Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland
|
|
- Raphaël Adam
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland Verslag eerste platformbijeenkomst 15 februari 2012 Deze platformbijeenkomst is georganiseerd door de provincie Gelderland en is bedoeld voor besturen van scholen in het primair onderwijs en gemeenten. Het doel is om samen tot efficiënte en creatieve oplossingen te komen rondom het thema binnenluchtkwaliteit. In 2007/2011 heeft de provincie Gelderland uitvoering gegeven aan haar beleidstaak Luchtkwaliteit en Gezondheid o.a. door ondersteuning vanuit het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling in het project Frisse Scholen. Hieruit bleek dat vele scholen een onvoldoende scoorde op binnenluchtkwaliteit in de klaslokalen. Om de continuïteit van de aanpak Frisse Scholen in te bedden neemt de provincie het initiatief tot het opzetten en faciliteren van een lerend en zelfsturend netwerk vanuit het Gelders Kennisprogramma Duurzame Ontwikkeling. De ambitie van het netwerk is om met de Gelderse schoolbesturen een plan van aanpak te ontwikkelen om te komen tot een verbetering van de binnenluchtkwaliteit van de scholen en daarmee bij te dragen aan de gezondheid van leerlingen en leerkrachten. WELKOM door Annemieke Traag, gedeputeerde van de provincie Gelderland Gedeputeerde Annemieke Traag geeft de aftrap voor deze eerste platformbijeenkomst Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland. Haar aanwezigheid maakt duidelijk dat de provincie Gelderland dit bestuurlijk een belangrijk project vindt. De gedeputeerde vraagt enkele aanwezigen wat hun verwachtingen zijn van deze bijeenkomst en wenst iedereen een inspirerende ochtend toe. Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 1
2 INTRODUCTIE door Theo Heinink, programmamanager Luchtkwaliteit prov. Gelderland Theo Heinink is op verschillende manieren bezig met het onderwerp luchtkwaliteit. Een belangrijk aspect van luchtkwaliteit is het meten ervan, omdat het anders als bijvoorbeeld geluid veel minder tastbaar is en overschrijdingen anders worden beleefd. In de provincie Gelderland wordt luchtkwaliteit sterk gekoppeld aan gezondheid. De binnenluchtkwaliteit van scholen is geen wettelijk taak van de provincie. Toch wil men zich ervoor blijven inzetten. Daarom is gekozen voor de vorm van een platform, waarbij samenwerking en kennisuitwisseling centraal staan. De provincie heeft de intentie dit platform de komende twee jaar te blijven ondersteunen. DE AANPAK door dagvoorzitter Daaf de Kok Dit jaar worden er drie platformbijeenkomsten georganiseerd. Vandaag staan kennismaken met elkaar en de werkwijze van het platform centraal. De volgende keren zal meer inhoudelijk worden ingegaan op het onderwerp binnenluchtkwaliteit op basisscholen en wordt de agenda voor een groot deel bepaald door de kennisgroepen. In deze groepen wordt een specifiek thema uitgediept, o. a. aan de hand van best practices. De resultaten hiervan worden gedeeld op de platformbijeenkomst. Iedereen is van harte uitgenodigd om zitting te nemen in een kennisgroep. PRESENTATIE KENNISGROEPEN a. Financiering voorzitter Robin Smit (Stichting Fluvium) Doelstelling: Verschillende financieringsconstructies in beeld brengen die de verbetering van luchtkwaliteit en gezondheid op basisscholen in Gelderland mogelijk maken. Scholen mogen van OCW niets aan de buitenkant van hun gebouw doen en de gemeenten kunnen steeds minder doen door bezuinigingen. Het gevolg: te heet in de zomer, te veel tocht in de winter en hoge strookkosten. Creatieve financieringsvormen kunnen ervoor zorgen dat, ook in deze tijd van bezuinigingen, stappen gezet kunnen worden en investeringen gedaan voor een goede binnenluchtkwaliteit. De kennisgroep financiering zal zich hier, met behulp van experts, in gaan verdiepen om zo een goede input te kunnen geven aan het platform. b. Organisatie & gedrag voorzitter Anton Brinkhuis (PCBP Rheden) Doelstelling: In kaart brengen op welke wijze met het aanpassen van de organisatie, of het gedrag van leerlingen en leerkrachten, de luchtkwaliteit kan worden verbeterd. Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 2
