Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends
|
|
- Melanie Melissa de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 3 Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends C.M. Lobo. Inleiding 4.2 Hart- en vaatziekten in Nederland: Het meten van de frequentie van hart- en vaatziekten Coronaire hartziekten en hartfalen 6.3 Mogelijkheden voor preventie 8.3. Cardiovasculaire risicofactoren Preventiestrategieën Preventie door de huisarts Leesadvies 2
2 4 Hoofdstuk Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends. Inleiding Een dag in een huisartspraktijk in het oosten des lands. Van de dertig patiënten die op het spreekuur van de huisarts verschijnen, hebben twee een cardiovasculair event in de voorgeschiedenis en heeft één patiënt thoracale pijnklachten. De praktijkondersteuner (POH) ziet naast patiënten met diabetes en COPD, drie patiënten voor cardiovasculaire zorg. Twee voor het opstellen van een risicoprofiel en één voor de begeleiding bij stoppen met roken. Beschreven problematiek zal herkenbaar zijn voor elke huisarts in Nederland. Casus. De heer Den Dungen, 65 jaar, komt op het spreekuur voor de jaarcontrole van zijn bloeddruk. Hij is sinds vijf jaar bekend met hypertensie en rookt al vanaf zijn 6 de jaar ongeveer dertig sigaretten per dag. Hij zegt dagelijks trouw zijn medicatie in te nemen: een thiazidediureticum in combinatietablet met een ACE-remmer. Daarnaast zweert de heer Den Dungen al tijden bij zijn knoflooktabletten, wellicht ter compensatie van het tabaksgebruik. Zijn bloeddruk is nu 38/86 mmhg en de polsfrequentie is regulair 78 slagen/min. Het roken wordt nog zijdelings genoemd, maar aangezien de heer Den Dungen al minstens een half dozijn pogingen heeft ondernomen om te stoppen en ook de begeleiding van de POH niet het gewenste effect heeft gehad, wordt er nu geen verdere energie in gestoken. Het medicatiebeleid blijft gehandhaafd en er wordt een vervolgafspraak gemaakt voor over drie maanden bij de POH. Hoewel acute cardiovasculaire events niet de frequentste aanleiding zijn voor het consulteren van de huisarts, komen risicofactoren voor het ontstaan van hart- en vaatziekten (HVZ) veelvuldig voor. Het grote belang van HVZ voor de volksgezondheid en voor het financieringsbeleid wordt vooral bepaald door de slechte prognose van de aandoeningen en de kosten die ze met zich meebrengen. De slechte prognose blijkt uit het feit dat een groot deel van de patiënten die vanwege een hartinfarct in het ziekenhuis worden opgenomen, later ook aan de gevolgen van HVZ overlijdt. Doorgaans is plotse sterfte bij 25% het eerste symptoom van coronair lijden. Ook behoren HVZ tot de ziektebeelden die de hoogste ziektelast veroorzaken en de kwaliteit van leven van patiënten verminderen. Derhalve is preventie van deze aandoening van groot belang. In Nederland zijn hart- en vaatziekten bij vrouwen de belangrijkste doodsoorzaak, terwijl voor mannen sinds een paar jaar kwaadaardige nieuwvormingen de meest voorkomende oorzaak van sterfte zijn. In 200 stierven 8.58 mannen en 2.54 vrouwen ten gevolge van harten vaatziekten (inclusief cerebrovasculaire aandoeningen). Het aandeel van HVZ in de totale sterfte was daarmee 28% voor mannen en 30% voor vrouwen. Ischemische hartziekten (7.25 gevallen) en beroertes (8.93 gevallen) zijn samen verantwoordelijk voor 48% van de sterfte aan HVZ in Nederland. Het absolute aantal sterfgevallen aan hart- en vaatziekten is in de afgelopen dertig jaar afgenomen (van in 980 tot in 200). De voor verandering in leeftijdsopbouw van de bevolking gecorrigeerde sterftecijfers voor acuut hartinfarct en beroerte vertonen eveneens een sterke daling in deze periode. In dertig jaar is deze gestandaardiseerde sterfte aan HVZ meer dan gehalveerd. Wat de kosten betreft komen HVZ (na psychische stoornissen) op de tweede plaats. In Nederland wordt ongeveer 8% van de kosten van de gezondheidszorg aan diagnostiek en behandeling van HVZ besteed. De verdeling van deze gelden over de verschillende zorgsectoren is
3 5.2 Hart- en vaatziekten in Nederland: opvallend: 44% wordt uitgegeven in ziekenhuizen, 7% wordt besteed aan farmaceutische hulp en hulpmiddelen, terwijl de eerste lijn slechts 4,5% van de kosten genereert. (De overige kosten zijn gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, verpleging en verzorging, preventieve zorg, beheer zorgverzekering en vervoer.) In tegenstelling tot vrijwel alle andere hoofdgroepen trad bij HVZ tussen nauwelijks toename van de kosten op. Mogelijk heeft dit te maken met verbeterde primaire en secundaire preventie, waardoor dure vormen van zorg vermeden kunnen worden. Preventie cruciaal Mede gezien de slechte prognose van HVZ is preventie van (de gevolgen van) deze aandoeningen cruciaal. Daarbij is kennis van een aantal epidemiologische aspecten van HVZ essentieel. In dit hoofdstuk worden de trends in het vóórkomen van hart- en vaatziekten in het recente verleden besproken. De nadruk zal daarbij liggen op coronaire hartziekten (in het bijzonder het acute myocardinfarct) en hartfalen. Tevens wordt ingegaan op de mogelijkheden voor preventie door de huisarts..2 Hart- en vaatziekten in Nederland: Trends in morbiditeit en mortaliteit van HVZ zijn alleen te meten door adequate registratie. Veranderingen in coderingssystemen kunnen onterechte trends suggereren..2. Het meten van de frequentie van hart- en vaatziekten Bij elke kwantitatieve beschrijving van het vóórkomen van hart- en vaatziekten moet de vraag gesteld worden waar de gepresenteerde cijfers precies betrekking op hebben: op de gehele bevolking of op een steekproef daaruit, op in de huisartspraktijk gestelde diagnosen, op de diagnose bij opname in het ziekenhuis of op oorzaken van overlijden? Om inzicht te krijgen in de frequentie van optreden van HVZ kan gebruikt worden gemaakt van speciaal voor dat doel opgezette onderzoeken, zoals het Erasmus Rotterdam Gezondheids- en Ouderenonderzoek (ergo-onderzoek). Routinematig verzamelde gegevens zijn het eenvoudigst beschikbaar, maar mogelijk minder betrouwbaar. In Nederland worden epidemiologische data over HVZ bewerkt door onder meer het RIVM (Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV)) en de Nederlandse Hartstichting. Belangrijke registratienetwerken die data verzamelen zijn de doodsoorzakenregistratie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de cijfers over het aantal en de redenen voor opnamen in Nederlandse ziekenhuizen, ondergebracht bij Dutch Hospital Data (Landelijke Medische Registratie, voorheen Prismant) en een aantal registraties van aan de huisarts gepresenteerde morbiditeit, zoals het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (LINH) en de Continue Morbiditeitsregistratie (CMR) van de afdeling eerstlijnsgeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Nijmegen. Hoewel de meeste registratiesystemen in meerdere of mindere mate uniformiteit in coderingscriteria nastreven, kan en moet men enige vraagtekens zetten bij de validiteit ervan. Het is onhaalbaar alle artsen en ziekenhuizen in Nederland op identieke wijze doodsoorzaken of ontslagdiagnosen te laten classificeren en dat geldt ook voor het coderen door een groep huisartsen van alle in de praktijk voorkomende morbiditeit, zeker als het een langere periode betreft. Een ander probleem betreft de registratie van een eerste gebeurtenis of een volgende gebeurtenis bij
