NASIONALE BEDINGINGSRAAD VIR DIE CHEMIESE NYWERHEID CEBONE COLLETTE DE BEER WISE WINDSCREEN REPAIRS BK TOEKENNING

Transcriptie

1 NASIONALE BEDINGINGSRAAD VIR DIE CHEMIESE NYWERHEID VERWYSINGSNOMMER: GPCHEM 2121 VERHOORDATUM: 2005/11/28 In die arbitrasie tussen: CEBONE COLLETTE DE BEER Applikant en WISE WINDSCREEN REPAIRS BK Respondent TOEKENNING AARD VAN VERRIGTINGE: 1. Hierdie saak is as n bemiddeling-arbitrasie aangeleentheid op 28 November 2005 op die rol geplaas. Die partye kon nie tydens die bemiddelingverrigtinge tot n vergelyk kom nie en die saak is direk daarna as n arbitrasie voortgesit. Dit het plaasgevind in die kantore van die Bedingingsraad te Hollardstraat 5, Johannesburg.

2 - 2 - APPLIKANT: 2. Die Applikant is MEJ CEBONE COLLETTE DE BEER. Haar verloofde, MNR MARIUS BOSMAN, was ook teenwoordig en die Respondent het toegestem dat hy die Applikant mag bystaan. Aangesien al die persone mekaar goed ken en ook sakeverbintenisse met mekaar het, het die Arbiter ook toegestem dat MNR BOSMAN teenwoordig kon wees en dat Applikant hom kon raadpleeg waar nodig. Applikant het egter haar saak self hanteer. Sy het onder eed getuig en sy was die enigste getuie wat namens Applikant getuig het. RESPONDENT: 3. Die Respondent is deur sy rekenmeester, MNR JAAP TALJAARD, verteenwoordig. n Lid van die Respondent, n beslote korporasie, MNR GINO FOUCHE, was ook teenwoordig. MNR FOUCHE is aktief betrokke by die bestuur van die Respondent en hy was die enigste getuie wat namens Respondent getuig het. Hy het ook onder eed getuig.

3 - 3 - GEMENE SAAK: 4. Tydens die aanvang van die arbitrasie het dit geblyk dat die partye dit eens is dat Applikant, nadat sy op 25 Julie 2005 by Respondent begin werk het, op 14 Oktober 2005 ontslaan is. Daar rus n bewyslas op Respondent om op die oorwig van die waarskynlikhede te bewys dat die ontslag billik was en MNR FOUCHE was die eerste getuie. AANSTELLING EN SALARIS VAN APPLIKANT: 5. Die aanstelling het op n informele manier geskied. Daar was geen skriftelike ooreenkoms of aanstellingsbrief nie. Applikant het in Newcastle, Natal gewerk waar MNR FOUCHE en sy vriendin, LIZA, vir Applikant besoek het. Applikant en LIZA was bevriend van jongs af. Respondent vervang en herstel motor windskerms en Applikant is aangestel as verteenwoordiger om korporatiewe kliënte te werf, aangesien Respondent sy besigheid wou uitbrei. Daar was sprake dat Applikant vir n proefperiode aangestel is, maar dit het geblyk dat dit nie die geval is nie: volgens Applikant is sy nie op proef aangestel nie en MNR FOUCHE het

4 - 4 - getuig dat hy nie seker is ( ek glo nie ) of hy n proefperiode aan Applikant genoem het nie. Dit is tydens die gesprek te Newcastle ooreengekom dat Respondent opleiding aan Applikant sou verskaf. Applikant het getuig dat dit ooreengekom is dat sy 3 maande sou hê om haarself te bewys, maar dat sy afgedank is voordat n periode van 3 maande verstryk het. Die ooreenkoms was dat Applikant op slegs n kommissiebasis (R per eenheid gewerf) sou werk. Hierdie reëling is einde Julie gewysig. Voortaan sou Applikant n salaris van R2, per maand ontvang, plus kommissie van R per eenheid wat betaal sou word vir elk van meer as 20 eenhede per maand wat deur Applikant gewerf sou word. Hierdie perk het Applikant nie bereik nie. Tydens die afdanking van Applikant op 14 Oktober het Applikant dus R2, per maand verdien plus R per maand as n bydrae tot haar mediese fonds. Respondent het ook sekere verdere finansiële uitgawes ten opsigte van Applikant gehad in verband met onder andere motor- en selfoonuitgawes. Hierdie uitgawes is egter aangegaan vir werkdoeleindes en reflekteer nie die omvang van haar salaris nie. Applikant se maandelikse besoldiging het dus R2, (R2, R205.50) tydens haar afdanking beloop. OPLEIDING VAN APPLIKANT DEUR RESPONDENT: Applikant het Std. 8 op skool behaal en daarna n kursus by

