,5 23,3 Marketing - Public relations 53,1 16,0 F. Bouw 12,1 3,7 G. Economie, financiën, recht 45,2 12,6 H. Garage, carrosserie, rijwielen 13,4 4,3 I. Beheer 46,5 19,3 J. Horeca, voeding 15,0 4,2 Waarvan Horeca - Restauratie 14,6 3,8 Horeca - Hotel 17,4 6,3 Voeding 14,9 4,2 K. Drukkerij 19,3 7,7 L-P. Industrie 18,8 5,9 Q. Informatica 33,9 9,2 R. Ingenieurs / toegepaste wetenschappen 35,0 8,8 S. Geneeskunde - Paramedisch 16,8 4,4 Waarvan Paramedisch 27,4 6,8 Kinderverzorging / Hulp bij verzorging 14,4 3,9 T. Pedagogie, onderwijs, opleiding 23,8 7,9 U. Psycho-sociaal, cultuur, vrije tijd, sport 33,4 9,1 V. Wetenschappen 25,2 8,3 W. Veiligheid, schoonmaak, milieu 7,7 2,5 X. Textiel, confectie, stoffering, leder 6,2 1,2 Y. Transport, vrachtbehandeling, verpakking, (logistiek) 18,2 5,9 Waarvan Vrachtbehandeling 17,7 5,9 Transport 18,7 5,9 Totaal 22,3 7,0 9 Op basis van de lijst van knelpuntberoepen voor 2016 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 12

13 Dat de knelpuntberoepen en de beroepen in het algemeen geen homogene groep vormen maar een brede waaier van functies omvatten, blijkt uit de verschillen tussen de percentages in bovenstaande tabel. Voor bepaalde beroepsgroepen, waarbij tweetaligheid een belangrijke rol speelt zoals bijvoorbeeld marketing/public relations, beheer (verantwoordelijke van diensten of van een onderneming) en economie en financiën vindt respectievelijk 53,1%, 46,5% en 45,2% van de werkzoekenden dat ze een gemiddelde niveau hebben van beide landstalen. Terwijl voor de beroepsdomeinen zoals bouw en schoonmaak respectievelijk slechts 12,1% en 7,7% van de werkzoekenden beweert een gemiddelde kennis te hebben van Nederlands en het Frans. 13

14 3. Longitudinale analyse van de werkzoekenden volgens het niveau van de talenkennis Teneinde het verband na te gaan tussen de talenkennis van de werkzoekenden en de kans om de werkloosheid te verlaten, heeft het Brussels Observatorium voor de werkgelegenheid een longitudinale analyse uitgevoerd. De gebruikte methode bestond erin om de werkzoekenden ingeschreven in januari 2016 gedurende een periode van 12 maanden op te volgen. We hebben voor deze populatie het uitstromingspercentage naar werk of de tewerkstellingsgraad berekend over een periode van 1 jaar. Hierbij heeft het Observatorium voor de 2 groepen 10 de uitstroom naar werk vergeleken: o De werkzoekenden met ten minste een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal (groep1); o De werkzoekenden die geen of minder dan een gemiddelde kennis hebben van de 2 de landstaal (groep 2). Deze 2 groepen werden dus gedurende een periode van 12 maanden opgevolgd om na te gaan in welke mate de kennis van de tweede landstaal een invloed heeft om uit de werkloosheid te stromen. Om de uitstroom naar werk te bepalen werd rekening gehouden met alle acties werk, ongeacht de duur van de overeenkomst. Hierbij werden de 2 groepen ingedeeld naargelang de inactiviteitsduur en het studieniveau van de ingeschreven werkzoekenden. Dit zijn belangrijke factoren die een impact hebben op de uitstromingskansen naar werk (tabel 7a). Een andere bepalende factor is de leeftijd, daarom wordt in de 2 e tabel (tabel 7b) het resultaat gegeven specifiek voor de jongeren (-30-jarigen). 10 In januari 2016 waren er NWWZ ingeschreven bij Actiris. Groep 1 zijn de werkzoekenden met ten minste een gemiddelde kennis van de andere landstaal en telt personen. Groep 2 omvat de werkzoekenden met geen of minder dan een gemiddelde kennis van de andere landstaal en telt personen. 14