4 6 Hoofdstuk Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends aantal sterftegevallen per vrouwen mannen Figuur. Trends in gestandaardiseerd sterftecijfer aan het hartinfarct. Bron: CBS één patiënt. Veranderingen in het coderingssysteem, de populariteit van bepaalde diagnosen en de mogelijkheden van (vroege) diagnostiek kunnen ten onrechte een verandering in de prevalentie en incidentie van een aandoening suggereren. Zo heeft de invoering van de troponinebepaling, een gevoeligere bepaling voor het aantonen van myocardschade, in een aantal onderzoeken geleid tot een toename van het aantal geregistreerde myocardinfarcten. Niettemin zijn deze gegevensbronnen van zeer grote waarde voor het verkrijgen van inzicht in de prevalentie van ziekten in Nederland en het volgen van trends in de tijd..2.2 Coronaire hartziekten en hartfalen De coronaire hartziekte (het acute myocardinfarct en angina pectoris) is de frequentste voorkomende hartziekte in Nederland. Daarnaast vormt hartfalen (decompensatio cordis ), dat vaak het gevolg is van coronair lijden, een steeds belangrijker gezondheidsprobleem, in het bijzonder bij ouderen. Mortaliteit De voor verschillen in leeftijd gecorrigeerde sterfte ten gevolge van een acuut myocardinfarct daalde tussen 980 en 2009 zowel bij mannen (van 254 per in 980 naar 54 per in 2008) als vrouwen (van 54 naar 4 per ; zie. Figuur. ). Deze daling in sterfte heeft vooral na 987 gestalte gekregen. Het absolute aantal sterfgevallen aan een hartinfarct is in dezelfde periode met meer dan 60% gedaald van naar In 2008 overleden mannen en vrouwen aan een acuut myocardinfarct. Dit betekent dat er gemiddeld 2 mensen per dag overleden aan de gevolgen van een hartinfarct. De daling in sterfte ten gevolge van een acuut hartinfarct in Nederland wordt enerzijds toegeschreven aan een gunstiger cardiovasculair risicoprofiel, in het bijzonder een afname van het aantal rokers en verbeterde opsporing en behandeling van hypertensie. Daarnaast heeft
5 7.2 Hart- en vaatziekten in Nederland: ook de verbeterde behandeling van en overleving na het acute infarct (o.a. door de toepassing van statines, bètablokkers, ACE-remmers, anticoagulantia, coronaire bypasschirurgie en de beschikbaarheid van coronary care units) de sterfte aan coronaire ziekten verminderd. De laatste decennia hebben de beschikbaarheid van trombolytica (tot het jaar 2000) en daarna de primaire PCI een gunstig effect gehad op de sterftecijfers. De reductie in de sterfte ten gevolge van acute coronaire hartziekten lijkt gepaard te gaan met een geringere afname van de sterfte ten gevolge van andere hartziekten. Niettemin is er wel een toename van het aantal ziekenhuisopnamen ten gevolge van andere hartziekten, in het bijzonder van hartfalen. Dit vormt een van de indicaties voor een verschuiving van het voorkomen van acute hartziekten naar meer chronische cardiale aandoeningen. De voor verschillen in leeftijd gecorrigeerde sterfte aan hartfalen vertoont in de afgelopen decennia een grillig beloop, met onverklaarbare pieken, maar de laatste jaren lijkt er sprake van een lichte daling. De sterftecijfers voor hartfalen zijn overigens een onderschatting van de werkelijke sterfte omdat hartfalen voornamelijk als secundaire doodsoorzaak wordt geregistreerd. De sterfte door hartfalen neemt toe met de leeftijd. Morbiditeit Er zijn steeds meer betrouwbare gegevens over de prevalentie (het percentage personen met een bepaalde aandoening op een bepaald tijdstip) en de incidentie (het aantal nieuwe gevallen van een aandoening in een bepaalde periode, veelal uitgedrukt in het aantal ziektegevallen per 000 persoonsjaren) van hartziekten in Nederland. Op basis van huisartsenregistraties werden in 2009 zowel de incidentie als de prevalentie van coronaire hartziekten (in het bijzonder acuut hartinfarct en angina pectoris) bepaald. De incidentie per 000 is 6% bij mannen en 4% bij vrouwen. De incidentie neemt toe tot en met 84 jaar. De prevalentie per 000 is 50 bij mannen en 30 bij vrouwen. Net als de incidentie neemt ook de prevalentie toe met de leeftijd. Gegevens uit het Rotterdamse ergo-onderzoek tonen aan dat % van de Nederlanders van 55 jaar en ouder (6% van de mannen en 7% van de vrouwen) een hartinfarct (gedefinieerd aan de hand van een vragenlijst voor de deelnemer, ECG-bevindingen en specialistenbrieven) heeft doorgemaakt. Bij 38% van de infarcten was er zowel elektrocardiografisch als volgens de patiënt sprake van een infarct, 36% van de infarcten was stil verlopen (infarctpatroon op het ECG zonder dat er anamnestisch aanwijzingen waren voor een infarct) en de rest betrof anamnestische infarcten zonder ECG-afwijkingen, waarbij veelal in de specialistenbrief sprake was van een non-q-wave-infarct. Een belangrijk deel van de infarcten verloopt dus zonder duidelijke symptomen en dit percentage is bij vrouwen hoger (42%) dan bij mannen (36%). Op basis van de huisartsenregistraties werd de incidentie van hartfalen in 2009 bepaald. De incidentie per 000 is 2,2 bij mannen en 2,6 bij vrouwen. De incidentie neemt toe met de leeftijd. In 2007 waren er in Nederland naar schatting mensen met hartfalen. De prevalentiecijfers zijn afkomstig uit huisartsenregistraties, waar het patiënten betreft met de klinische diagnose hartfalen. De prevalentie per 000 is 6,2 bij mannen (95% BI: 4,6-8,3) en 8,5 bij vrouwen (6,4-,3). De prevalentie neemt sterk toe met de leeftijd en zal derhalve verder toenemen door vergrijzing van de bevolking, maar ook door de succesvolle behandeling van coronaire hartziekte. De toenemende belasting van hartfalen voor de Nederlandse gezondheidszorg in de afgelopen periode komt het duidelijkst naar voren in de sterke toename van het aantal ziekenhuisopnamen ten gevolge van deze aandoening in de periode 980 tot 2006 (. Figuur.2 ). Bij mannen steeg het aantal opnamen van 7.8 naar (+ 8%) en bij vrouwen van naar 3.95 (+ 93%).
