26/02/2018. Therapietrouw is het gewillig en blijvend volgen van de door een arts voorgeschreven behandeling door een patiënt.

Transcriptie

1 Pascal Van Waeyenberghe Therapietrouw is het gewillig en blijvend volgen van de door een arts voorgeschreven behandeling door een patiënt. Verondersteld wordt dat een verminderde therapietrouw kan leiden tot een verhoogd risico op ziekte, sterfte en hogere kosten. Oedeem of vochtophoping 1

2 In één of beide benen Verschillende onderliggende aandoeningen of oorzaken Meest frequente : spataders ( + 50 j ) Slecht werkende kleppen van de aders Verminderde hartwerking ( hartfalen ) Sommige geneesmiddelen ( tg hoge bloeddruk ) Spataders : Vrouwen : 25 à 30 % Mannen : 15 % Hartfalen : Onder 64 jaar : 1,8/1000 mannen en 1,3/1000 vrouwen Boven 65 jaar : 39,3/1000 mannen en 46,5/100 vrouwen Boven 85 jaar 113,1/1000 mannen en 116,3/1000 vrouwen Bloedklonter in hoger gelegen ader : slechte afvoer van vocht Plotse verslechtering van hartfalen : slechte doorbloeding longoedeem kortademig, kan levensbedreigend zijn. Plotse verslechtering van nierziekte Trombose in diepgelegen beenader : longembolie Geeft meestal pijnlijke zwelling in been, voelt warmer aan Huidinfectie thv onderbeen Koorts, rode warme huid, pijnlijke zwelling Compartimentsyndroom Huidwonden ( ulcera ) 2

3 Zonder aanwijsbare oorzaak Prémenstrueel syndroom Spataders Hartfalen Bepaalde geneesmiddelen Lymfeoedeem Veneuze ulcera zijn een chronisch huiddefect aan de onderbenen dat geassocieerd wordt met pijn, verminderde mobiliteit en een lagere levenskwaliteit (Persoon et al., 2004). Het kan volgens Beeckman, Courtens, Beele, Derese, & Defloor (2007) gedefinieerd worden als een ernstige complicatie van chronische veneuze insufficiëntie. Persoon et al 2004 Derese en Defloor

4 Insuff. van veneuze kleppen of falen spierpomp terugvloei naar opp. bloedvaten verhoogde druk in venen uitzetting aders lekkage van vocht lymfevaten schieten tekort Floor 2004 Voedingstoffen, zuurstof minder vlot naar cel afsterven cellen ontstaan ulcus Flour 2004 Dit is het eindstadium van veneuze insufficiëntie. Lokale wondzorg Ondersteunende therapie Heelkunde Beeckman et al, 2007 Compressietherapie Hoog leggen van de benen Been en voet oefeningen weinig evidentie Fysieke activiteit Van Hecke et al, 2009 Moet veneuze return verbeteren Dragen bij tot genezing Finlayson, Edwards en Courtney

5 Veneuze hypertensie verminderen Genezing van het ulcus bevorderen Oedeem verminderen Compressietherapie is gouden standaard voor preventie of bevorderen van de genezing van veneuze ulcera Van de Kerkhof en De Laat 2004 Zoals bij alle chronische aandoeningen is therapietrouw belangrijk om de effectiviteit van de behandeling te garanderen. Therapietrouw is de mate waarin een persoon gedrag vertoont dat overeenstemt met de gezondheidsadviezen. Belangrijk hierbij is dat het doel van deze adviezen praktisch en haalbaar is, en bekomen wordt door de samenwerking tussen de patiënt en de hulpverlener (Vermeire, Hearnshaw, Van Royen) Pt met veneuze ulcera : Volgen de volledige behandeling niet of onvolledig Maken geen gebruik van compressietherapie 13% beweegt matig of doen geen voet of beenoefeningen Pt hebben te weinig kennis over aandoening, dit zorgt voor therapieontrouw Van Hecke, Grypdonck, Beele 2009 Verpleegkundigen Te beperkte kennis rond compressietherapie Te beperkte kennis rond de zorg van veneuze ulcera Het goed kunnen aanleggen van compressiewindels Niet geven van leeftijdsadviezen geven van educatie : verhoogd naleving van de behandeling bij de patiënten Terugval van kennis op lange termijn 5

6 Goed aanleggen van windels en steunkousen Correcte maat van de steunkousen Verschillende modellen steunkousen Juiste druk van het compressieverband Warm tijdens zomer Patiënt informeren Dit alles draagt bij tot meer therapietrouwheid 6

7 Lichaamswarmte moet kunnen afgegeven worden aan omgeving Dun ademend materiaal Geeft afkoeling en comfort Veneuze systeem is onderhevig aan zwaartekracht Kuitspierpomp verhindert stase Huid is elastisch Een dunne laag Geeft comfort, betere mobiliteit Anatomie van het been meevolgen 2 lagen om drukniveau te verhogen Moet blijvende starre koker zijn Communicatie is belangrijk : verschillende aanpak Geven van voorlichting ( vb. omgaan met chronische ziekten ) Uitdiepen van hulpvraag Culturele achtergrond ( vb. vasten tijden ramadam ) Gevolgen van therapieontrouw kunnen duur zijn en nefast voor de patiënt Coachen van mantelzorger heeft ook zijn plaats binnen therapietrouwheid 7