15 Tabel 7a: Uitstromingsgraad naar werk volgens kennis van de 2de landstaal NWWZ ingeschreven januari 2016 (opvolging 12 maanden) Inactiviteitsduur Studieniveau NWWZ Uitstroomgraad naar werk (situatie na 1 jaar) Groep 1 Groep 2 Gemiddelde Geen of zwakke kennis van de 2 de kennis van de landstaal 2 de landstaal Verschil tussen de uitstromingsgraden in procentpunten Laag 41,2% 48,6% 38,8% 9,8 < 6 maand Midden 51,7% 56,4% 48,9% 7,5 Hoog 69,2% 73,1% 65,3% 7,8 Buitenl. studies 39,1% 47,9% 38,4% 9,5 Totaal < 6 maand 46,9% 59,1% 43,1% 16,0 Laag 39,3% 42,2% 38,4% 3,8 6 maand - 1 Midden 49,2% 51,9% 47,8% 4,1 jaar Hoog 62,4% 65,1% 59,7% 5,4 Buitenl. studies 37,0% 45,5% 36,2% 9,3 Totaal 6 maand - 1 jaar 43,4% 52,7% 40,7% 12,0 Laag 38,5% 44,4% 36,7% 7,7 1 jaar 2 jaar Midden 45,5% 47,2% 44,6% 2,6 Hoog 55,6% 56,3% 54,9% 1,3 Buitenl. studies 36,5% 48,3% 35,4% 12,9 Totaal 1 jaar 2 jaar 41,1% 49,2% 38,8% 10,4 2 jaar en + Laag 22,8% 26,9% 21,7% 5,2 Midden 33,3% 34,7% 32,6% 2,1 Hoog 46,7% 44,6% 48,5% -3,8 Buitenl. studies 23,1% 34,8% 22,1% 12,7 Totaal 2 jaar en + 28,2% 35,5% 26,1% 9,4 TOTAAL 36,7% 46,0% 34,0% 12,0 In bovenstaande tabel (tabel 7a) kunnen we zien dat van de ingeschreven werkzoekenden in januari 2016 met een inactiviteitsduur van bijvoorbeeld minder dan 6 maanden en een gemiddeld studieniveau (zijnde een diploma hoger secundair onderwijs) globaal een uitstromingsgraad na 1 jaar hadden van 51,7%. Als we van deze werkzoekenden enkel diegene beschouwen die minstens een gemiddelde kennis hadden van de 2 de landstaal (groep 1) dan zien we dat de uitstromingsgraad stijgt tot 56,4%. De uitstromingsgraad is daarentegen lager voor de werkzoekenden met geen of een zwakke kennis van de 2 de landstaal (groep 2), deze bedraagt namelijk 48,9%. Algemeen kunnen we stellen dat de uitstromingsgraad naar werk stijgt naarmate het studieniveau hoger is. Omgekeerd stellen we vast dat de uitstromingsgraad daalt naarmate de inactiviteitsduur toeneemt. Echter, ongeacht het studieniveau of de inactiviteitsduur zien we een positief verband tussen een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal en de inschakeling op de arbeidsmarkt. Met andere woorden, de werkzoekenden met een minstens een gemiddelde kennis van de andere landstaal vertonen een hogere uitstromingsgraad dan de andere groep. Een uitzondering hierbij zijn de langdurige werkzoekenden (2 jaar en meer) met een hoger diploma waarbij er geen positief verband wordt vastgesteld tussen de uitstromingsgraad en de kennis van de 2 de landstaal. 15

16 Globaal kunnen we duidelijk zien dat werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal (groep 1) een hogere uitstromingsgraad naar werk hebben dan groep 2, namelijk respectievelijk 46,0% tegenover 34,0%. Het verschil tussen beide uitstromingsgraden bedraagt 12,0 procentpunten, zoals wordt weergegeven in bovenstaande tabel. In relatieve termen betekent dit dat werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal 37% meer kans hebben om door te stromen naar de arbeidsmarkt ten opzichte van de werkzoekenden die geen of een zwakke kennis hebben van de andere landstaal. Voor de jongere werkzoekenden (<30 jaar) in de onderstaande tabel (tabel 7 b) contacteren we gelijkaardige bevindingen. Over het algemeen hebben jongeren een hogere uitstromingsgraad naar werk, dit blijkt ook in onderstaande tabel. Ook bij de jongeren merken we dat de uitstromingsgraad voor diegene met een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal hoger is. Namelijk 59,9% voor groep 1 ten opzichte van 47,3% van de jongeren voor groep 2. Tabel 7b: Uitstromingsgraad naar werk volgens kennis van de 2de landstaal NWWZ (< 30 jaar) ingeschreven januari 2016 (opvolging 12 maanden) Inactiviteitsduur Studieniveau NWWZ < 30 jaar Uitstroomgraad naar werk (situatie na 1 jaar) Groep 1 Groep 2 Gemiddelde Geen of zwakke kennis van de 2 de kennis van de landstaal 2 de landstaal Verschil tussen de uitstromingsgraden in procentpunten Laag 44,8% 53,4% 42,0% 11,4 < 6 maand Midden 56,3% 62,0% 52,9% 9,1 Hoog 78,1% 82,6% 74,1% 8,5 Buitenl. studies 