6 8 Hoofdstuk Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends 250 mannen standaard vrouwen standaard mannen bruto vrouwen bruto aantal ziekenhuisopnamen per Figuur.2 Bruto en gestandaardiseerd ziekenhuisopnamecijfer voor hartfalen..3 Mogelijkheden voor preventie Casus.2 Mevrouw Ter Horst is 5 jaar. Zij slaapt de laatste tijd slecht en klaagt over moeheid en opvliegers, die gepaard gaan met misselijkheid. Volgens haar zijn de klachten sinds het recente hartinfarct van haar echtgenoot verergerd. Na een gesprek met de huisarts over het infarct van haar man en over het plotseling overlijden van haar broer twee jaar geleden, wordt haar bloeddruk gemeten. Ze schrikt ervan; haar bloeddruk is nog nooit zo hoog geweest! Na overleg besluit de huisarts om van mevrouw een totaal risicoprofiel te laten opstellen bij de POH en dat zij daarna weer terugkomt op het spreekuur. Bij veel Nederlanders is er sprake van risicofactoren voor het ontstaan van HVZ. Reductie van de risicofactoren door middel van preventie kan cardiovasculaire ziekte en sterfte aanzienlijk verminderen..3. Cardiovasculaire risicofactoren Bij het ontstaan van de hart- en vaatziekten die in dit boek worden besproken, speelt atherosclerose een cruciale rol. Atherosclerose wordt gekenmerkt door veranderingen in de wand van de bloedvaten door lokale ophoping (atherosclerotische plaques) van onder meer lipiden en polysachariden. Voor een deel betreft het een normaal verouderingsproces, dat echter bij sommigen versneld verloopt. Het inzicht in de complexe mechanismen die ten grondslag liggen aan het atherosclerotische proces, neemt snel toe (zoals hemodynamische factoren, lipidenmetabolisme, immunologische factoren en infecties, antioxidanten en endotheelfunctie). Hoewel atherosclerose als een systemische aandoening kan worden beschouwd, is het opvallend dat
7 9.3 Mogelijkheden voor preventie atherosclerotische veranderingen zich vooral in de coronaire arteriën, in de beenarteriën en in de cerebrale arteriën manifesteren. Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw is de kennis over factoren die de kans op HVZ vergroten enorm toegenomen, vooral dankzij grootschalige onderzoeken als de Framingham Heart Study. Bij de preventie en behandeling van HVZ wordt getracht de risicofactoren in gunstige zin te beïnvloeden door middel van algemene gezondheidbevorderende maatregelen en verschillende medicamenten die de bloeddruk verlagen (antihypertensiva ), de ophoping van lipiden tegengaan (statines ) en middelen die lokale trombose tegengaan (antistolling ). Een belangrijk risico wordt gevormd door patiënten met diabetes mellitus type 2 en patiënten met chronische inflammatoire reumatische aandoeningen. Bij beide ziektebeelden komen HVZ vaker voor dan in de algemene bevolking: zowel de sterfte als ziekte ten gevolge van HVZ is ongeveer twee keer zo groot. Risicoprofiel Het risicoprofiel is een overzicht van risicofactoren, vast te stellen door middel van anamnese (leeftijd, geslacht, roken, familieanamnese, voeding, alcoholgebruik en lichamelijke activiteit), lichamelijk onderzoek (systolische bloeddruk en body mass index/middelomtrek) en laboratoriumonderzoek (lipidenspectrum, glucosegehalte en serumcreatinine met geschatte glomerulaire filtratiesnelheid: egfr ). Deze lijst is vanzelfsprekend niet uitputtend en wordt wellicht in de toekomst uitgebreid met nieuwe risicofactoren. Van reeds bekende additionele risicofactoren (o.a. non-hdl, triglyceriden,7-5 mmol/l, VLDL, IDL, lipoproteïne a, apolipoproteïnen, high sensitivity CRP, homocysteïne, trombogene factoren) is tot dusverre onvoldoende aangetoond dat zij deel zouden moeten uitmaken van het risicoprofiel. Evenmin worden voor het bepalen van het risicoprofiel het routinematig meten van vaateigenschappen (o.a. enkel-armindex, centrale bloeddruk, arteriële stijfheid en intima-mediadikte) en het gebruik van beeldvormende technieken (o.a. elektrocardiografie, echocardiografie, coronaire kalkscore, enz.) geadviseerd. Van grote betekenis voor de huisarts zijn vooral de beïnvloedbare (bijv. bloeddruk, lipidenspectrum en roken) factoren die een belangrijke rol spelen bij de cardiovasculaire risicoprofilering in de praktijk, ook al omdat ze naast geslacht, leeftijd, eerder doorgemaakte hart- en vaatziekten en belaste familieanamnese een belangrijke invloed hebben op de prognose van een patiënt. Hypertensie Personen met hypertensie (systolisch > 40 mmhg) hebben een verhoogd risico van sterfte aan coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen en vasculaire dementie. Bij een verhoogde bloeddruk kan het risico op een beroerte vijf keer en op coronaire hartziekte drie keer zo hoog zijn. De prevalentie van hypertensie is gemeten bij werknemers van Nederlandse bedrijven en bedraagt %. De risicofactoren werden vastgesteld met het NIPED PreventieKompas voor persoonlijke preventie. De prevalentie van hypertensie neemt toe met de leeftijd, maar vertoont een daling op hoge leeftijd, vermoedelijk door selectieve sterfte. Het percentage hypertensieven ligt aanzienlijk hoger bij laag opgeleiden. Serumcholesterolgehalte Ook het serumcholesterolgehalte vertoont een duidelijk verband met het risico op HVZ, in het bijzonder van coronaire hartziekten. Het verband met het risico op cerebrovasculaire aandoeningen is minder uitgesproken dan bij de bloeddruk het geval is. De verschillende lipidenfracties vertonen een meer of minder sterke associatie met coronaire hartziekten. Met name
8 0 Hoofdstuk Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends het LDL-cholesterol is als ongunstig te beschouwen, doordat het vettige afzettingen op de vaatwanden vormt. HDL-cholesterol daarentegen neemt vrije cholesterolmoleculen op en vervoert deze terug naar de lever, waar ze worden afgebroken. Een hoog gehalte aan HDL beschermt dus tegen vaataandoeningen. In meerdere grootschalige gerandomiseerde trials werd aangetoond dat statines het risico op (nieuwe) manifestaties van HVZ verminderen, zowel bij patiënten met HVZ als bij personen zonder HVZ met een hoog risico op HVZ. De prevalentie van hypercholesterolemie (serumcholesterol > 6,5 mmol/l) is in Nederland naar schatting 2% bij mannen en 3% bij vrouwen van 20 tot 64 jaar. De prevalentie neemt toe met de leeftijd, maar daalt op hoge leeftijd. Na het 50 ste levensjaar is de prevalentie bij vrouwen hoger dan bij mannen. Dit is een gevolg van het wegvallen van de ovariële oestrogeenproductie. Roken Er is een dosisafhankelijk en sterk