GezondOntwerpWijzer. Thema Gezond Binnenmilieu.

Transcriptie

1 GezondOntwerpWijzer Thema Gezond Binnenmilieu Verband tussen thema Gezond Bin nenmilieu en een gezonde leefomge ving Wilt u hiermee aan de slag of er meer over lezen? Versie: 24 januari 2012 Een goede kwaliteit van het binnenmilieu een goede luchtkwaliteit, voldoende licht, vol doende ventilatie, weinig geluidoverlast van buiten, van de buren of van installaties, en goede temperatuurregeling is essentieel voor de gezondheid en het welbevinden van de mens. Dit draagt bij aan een optimaal functioneren en presteren zowel privé als op het werk of op school. Een goede kwaliteit binnenmilieu: zorgt voor minder klachten, zoals hoofdpijn, irritatie van slijmvliezen; kent geen koolmonoxidevergiftiging; vermindert stress en daaraan gerelateerde ziekten van hart en bloedvaten; zorgt voor minder vochtproblemen en minder schimmelgroei, en voorkomt daarmee gezondheidsklachten zoals luchtweginfecties en astma; voorkomt oververhitting van gebouwen in de zomer en leidt zo tot een beter welbevin den en tot minder vervroegde sterfte; zorgt voor betere prestaties op school en maakt werknemers productiever. Kies een categorie en lees verder: Aanbevelingen Praktijkvoorbeelden Organisaties Instrumenten Meer weten? 1

2 Aanbevelingen Het is belangrijk om binnenmilieuproblematiek integraal aan te pakken. Verschillende as pecten van het binnenmilieu hangen namelijk nauw met elkaar samen, zoals: locatie: kwaliteit van de buitenlucht, wind, geluid, zon en schaduw, bereikbaarheid; ruimtelijke opzet: indeling van gebouwen en het gebruik van ruimten; inrichting: groen en water, kleurgebruik, materialen en meubilair, communicatie, ori entatiekwaliteit; thermisch comfort: temperatuur, luchtsnelheid, relatieve luchtvochtigheid, klimaatre geling, zonwering; luchtverversing en ventilatie; energie efficiëntie en besparing; geluid en akoestiek: geluidwering van de gevel, geluidsniveaus van installaties, ge luidsisolatie tussen vertrekken en de akoestiek van ruimten; licht en visueel comfort: daglichtfactor, verlichtingssterkte en lichtspectrum; uitzicht; toegankelijkheid, bijvoorbeeld voor mensen met een handicap; onderhoud en reinigbaarheid van gebouw en inrichting. Praktijkvoorbeelden Hier vindt u een aantal voorbeelden waar een gezond binnenmilieu bijdraagt aan een ge zonde leefomgeving. Sommige praktijkvoorbeelden zijn speciaal van belang voor jeugd [j], ouderen [o] of werknemers [w]. U ziet dit meteen, omdat een van deze drie letters dan tussen vierkante haken is toegevoegd. Allergeenarme woningen, Barendrecht [j] In Barendrecht zijn veertig allergeenarme woningen gerealiseerd voor gezinnen met kinde ren met allergisch astma. Deze woningen zijn ingericht met gladde, goed te reinigen mate rialen. Ze zijn bovendien goed te ventileren, comfortabel en niet vochtig. Dit voorkomt zo veel mogelijk dat allergenen, stoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken, in de binnenlucht komen. allergeenarmewoningenbarendrecht.pdf Levensloopbestendig wonen, Den Bosch [o] In Den Bosch realiseert de gemeente in 2011 samen met zorginstellingen en woningcorpo raties twee levensloopbestendige wijken. Hier kan iedereen zo lang mogelijk zelfstandig wonen, ongeacht levensfase of lichamelijke beperking. Hiervoor moeten woningen en voorzieningen aan specifieke eisen voldoen, zoals toegankelijkheid. De gemeente gebruikt technische hulpmiddelen om ouderen en gehandicapten zo lang mogelijk in hun wijk te laten wonen. In dit project ligt de nadruk op de wensen van de gebruikers en op de sa menwerking tussen de aanbieders. op thema/zorg en welzijn/slimme zorg/projecten/levensloopbestendige wijken in den bosch.aspx Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Het nieuwe Erasmus Medisch Centrum wordt een voorbeeld van een healing environ ment : een prettige, gezonde en veilige omgeving om te herstellen en te werken. In de nieuwbouw komt een hoogwaardig binnenklimaat met veel groen. Er is meer aandacht besteed aan familie en vrienden van de patiënten, bijvoorbeeld in familiekamers. Een hel der en overzichtelijk gestructureerd gebouw voorkomt onnodige stress bij patiënten en bezoekers. ebd/ Frisse School: Pieter Wijtenschool, Waalwijk [j] De Pieter Wijtenschool in Waalwijk is de eerste Frisse School en heeft diverse maatregelen genomen om een gezonde en duurzame school te worden, waar het goed leren en lesge ven is. Een greep: renovatie met duurzame materialen, vloer en dakisolatie, dubbel glas, maximaal daglicht, functionele zonwering en energiezuinige verlichting. De luchtkwaliteit is verbeterd. De provincie Brabant, de GGD en het Astma Fonds zetten zich samen in om scholen frisser te maken. wijtenschool waalwijk eerste frisse school in brabant.aspx 2