5 - 5 - Damelin in besigheidskommunikasie en rekenaarswee vir n jaar geloop. Sy het n diploma hierin behaal. Sy het bemarkingswerk gedoen as persoonlike assistent van die konsessiegewer ( franchisor ) van Chop en Wok, en Hot Dog Café. Sy het ook in die Verenigde Koninkryk gewerk onder andere vir Vodaphone as televerkoper MNR FOUCHE en twee van sy werknemers, GERDA en DYNIELA, het Applikant opgelei. Applikant het vir n week gewerk met GERDA wat met die herstel van die windskerms gemoeid was. Applikant het ook vir n week gewerk met DYNIELA wat met die vervanging van die windskerms gewerk het. Applikant het MNR FOUCHE vergesel na kliënte sodat sy ondervinding kon opdoen in verband met die werkswyse en prosedures wat gevolg moes word. Volgens MNR FOUCHE het Applikant voldoende opleiding gekry, maar volgens Applikant het sy verdere opleiding van MNR FOUCHE verwag. WERKPRESTASIE VAN APPLIKANT: 7. Dit is duidelik dat Applikant nie aan haar eie asook die verwagting van

6 - 6 - MNR FOUCHE voldoen het nie. Applikant het getuig dat sy gedurende die laaste twee weke van Augustus toe sy op haar eie gewerk het geen verkope vermag het nie, ten spyte daarvan dat DYNIELA en GERDA die name van moontlike kliënte gegee het wat hulle geïdentifiseer het. Gedurende September het sy 8 verkope behaal. Gedurende Oktober tot en met 14 Oktober het Applikant 14 gevalle bemark, waarvan 9 beklink is. Dit is duidelik dat die mikpunt van 20+ wat MNR FOUCHE gestel het nie behaal is nie en dié mikpunt is volgens MNR FOUCHE n realistiese mikpunt. Hierdie getuienis van MNR FOUCHE dat dit n realistiese mikpunt is, is nie betwis nie. Respondent het ongeveer 11 persone in diens en doen tussen 5 en 7 vervangings en ongeveer 16 herstellings per dag. AFDANKING VAN APPLIKANT: 8. Op 14 Oktober het MNR FOUCHE vir Applikant n bedankingsbrief wat as Bewysstuk A ingehandig is getoon en verlang dat sy dit teken. Dit is duidelik dat MNR FOUCHE probeer het om Applikant sover te kry om self te bedank. Die dokument wat hy aan haar op 14 Oktober gegee het om te teken lui onder andere ook dat sy bedank. Applikant het geweier om die dokument te teken. Volgens die gesprek wat op daardie stadium gevoer

7 - 7 - is, ten spyte van klemverskillende tussen die weergawes van Applikant en MNR FOUCHE, is dit duidelik dat Applikant op 14 Oktober afgedank is. Dit was ook haar laaste werksdag. MNR FOUCHE getuig dat Applikant om finansiële redes afgedank is, aangesien Applikant se werkprestasie nie voldoende was nie. En alhoewel Applikant haar bes probeer het (en MNR FOUCHE stem hiermee saam) het haar pogings ongelukkig nie die nodige vrugte afgewerp nie. Dit is so dat Applikant verdere opleiding verwag het, maar na my mening is die opleiding en hulp wat sy wel ontvang het, redelik onder omstandighede, gesien ook die feit dat sy in haar vorige werk ook aan bemarking blootgestel was. Applikant het getuig dat sy aan n persoon wat n finansiële belang in Respondent het, vertel het dat MNR FOUCHE nie n afspraak met n kliënt nagekom het nie. MNR FOUCHE was bewus daarvan dat Applikant dit aan die persoon oorgedra het, en volgens Applikant is dít die rede waarom sy afgedank is en nie omdat haar werkprestasie nie voldoende was nie. MNR FOUCHE het dit ontken. Dit mag wees dat die insident waarna Applikant verwys, ook n rol gespeel het in die afdanking van Applikant. Maar teen die agtergrond dat Applikant se aanstelling finansieel nie realisties was as gevolg van die feit dat haar werkprestasie nie voldoende was nie, is dit waarskynlik dat onvoldoende werksprestasie die deurslaggewende rede vir die afdanking was, en dat Applikant se ontslag dus substantief billik is.