verband tussen het roken van met name sigaretten en het risico op hart- en vaatziekten. Tabaksrook bevat nicotine, koolmonoxide en teer, die alle drie schade aan de bloedvaten veroorzaken. Roken is ook geassocieerd met andere aandoeningen en stoppen met roken verdient daarom de hoogste prioriteit. Het hoogste percentage rokers vindt men in de leeftijdsgroep tussen 30 en 59 jaar en neemt duidelijk af boven het 60 ste jaar. Het aantal rokers bedroeg in 20 ongeveer 25%. Sinds 970 is er duidelijk sprake van een neergaande trend: steeds minder mannen en vrouwen roken..3.2 Preventiestrategieën Het principe dat voorkomen beter is dan genezen, betekent niet dat elke activiteit die ziekten of complicaties kan voorkomen, ook moet worden uitgevoerd. Het nut van een preventieve activiteit in termen van bijvoorbeeld vermindering van het aantal ziektegevallen of verbetering van de overleving of van de kwaliteit van leven moet worden afgewogen tegen de mogelijke schadelijke effecten van de preventieve maatregel, alsmede tegen de ermee gepaard gaande kosten. Het belang van preventie van hart- en vaatziekten is onomstreden. Voor de praktijk van de cardiovasculaire preventie is een indeling van preventiestrategieën in een bevolkingsaanpak en een hoogrisicoaanpak bruikbaar. De bevolkingsaanpak betreft het in gunstige zin veranderen van het cardiovasculaire risicoprofiel van de gehele bevolking. De preventieve activiteiten worden daarbij op de gehele bevolking gericht. Voorbeelden zijn maatregelen om gezondere voedingsgewoonten of lichamelijke activiteit te bevorderen of campagnes om roken te voorkomen of met roken te stoppen en voor de huisarts de NHG-Standaard Het PreventieConsult. Bij de hoogrisicoaanpak richten de preventieve activiteiten zich op personen met een reeds verhoogd risico op HVZ, bijvoorbeeld op grond van een reeds bekende cardiovasculaire risicofactor of ziekte. Een voorbeeld hiervan is de multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement. Er is geen twijfel dat de bevolkingsaanpak het meest effectief kan zijn: een geringe verlaging van de bloeddruk van de gehele bevolking, ongeacht de uitgangsbloeddruk bijvoorbeeld door voedingsinterventie zal veel meer gevallen van HVZ voorkomen dan een adequate behandeling van de (veel kleinere groep) personen met een verhoogde tensie. De meeste hartinfarcten ontstaan nu eenmaal bij de veel grotere groep mensen met een relatief lage ( normale ) bloeddruk. Men moet zich echter wel realiseren dat deze in termen van aantal te voorkomen ziektegevallen zo gunstige bevolkingsaanpak betekent dat een enorm aantal mensen blootgesteld wordt aan preventieve maatregelen, terwijl het individuele profijt voor de meeste individuen
9 .3 Mogelijkheden voor preventie gering is. Dit wordt wel de preventieparadox genoemd. Bij de hoogrisicoaanpak wordt de preventie op een kleinere groep gericht en zal een groter percentage van de individuen voordelen ondervinden. De opbrengst op bevolkingsniveau is echter veel geringer. Het is interessant dat de in de westerse landen waargenomen daling in de sterfte ten gevolge van coronaire hartziekten in het algemeen wordt toegeschreven aan de gunstige effecten van zowel de bevolkingsaanpak (bijv. daling van het aantal rokers door voorlichting en maatregelen van de overheid) als de hoogrisicoaanpak (bijv. betere opsporing en behandeling van hoge bloeddruk). In de Nederlandse praktijk is gekozen voor een gecombineerde aanpak: algemene maatregelen op bevolkingsniveau en een gerichtere aanpak bij personen bij wie het risico op het ontstaan van HVZ verhoogd is. Daarbij is de laatste jaren het inzicht gegroeid dat dit risico voor een belangrijk deel reeds op zeer jonge leeftijd wordt bepaald. Dit zal in de toekomst leiden tot meer aandacht voor preventieve maatregelen op jonge leeftijd..3.3 Preventie door de huisarts Op grond van demografische ontwikkelingen (dubbele vergrijzing: toename van de oudere bevolking in combinatie met hogere levensverwachting) en een toename van (ernstig) overgewicht met effecten op de incidentie en prevalentie van hart- en vaatziekten, diabetes en chronische nierschade is er veel aandacht voor preventie. Dit inzicht en ontwikkelingen in de wetenschap, zoals het beschikbaar zijn van bewezen effectieve interventies, maken een proactief beleid verantwoord. Ook het toenemend aanbod van zelftesten vraagt om een passend antwoord op basis van wetenschappelijke inzichten. Door de NHG-Standaard Het PreventieConsult als aanvulling te gebruiken op de bestaande richtlijnen is voor de huisarts de mogelijkheid ontstaan om zich te richten op actieve, systematische opsporing of screening van risicofactoren in de algemene bevolking. Voor case-finding is de NHG-Standaard Cardiovasculair risicomanagement van toepassing. Er is geen discussie over het bepalen van het gehele risicoprofiel bij mensen met een reeds bekende hart- of vaatziekte: dat is allang routine. Behalve bij het opsporen van cardiovasculaire risicofactoren in de huisartspraktijk, wordt een vergelijkbare hoogrisicobenadering ook steeds belangrijker bij de beslissing van de huisarts om een opgespoorde risicofactor al of niet (medicamenteus) te behandelen. Leefstijlinterventies (zoals stoppen/niet beginnen met roken, gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging) moeten centraal staan, niet alleen bij patiënten met een verhoogd risico op HVZ, maar ook bij de meeste andere Nederlanders. De beslissing om medicamenteus te interveniëren ligt echter niet zo eenvoudig. Hoewel in wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat medicamenteuze verlaging van hoge bloeddruk of van het cholesterolgehalte het risico op HVZ vermindert, wil dat niet zeggen dat iedereen met een verhoogde tensie of met een cholesterolgehalte boven een bepaald niveau zou moeten worden behandeld. Per individu zullen de voordelen (verlaging van morbiditeit en mortaliteit) moeten worden afgewogen tegen de nadelen (bijwerkingen, kosten). Daarbij zal vooral bij patiënten met een duidelijk verhoogd risico op HVZ de balans eerder doorslaan naar het initiëren van therapie. Dit principe wordt, en terecht, door veel huisartsen in de praktijk toegepast, zij het wellicht vaak impliciet. Het gevolg daarvan is wel dat er grote verschillen bestaan tussen praktijken in behandeling en voorschrijfgedrag. Er is weinig onderzoek gedaan naar de kosteneffectiviteit van primaire cardiovasculaire preventie. In herzieningen van de NHG-Standaard betref-