3 Organisaties PRONET (Engelstalig) Overzicht van goede voorbeelden op het gebied van binnenmilieu ( indoor air ), waaronder Nederlandse voorbeelden van allergeenarme woningen. Veel organisaties zijn actief op het terrein van een gezond binnenmilieu en delen hun ken nis en ervaring in kennisnetwerken. ISIAQ.NL ISIAQ.nl is de Nederlandse afdeling van het International Society of Indoor Air Quality and Climate, de internationale vakvereniging voor binnenmilieu voor wetenschap en praktijk. De organisatie wil een gezond, behaaglijk en productief binnenmilieu bevorderen. Dat doet zij door internationale richtlijnen te vertalen voor Nederlands gebruik en bijeenkomsten te organiseren met buitenlandse sprekers. Kennisnetwerk binnenmilieu Kenniscentrum waarbinnen organisaties zich bezighouden met het binnenmilieu. KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing Geeft onder andere een overzicht van levensloopbestendig wonen, welke instanties ermee bezig zijn, actieplannen en instrumenten. centrum.nl/view.cfm?page_id=1899&item_type=vraag_en_antwoord&item_id=125 Kenniscentrum Wonen Zorg Dit centrum voorziet in nieuws, praktijkvoorbeelden en instrumenten. Ook biedt het een overzicht van bijeenkomsten rondom het thema wonen en zorg. Dit kenniscentrum is on derdeel van Aedes vereniging van woningcorporaties en ActiZ organisatie van zorgonder nemers. Kennispartners zijn RIBW Alliantie en Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Nederlands Astma Fonds Het Nederlands Astma Fonds zet zich in voor de belangen van astmapatiënten. In de factsheet Gezonde scholen vindt u tips om de fysieke omgeving van scholen gunstig in te richten voor kinderen met astma. Servicecentrum Scholenbouw Dit servicecentrum adviseert over aanbesteding en contractvorming voor scholenbouw. Ook helpt het vragen te beantwoorden over manieren om een schoolgebouw te realiseren dat gezond, functioneel en toekomstbestendig is, en dat aansluit bij de onderwijsvisie. Het servicecentrum geeft advies over welke partijen daarbij ingeschakeld moeten worden en wanneer. Op de website vindt u onder meer richtlijnen, adviezen, en onderzoeken over energiebesparing en binnenklimaat. Stichting Living daylights Deze stichting promoot een goede toepassing van daglicht in de gebouwde omgeving door organisatie van activiteiten en het delen van kennis. Daglicht vormt één van de belangrijk ste bouwstenen van architectuur. Het is onontbeerlijk voor de gezondheid en productiviteit van de mens, is gratis, en is een duurzame lichtbron. 3