3 Het bestuursakkoord Primair Onderwijs dwingt scholen om met minder geld meer te presteren. Dit vraagt om meer out of the box denken: hoe kan op een creatieve manier gezocht worden naar nieuwe mogelijkheden en nieuwe oplossingen. Niet alleen techniek speelt daarbij een rol, maar ook het gedrag van leraren en leerlingen en de manier waarop zaken georganiseerd zijn op een school. Hierbij kan gedacht worden aan een andere manier van het verdelen van lokalen, aan andere schooltijden en aan het motiveren tot meer ventileren. Ook een goede afstemming met andere partijen die gebruik maken van het gebouw, bijvoorbeeld de BSO, biedt nieuwe kansen. In de kennisgroep organisatie & gedrag zullen dit soort zaken verder worden uitgediept. c. Techniek voorzitter Steven van der Lelie (GGD Gelre IJssel) Doelstelling: Inventariseren van manieren om met behulp van techniek de luchtkwaliteit in basisscholen te verbeteren en zo gezondheid en welzijn van leerlingen en leerkrachten te bevorderen. Bij het bouwen van een nieuwe school wordt veel aandacht besteed aan goede isolatie. Maar mensen, PC s, et cetera genereren heel veel warmte. In voorjaar, zomer en najaar moet die warmte er ook weer uit. Daarvoor worden dure koeltechnieken gebruikt, terwijl er vaak bouwfysisch iets mis is. In de bouwwereld en bij adviseurs is al heel veel kennis. In de kennisgroep techniek zal deze kennis worden verzameld en verwerkt tot hapklare brokken. Daarbij wordt aandacht besteed aan materialen, installaties (warmte, lucht, energie), overige technieken (filtering, zuivering), instrumenten en goede voorbeelden. INTERMEZZO door Peter van Loon Peter van Loon heeft in zijn tijd als schoolbestuurder veel te maken gehad met het binnenklimaat op basisscholen. Hij heeft scholen gehad waar de PPM 3700 was. (In het nieuwe Bouwbesluit wordt de norm voor nieuwbouw 1000 PPM). Uiteindelijk is het hem gelukt om met 1 installatie een PPM van 1000 te halen. De leasekosten kunnen deels betaald worden uit de warmteterugwinning. De gevolgen van een gezonder binnenluchtklimaat zijn duidelijk merkbaar: de kinderen hebben geen hoofdpijn meer, kunnen zich ook s middags concentreren, zijn niet meer slaperig en hebben geen astmaklachten meer. Peter heeft overigens ook het aspect gedrag meegenomen in zijn aanpak, onder andere door een longverpleegkundige naar de scholen te sturen. Een paar eenvoudige tips: Haal tekeningen aan de waslijn na zes weken weg, want na die tijd gaan ze het stof dat ze verzameld hebben loslaten. Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 3
4 Planten in de klas dien je elke drie maanden te verpotten, als je dat niet doet worden ze een bron van bacteriën. Om kinderen goed te kunnen laten leren zijn de onderwijzer en de lesstof van belang, maar ook de bebouwde omgeving en de kwaliteit van onder andere lucht en licht. Een hulpmiddel bij het maken van het programma van eisen voor een nieuw te bouwen school is de Scholenbouwwaaier. Deze is gemaakt door Marco van Zandwijk en geeft op overzichtelijke wijze informatie over alle verschillende aspecten waarmee je te maken krijgt bij het laten bouwen van een nieuwe school. GELEGENHEID TOT HET STELLEN VAN VRAGEN, interactie tussen deelnemers en dagvoorzitter Vraag: Wat is het eindproduct over één of twee jaar, wat is het doel van dit project? Antwoord: Het uiteindelijke doel is om de binnenluchtkwaliteit op basisscholen substantieel te verbeteren. Twee jaar is echter te kort om dit te bereiken. Daarom is het concrete doel dat stichtingen over twee jaar een goed Plan van Aanpak hebben om de binnenluchtkwaliteit te verbeteren. Vraag: Waarom richt het project zich alleen op basisscholen? Antwoord: Het doel van het project is om concrete resultaten te bereiken. Dat lukt alleen als er nauw wordt aangesloten bij de praktijk, er een duidelijke focus is en er gewerkt wordt met een organisatorische eenheid. Er is overwogen om ook BSO en kinderdagverblijven erbij te betrekken, maar die worden anders gefinancierd. Om deze redenen is ervoor gekozen nu eerst in te zetten op de basisscholen. Hopelijk stimuleert dit BSO, kinderdagverblijven en vervolgonderwijs om ook in beweging te komen. Alle informatie is ook voor deze instellingen vrij beschikbaar via de website. * * * NETWERKPAUZE * * * LANDELIJK PLATFORM BINNENMILIEU SCHOLEN door Ir. Frans de Haas Het Landelijk Platform Binnenmilieu Scholen bestaat tien jaar. De doelstelling van het platform is hetzelfde als van het Gelders platform, namelijk: zorgen voor een gezonder binnenmilieu op scholen. Aanvankelijk was de taak van het platform vooral om het onderwerp op de agenda te krijgen. Het probleem werd tien jaar geleden immers alleen erkend door enkele deskundigen. In het landelijk platform wordt breed samengewerkt door verschillende koepelorganisaties: landelijke ouderorganisaties, onderwijsbonden, PO-Raad, VNG, Agentschap NL, GGD, RIVM, Ministeries OCW en I&M, kennisinstellingen en brancheorganisaties van de bouw- en Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 4