10 2 Hoofdstuk Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends fende cardiovasculair risicomanagement wordt een dergelijke praktische benadering ook meer kwantitatief uitgewerkt en vertaald in bruikbare richtlijnen. De preventieve activiteiten van de huisarts houden niet op bij de opsporing en bij de beslissing over een therapeutische interventie bij patiënten met cardiovasculaire risicofactoren. Zowel leefstijlgerelateerde interventies als medicamenteuze therapieën vereisen veel aandacht, vaak gedurende vele jaren. Daarbij is vooral de systematiek van de uitgevoerde diagnostiek en behandeling van groot belang voor de uiteindelijke afname van de cardiovasculaire morbiditeit. Steeds meer huisartsenpraktijken hebben een dergelijke continue en langdurige cardiovasculaire risicoprofilering in de praktijk geïmplementeerd. Voordat de behandeling in de huisartspraktijk in volle omvang en in goede samenwerking met diagnostische centra en meebehandelende specialisten kan worden uitgevoerd, moet echter nog aan een aantal, vooral organisatorische maar ook financiële voorwaarden worden voldaan. Voldoende personele ondersteuning, bijvoorbeeld door de praktijkassistente en praktijkondersteuner, maar wellicht ook door praktijkverpleegkundigen en preventieconsulenten, is daarbij onontbeerlijk. Leesadvies Cardol M, Dijk L van, Jong JD de, Bakker DH de, et al. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk. Huisartsenzorg: wat doet de poortwachter? Utrecht, Bilthoven: NIVEL, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Dekker JM, Alssema M, Janssen PGH, et al. NHG-Standaard PreventieConsult module Cardiometabool Risico. Huisarts Wet 20:54(3): Gommer AM, Poos MJJC. Cijfers coronaire hartziekten (prevalentie, incidentie en sterfte) uit de VTV 200. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, 200. Hart- en vaatziekten in Nederland 20. Cijfers over leefstijl- en risicofactoren, ziekte en sterfte. Den Haag: Nederlandse Hartstichting, 20. Konings K, et al. NHG-Standaard Cardiovasculair risicomanagement (eerste herziening). Huisarts wet 202;55():4-28. Mennen LI, Witteman JCM, Geleijnse JM, et al. Risicofactoren voor hart- en vaatziekten bij ouderen; het ergoonderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd 995;39: Websites
Feiten en cijfers. Beroerte. Aantal nieuwe patiënten met een beroerte. Definitie. Uitgave van de Nederlandse Hartstichting.
Feiten en cijfers Uitgave van de Nederlandse Hartstichting November 211 Beroerte Definitie Beroerte (in het Engels Stroke ), ook wel aangeduid met cerebrovasculaire aandoeningen/accidenten/ziekte (CVA),
Nadere informatiecijfers en feiten Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen Uitgave van de Nederlandse Hartstichting februari 2011
cijfers en feiten Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen Uitgave van de Nederlandse Hartstichting februari 211 Sterfte bij vrouwen en mannen Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke oorzaak van overlijden
Nadere informatieSterfte aan hart- vaatziekten in dertig jaar gehalveerd Minder sterfte vooral door betere diagnostiek en behandeling
Forse daling sterfte Trends in sterfte en ziekenhuisopnamen Meer ziekenhuisopnamen Sterfte neemt af 12 Meer kankerpatiënten Meer nieuwe gevallen, minder sterfte Grootste sterfte door longkanker Sterke
Nadere informatieBijsluiter gebruik CVRM (verhoogd risico)- indicatoren in de huisartsenpraktijk
Bijsluiter gebruik CVRM (verhoogd risico)- indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 2 Inhoud Overzicht indicatoren... 2 Populatiegegevens... 2 Bloeddruk...
Nadere informatieINFOKAART OUDEREN EN ROKEN
INFOKAART OUDEREN EN ROKEN Roken Roken is de risicofactor die de meeste sterfte en het meeste gezondheidsverlies met zich brengt en zodoende ook zorgt voor veel verlies aan kwaliteit van leven (1). Vijftien
Nadere informatieRegionale VTV 2011. Levensverwachting en sterftecijfers. Referent: Drs. M.J.J.C. Poos, R.I.V.M.
Regionale VTV 2011 Levensverwachting en sterftecijfers Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Levensverwachting en sterftecijfers Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van
Nadere informatieRisicofactoren voor hart- en vaatziekten in de Nederlandse bevolking. Een uitgave van de Nederlandse Hartstichting augustus 2006
cijfers en feiten Risicofactoren voor hart- en vaatziekten in de Nederlandse bevolking Een uitgave van de Nederlandse Hartstichting augustus 26 Prevalenties en trends in leefstijl- en risicofactoren in
Nadere informatiePreventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL
PATIËNTENINFORMATIE Preventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL Inhoudsopgave 1 Voorwoord.............................................................................. 3 2 Zorroo ondersteunt
Nadere informatieCVRM in N.Kennemerland
CVRM in N.Kennemerland Goof Zonneveld Jacco Rempe Huisartsenzorg Noord-Kennemerland Zorgprogramma CVRM Preventie Preventie van HVZ traditioneel altijd aandacht voor hypertensie, onvoldoende aandacht voor
Nadere informatieRegionale VTV 2011. Ziekten in de toekomst. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Ziekten in de toekomst
Regionale VTV 2011 Ziekten in de toekomst Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Ziekten in de toekomst Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van der Bruggen, GGD Hart voor
Nadere informatieCVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io
CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieHet wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten.
www.robinsca.nl INFORMATIEFOLDER VOOR HUISARTSEN Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten. WBO-vergunning verleend door de minister van VWS op 27 augustus
Nadere informatieFacts & Figures Dementie
Facts & Figures Dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieHET LIPIDENSPECTRUM VAN PATIËNTEN
HET EFFECT VAN DE CVRM ZORGSTRAAT OP DE BLOEDDRUK EN HET LIPIDENSPECTRUM VAN PATIËNTEN IN DE HUISARTSENPRAKTIJK Berdien Oosterveld Begeleiding: Job van der Palen Peter van der Lugt Mirella Nijmeijer Wetenschapsavond
Nadere informatieCijfers over dementie
Cijfers over dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie
Nadere informatieChecklist Categoraal spreekuur
Checklist Categoraal spreekuur Vink het onderdeel af als het is uitgevoerd. De onderdelen worden hieronder uitgewerkt. a. Doelgroep vaststellen b. Omvang doelgroep voor het categoraal spreekuur berekenen
Nadere informatieKent u de cijfers van uw hart?