42,2% 53,3% 41,5% 11,9 Totaal < 6 maand 53,7% 65,7% 49,0% 16,7 Laag 45,5% 49,0% 44,5% 4,5 6 maand - 1 Midden 58,2% 62,0% 56,2% 5,8 jaar Hoog 79,1% 81,3% 77,4% 3,9 Buitenl. studies 40,4% 41,7% 40,3% 1,4 Totaal 6 maand - 1 jaar 52,7% 62,1% 49,6% 12,4 Laag 45,5% 50,5% 43,9% 6,6 1 jaar 2 jaar Midden 51,1% 50,8% 51,3% -0,5 Hoog 74,5% 74,1% 74,9% -0,9 Buitenl. studies 42,9% 53,6% 41,9% 11,7 Totaal 1 jaar 2 jaar 50,2% 55,6% 48,3% 7,3 2 jaar en + Laag 40,7% 44,3% 39,6% 4,8 Midden 46,4% 49,2% 45,0% 4,3 Hoog 68,3% 68,6% 68,0% 0,6 Buitenl. studies 37,9% 62,9% 35,3% 27,6 Totaal 2 jaar en + 44,8% 51,4% 42,4% 9,0 TOTAAL 50,7% 59,9% 47,3% 12,6 De kennis van de 2 de landstaal is een troef bij het vinden van een job. Ongeacht het studieniveau en de inactiviteitsduur van de werkzoekenden heeft de kennis van de 2 de landstaal een positieve impact op de inschakeling op de arbeidsmarkt. Zeker ook voor werkzoekenden die hun studies in het buitenland hebben gedaan is de talenkennis duidelijk een belangrijke meerwaarde. 16

17 4. De verschillende talen die de werkzoekenden beheersen Vanwege het internationale en multiculturele karakter van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is er een belangrijke mix van talen en culturen. Ook de Brusselse werkzoekenden spreken, afgezien van het Frans en het Nederlands, vaak nog een of meerdere andere talen. Op basis van de verklaringen van de werkzoekenden ingeschreven bij Actiris werd nagegaan van welke taal of talen de werkzoekenden nog een goede 11 mondelinge kennis hebben, met uitzondering van het Nederlands en het Frans. Op basis van de dossiers van de ingeschreven niet-werkenden werkzoekenden onderscheiden we in het totaal 73 verschillende talen die de werkzoekenden spreken. Uit onderstaande tabel blijkt dat 65% van de Brusselse werkzoekenden een goede mondelinge kennis hebben van een andere taal, ongeacht hun kennis van het Nederlands of het Frans. Het grootste deel van hen, namelijk 76% heeft een goede mondelinge kennis van 1 andere talen, exclusief het Nederlands en het Frans. Bijna 20% spreekt goed 2 andere talen en 4% verklaart een goede mondelinge kennis te hebben van 3 of meerdere talen. Tabel 8: Werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een andere taal, exclusief de talen Nederlands en Frans - januari 2017 NWWZ % Spreken goed een andere taal (exclusief Frans en Nederlands) ,7 - waarvan 1 taal ,2 - waarvan 2 talen ,9 - waarvan 3 of meerdere talen ,9 TOTAAL NWWZ ,0 Om na te gaan welke verschillende talen de werkzoekenden effectief beheersen hebben we een onderscheid gemaakt tussen de talen van de Europese Unie en de niet-eu-talen. De top-5 van Europese talen die de werkzoekenden voornamelijk beheersen zijn in de eerste plaats het Engels gevolgd door hetzij in beduidend mindere mate het Spaans, het Italiaans, het Portugees en het Roemeens. Zoals ook voorgesteld wordt in onderstaande tabel. De voornaamste niet-eu-talen waarvan de werkzoekenden een goede mondelinge kennis van hebben zijn in de eerste plaats het Arabisch gevolgd door het Turks. Ruim daarna volgen het Lingala, het Russisch en het Albanees. De kennis echter van het aantal andere niet-eu-talen is zeer sterk gevarieerd. In het totaal van alle dossiers van de ingeschreven niet-werkenden-werkzoekenden zijn er een 50-tal verschillende niet- EU-talen terug te vinden waarvan de werkzoekenden verklaren een goede mondelinge kennis te hebben. 11 Een goede kennis betekent een niveau Vaardig- (C1) of Vaardig+ (C2). 17