5 installatiesector. Er is een activiteitenprogramma, waarbij het bundelen van kennis en kennisontwikkeling hoog op de agenda staan. Er zijn enkele instrumenten/hulpmiddelen ontwikkeld (die via de website van het platform Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland ontsloten zullen worden), zoals: Programma van Eisen Frisse Scholen Frisse Scholen Toets Handreiking Verduurzamen Meerjarenonderhoudsplan (Duurzaam MOP) Ventilatie Prestatiekeuring (VPK) Frans is blij met de oprichting van het Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland. Dit biedt kansen om de bij het landelijk platform opgedane kennis door te geven aan mensen die er concreet mee aan de slag kunnen en om over en weer van elkaar te leren. Zijn advies aan alle aanwezigen vandaag luidt: Benut elke gelegenheid. Gebruik beschikbare instrumenten. Deel ervaringen. Leer van elkaar! Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 5
6 ESCO S (ENERGY SERVICE COMPANY) IN SCHOOLGEBOUWEN door Jan van Hout Jan van Hout werkt bij OVVIA. Dit is een bedrijf dat installaties levert en plaatst, maar ook de exploitatie en indien nodig zelfs een deel van de financiering op zich neemt. Dat laatste is een belangrijk aspect als het gaat om de binnenluchtkwaliteit van scholen: het vinden van een goede technische oplossing is stap 1, maar dan komt stap 2: hoe breng je de investeringskosten op? Niet zelden is dit het onderwerp van vele gesprekken tussen schoolbestuur en gemeente en is het moeilijk om elkaar hierin te vinden. Het gezamenlijk zoeken naar een oplossing, waarbij school, gemeente en installateur alle drie een bijdrage leveren, kan in dat geval uitkomst bieden. Er wordt dan een rekenmodel ontwikkeld, waarbij onder andere rekening wordt gehouden met geplande investeringen en met de voordelen door energiebesparing. OVVIA helpt vervolgens mee bij de (voor)financiering. Dit concept werkt alleen als ook de gemeente aan tafel zit, de kracht zit in de gezamenlijkheid! Als er gewerkt wordt met ESCo, wordt er geen product geleverd, maar een prestatie, een bepaalde kwaliteit. Het is dus belangrijk dat je als schoolbestuur goed formuleert welke kwaliteit je wilt hebben, wat het einddoel moet zijn. Zorg voor een goede uitvraag, dat is essentieel! REACTIES UIT DE ZAAL Daaf de Kok vraagt de zaal om een reactie op hetgeen er deze ochtend is besproken. Enkele opmerkingen: Professioneel opdrachtgeverschap is belangrijk als men wil komen tot een beter binnenklimaat. Dit dient in alle kennisgroepen aan bod te komen. Kennisgroep Financiën, afgevaardigde gemeente Zutphen: In tijden van bezuinigingen is het belangrijk te zoeken naar creatieve ideeën om zaken toch te kunnen realiseren. Kennisgroep Gedrag & Organisatie, afgevaardigde gemeente Rheden: Daarom is juist ook het gedrag belangrijk, daarmee kan winst worden behaald zonder grote investeringen. Scholenstichting Arnhem: Iedere stichting een plan van aanpak, daar gaan we voor! Rita ten Dam, projectleider Duurzame Ontwikkeling, provincie Gelderland: En we gaan daadwerkelijk een betere binnenluchtkwaliteit realiseren! MEDEDELING TOT SLOT De website is vandaag de lucht in gegaan: Op de website staan onder andere de presentaties van deze eerste platformbijeenkomst. * * * NETWERKLUNCH * * * Verslag 15 februari ste platformbijeenkomst Binnenklimaat Basisscholen Gelderland 6
Samen. stevige. ambities. werken aan. www.schoolaanzet.nl
Samen werken aan stevige ambities www.schoolaanzet.nl School aan Zet biedt ons kennis en inspiratie > bestuurder primair onderwijs Maak kennis met School aan Zet School aan Zet is de verbinding tussen
Nadere informatiePitch. Daar krijg je energie van! 19 november 2015
Pitch Daar krijg je energie van! 19 november 2015 Ruud van Vliet Klimaatverbond specifiek algemeen Antwoord op vragen - kennisportal: www.greendealscholen.nl - basisinfo handreikingen & best practices
Nadere informatieBrief m.b.t. actuele situatie Frisse Lucht in scholen
Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Brief m.b.t. actuele situatie Frisse Lucht in scholen Programma Onderwijs Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert Samenvatting Tijdens de kamerronde van 7 juni 2017 inzake
Nadere informatieWat is een Green Deal?
Wat is een Green Deal? Maatschappelijke initiatieven die groene groei moeten stimuleren Gericht op innovatie, zowel techniek als proces Samenwerking tussen bedrijven/organisaties en rijksoverheid Wegnemen
Nadere informatieWorkshop 1 EBA en schouwcriteria Milicon, Milieu consultancy, Mat Schatorje
Workshop 1 EBA en schouwcriteria Milicon, Milieu consultancy, Mat Schatorje Bouwadviesburo van Niekerk, Emile Niekerk Gespreksleider: Steven van der Lelie (GGD Gelre- Ijssel) inhoudsopgave Inleiding Voorbeeld
Nadere informatieThemakatern duurzaamheid
ziekteverzuim cijfer totaal investering totaal energie totaal onderhoud ziekteverzuim docenten (klasse B1) (klasse B2) (klasse B2' ) vloerverwarming + 6% 5% 5% 5% 4% -- - +/- + ++ 6,5 8 Themakatern duurzaamheid
Nadere informatieProgramma van Eisen Frisse Scholen april 2012