Kent u de cijfers van uw hart? CHOLESTEROL? GEWICHT/ BUIKOMTREK? UW? BLOEDDRUK? SUIKERGEHALTE? V.U.: Dr Freddy Van de Casseye - Elyzeese-Veldenstraat 63-1050 Brussel Belgische Cardiologische Liga www.cardiologischeliga.be
Nadere informatieLipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement. 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan
Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan Vet in Historisch Perspectief simpele vetopstapelingsziekte
Nadere informatieChronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieVitale Vaten. Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011
Vitale Vaten Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Verleiden Opbouw presentatie Inleiding hart- en vaatziekten Project Vitale Vaten Gorinchem
Nadere informatieCijfers over over heden, verleden en toekomst. Hart- en vaatziekten in Nederland 2015
Cijfers over over heden, verleden en toekomst Hart- en vaatziekten in Nederland 2015 December 2015 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenstelling van de Werkgroep Cijfers 5 1. Sterfte aan hart- en vaatziekten
Nadere informatieBijsluiter gebruik HVZ-indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik HVZ-indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht van de indicatoren... 2 Populatiegegevens... 2 Bloeddruk... 2 LDL en lipideverlagende
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Hart- en vaatziekten zijn de meest voortkomende ziekten in ontwikkelde landen en veroorzaken het hoogste sterftepercentage. De term hart- en vaatziekten omvat alle klinische uitingen van slagaderverkalking
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieInleiding 11 INLEIDING. Aanleiding. Onderwerp en doel
Inleiding Aanleiding In 2006 verschenen de eerste Nederlandse multidisciplinaire richtlijn cardiovasculair risicomanagement (CVRM) en de daarvan afgeleide NHG-Standaard. Gezien de constante stroom van
Nadere informatieUitgevoerd onderzoek in de huisartsenpraktijk
Uitgevoerd onderzoek in de huisartsenpraktijk ELLEN BANIERINK ANIOS INTERNE GENEESKUNDE 06-12-2016 Inhoud Aanleiding Vorming onderzoeksvoorstel Het onderzoek Praktisch gezien Planning Verloop Problemen
Nadere informatieBij de behandeling en begeleiding van CVRM neemt de diëtist als zorgaanbieder binnen de zorgketen de dieetadvisering 1 op zich.
Bijlage 1: samenwerkingsafspraken diëtisten binnen DBC CVRM GHC Uitgangspunten Cardio Vasculair Risico Management (CVRM) staat voor de diagnostiek, behandeling en follow-up van risicofactoren voor hart-
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
12 Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding en beschrijft de achtergronden en het doel van dit proefschrift. Met het stijgen van de leeftijd nemen de incidentie en prevalentie van hart- en vaatziekten
Nadere informatieDia 1 Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement. Dia 2. Dia 3. Vet in Historisch Perspectief. simpele vetopstapelingsziekte
Dia 1 Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan Dia 2 Vet in Historisch Perspectief simpele vetopstapelingsziekte
Nadere informatie24 september 2015. Van harte welkom!
24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,
Nadere informatievan chaos naar eenheid
van chaos naar eenheid Alles is aanwezig, je moet het alleen op de juiste plek zetten Carel Bakx, huisarts Doesburg Mark van der Wel Henny Peelen Wat gaat er gebeuren? Waarom een nieuw Vasculair Risico
Nadere informatieHart- en vaatziekten bij vrouwen: meer aandacht gewenst
Hart- en vaatziekten bij vrouwen: meer aandacht gewenst Vrouwenstudies Medische Wetenschappen Prof.dr. Toine Lagro-Janssen Opzet Stellingen Aanleiding aparte aandacht m/v Profiel m/v coronaire hartziekten
Nadere informatieAmsterdam 1 11 11. Joke Lanphen Kaderarts Hart en Vaatziekten. huisarts in GZC de Lloods. Amsterdam 1-11-11 1
Amsterdam 1 11 11 Joke Lanphen Kaderarts Hart en Vaatziekten huisarts in GZC de Lloods Amsterdam 1-11-11 1 Amsterdam 1 11 11 Voor de fietslichten: Ik heb mijn eigen CVR beoordeeld ahv de score kaart Ik
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatiePersoonsgerichte preventie in de praktijk. S.A. Petra
Persoonsgerichte preventie in de praktijk S.A. Petra 30-09-2010 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Wij staan voor gezondheid! Kernwoorden Gezondheid Eigen regie Samenwerken Optimisme Innovatie
Nadere informatieHart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van:
Hart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van: 1 CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE BIJ VROUWEN. 2 SENSIBILISATIE van de vrouw
Nadere informatieCardiovasculair risicomanagement. Patrick Schrömbges Kaderhuisarts Diabetes Mellitus
Cardiovasculair risicomanagement Patrick Schrömbges Kaderhuisarts Diabetes Mellitus Inhoud eerste uur Risicoprofilering Anamnese Lichamelijk Onderzoek Aanvullende diagnostiek Evaluatie en risicoschatting
Nadere informatieWat als varianten in de VTV-2018
Wat als varianten in de VTV-2018 Colofon Dit is een achtergronddocument bij de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018. RIVM 2018 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding:
Nadere informatieWorkshop voor apothekers en huisartsen. Altijd een statine bij hart- en. t Voorbeeld
Workshop voor apothekers en huisartsen Altijd een statine bij hart- en vaatziekten en type-2-diabetes? t Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen en inleiding Presentatie ti
Nadere informatieOproep van uw huisarts voor het opstellen van een Cardiovasculair Risicoprofiel Risicofactoren hart- en vaatziekten in beeld
Oproep van uw huisarts voor het opstellen van een Cardiovasculair Risicoprofiel Risicofactoren hart- en vaatziekten in beeld Hart- en vaatziekten zijn in Nederland de belangrijkste bedreiging van de gezondheid.
Nadere informatieZorg voor geest kost nog steeds het meest
Zorg voor geest kost nog steeds het meest Publicatiedatum: 28-11-2013 In is 19,6 miljard euro uitgegeven voor de behandeling van psychische stoornissen, 22% van de totale uitgaven voor zorg en welzijn
Nadere informatieFries Wisselprotocol CVRM Auteurs: Wim Brunninkhuis, Martinus Fennema en Froukje Ubels, November 2014 Beheerder: Froukje Ubels
Fries Wisselprotocol CVRM Auteurs: Wim Brunninkhuis, Martinus Fennema en Froukje Ubels, November 2014 Beheerder: Froukje Ubels Basis Educatie Leefstijloptimalisatie: o matig alcoholgebruik o bewuste voeding
Nadere informatieCVRM: patiënten selectie en registratie!! cvrm(anagement!!) Registratie 8-1-2013. Maak een (verbeter)plan!!
CVRM: patiënten selectie en registratie!! Sandwichcursus huisartsen/praktijkondersteuners 13 december 2012 Organisatie: Zorggroep Synchroon en WDH Uden-Veghel en Oss cvrm(anagement!!) Maak een (verbeter)plan!!
Nadere informatieBijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters.
Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters. Opmerking: deze wijzigingen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter waren geldig ten tijde van het
Nadere informatieNederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 197 198 Samenvatting In het proefschrift worden diverse klinische aspecten van primaire PCI (Primaire Coronaire Interventie) voor de behandeling van een hartinfarct onderzocht.