4 Instrumenten Ter inspiratie wordt een overzicht gegeven van handreikingen om een gezond binnenmilieu te benutten voor een gezonde leefomgeving. GGD richtlijn gezonde woningbouw Deze richtlijn beschrijft vier woonconcepten: de allergeenarme woning, de zorgwoning, de stiltewoning en de frisse woning en bevat 47 maatregelen die samen leiden tot woningen met een gezonder binnenmilieu. GGD richtlijn medische milieukunde over ventilatie van woningen Deze richtlijn beschrijft hoe ventilatie en ventilatievoorzieningen van bestaande woningen beoordeeld kunnen worden. U leest welke relaties tussen ventilatie en gezondheidsrisico's er bekend zijn. Als er te weinig ventilatie is, kan dit leiden tot vochtproblemen, hoge con centraties van verbrandingsproducten en het gas radon. Dit kan gepaard gaan met geur hinder, verergering van astma of een verhoogde kans op longkanker. Bepalingsmethode Binnenmilieuprofiel Woningen; energieprestatieadvies Met deze methode kunnen opdrachtgevers en bewoners snel de kwaliteit van het binnen milieu in kaart brengen en zo nodig gerichte verbetermaatregelen nemen op energiebe sparing, gezondheid en comfort. De methode is te bestellen via: Levensloopbestendig wonen: vragen en antwoorden Een uitgebreide vraag en antwoordpagina van KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing over wat levensloopbestendig wonen is, waarom er levensloopbestendig gebouwd wordt, welke typen levensloopbestendige woningen er zijn en aan welke specifieke eisen ze moe ten voldoen. centrum.nl/view.cfm?page_id=1899&item_type=vraag_en_antwoord&item_id=125 Kop staartaanpak NEPROM heeft een aandachtspuntenlijst opgesteld om de kwaliteit van energiezuinige nieuwbouwwoningen te verbeteren, zowel aan de kop (bij aanbesteding, in het bestek of programma van eisen) als bij de staart (bij oplevering). akkoord.nl/wp content/uploads/2010/02/la_kopstaart.pdf Praktijkboek Gezonde Gebouwen Het Praktijkboek Gezonde Gebouwen van SBR (het kennisplatform voor de bouw) is inge deeld in themacahiers, waarvan er elk jaar nieuwe verschijnen. Ze bieden praktische handvatten voor gezond ontwerp, beheer en onderhoud van gebouwen en installaties. Doelgroep: facility managers, arboprofessionals, leveranciers, architecten, adviseurs of installateurs. Duurzaam en gezond bouwen van een basisschool Notitie met aandachtspunten voor een duurzame en gezonde school, bedoeld voor de fase dat de plannen voor een basisschool of voor een brede school opgestart worden. In aan vulling op de aandachtspunten voor omgeving en gebouw, is het mogelijk andere aspecten van de gezonde school op te pakken, zoals bewegen, voeding en seksuele en geestelijke gezondheid. dugeschoolapr08.pdf 4