18 Tabel 9: Top-5 van EU-talen en niet-eu-talen waarvan de werkzoekenden een goede mondelinge kennis hebben situatie januari 2017 Rangorde EU-talen (met uitzondering van Frans en Nederlands) Niet-EU-talen 1 Engels Arabisch 2 Spaans Turks 3 Italiaans Lingala 4 Portugees Russisch 5 Roemeens Albanees We willen hieraan toevoegen dat werkzoekenden in hun dossier eerder geneigd zijn de talen te vermelden die als relevant worden aanzien op de arbeidsmarkt zoals uiteraard het Frans en het Nederlands, maar ook het Engels en Spaans. De kennis van andere talen, die als minder van belang worden beschouwd voor een participatie op de arbeidsmarkt, worden door de werkzoekenden op een minder systematische manier ingevuld in hun dossier. We kunnen ervan uitgaan dat het aantal talen waarvan melding wordt gemaakt in het dossier van de werkzoekenden onderschat is en vooral dan de kennis van de niet-europese talen. Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van de werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een andere taal 12 volgens hun studieniveau. Uit deze tabel kunnen een aantal interessante vaststellingen worden afgeleid. We merken op dat naarmate het studieniveau stijgt, het aandeel werkzoekenden die een andere taal spreekt stijgt. Zo blijkt dat 45,5% van de werkzoekenden met een diploma lager onderwijs een goede mondelinge kennis heeft van een andere taal, terwijl dit aandeel stijgt tot 70,8% voor de werkzoekenden met een universitair diploma. Ook bij de werkzoekenden met een studieniveau buitenlandse studies is het aandeel relatief hoog, namelijk 80,1% van deze werkzoekenden heeft een goede kennis van een andere taal. Voorts is het hierbij interessant een onderscheid te maken tussen diegene die een taal van binnen de Europese Unie spreken en diegene die een taal van buiten de Europese Unie spreken. Voor de werkzoekenden die een goede mondelinge kennis hebben van een EU-taal (lees: voornamelijk Engels) merken we een sterke correlatie op met het studieniveau. Het aandeel stijgt namelijk van 14,9% voor de werkzoekenden met een diploma lager onderwijs tot 64,7% voor de diegene met een universitair diploma. We stellen echter het tegenovergestelde vast voor de werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een niet-eu-taal. Het aandeel werkzoekenden dat een goede kennis heeft van een niet- EU-taal met een hoger diploma (al dan niet universitair) is immers lager dan het aandeel laaggeschoolden en midden geschoolden. Verder stellen we ook vast dat voor de werkzoekenden uit de categorie buitenlandse studies het aandeel dat een goede kennis heeft van een niet-eu-taal relatief hoog is, namelijk 57,7%. We herinneren eraan dat de categorie buitenlandse studies de werkzoekenden omvat die hun studies in het buitenland hebben gedaan en waarvan het diploma niet erkend is in België. 12 Exclusief het Nederlands en het Frans. 18

19 Tabel 10: Werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een andere taal volgens studieniveau januari 2017 NWWZ % WZ met goede mondelinge kennis van een andere taal* % WZ met goede mondelinge kennis EU-taal* % WZ met goede mondelinge kennis Niet-EU-taal Lager onderwijs ,5 14,9 33,2 Lager secundair onderwijs ,0 18,0 34,9 Hoger secundair onderwijs ,8 26,2 31,5 HOBU ,7 46,3 16,7 Universitair ,8 64,7 13,8 Buitenlandse studies ,1 34,8 57,7 TOTAAL ,7 31,3 41,2 * Exclusief Nederlands en Frans 19

20 5. Elementaire talenkennis van de werkzoekenden In dit gedeelte van de analyse wordt de talenkennis van de werkzoekenden benaderd vanuit een andere invalshoek. Hierbij wordt de elementaire kennis van de taal overeenkomstig de taal van het dossier van de werkzoekenden beschouwd. Dit betekent concreet dat enerzijds voor werkzoekenden met een Franstalig dossier hun elementaire kennis van het Frans wordt onderzocht en anderzijds voor de werkzoekenden met een Nederlandstalig dossier hun elementaire kennis van het Nederlands. De talenkennis op deze manier benaderen laat ons toe om het aandeel werkzoekenden te bepalen die slechts een elementaire kennis hebben van de taal waarin het dossier is opgemaakt. Hierbij wordt