Programma van Eisen Frisse Scholen april 2012 Voor u ligt het Programma van Eisen Frisse Scholen. Dit Programma van Eisen dient als leidraad voor opdrachtgevers van nieuw- en verbouw van scholen (schoolbesturen
Nadere informatieWorkshop financieringsconstructies. Arthur Messelink & Daan Arkesteijn
Workshop financieringsconstructies Arthur Messelink & Daan Arkesteijn Wat gaan we doen vandaag? Fictief schoolgebouw renoveren Jullie moeten aan de slag Interactief Vragen kan altijd Wat is het doel? Meer
Nadere informatieVerduurzamen meerjarenonderhoud bij basisscholen
Verduurzamen meerjarenonderhoud bij basisscholen Workshop 8 Gezonde scholen Congres GEZONDRONDOM 15 mei 2013 ir. Henk Versteeg Onafhankelijk advies- en ingenieursbureau te Nieuwegein met veertig jaar ervaring
Nadere informatieFroukje van Dijken. Bouwstenen voor Frisse Scholen
Froukje van Dijken Bouwstenen voor Frisse Scholen Binnenmilieu scholen Relatieve prestatie [-] Gezonde lucht is belangrijk Meer ventilatie is: Betere leerprestaties >7% prestatieverhoging als 130 Bouwbesluit
Nadere informatieWelkom Themabijeenkomst Gezond Wonen
Welkom Themabijeenkomst Gezond Wonen Gezond Wonen Jetske Thielen Programma Themabijeenkomst Gezond Wonen 12.30 Project Gezond Binnenklimaat (Jetske Thielen) 13.30 Gezond Wonen GGD (Ad Dilven) 14.00 Workshops
Nadere informatieOp weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen
Op weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen Seminar Swegon Air Academy 11 november 2008 ir. Froukje van Dijken BBA Binnenmilieu 010-2447025 www.binnenmilieu.nl Dagelijks 20.000 leerlingen
Nadere informatieSamenwerken aan een gezond, groen en economisch vitaal werk- en leefklimaat in het Groene Hart
GREEN BUSINESS CLUB GROENE Sponsorpropositie HART u Samenwerken aan een gezond, groen en economisch vitaal werk- en leefklimaat in het Groene Hart GREEN BUSINESS CLUB u Green Business Club Groene Hart
Nadere informatieAandacht voor voedsel bij Gelderse gemeenten. Resultaten digitale verkenning 22 september 14
Aandacht voor voedsel bij Gelderse gemeenten Resultaten digitale verkenning 22 september 14 In het kort Doelgroep: Gelderse gemeenten Doel: verkennen behoefte aan provinciale ondersteuning bij faciliterende
Nadere informatieGas geven voor duurzame energie
Gas geven voor duurzame energie Programma Programma Thema Thema Workshops Workshops Lokatie Lokatie Gelders Gelders netwerk netwerk voor voor duurzame duurzame energie energie Uitnodiging Netwerkbijeenkomst
Nadere informatieHR WTW-schoolunits vraaggestuurd ventileren
aan schoolkinderen en docenten! HR WTW-schoolunits vraaggestuurd ventileren Fluisterstille, frisse klaslokalen..! Met de speciaal voor scholen ontwikkelde ventilatiesystemen van Auerhaan Klimaattechniek
Nadere informatieVerder na 7 jaar Frisse Scholen
Verder na 7 jaar Frisse Scholen 1. Wat heeft volgens u tot nu toe het meest bijgedragen? (max 3 antwoorden) Percent Count het op de agenda zetten van Frisse Scholen 71,1% 27 het onderzoek naar leerprestaties
Nadere informatiePrestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen
Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen
Nadere informatieZon Op School. Initiatiefvoorstel 1 7 APR. 2013. Initiatiefvoorstel aan de Raad GROENLINKS NIJIVIEGEN ~- INQEKDMEN. GEMEENTE NUMEQEN clas8.nr.: oy..
regjw. /3. 00 0 60 3 5 proowverartw.: 'So ~- INQEKDMEN Initiatiefvoorstel 1 7 APR. 2013 GEMEENTE NUMEQEN clas8.nr.: oy..si Zon Op School Initiatiefvoorstel aan de Raad Jos Reinhoudt, GroenLinl
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieEen leeromgeving gericht op de toekomst. 02 oktober 2013. primair onderwijs
Een leeromgeving gericht op de toekomst 02 oktober 2013 primair onderwijs Een toekomstgerichte leeromgeving in een dynamische sector Het primair onderwijs is een dynamische sector waarin ontwikkelingen
Nadere informatieGezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid!
Gezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid! www.airatschool.be www.mmk.be/onderwijs www.vlaamselogos.be www.zorg-en-gezondheid.be www.vigez.be Gezonde binnenlucht op school? Belang voor
Nadere informatieVerslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme
Verslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme Datum bijeenkomst: 22 oktober 2012 Auteur: Els Holsappel Locatie: Landal GreenParks Coldenhove in Eerbeek (met dank aan gastheer Martin Bes) Aanwezig: 60
Nadere informatieDeze nieuwsbrief. mei elkaar. Op. echter. ook op. kan worden. en binnenmilieu, B.1. Landelijk cq. kom je. zoveel eerder als
Stand van zaken Activiteitenplan Binnenmilieu Scholen mei 2011 Deze nieuwsbrief geeft de stand van zaken weer van de lopende activiteiten van het Activiteitenplan Binnenmilieu Scholen anno mei 2011 A.1.