Nadere informatiematige alcohol consumptie gezondheid
matige alcohol consumptie positief voor gezondheid R e s u l t a t e n v a n 3 j a a r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k Matige en regelmatige alcoholconsumptie heeft overall een positief
Nadere informatieHypertensie. Presentatie door G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist
Hypertensie Presentatie door G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist Hypertensie Primaire of essentiële (95%) Secundaire (5%) G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist, jan. 2012 2 Bloeddruk
Nadere informatieCBS: Steeds minder mensen overlijden aan een acuut hartinfarct
CBS: Steeds minder mensen overlijden aan een acuut hartinfarct Het aantal mensen dat overlijdt aan een acuut hartinfarct is in 2014 met 7 procent gedaald tot 5,3 duizend. Dit zijn er bijna 400 minder dan
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieLevensverwachting en sterfte
Levensverwachting en sterfte Tabel 1 Levensverwachting Utrecht bij geboorte, 4-jaarsgemiddelde 2005-2008 en 2007-2010 (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS) TOTAAL GESLACHT WIJK Man Vrouw West
Nadere informatieDiabetes en hart- en vaatziekten. CVRM nieuwe stijl. Nieuwe richtlijn CVRM 2011 14-6-2013. Risicostratificatie. Wanneer risicostratificatie?
Diabetes en hart- en vaatziekten CVRM nieuwe stijl ~65% van alle sterfgevallen bij DM als gevolg van HVZ CVRM bij diabetes mellitus Karin Kaasjager Langerhansdagen 2013 Dood door HVZ 2- to 4-verhoogd Cardiovasculaire
Nadere informatieINVENTARISATIEFORMULIER IN- EN EXCLUSIE CVRM Versie w1.1 Jan. 2017
INVENTARISATIEFORMULIER IN- EN EXCLUSIE CVRM Versie w1.1 Jan. 2017 Opname in de keten is alleen mogelijk voor patiënten die aan de onderstaande criteria voldoen: patiënten waarvan opdrachtnemer de hoofdbehandelaar
Nadere informatieBepalingenclusters CVRM
Bepalingenclusters CVRM Onderstaande clusters zijn afkomstig uit de HIS-tabel Bepalingenclusters en zijn in verschillende HIS en ingebouwd. De clusters zijn opgebouwd uit bepalingen uit de HIS-tabel diagnostische
Nadere informatieBijsluiter gebruik stoppen met roken -indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik stoppen met roken -indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht indicatoren... 2 Beschrijving per indicator... 3 Pagina
Nadere informatieCijfers over leefstijl, risicofactoren, ziekte en sterfte. Hart- en vaatziekten in Nederland 2017
Cijfers over leefstijl, risicofactoren, ziekte en sterfte Hart- en vaatziekten in Nederland 217 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenstelling van de Werkgroep Cijfers 5 1. Ziekte en sterfte aan hart- en vaatziekten
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatie.192. Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico:
Samenvatting Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico: de aanwezigheid van risicofactoren onder Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse etnische achtergrond. De incidentie van hart- en vaatziekten
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieRegionale VTV 2011. Roken. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Roken
Regionale VTV 2011 Roken Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Roken Auteurs: Drs. I.H.F. van Veggel, GGD Hart voor Brabant Dr. M.A.M. Jacobs-van der Bruggen,
Nadere informatieMyocard infarct Diagnostiek en transmurale afspraken OLVG regio. dr. Geert-Jan Geersing Huisarts Buitenhof Prof.dr. Freek Verheugt Cardioloog OLVG
Myocard infarct Diagnostiek en transmurale afspraken OLVG regio dr. Geert-Jan Geersing Huisarts Buitenhof Prof.dr. Freek Verheugt Cardioloog OLVG Presentatie vandaag Epidemiologie myocardinfarct Diagnostiek
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA DIABETES. DanielFleck@Fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA DIABETES DanielFleck@Fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieHet PreventieConsult in de huisartsenpraktijk
Het PreventieConsult in de huisartsenpraktijk Dé verbindingsschakel tussen 1 e lijn en publieke gezondheid Ton Drenthen, NHG Gerrit Vink, Agnes de Bruijn, Astmafonds NCVGZ 12 april 2012 Achtergrond Toenemende
Nadere informatiesamenvatting de belangrijkste vraagstellingen van dit proefschrift zijn:
Samenvatting Hodgkin lymfoom en zaadbalkanker zijn beide zeldzame maligniteiten die voornamelijk bij jong-volwassenen voorkomen. Beide ziekten hebben tegenwoordig een uitstekende prognose, o.a. door de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieConsensus Screening op risicofactoren hart/vaatziekten
Consensus Screening op risicofactoren hart/vaatziekten Samenvatting Bij het preventief sportmedisch onderzoek (basisplus en groot Sportmedisch Onderzoek) bepalen we tenminste Cholesterol en HDL-cholesterol
Nadere informatieZorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij hart- en vaatziekten! Optimale zorg bij hart- en vaatziekten door samenwerkende zorgverleners
Zorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij hart- en vaatziekten! Optimale zorg bij hart- en vaatziekten door samenwerkende zorgverleners 1 op de 3 mensen in Nederland overlijdt aan een hart- of vaatziekte.
Nadere informatieToekomstbestendige zorg in Noord-Brabant: Voorlopige resultaten. Dung Ngo MSc 15 december 2010
Toekomstbestendige zorg in Noord-Brabant: Voorlopige resultaten Dung Ngo MSc 15 december 2010 Achtergrond van het onderzoek Levensverwachting in NL laatste jaren met >2 jaar toegenomen Echter, vergeleken
Nadere informatieWetenschap in praktijk
Wetenschap in praktijk CNE Hartrevalidatie & Acute cardiale zorg Marjolein Snaterse docent/onderzoeker Secundaire preventie coronaire hartziekten. 6 Agenda 1. Wetenschappelijk bewijs 2. Richtlijnen en
Nadere informatieInleiding en vraagstellingen
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (MW van der Linden, GP Westert, DH de Bakker, FG Schellevis. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen
Nadere informatieBrief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma
Brief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma Datum Onderwerp: bevestiging afzien van ketenzorg voor Diabetes / COPD / Astma / CVRM Geachte heer/ mevrouw, Inleiding Voor patiënten met Diabetes / COPD
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 169 170 Samenvatting Samenvatting Jicht is een reumatische ziekte die wordt veroorzaakt door het neerslaan van urinezuur (in de vorm van kleine naaldvormige kristallen) in en rond de gewrichten.