niet langer de mondelinge kennis beschouwd maar de schriftelijke kennis. De volgende tabel geeft de verdeling weer van het aandeel werkzoekenden die geen of slechts een elementaire kennis 13 hebben van de taal van hun dossier volgens hun studieniveau. Deze tabel geeft de verdeling weer van het totaal aantal NWWZ en specifiek voor de jongeren NWWZ (<30 jaar). We herinneren de lezer dat deze gegevens met de nodige omzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden. Het niveau van de talenkennis wordt namelijk bepaald op basis van de verklaring van de werkzoekende in zijn dossier. Tabel 11: Werkzoekenden en aandeel werkzoekenden met maximum een elementaire kennis van de taal overeenkomstig de taal van hun dossier, volgens studieniveau januari 2017 Aantal NWWZ % zonder of met een elementaire kennis Aantal NWWZ < 30 jaar % zonder of met een elementaire kennis Lager onderwijs , ,7 Lager secundair onderwijs , ,6 Hoger secundair onderwijs , ,1 HOBU , ,8 Universitair , ,4 Buitenlandse studies , ,3 TOTAAL , ,5 Het aandeel werkzoekenden die geen of slechts een elementaire kennis hebben van de landstaal overeenkomstig de taal van hun dossier bedraagt 16,0% of met andere woorden ongeveer werkzoekenden. Bij de jongerenwerkzoekenden is dit 9,5% hetzij werkzoekenden. Dit betekent dat jongeren (<30 jaar) algemeen een beter kennis hebben van de taal van hun dossier hetzij het Frans, hetzij het Nederlands. We hebben eerder in deze analyse vastgesteld dat werkzoekenden die hun studies in het buitenland hebben gedaan een zeer beperkte kennis hebben van de 2 de landstaal. Namelijk volgens tabel 3 heeft slechts 8,2% van deze een gemiddelde kennis van de andere landstaal. Overigens blijkt uit bovenstaande tabel dat ongeveer een derde van de werkzoekenden met buitenlandse studies geen kennis of slechts een elementaire kennis heeft van de taal van hun dossier. Ook bij de jongeren stellen we een gelijkaardig aandeel vast. Men kan dus stellen dat een 13 Geen schriftelijke kennis of slechts een niveau Onafhankelijk (B1). 20

21 belangrijk aandeel van de werkzoekenden met een buitenlands diploma dat niet erkend is in België niet één van de twee landstalen beheersen. Het niet beheersen van ten minste een van de landstalen vormt vaak een obstakel bij het vinden van een baan. Uit een enquête 14 van de FOD Economie over migranten in België blijkt dat ruim 30% van hen vindt dat hun kennis van minstens een van de talen van het gastland dient te verbeteren om een job te vinden. Onderstaande tabel geeft de verdeling van het aandeel werkzoekenden met een elementaire kennis van de taal van hun dossier volgens leeftijdscategorie. Daarnaast worden ook de werkzoekenden uit de categorie buitenlandse studies opgesplitst volgens leeftijdsklasse. Tabel 12: Werkzoekenden en aandeel werkzoekenden met maximum een elementaire kennis van de taal overeenkomstig de taal van hun dossier, volgens leeftijdscategorie januari 2017 Aantal NWWZ % zonder of met een elementaire kennis NWWZ buitenlandse studies Aantal % zonder of met een elementaire kennis < 25 jaar , , jaar , , jaar , , jaar , ,7 50 jaar en , ,5 TOTAAL , ,4 We stellen duidelijk vast dat het aandeel werkzoekenden dat geen of slechts een elementaire kennis heeft van de taal overeenkomstig de taal van hun dossier toeneemt met de leeftijd. Uit de tabel blijkt dat het aandeel bij de 50-plussers bijna driemaal hoger ligt dan bij de -25-jarigen (respectievelijk 22,5% en 8,8%). Dit toont aan dat jongeren in het algemeen een betere kennis hebben van minstens een van de landstalen. We hebben reeds eerder in deze analyse ook kunnen vaststellen dat het aandeel werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de 2 de landstaal hoger is bij de jongeren dat bij de andere leeftijdscategorieën in tabel 5. Aangaande de groep