Nadere informatieMerosch Open Source. Verduurzamen bestaande scholen, de kansen en knelpunten
Merosch Open Source Verduurzamen bestaande scholen, de kansen en knelpunten Vragen 1. Welke kennis/informatie moet u als schoolbestuur/gemeente hebben om een goede afweging tussen beschikbare concepten
Nadere informatieVervuilde lucht in huis ligt vaak aan gedrag bewoners. We ventileren veel slechter dan we denken
Vervuilde lucht in huis ligt vaak aan gedrag bewoners We ventileren veel slechter dan we denken We denken dat ventilatie in huis vanzelf goed gaat, maar onderzoek na onderzoek wijst uit dat systemen verkeerd
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus Den Haag. 6 maart 2009 KO/
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 Den Haag Den Haag 6 maart 2009 Betreft: Motie Van Gent over ruimte bij nieuwbouw voor voor- tussen en naschoolse opvang. Ons kenmerk
Nadere informatieBewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht. onderhouden+verbouwen. Ventilatie Onderhoud. eigen huis magazine
onderhouden+verbouwen eigen huis magazine Bewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht Ventilatie Onderhoud 32 eigen huis magazine jan 2013 31 24 uur per dag frisse lucht Ventileren
Nadere informatieDE PEETERSSCHOOL VERNIEUWBOUW 2011-2012. 1e REACTIE OP VO 12-12-2011 G R E E N T E A M B O U W
DE PEETERSSCHOOL VERNIEUWBOUW 2011-2012 1e REACTIE OP VO INLEIDING Voor u ligt een eerste verkenning van mogelijkheden tbv de vernieuwbouw van de St. Peeterschool te Amsterdam waarbij door het bestuur
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden
Nadere informatieBEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid S. Mulder en L. Zandstra. sv RIS Regnr. BOW/ Den Haag, 29 april 2008
Gemeente Den Haag BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid S. Mulder en L. Zandstra sv 2008.070 RIS 153508 Regnr. BOW/2008.283 Den Haag, 29 april 2008 Inzake: binnenmilieu in schoolgebouwen
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatieWat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02
Wat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02 Goed nieuws: JIJ kunt verschil maken! Target Onze school gaat een steentje bijdragen! De uitdaging: krijg met de hele
Nadere informatieAan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen. 14 november Geachte fractie,
Aan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus
Nadere informatieBijeenkomst Brabantse Deal
Bijeenkomst Brabantse Deal 2 juni 2016 Het programma Wanneer Wat Wie 14:30 Opening Dagvoorzitter / Murk Peutz 14:40 Toelichting op het proces; - Waar staan we nu? - Het nieuwe voorstel Pierre Hobbelen
Nadere informatieAdviesnota Raad. Raadsvergadering d.d. : 11 december Agendapunt : 16
Adviesnota Raad Raadsvergadering d.d. : 11 december 2013 Agendapunt : 16 Onderwerp : Voorstel tot beschikbaarstelling van 100.000 voor klimaatvoorzieningen schoolgebouwen Portefeuillehouder : wethouder
Nadere informatieAcadin voor talenten in uw klas!
Acadin voor talenten in uw klas! Dé digitale leeromgeving met uitdagend onderwijsaanbod voor talentvolle leerlingen. Acadin voor talenten in uw klas! In het Bestuursakkoord primair onderwijs (2014) staat
Nadere informatieAltijd het beste klimaat voor FRISSE LUCHT
Altijd het beste klimaat voor FRISSE LUCHT Ventilatie en luchtkwaliteit in energiearme woningen JERÔME CORBA Adviseur Binnenklimaat Energienotaloze woningen Passieve nieuwbouw en renovatie Stroomversnelling
Nadere informatieKennisgroep financiën. www.poraad.nl
Kennisgroep financiën Onderwerpen - Financiële consequenties akkoorden: hoe in begroting verwerken - Kosten bestuursakkoord en cao Referentiemodel en kosten cao Pensioenpremies - Buitenkant onderhoud -
Nadere informatieVoorgestelde beslissing :
Voorstel aan : Gemeenteraad van 19 december 2011 Door tussenkomst van : Raadscommissie van 6 december 2011 Nummer : Onderwerp : Duurzame scholen, een goede prestatie Bijlage(n) : 1. Notitie 'Duurzame scholen,
Nadere informatieMenukaart Gezonde School basisonderwijs: Milieu en Natuur
Menukaart Gezonde basisonderwijs: Milieu en Natuur : Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan gezondheidsthema
Nadere informatieEnergiebesparing is investeren in de toekomst
Energiebesparing is investeren in de toekomst Hoe energieprestatiecontracten leiden tot gegarandeerde energiebesparing Selina Roskam Energievakbeurs Voorstellen: Selina Roskam Kennismakelaar Duurzaam bouwen
Nadere informatieVerslag beleidssessie GROEN NH, 14 februari 2018
Verslag beleidssessie GROEN NH, 14 februari 2018 Gelijktijdig met de Groendag, vond er ook een beleidssessie plaats voor de beleidsmakers en hoofden groenbeheer van de gemeenten in Noord-Holland. Deze
Nadere informatieEnergy Service Company: een kans voor u?