8 Zorgverleners moeten ook therapie juist toepassen en opvolgen Bijscholen : kennis vervaagd literatuur. Therapietrouw is het gewillig en blijvend volgen van de door een arts voorgeschreven behandeling door een patiënt. 8

9 Het dragen van een compressieverband kan vervelend zijn voor de patiënt, vooral tijdens deze warme zomer. Belangrijk dus om bij de ontwikkeling van een compressiezwachtel rekening te houden met het comfort van de patiënt. Bij de ontwikkeling van het 3M Coban 2 Lagen Compressiesysteem werd gekeken naar een prachtig voorbeeld uit de natuur; de giraf. De giraf leeft van nature in landen met een warm klimaat en toch zie je in tv- documentaires geen puffende of zwetende giraffen. Hoe komt dat? Giraffen hebben een typisch vlekkenpatroon. Onder elke vlek zit een netwerk van bloedvaten, die er voor zorgt dat lichaamswarmte afgegeven kan worden aan de omgeving. Zo zorgt de giraf voor haar afkoeling. Bij de ontwikkeling van Coban 2 koos men daarom voor een dun, ademend materiaal, analoog van de giraf, wat meer verkoeling en comfort geeft dan gewone textiele zwachtels 1. De giraf is echter om meer redenen een uniek dier. Door zijn lengte is het veneuze systeem sterk onderhevig aan de zwaartekracht. Het ligt immers op ongeveer 3.5 meter hoogte, waardoor de druk in de venen ter hoogte van de enkels gemakkelijk kan oplopen tot 240mmHg 2. Ondanks deze hoge druk hebben giraffen geen oedeem in de onderste extremiteiten. Dit wijst erop dat een giraf eveneens een mechanisme heeft dat bloedstase in de benen verhindert. Bij de mens is de kuitspierpomp het hulpmiddel om stase te verhinderen, maar bij de giraf stelt die kuitspierpomp weinig voor. De musculatuur in de onderste ledematen is niet zo goed ontwikkeld als bij de mens. Maar waarom heeft een giraf dan toch geen oedeem zal je je afvragen. Het geheim van de giraf zit in z n dikke, starre (lederachtige) huid. Deze werkt als een star compressiesysteem met een anatomische pasvorm rond de benen van een giraf. De starre huid zorgt ervoor dat bij elke spiercontractie de druk niet geabsorbeerd wordt door de elasticiteit van de huid (zoals bij de mens), maar gedwongen wordt om in het been te blijven. Zo verhoogt de druk in de venen en wordt de veneuze afvoer ondersteund. Als een starre huid veneuze reflux voorkomt, is het dan mogelijk om een vertaalslag te maken naar de praktijk van compressietherapie bij de mens? Immers, het ideale compressiesysteem zou zo effectief moeten zijn als de huid van een giraf en tegelijkertijd de nodige comfort moeten bieden aan de patiënt. Bij de ontwikkeling van de Coban 2 zwachtels werd niet over één nacht ijs gegaan. Zowel de nadelen van traditionele systemen als de voorbeelden uit de natuur werden grondig bestudeerd om een optimaal compressiesysteem te ontwikkelen; dun, anatomisch gevormd, met de mogelijkheid om een week te blijven zitten, zonder de mobiliteit van de patiënt te beperken. Het Coban 2 Lagen Compressiesysteem geeft met twee lagen een effectief drukniveau voor het reduceren van oedeem. Het biedt een comfortabele oplossing voor de patiënt. Het unieke, dunne profiel dat zich anatomisch vormt rondom de ledemaat, laat toe dat patiënten makkelijk hun eigen schoenen kunnen dragen. De mobiliteit wordt hierdoor aanzienlijk verhoogd. Eén van de uitdagingen voor de professional die compressietherapie toepast, is er voor te zorgen dat de zwachtels zo goed en zo lang mogelijk op zijn plaats blijven zitten. Als compressiezwachtels afzakken heeft dat logischerwijs een impact op de therapie. De comfortlaag van de Coban 2 zorgt ervoor dat het afzakken tot Veneuze ulcera zijn een chronisch huiddefect aan de onderbenen dat geassocieerd wordt met pijn, verminderde mobiliteit en een lagere levenskwaliteit (Persoon et al., 2004). Het kan volgens Beeckman, Courtens, Beele, Derese, & Defloor (2007) gedefinieerd worden als een ernstige complicatie van chronische veneuze insufficiëntie. Insufficiëntie van de veneuze kleppen en/of falen van de kuitspierpomp in de benen zorgt voor onvoldoende afsluiting van de segmenten in de venen waardoor het bloed de mogelijkheid krijgt om, in plaats van naar het hart, terug te stromen naar de ondergelegen segmenten of de oppervlakkige vaten. Door deze veneuze insufficiëntie ontstaat een verhoogde druk in de venen, wat zorgt voor een uitzetting van de aders en de capillairen. Dit leidt tot lekkage van vocht in de tussenliggende weefsels en oedeemvorming. Het oedeem ontstaat doordat ook het lymfevatensysteem tekortschiet en er dus geen goede afvoer van vocht kan plaatsvinden (Flour, 2004). Voedingstoffen en zuurstof worden hierdoor minder vlot naar de cel getransporteerd, wat zal leiden tot het afsterven van de cellen met een ulcus als gevolg (Flour, 2004). Een veneus ulcus is het eindstadium van een chronische veneuze insufficiëntie. Een veneus ulcus kan op verschillende manieren behandeld worden. Hiervan zijn lokale wondzorg, ondersteunende therapie en heelkunde de belangrijkste (Beeckman et al., 2007). Vooral over de effectiviteit van het levenslang dragen van compressietherapie en over de invasieve therapieën is evidentie beschikbaar in de literatuur (Nelson et al., 2006). Huidige adviezen naar de patiënten toe zijn vooral gericht op preventie van een veneus ulcus aan de hand van ondersteunende therapieën zoals compressietherapie, het hoog leggen van de benen, been- en voetoefeningen en fysieke activiteit om zo de veneuze return te verbeteren (Finlayson, Edwards & Courtney, 2011). Compressietherapie heeft als doel de veneuze hypertensie te verminderen, de genezing van het ulcus te bevorderen en het oedeem te verminderen. Het wordt gezien als de gouden standaard in de behandeling van veneuze insufficiëntie (Cullum, Nelson, Fletcher, & Sheldon, 2001). Er is nog maar weinig evidentie beschikbaar over de effectiviteit van been- en voetoefeningen en het hoog leggen van de benen (Abadi, Nelson, & Dehghani, 2007 in Van Hecke et al., 2009) alsook over de impact van fysieke activiteit. Toch wordt er verondersteld en verwacht dat deze interventies bijdragen tot de genezing of preventie van veneuze ulcera ondanks dat het echte bewijs aan evidentie over de effectiviteit van deze interventies ontbreekt (Heinen, van Achterberg, Scholte, Van de Kerkhof, & de Laat, 2004). Zoals bij alle chronische aandoeningen is therapietrouw belangrijk om de effectiviteit van de behandeling te garanderen. Therapietrouw is de mate waarin een persoon gedrag vertoont dat overeenstemt met de gezondheidsadviezen. Belangrijk hierbij is dat het doel van deze adviezen praktisch en haalbaar is, en bekomen wordt door de samenwerking tussen de patiënt en de hulpverlener (Vermeire, Hearnshaw, Van Royen, RESULTATEN: Het huidige kennisniveau van studenten verpleegkunde omtrent leefstijladviezen bij veneuze ulcera is laag. Na de interventie is er een significante stijging van het kennisniveau op korte termijn. Voor complexe vragen is de interventie minder effectief. Ook op lange termijn blijkt de interventie zijn effectiviteit te bewijzen voor de topics compressietherapie en fysieke activiteit/ been- en voetoefeningen. Toch wordt op lange termijn een terugval van het kennisniveau gezien. 9