werkzoekenden met een studieniveau buitenlandse studies volgens leeftijdsklasse, blijkt dat de parameter leeftijd minder doorslaggevend is. Het aandeel werkzoekenden dat geen of slechts een basiskennis heeft van de taal van het dossier varieert van 29,5% tot 40,8% voor respectievelijke de jarigen en de <25-jarigen. Echter, ongeacht de leeftijd van deze groep werkzoekenden is het aandeel met een elementaire kennis relatief hoog. 14 Een speciale module in het kader van de Enquête naar de Arbeidskrachten uitgevoerd tijdens het tweede kwartaal van 2008 over de migranten in België, dit wil zeggen personen die niet in België zijn geboren. 21

22 Conclusie Net als de vorige studies van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid gerealiseerd omtrent de taalvereisten op de arbeidsmarkt en de talenkennis van de werkzoekenden in Brussel, bevestigt deze analyse de kloof tussen de talenkennis van de werkzoekenden enerzijds en de gestelde taalvereisten door de werkgevers anderzijds. Als tweetalige regio en internationaal georiënteerd is talenkennis een belangrijke factor bij de participatie aan het openbare leven en bij de socio-professionele inschakeling in Brussel. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geconcentreerd een groot aantal arbeidsplaatsen waarvoor hoge taalvereisten worden gesteld. Op basis van de ontvangen werkaanbiedingen door Actiris blijkt dat 53% van de werkaanbiedingen expliciete taalvereisten stelt. 80% van deze werkaanbiedingen vereist een kennis van beide landstalen. Bij ongeveer 40% van de werkaanbiedingen wordt een kennis van het Engels gevraagd, meestal in combinatie met het Frans en het Nederlands. Slechts voor een beperkt aantal werkaanbiedingen wordt de kennis van nog andere talen vereist. We hebben gezien dat de taalvereisten sterk verschillen van het ene beroep ten opzichte van het andere beroep en per beroepsdomein of ook volgens activiteitensector. Bijvoorbeeld, in het ene geval kan een perfecte tweetaligheid worden vereist, terwijl in het andere geval een basiskennis van de tweede landstaal voldoende kan zijn. De taalvereisten dringen zich vooral op voor beroepen waarbij er een contact is met klanten en bij bepaalde beroepsdomeinen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de beroepsdomeinen ingenieurs (87,8%), informatica (79,6%), wetenschappen (78,2%) en beheer of management (76,9%) en ook bij de beroepen zoals: verkopers, secretarissen, telefonisten en hotelreceptionisten. Daarentegen zijn de taalvereisten minder uitgesproken in de domeinen van het onderwijs (21,8%), de gezondheidszorg (26,4%), de schoonmaaksector (31,4%) en de bouw (38,3%). Vanuit het oogpunt van de activiteitensectoren, blijkt dat de taalvereisten groter zijn voor de sectoren van het vervoer en opslag, de financiële activiteiten, de vrije beroepen en wetenschappelijke activiteiten en de sector informatie en communicatie. Daarentegen komen de taalvereisten minder naar voren in de non-profitsectoren in de ruime zin (openbaar bestuur, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening en onderwijs). Daarenboven hebben we kunnen vaststellen dat de taalvereisten stijgen naarmate het studieniveau dat door de werkgevers gevraagd wordt, toeneemt. De Brusselse ondernemingen, hebben ongeacht hun bedrijfsgrootte, dezelfde taalnoden op de arbeidsmarkt. Het aandeel werkzoekenden dat verklaart over ten minste een gemiddelde mondelinge kennis te beschikken van de tweede landstaal bedraagt 22,3%. Dit aandeel daalt tot 7,0% indien men enkel de werkzoekenden beschouwt die beweren over een goede kennis te beschikken van de andere landstaal. Daarentegen, verklaart 36,4% van de werkzoekenden over een gemiddelde kennis van het Engels te beschikken (17,7% zegt een goede kennis te hebben). Algemeen merken we op dat de talenkennis van de werkzoekenden toeneemt met het studieniveau. Ter illustratie: 50,5% van de universitairen zegt minimum een gemiddelde kennis te hebben van de tweede landstaal terwijl dit aandeel voor de laaggeschoolde werkzoekenden 22,7% bedraagt. Werkzoekenden echter die hun studies in het buitenland hebben gevolgd hebben slechts een zeer geringe kennis van de tweede landstaal (namelijk, slechts 8,2% zegt een ten minste gemiddelde kennis te hebben). 22