5 Binnenklimaat scholen Deze ISSO publicatie geeft praktische richtlijnen voor gebruik, beheer en onderhoud van klimaatinstallaties in scholen en verbeteringen van het bestaande binnenklimaat met be perkte middelen. Daarnaast gaat deze publicatie in op het ontwerp van klimaatinstallaties in (basis)scholen, zowel voor nieuwbouw als ingrijpende renovatie, en de uitvoering en het onderhoud van klimaatinstallaties in scholen. Te bestellen via: winkel/publicatie info/publicatie/226/ Informatiebladen voor het verbeteren van de ventilatievoorzieningen in basisscholen De informatiebladen van het RIVM bieden oplossingen om ventilatievoorzieningen in basis scholen te verbeteren. Per informatieblad vindt u randvoorwaarden en aandachtspunten. Er zijn aparte informatiebladen voor verschillende typen schoollokaal. Binnenmilieuadviezen voor nieuw te bouwen scholen; informatieblad Dit RIVM informatieblad doet aanbevelingen voor verschillende aspecten van het binnen milieu, zoals de binnenluchtkwaliteit, het thermisch comfort, de schoonmaak en het on derhoud. Bedoeld voor nieuw te bouwen scholen. Project Frisse Scholen Het project Frisse Scholen van Agentschap NL heeft tot doel om scholen te stimuleren minder energie te verbruiken en het binnenmilieu te verbeteren door isoleren en ventile ren. De informatie op de gelijknamige website (programma van eisen, stappenplan, hand leiding, instrumenten, praktijkvoorbeelden) ondersteunt schoolbesturen, schooldirecties en gemeentelijk adviseurs onderwijs(huisvesting) in de aanpak van het energiegebruik en het binnenmilieu van scholen. Daarnaast is deze informatie nuttig voor leerkrachten, ouders en technisch adviseurs. regelingen/frisse scholen Onderzoekslab Gezond Verstand Scholenbouwwaaier De Scholenbouwwaaier biedt inspiratie en praktische tips om scholen zodanig te bouwen en verbouwen dat ze een gezonde leer en werkomgeving worden voor leerlingen en lera ren. Gemaakt door een team van architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitec ten, journalisten, installatietechnici en klimaatdeskundigen in het kader van Nederland wordt anders, een denktank om de kansen te verkennen die de crisis biedt in de ruimtelij ke sector. In de waaier is de ervaringskennis van gebruikers nadrukkelijk verwerkt. Binnenmilieuprofiel Maakt voor de bewoners, eigenaar en EPA adviseur inzichtelijk wat de huidige binnenmili eukwaliteit van de woning is. Er worden scores gegeven op acht aspecten van binnenmili eu. Uitgangspunt is dat energiebesparing en een goed binnenmilieu samen kunnen gaan. Toetslijst gezond en veilig wonen Deze checklist van OTB en Woonbond voor consumenten inventariseert voor de onderwer pen luchtkwaliteit, comfort, geluid, en veiligheid technische mankementen, en maakt de gevolgen van bewonersgedrag zichtbaar. Bij klachtenonderhoud kan de lijst helpen om problemen duidelijk te maken. Bij groot onderhoud kan de toetslijst worden gebruikt om bewoners actief te betrekken bij de aanpak. Zij kunnen aan de hand van de lijst proble men inventariseren. Er bestaat ook een checklist voor professionals gericht op woning bouwcorporaties, beheerders van woningen en particuliere verhuurders. 5

6 Meer weten? Lees hier wat er al is onderzocht en gepubliceerd over een gezond binnenmilieu en hoe die te verwezenlijken is. Gezond en veilig wonen dossier van de rijksoverheid Dossier met informatie over ventilatie in woningen en scholen en mogelijke gezondheids klachten die dit kan veroorzaken. Met links naar publicaties van onderzoeken die in op dracht van de rijksoverheid zijn uitgevoerd naar de kwaliteit van het binnenmilieu. en veilig wonen?#ref vrom Landelijk Centrum Medische Milieukunde Handboek Binnenmilieu. Rotterdam, Dit handboek gaat in op het behandelen van vragen en klachten over de kwaliteit van het binnenmilieu van woningen in relatie tot de gezondheid. Het geeft informatie over factoren die volgens literatuur in Nederland van belang zijn voor de kwaliteit van het binnenmilieu. binnenmilieu.jsp Binnenmilieu RIVM dossier Dit dossier bevat informatie over gezondheidseffecten van stoffen in het binnenmilieu en het voorkomen hiervan in Nederland. Gezond en goed; scholenbouw in topconditie. Atelier Rijksbouwmeester: Den Haag, Dit advies gaat over toekomstbestendige scholenbouw en de consequenties daarvan voor de (bouw)regelgeving en bekostiging van basisscholen. Behalve om een goed binnenmilieu gaat het om kwaliteit, innovatie en mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik. Daarbij is aandacht voor de vraag, welke partners van belang zijn voor de benodigde expertise en financiële draagkracht. Van Buggenum S. Advisering hygiëne en binnenmilieu scholen. Gemeente Sittard Geleen, Resultaten van een onderzoek van de GGD Zuid Limburg hygiëne en binnenmilieu onder 26 basisscholen, onder andere door toepassing van de eendagsmethode voor een gezond binnenmilieu, een voorlichtingsinstrument dat een ventilatieadvies op maat ondersteunt met een aantal hulpmiddelen. Geleen%20_def_.pdf 6