8 - 8 - BILLIKE PROSEDURE: MNR FOUCHE het getuig dat hy op geen stadium die moontlike ontslag van Applikant met haar bespreek het nie. Hy het haar op 14 Oktober met die bedankingsbrief konfronteer, en na sy geweier het om dit te teken, is sy ontslaan. Volgens MNR FOUCHE was daar niks om te bespreek nie, aangesien hy die besluit om finansiële redes geneem het. Hierdie benadering druis lynreg in teen die voorskrifte van die Suid- Afrikaanse arbeidsreg Artikel 188 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 onderskei tussen onbillike ontslag weens substantiewe redes (bv ontslag wat verband hou met die werknemer se bekwaamheid) en ontslag wat volg op n onbillike prosedure. Artikel 194 maak ook voorsiening vir die toekenning van vergoeding aan n werknemer weens onbillike substantiewe ontslag asook weens onbillike ontslag gebaseer daarop dat die werknemer nie n billike prosedure gevolg het nie. Die maksimum vergoeding wat toegestaan kan word is hoogstens die ekwivalent van 12 maande se besoldiging soos op datum

9 - 9 - van ontslag. En die vergoeding kan toegestaan word ten opsigte van substantiewe onbillike ontslag, of ontslag wat volg op n onbillike prosedure of albei Bylae 8 tot die Wet op Arbeidsverhoudinge verskaf ook riglyne in verband met die aard van die prosedure wat gevolg behoort te word. Die relevante gedeelte van item 4 van Bylae 8 lees soos volg: 4. Billike prosedure (1) Normaalweg behoort die werkgewer ondersoek in te stel ten einde vas te stel of daar gronde vir ontslag is. Dit hoef nie n formele ondersoek te wees nie. Die werkgewer behoort die werknemer van die aantygings in kennis te stel in n vorm en in n taal wat die werknemer sal verstaan. Die werknemer moet die geleentheid gegun word om n saak te stel in antwoord op die aantygings. Die werknemer behoort geregtig te wees op n redelike tyd om n antwoord voor te berei, en op bystand van n vakbondverteenwoordiger of n medewerknemer.

10 Na ondersoek moet die werkgewer die besluit wat geneem is aan die werknemer oordra, en verkieslik die werknemer van n skriftelike kennisgewing van daardie besluit voorsien. (2)... (3) Indien die werknemer ontslaan word, moet die werknemer oor die rede vir die ontslag ingelig word en herinner word aan enige reg om die aangeleentheid te verwys na n raad met jurisdiksie of die Kommissie of vir beslegting deur enige geskilbeslegtingsprosedure ingestel ingevolge n kollektiewe ooreenkoms. (4) In uitsonderlike omstandighede, waar daar nie redelikerwyse van die werkgewer verwag kan word om aan hierdie riglyne te voldoen nie, kan daar daarvan afgesien word. Daar bestaan geen rede waarom Respondent nie hierdie riglyne hoef te gevolg het nie. Inteendeel, Applikant het vir Respondent met n brief konfronteer waarvolgens Applikant

11 vrywilliglik sou bedank. Toe Applikant weier om in dié slaggat te trap, is sy summier afgedank sonder enige ondersoek hoegenaamd. Die ontslang van Applikant was dus prosessueel onbillik. REGSHULP: 10. Applikant verlang nie om in haar pos teruggeplaas te word nie. Sy het ook reeds n ander pos vanaf 7 November bekom. Sy was dus vir n periode van ongeveer 3 weke werkloos. Sy verlang vergoeding vir n periode van 3 maande teen R2, per maand, plus n verdere R ten opsigte van 2½ dae verlof wat sy nie geneem het nie. Die partye was dit eens dat 2½ dae verlof R beloop. Die getuienis van MNR FOUCHE was dat toe Applikant op 14 Oktober afgedank is, sy ten volle betaal is vir werk gelewer tot 14 Oktober asook in alle ander opsigte. Na my mening is dit billik dat Applikant vergoeding toegeken word weens die onbillike prosessuele ontslag, bereken op die grondslag van Applikant se besoldiging, soos deur Applikant verlang, vir n periode van 2 maande, inagnemend dat n bedrag ten opsigte van uitstaande verlofgeld betaalbaar

12 mag wees. Die bedrag wat aan Applikant toegeken word is n bedrag wat alle eise van Applikant teen Respondent dek. BEVEL: 11. Dit word beveel dat Respondent R5, aan Applikant betaal voor of op 31 Januarie GETEKEN TE PRETORIA OP HIERDIE DAG VAN DESEMBER 2005 J le F PIENAAR ARBITER