23 Wat betreft de taalcompetenties van de werkzoekenden volgens de leeftijd merken we op dat het aandeel werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de tweede landstaal groter is bij de jongere populatie (-30 jarigen) dan bij de rest van de werkzoekenden. Namelijk van de werkzoekenden jongeren dan 25 jaar en van de groep van 25 tot 29 jaar verklaart respectievelijk 25,9% en 26,8% de andere landstaal gemiddelde te beheersen. De taalcompetenties van de werkzoekenden variëren sterk per beroep. Evenals bij de werkaanbiedingen is de tweetaligheid van de werkzoekenden meer uitgesproken voor de beroepen waarbij communicatie en contacten centraal staan. De longitudinale analyse uitgevoerd door het Observatorium toont aan dat de gemiddelde kennis van de tweede landstaal een positieve impact heeft op de uitstromingsgraad naar werk van de werkzoekenden. Globaal stijgt de uitstromingsgraad naar werk van 34,0% naar 46,0% voor de werkzoekenden met kennis van de tweede landstaal, ofwel een stijging van 12,0 procentpunten in absolute termen of met 35,2% in relatieve termen. Werkzoekenden met een gemiddelde kennis van de andere landstaal hebben meer kans om door te stromen naar de arbeidsmarkt ten opzichte van de werkzoekenden met geen of slechts een beperkte kennis van de andere landstaal. De kennis van de tweede landstaal verhoogt de kans van de werkzoekende om een job te vinden, ongeacht zijn studieniveau, inactiviteitsduur en leeftijd. Zeker voor werkzoekenden die hun studies in het buitenland hebben gedaan is de talenkennis een belangrijke meerwaarde. Hoewel het ontbreken van de nodige taalcompetenties de kansen van de werkzoekenden op een tewerkstelling verkleinen, betekent dit evenwel niet noodzakelijk een uitsluiting op de arbeidsmarkt. De Brusselse werkzoekenden spreken naast hetzij Frans of hetzij Nederlands vaak nog andere talen. Op basis van de dossiers van de ingeschreven niet-werkenden werkzoekenden onderscheiden we in het totaal een 70-tal verschillende talen die de werkzoekenden spreken. Ongeacht hun kennis van de twee landstalen verklaart 65% van de Brusselse werkzoekenden een goede mondelinge kennis te hebben van ten minste een andere taal (exclusief Nederlands en Frans). De voornaamste talen van de Europese Unie die de werkzoekenden beheersen zijn Engels en vervolgens in beduidend mindere mate Spaans, Italiaans, Portugees en Roemeens. De voornaamste niet-eu-talen waarvan de werkzoekenden een goede mondelinge kennis hebben zijn het Arabisch en het Turks. Maar er zijn ook werkzoekenden die kennis hebben van andere talen van verschillenden delen van de wereld zoals Aziatische talen (bijvoorbeeld Chinees, Vietnamees en Japans) of Afrikaanse talen (bijvoorbeeld Lingala, Peul en Swahili) of talen zoals het Indisch, Perzisch en het Urdu. Deze verschillenden talen die de Brusselse arbeidsmarkt rijk is kunnen zeker een meerwaarde betekenen voor het Gewest. Daarnaast wordt aangetoond dat een belangrijk deel van de werkzoekenden noch het Frans, noch het Nederlands beheren. Het niet beheersen van ten minste een van de landstalen vormt vaak een belangrijk obstakel bij het vinden van baan. Globaal heeft 16,0% (ofwel ) van de werkzoekenden geen of slechts een elementaire kennis van de landstaal overeenkomstig de taal van hun dossier. Bij de jongeren (<30 jaar) bedraagt dit aandeel slechts 9,5% (ofwel 2.300). Overigens, ongeveer een derde van de werkzoekenden die hun studies in het buitenland hebben gedaan heeft geen kennis of slechts een elementaire kennis van de taal van hun dossier. Dit aandeel is gelijkaardig bij de jongeren werkzoekenden. Men kan dus stellen dat een belangrijk aandeel van de werkzoekenden die hun studies niet in België hebben gevolgd noch het Frans, noch het Nederlands beheerst. 23