10 van 9.7 tot 80% (Moffat et al., 2009). Uit verschillende studies blijkt dat patiënten met veneuze ulcera vaak de volledige behandeling of een gedeelte van de behandeling niet opvolgen, geen gebruik maken van compressietherapie (Raju, Hollis, & Neglen, 2007) en dat slechts 13% matig beweegt of been- en voetoefeningen doet (Heinen et al., 2007). Patiënten hebben te weinig kennis over hun aandoening en de 3 behandelingsmaatregelen die hierbij gevolgd moeten worden. Dit zorgt voor therapieontrouw bij deze patiënten (Edwards, 2003). Verpleegkundigen hebben een belangrijke rol in het geven van educatie aan patiënten (Van Hecke, Grypdonck, Beele, De Bacquer, & Defloor, 2009). Uit onderzoek blijkt dat de verpleegkundige kennis omtrent compressietherapie en de zorg voor het veneus ulcus te beperkt is (Ameen, Coll, & Peters, 2005; Bell, 1994 in Van Mossevelde, 2008; Graham, Harrison, Moffat, & Franks, 2001 in Van Mossevelde, 2008). In de studie van Van Hecke et al. (2009) werd geconcludeerd dat het tekort aan kennis en vaardigheden voor het geven van leefstijladviezen aan patiënten met veneuze insufficiëntie een cruciale factor is voor het inadequaat geven ervan. Voor de implementatie van een verpleegkundige interventie, zoals het geven van educatie aan de patiënt, is het noodzakelijk dat verpleegkundigen zelf voldoende kennis hebben over leefstijladviezen bij veneuze ulcera. Dit om de naleving van de behandeling bij patiënten te verhogen (Ameen et al., 2005; Van Hecke et al., 2011). Verder onderzoek over de kennis van leefstijladviezen bij studenten verpleegkunde en verpleegkundigen is noodzakelijk om een geschikte methode te vinden 10