1 Energy Service Company: een kans voor u? Stand van zaken provinciale pilot & Kansen voor de installatiebranche Hans van der Heide Pilot provincie Friesland (1) Doel: Ervaring opdoen met het opzetten
Nadere informatieFrisse Scholen Toets. Hulpmiddel voor schoolbestuur en gemeente. >> Als het gaat om energie en klimaat
Frisse Scholen Toets Hulpmiddel voor schoolbestuur en gemeente >> Als het gaat om energie en klimaat Het opstellen van een goed Programma van Eisen (PvE) voor de bouw of renovatie van een Frisse School
Nadere informatieMeten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven. Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009
Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven ir. Henk Versteeg Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009 Lichtveld Buis & Partners BV Raadgevende ingenieurs
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieEen leertraject evalueren tijdens een levendige sessie
onderzoek doen 4 Een leertraject evalueren tijdens een levendige sessie Hoe je de terugblik op een training leerzaam en effectief kunt maken Door Suzanne Verdonschot en Marjolein van Vossen Evalueren van
Nadere informatieDe Woordhof Keppelseweg 56 6999 AR Hummelo 0314 381480 www.woordhof.nl - info@woordhof.nl
Nieuwsbrief De Woordhof Keppelseweg 56 6999 AR Hummelo 0314 381480 www.woordhof.nl - info@woordhof.nl Groepenverdeling 2015-2016 Schooljaar 2014 2015 1 juli 2015 I n h o u d : Blz. 1: Groepenverdeling
Nadere informatiePluk en plant. Oogsten en planten na 4 jaar vrijwillige inzet en informele zorg in de provincie Gelderland
Pluk en plant Oogsten en planten na 4 jaar vrijwillige inzet en informele zorg in de provincie Gelderland Datum: 20 juni 2012 Tijd: 9.00-13.30 uur Plaats: Huis der Provincie, Arnhem Komt u met ons de oogst
Nadere informatieEen leeromgeving gericht op de toekomst. 10 oktober 2013. voortgezet onderwijs
Een leeromgeving gericht op de toekomst 10 oktober 2013 voortgezet onderwijs Een toekomstgerichte leeromgeving in een dynamische sector Het voortgezet onderwijs is een dynamische sector waarin ontwikkelingen
Nadere informatieTool Nieuwbouw Onderhoud & beheer Handleiding bouwen aan Frisse Scholen PVE Frisse Scholen Frisse Scholen Toets Ervaringen met de Frisse Scholen
Tools voor Frisse Scholen een overzicht Ir. Bert Meijering 07.11.2012 Tool Nieuwbouw Onderhoud & beheer Handleiding bouwen aan Frisse Scholen PVE Frisse Scholen Frisse Scholen Toets Ervaringen met de Frisse
Nadere informatieInterne Nieuwsbrief februari 2013
Interne Nieuwsbrief februari 2013 Een korte update van het nieuws op kinderopvanggebied: RIVM start onderzoek gezondheidsvignet kinderdagverblijven Ruben Fukkink bijzonder hoogleraar kinderopvang hoe kies
Nadere informatieMijn Groene Huis helpt! Kom naar 'Brugakker Duurzaam'
de bijeenkomst is gratis CV ketel er uit en vervangen door een warmtepomp? Zonnepanelen op je dak? Isoleren? en je woont in Brugakker Zeist. Mijn Groene Huis helpt! Kom naar 'Brugakker Duurzaam' 13 september:
Nadere informatieVanavond. Workshop VvE Energieloket Gelderland Fletcher Hotel Doorwerth
Workshop VvE Energieloket Gelderland 29-05-2018 Fletcher Hotel Doorwerth Vanavond Kennismaking Ondersteuning VvE Energieloket Gelderland Waarom verduurzamen? Mogelijkheden verduurzamen VvE s Subsidie en
Nadere informatieDe gezamenlijke (innovatie) agenda netwerk openbare bibliotheekvoorzieningen
De gezamenlijke (innovatie) agenda netwerk openbare bibliotheekvoorzieningen 2016-2018 De gezamenlijke (innovatie)agenda Pagina 1 Inhoud Inhoud Aanleiding en opdracht Procesaanpak Uitkomsten Vervolg De
Nadere informatieUw school verduurzamen! Hoe doe je dat? Februari 2018 STAPPENPLAN
Uw school verduurzamen! Hoe doe je dat? STAPPENPLAN Februari 2018 DE STAP NAAR HOUDBARE HUISVESTING VOOR HET ONDERWIJS Nederland maakt zich op voor een transitie van formaat. In het nieuwe kabinet moet
Nadere informatielogoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag 13 juli 2006 PO/B&B/06.
logoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk 13 juli 2006 PO/B&B/06.29506 Uw kenmerk 06-OCW-B-029 Onderwerp Rappel toezegging kabinet
Nadere informatieNieuwsbrief December 2013 Nummer 1
Nieuwsbrief December 2013 Nummer 1 Start brede school Steenvoorde Met deze nieuwsbrief informeren wij jou als medewerker van de toekomstige brede school Steenvoorde over de voortgang van onze brede school.
Nadere informatieManagement summary - Flitspeiling: Week van passend onderwijs
Management summary - Flitspeiling: Week van passend onderwijs Van 24 t/m 28 maart vond de Week van Passend Onderwijs plaats. De Week is een initiatief van het ministerie van OCW en 22 onderwijsorganisaties,
Nadere informatiemarit.vanluijn@vanuitautismebekeken.nl
Symposium Autisme in verbinding met zorg en onderwijs 2 maart 2016 marit.vanluijn@vanuitautismebekeken.nl Omdat een andere blik je leven verrijkt! Missie waar streven we naar? Een inclusieve samenleving,
Nadere informatieVerbetering binnenklimaat van de basisscholen in Amstenrade en Oirsbeek. Gemeentebladnummer: 2010/34 Vergaderdatum: 03 juni 2010 Agendapunt: 10
Verbetering binnenklimaat van de basisscholen in Amstenrade en Oirsbeek. Gemeentebladnummer: 2010/34 Vergaderdatum: 03 juni 2010 Agendapunt: 10 Aan de Raad Voorstel: tot het beschikbaar stellen van een
Nadere informatieHoe gaan zorginstellingen om met het energievraagstuk?