24 Inhoudstafel 1. Gestelde taalvereisten in de werkaanbiedingen Werkaanbiedingen volgens beroepsdomeinen Werkaanbiedingen volgens studieniveau Werkaanbiedingen volgens activiteitensector Werkaanbiedingen volgens bedrijfsgrootte Talenkennis van de Brusselse werkzoekenden Talenkennis volgens de kenmerken van de werkzoekenden Longitudinale analyse van de werkzoekenden volgens het niveau van de talenkennis De verschillende talen die de werkzoekenden beheersen Elementaire talenkennis van de werkzoekenden Conclusie... 22

25 Overzicht tabellen en grafieken Tabel 1: Aantal ontvangen werkaanbiedingen (WA) in 2016 en aandeel WA met taalvereisten... 4 Tabel 2: Talenkennis van de NWWZ volgens geslacht januari Tabel 3: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens studieniveau januari Tabel 4: NWWZ met kennis van het Engels volgens studieniveau januari Tabel 5: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens leeftijdsklasse januari Tabel 6: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens beroepsdomein januari Tabel 7a: Uitstromingsgraad naar werk volgens kennis van de 2de landstaal NWWZ ingeschreven januari 2016 (opvolging 12 maanden) Tabel 7b: Uitstromingsgraad naar werk volgens kennis van de 2de landstaal NWWZ (< 30 jaar) ingeschreven januari 2016 (opvolging 12 maanden) Tabel 8: Werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een andere taal, exclusief de talen Nederlands en Frans - januari Tabel 9: Top-5 van EU-talen en niet-eu-talen waarvan de werkzoekenden een goede mondelinge kennis hebben situatie januari Tabel 10: Werkzoekenden met een goede mondelinge kennis van een andere taal volgens studieniveau januari Tabel 11: Werkzoekenden en aandeel werkzoekenden met maximum een elementaire kennis van de taal overeenkomstig de taal van hun dossier, volgens studieniveau januari Tabel 12: Werkzoekenden en aandeel werkzoekenden met maximum een elementaire kennis van de taal overeenkomstig de taal van hun dossier, volgens leeftijdscategorie januari Grafiek 1 : Verdeling van de werkaanbiedingen volgens taalvereisten Grafiek 2: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens studieniveau Grafiek 3: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens activiteitensector Grafiek 4: Aandeel werkaanbiedingen met taalvereisten volgens bedrijfsgrootte Grafiek 5: NWWZ met kennis van de andere landstaal volgens studieniveau en leeftijdsklasse januari

26 Directrice - diensthoofd: Cathy VAN REMOORTERE (NL) 02/ cvanremoortere@actiris.be Directeur: Stéphane THYS (FR) 02/ sthys@actiris.be Medewerkers: Amandine BERTRAND (FR) 02/ abertrand@actiris.be Mourad DE VILLERS (FR) 02/ mdevillers@actiris.be Marie DOZIN (FR) 02/ mdozin@actiris.be Jérôme FRANÇOIS (FR) 02/ jfrancois@actiris.be Guillaume JACOMET (FR) 02/ gjacomet@actiris.be The Man LAÏ (FR) 02/ tlai@actiris.be Sophie LEMAHIEU (FR) 02/ slemahieu@actiris.be Nicolas MUYLLE (NL) 02/ nmuylle@actiris.be Emmanuelle POTTIER (FR) 02/ epottier@actiris.be Marleen SENDERS (NL) 02/ msenders@actiris.be Khadija SENHADJI (FR) 02/ ksenhadji@actiris.be Bénédicte VAN EGEREN (FR) 02/ bvanegeren@actiris.be Sandy VAN RECHEM (NL) 02/ svanrechem@actiris.be Secretariaat: Xavier BERCKMANS (FR) 02/ xberckmans@actiris.be Sterrenkundelaan Brussel ( studies@actiris.be website Observatorium Verantwoordelijke uitgever: Grégor CHAPELLE, Directeur-generaal van Actiris