Nadere informatieClaudicatio intermittens
V-III Claudicatio intermittens Inleiding Deze richtlijnen betreffen alleen de arteriële claudicatio intermittens en niet de veneuze en neurogene claudicatio intermittens. Ze zijn gebaseerd op de consensus
Nadere informatieInhoud. 10 Voorwoord 10
Inhoud 10 Voorwoord 10 1 11 Algemene inleiding 11 1.1 11 Inleiding 11 1.2 12 De huisarts in historisch perspectief 12 1.2.1 12 De huisarts 12 1.2.2 15 De doktersassistent 15 1.3 16 NHG-standaarden 16 1.4
Nadere informatieTe veel type-2-diabetespatiënten worden in de tweede lijn behandeld
Te veel type-2-diabetespatiënten worden in de tweede lijn behandeld dr. Paul Janssen, huisarts Nederlands Huisartsen Genootschap, afd. Richtlijnontwikkeling en Wetenschap 1. Toenemende prevalentie type
Nadere informatieHet Vrouwenhart: begeerd maar (nog) onbekend
Het Vrouwenhart: begeerd maar (nog) onbekend Nationale Gezondheidsbeurs 13 februari 2016 Utrecht Yolande Appelman Interventiecardioloog VU medisch centrum Amsterdam 2015 Campagne Hartstichting Awareness
Nadere informatieSamenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013
Samenvatting Twente Versie 2, oktober 2013 Twente varieert naar stad en platteland In Twente wonen 626.500 mensen waarvan de helft woont in één van de drie grote steden. Tot 2030 zal de Twentse bevolking
Nadere informatieEigen spreekuur en chronische ziekten
M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten Tweede druk Houten 2013 V Voorwoord Het werk van de doktersassistent is de afgelopen jaren uitgebreid. In dit AG-katern komt een aantal chronische
Nadere informatieCVRM Ketenzorg: secundaire preventie Huisartsenpraktijk Maasoever
CVRM Ketenzorg: secundaire preventie Huisartsenpraktijk Maasoever We hebben reeds een hypertensie protocol, bedoeld voor alle patiënten met hypertensie. Vanaf nu gaan we op de praktijk ook werken via het
Nadere informatieProgramma Doelmatigheid Cardiovasculair Risicomanagement. Welke rol speelt u bij de preventie en behandeling van hart- en vaatziekten?
Programma Doelmatigheid Cardiovasculair Risicomanagement Welke rol speelt u bij de preventie en behandeling van hart- en vaatziekten? DGV_08_DEF1.indd 1 01-09-2008 10:19:43 NHG DGV Hoge sterfte door hart-
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire
Nadere informatiedeelrapport Levensverwachting en sterfte
deelrapport Levensverwachting en sterfte Regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning Zeeland 2012 Inhoud Kernboodschappen 3 Inleiding 4 Levensverwachting en sterfte in Zeeland 5 Wat brengt de toekomst?
Nadere informatieHart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog
Van harte welkom! Hart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog CONFUCIUS: Chinees wijsgeer circa 500 voor Christus Het is niet moeilijk om het goede te herkennen, maar wel
Nadere informatieProf.dr. H.J. de Koning, arts-epidemioloog (PI) Prof.dr. M. Oudkerk (co-investigator)
Prof.dr. H.J. de Koning, arts-epidemioloog (PI) Hoogleraar Maatschappelijke Gezondheidszorg & Evaluatie Vroegopsporing van ziekten Prof.dr. M. Oudkerk (co-investigator) UMC Groningen, Centre for Medical
Nadere informatieSamenvat ting en Conclusies
Samenvat ting en Conclusies Samenvatting en Conclusies 125 SAMENVAT TING EN CONCLUSIES In dit proefschrift werd de invloed van viscerale obesitas en daarmee samenhangende metabole ontregelingen, en het
Nadere informatieCijfers over risicofactoren, ziekte en sterfte. Hart- en vaatziekten in Nederland 2012
Cijfers over risicofactoren, ziekte en sterfte Hart- en vaatziekten in Nederland 2012 December 2012 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenstelling van de Werkgroep Cijfers 5 1. Hart- en vaatziekten in Nederland:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieDe psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk van
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieCijfers over risicofactoren, hartinterventies, ziekte en sterfte. Hart- en vaatziekten in Nederland 2018
Cijfers over risicofactoren, hartinterventies, ziekte en sterfte Hart- en vaatziekten in Nederland 2018 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenstelling van de Werkgroep Cijfers van de Hartstichting 5 1 Ziekte
Nadere informatieDeze pagina bevat links binnen de CVRM keten voor de zorgverleners.
Ketenzorg CVRM Programma Website Dokterscoop.nl Inclusie- en exclusie criteria CVRM Controlefrequentie CVRM Labformulier nieuw Registratie deelname Ketenzorg Standaarden en protocollen Vragen? Volgende
Nadere informatieUw bezoek aan de vasculaire polikliniek.
Uw bezoek aan de vasculaire polikliniek www.nwz.nl Inhoud Wat is atherosclerose? 3 Afspraak met verpleegkundig specialist 3 Bloedonderzoek en vragenlijst 4 Uw eerste bezoek aan vasculaire polikliniek 4
Nadere informatieToelichting bij het aanvraagformulier voorbeeldmodule Voorbereiding op gestructureerd cardiovasculair risicomanagement (CVRM)
Toelichting bij het aanvraagformulier voorbeeldmodule Voorbereiding op gestructureerd cardiovasculair risicomanagement (CVRM) 1. Algemene toelichting Een voorbeeldmodule is bedoeld als hulpmiddel voor
Nadere informatieSamenvatting en beschouwing
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (MW van der Linden, GP Westert, DH de Bakker, FG Schellevis. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen
Nadere informatiePrimaire preventie HVZ
Primaire preventie HVZ Stel altijd een risicoprofiel op bij patiënten: met doorgemaakte HVZ, diabetes mellitus (DM), reumatoïde artritis (RA) of chronische nierschade met een belaste familieanamnese voor
Nadere informatieUw bezoek aan de vasculaire polikliniek
Uw bezoek aan de vasculaire polikliniek mca.nl Inhoudsopgave Wat is atherosclerose? 3 Afspraak met verpleegkundig specialist 3 Bloedonderzoek en vragenlijst 3 Uw eerste bezoek aan vasculaire polikliniek
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieHART EN VAATZIEKTEN PROTOCOL CELLO
HART EN VAATZIEKTEN PROTOCOL CELLO Leiden Augustus 2011 Inleiding Dit protocol omvat diagnostiek, preventie en behandeling van hart- en vaatziekten (HVZ) en dient als hulpmiddel voor het opzetten en houden
Nadere informatieHART EN VAATZIEKTEN PROTOCOL CELLO
HART EN VAATZIEKTEN PROTOCOL CELLO Leiden Augustus 2011 Inleiding Dit protocol omvat diagnostiek, preventie en behandeling van hart- en vaatziekten (HVZ) en dient als hulpmiddel voor het opzetten en houden
Nadere informatieIndicatoren CV-risicomanagement bij patiënten met een bekende Hart- of Vaatziekten Versie mei 2016
Indicatoren CV-risicomanagement bij patiënten met een bekende Hart- of Vaatziekten Versie 1.7 30 mei 2016 Vervallen: advies stoppen met roken, bewegingsadvies en voedingsadvies, RR > 140 en niet behandeld
Nadere informatieCardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico
Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico Geeske Peeters Susan Tett Samantha Hollingworth Danijela Gnijdic Sarah Hilmer Annette Dobson Ruth Hubbard Richtlijn Acuut Coronair Syndroom
Nadere informatie