Hoe gaan zorginstellingen om met het energievraagstuk? Conclusies nav onderzoek in Opdracht van agentschap NL Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Dit rapport is bestemd voor de organisatie
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatieCO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs
CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Rachel van der Pijl P14EhvADT De Springplank. Eindhoven
Nadere informatiehiermee bezig te houden. TEKST MIRJAM JANSSEN
Centrum helpt scholen en kinderopvang Nieuw kennis voor bouwen 20 podium maart 2012 om huisvestingszaken goed af te wikkelen centrum en renoveren Mede op aandringen van de PO-Raad krijgen school besturen
Nadere informatieSamenwerken èn netwerken
Samenwerken èn netwerken Stappenplan voor versterken van zelforganisaties Auteurs Saskia van Grinsven en Jamila Achahchah Fotografie: Guillermo Dazelle MOVISIE Juni 2012 Inleiding Voor je ligt een stappenplan
Nadere informatieAandacht voor binnenklimaat scholen
Aandacht voor binnenklimaat scholen GroenLinks Arnhem Tobias de Groot September 2012 Pagina 1 Aandacht voor binnenklimaat Naar aanleiding van de 'Evaluatie Multifunctionele Centra Arnhem' van 13 maart
Nadere informatieWe waren Intergemeentelijk en nu
We waren Intergemeentelijk en nu Ruud Veen Gemeente Haarlem Bouwfysica Lid Werkgroep Gezondheid & Energiezuinigheid Bestuurslid Nederlands Vlaamse Bouwfysica Vereniging (NVBV) April 2011 Regiodagen 2011
Nadere informatieGILDE ALS KWALITEITSBUNDEL VAN LED-SPECIALISTEN
GILDE ALS KWALITEITSBUNDEL VAN LED-SPECIALISTEN Innovatieve oplossingen Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland, kortweg KIEN, is in 2011 opgericht om innovatie in de elektrotechniek te
Nadere informatieWaarom heeft Amersfoort De Gouden Kikker gewonnen
Waarom heeft Amersfoort De Gouden Kikker gewonnen Link film Gouden Kikker 11 juni 2013 Workshop Kennisdag Grip op Kwaliteit 10 november 2015 Johan Carlier projectmanager nieuwbouw ABC-school De Zonneparel
Nadere informatieVERSLAG VAN HET WERKATELIER GROTE BUITENDIJK/HOFGEEST. Datum : 16 februari 2010 Locatie: De Hofstede
VERSLAG VAN HET WERKATELIER GROTE BUITENDIJK/HOFGEEST Datum : 16 februari 2010 Locatie: De Hofstede Aanwezig waren circa 80 bewoners/ geïnteresseerden Aanwezig namens de Gemeente: AnneMieke Korf - wethouder
Nadere informatieMei 2014 NIEUWSBRIEF
Mei 2014 NIEUWSBRIEF Engels in groep 1/2 a Ik (Jolanda) heb als module voor de Taalcursus die we volgen Engels op de basisschool gekozen. Het is erg leuk om met de kleuters Engelse lessen te doen. Ze vinden
Nadere informatiePlatform Maatschappelijke Ondersteuning Jaarverslag 2012
Platform Maatschappelijke Ondersteuning Jaarverslag 2012 Jaar van 'oprichting' Wij behartigen uw belangen zodat ook u mee kunt doen! Platform Maatschappelijke Ondersteuning Opgericht: 20 juni 2012 Adres:
Nadere informatieEen gezond binnenmilieu op school, daar gaan we voor!
Een gezond binnenmilieu op school, daar gaan we voor! Vlaamse NME-dag Workshop Gezond Binnen 20 oktober 2009 Dieter Deplancke Nel Van lent Medisch milieukundigen bij de Logo s 1 2 Aandacht: Binnenmilieu
Nadere informatieOntwikkelgroep 'Renovatie versus vervangende nieuwbouw bijeenkomst 2. Op weg naar betere onderwijshuisvesting
Ontwikkelgroep 'Renovatie versus vervangende nieuwbouw bijeenkomst 2 Op weg naar betere onderwijshuisvesting Programma van vandaag Keuze tussen Renovatie of vervangende nieuwbouw? Wie zitten er vandaag
Nadere informatie1. Welk lesaanbod/lespakket voert de school uit voor het thema binnenmilieu? (meerdere antwoorden mogelijk)
Vignet Milieu, po Vragenlijst Milieu Educatie 1. Welk lesaanbod/lespakket voert de school uit voor het thema binnenmilieu? (meerdere antwoorden mogelijk) o Energieke Scholen o Anders, namelijk... o Geen
Nadere informatieVerslag Energiemarkt Watts Next?
Verslag bijeenkomst Energiebesparing en duurzame gebouwen in basisonderwijs en gemeenten: van ambitie tot haalbare business case! Plenaire deel Bob Roelofs, griffier van de provincie en dagvoorzitter,
Nadere informatieDe NESK scholen duurzaam opgeleverd. Focus-Huygens College gebouwd voor de toekomst
De NESK scholen duurzaam opgeleverd Focus-Huygens College gebouwd voor de toekomst Tabel actoren Projectfase Organisatie Programma van Eisen (PvE) Ontwerp Bestek/Inkoop Realisatie Gebruik Gemeente Heerhugowaard
Nadere informatieOpbrengsten programma Green Deal Scholen
Opbrengsten programma Green Deal Scholen Januari 2015 t/m maart 2018 In een slim schoolgebouw, leer je beter. Daar zijn wij van overtuigd. Daarom heeft de Green Deal Scholen het gemeenten en schoolbesturen
Nadere informatieWoningventilatie en renovatie
Woningventilatie en renovatie Bouwbesluit, bewoners en de praktijk Workshop Energie Nul73 Ir. H.J.J. (Harm) Valk Nieman Raadgevende Ingenieurs BV 19 mei 2015 Ventilatie Waarom ventileren? Kwaliteit en
Nadere informatieDuurzaam benutten van warmte
Duurzaam benutten van warmte Netwerkbijeenkomst duurzame regionale energie Gelderland 12 juni 2013 Door: Hans Wouters Programma energietransitie Provincie Gelderland Provincie zet zich in op de toepassing
Nadere informatieNaar een duurzame school - een stappenplan - Kennis en regie schoolbesturen sleutelfactoren
White Paper Naar een duurzame school - een stappenplan - Kennis en regie schoolbesturen sleutelfactoren Door: Jeroen Nollet Escoplan Barrel Ripper Matrix Onderwijshuisvesting Wim Fieggen Instituut Voor
Nadere informatieMerosch Open Source. Verduurzamen bestaande scholen, de kansen en knelpunten
Merosch Open Source Verduurzamen bestaande scholen, de kansen en knelpunten Vragen 1. Welke kennis/informatie moet u als schoolbestuur/gemeente hebben om een goede afweging tussen beschikbare concepten
Nadere informatieToetswaarden voor ventilatie in scholen en kindercentra
Toetswaarden voor ventilatie in scholen en kindercentra Frans Duijm arts medisch milieukundige Kenniscentrum Milieu & Gezondheid GGD s Groningen, Friesland, Drenthe 21 maart 2007 ventilatie in scholen
Nadere informatierdelijk zijn, Adres Bruto van basisschool verduurzaming van
Verduurzaming basisschool De Handreiking Schoolbestuur SKPO wil de schoolgebouwen waarvoor zij verantwoorv rdelijk zijn, systematisch verduurzamen op basis van een eigen uniforme (kwaliteit) standaard
Nadere informatieDe NESK scholen duurzaam opgeleverd. Het Klaverblad gebouwd voor de toekomst
De NESK scholen duurzaam opgeleverd Het Klaverblad gebouwd voor de toekomst Tabel actoren Projectfase Organisatie Programma van Eisen (PvE) Ontwerp Bestek/Inkoop Realisatie Gebruik Janssen de Jong projectontwikkeling
Nadere informatieKinderopvang in eigen beheer. Resultaten marktonderzoek
Kinderopvang in eigen beheer Resultaten marktonderzoek Opgesteld door K. Soldaat Kenmerk Resultaten marktonderzoek Datum 26 juli 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten algemeen 4 3 Het makelaarsmodel
Nadere informatieHet binnenklimaat in de schoolgebouwen in de Benelux
Het binnenklimaat in de schoolgebouwen in de Benelux - Februari 2013 Voorwoord Anneleen Vandenberk Verantwoordelijke Centrum voor Gezonde Scholen In 2011 lanceerde het Centrum voor Gezonde Scholen een
Nadere informatieEnergiezuinige verlichting maakt scholen gezonder en goedkoper
Energiezuinige verlichting maakt scholen gezonder en goedkoper Door: Ingrid Larmoyeur Het klinkt als een paradox: meer en betere verlichting en toch geld besparen. Maar het kan echt. De verlichting is
Nadere informatieInnovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie
Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie januari 2011 Alle tuinders in Gelderland kunnen besparen Wilt u uw energiekosten verlagen? Door energie te
Nadere informatieDe scholen zijn aan zet Tussenrapportage programma School aan Zet
De scholen zijn aan zet Tussenrapportage programma School aan Zet september 2012 Tussenrapportage Programma School aan Zet september 2012 Inleiding Elk schoolteam staat voor de uitdaging om het onderwijs
Nadere informatieBeïnvloeding Samen sta je sterker
Beïnvloeding Samen sta je sterker Aan de slag Om uw doel te bereiken, moet u gericht aan de slag gaan. Het volgende stappenplan kan u hierbij helpen. 1. Analyseer het probleem en bepaal uw doel Als u een
Nadere informatieOp eigen hout. Stimulering duurzame energie uit hout Provincie Gelderland. Johan Willemsen & Jeroen Sluijsmans, 27-01-2011
Op eigen hout Stimulering duurzame energie uit hout Provincie Gelderland Johan Willemsen & Jeroen Sluijsmans, 27-01-2011 1 Doel van de presentatie 1. Informeren over de Gelderse aanpak 2. Inspireren en
Nadere informatieMag ik mij even voorstellen. Johan Pot
Mag ik mij even voorstellen Johan Pot De Geschiedenis van De Hallen De Geschiedenis van De Hallen De Geschiedenis van De Hallen Initiatief In het voorjaar van 2010 hebben buurtbewoners, toekomstige gebruikers,
Nadere informatieNieuwsbrief passend onderwijs
Januari 2014 Update: Week van passend onderwijs Uitgelicht Update: Week van passend onderwijs De eerste 50 scholen en samenwerkingsverbanden hebben zich aangemeld voor de Week van passend onderwijs (24-28
Nadere informatieCouwenhoven Duurzaam. Uitleg Couwenhoven Duurzaam Reinier Pijnenburg, bestuurslid SEZ. o Waar staan we? o Wat kunnen we voor u doen?
Couwenhoven Duurzaam Uitleg Couwenhoven Duurzaam Reinier Pijnenburg, bestuurslid SEZ o Waar staan we? o Wat kunnen we voor u doen? Integrale verduurzamingsmaatregelen Youri van Bergen, Directeur BouwHulpGroep)
Nadere informatie