28 november 2013 symposium Een licht op pijn in de ouderengeneeskunde maar is de pijn daarmee ook verlicht?

Transcriptie

1 Verenso tweedaagse november 2013 symposium Een licht op pijn in de ouderengeneeskunde maar is de pijn daarmee ook verlicht? Programma Ontvangst met koffie/thee Aanvang symposium Opening door de dagvoorzitter Janine van Kooten, aioto specialist ouderengeneeskunde Een licht op pijn bij ouderen - wie blijven in de schaduw? Helaas wordt pijn bij ouderen internationaal gekenmerkt door de dramatische schaduw: niet zien, niet geloven, niet doen (behandelen). Voor de meest kwetsbare ouderen, zoals mensen met dementie, is deze schaduw helaas ook het meeste waar. Er wordt een kort overzicht gegeven van diagnostische, organisatorische en ziekte-specifieke hobbels, en mogelijkheden om uit deze schaduw te komen. Prof. dr. Wilco Achterberg, hoogleraar institutionele zorg en ouderengeneeskunde, LUMC, Leiden Behandelingsmogelijkheden bij chronische en neuropathische pijn De behandeling van chronische en neuropathische pijn wordt stapsgewijs besproken met aandacht voor de evidence based problematiek. - Verschijnselen neuropathische pijn - Diagnostiek en classificatie chronische pijn en neuropathische pijn - Mechanismen van chronische pijn Dr. Roberto Perez, UHD onderzoek Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg, VUmc afd. anesthesiologie, Amsterdam Prof. Dr. Wouter Zuurmond, hoogleraar Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg, VUmc, Amsterdam Koffie/theepauze Maak uw keuze uit de volgende sessies I Stapsgewijs onbegrepen gedrag en pijn bij dementie de baas?! In de lezing zal een toelichting gegeven worden op het STA OP!-programma; wat is het en hoe werkt het? En daarnaast zullen de eerste resultaten gepresenteerd worden; is het programma inderdaad effectief om pijn en gedragsproblemen te verminderen? Marjolein Pieper MSc, OiO, VUmc, Amsterdam II Pijn bij kanker: de ladder voor jong en ouder?? Bespreking van de WHO-pijnladder bij de behandeling van nociceptieve pijn bij patiënten met kanker. Aandacht voor pittfalls bij de oudere patiënt Marieke van den Beuken-van Everdingen, internist/consulent palliatieve zorg, MUMC+, Maastricht Wisseling zalen

2 16.20 Maak u keuze uit de volgende sessies Pauze I Licht op pijn door het meten ervan. In deze lezing komen de mogelijkheden om pijn te meten bij ouderen met communicatieve en cognitieve beperkingen aan bod. De richtlijn die enige tijd geleden is verschenen zal daarbij nader toegelicht worden. Aandacht gaat uit naar de stap van pijnbeoordeling naar behandeling bij deze kwetsbare groep ouderen. Dr. Sandra Zwakhalen, universitair docent, Maastricht University, Maastricht II De pijn verlicht, zodra het multidisciplinaire team voor het werken volgens de richtlijn is gezwicht? De Verenso-richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen vormt de leidraad van de lezing. Ik wil de aanwezigen in de gelegenheid stellen hun dagelijkse praktijk inzake pijnbeleid af te zetten tegen de richtlijn en te inspireren verbeterpunten te benoemen en deze multidisciplinair in eigen setting op te pakken. Punten van aandacht hierbij zijn: Non-farmacologische en farmacologische behandeling van pijn, Gebruik pijnmeetschalen, Rol van patiënt & mantelzorg én rollen van de leden van het multidisciplinaire team inzake pijnbeleid. Kwaliteitsindicatoren Yvonne van Ingen, specialist ouderengeneeskunde/consulent en docent ouderenzorg, palliatieve zorg, Zuid-Scharwoude Algemene ledenvergadering Verenso Afscheidsreceptie Mieke Draijer incl. buffet Einde

3 29 november 2013 congres Onderzoek uit de la: van wetenschap naar praktijk Programma Ontvangst en registratie Opening jaarcongres Mark Martens, voorzitter congrescommissie Welkomstwoord Mieke Draijer, voorzitter Verenso Debat de geloofwaardigheid van wetenschap Een prikkelend debat met diverse kopstukken uit het vak over de zin en onzin van wetenschap voor de ouderengeneeskunde Koffiepauze Aanvang parallelsessies, ronde 1 Maak uw keuze uit sessie A1 t/m F1 A1 Van Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) naar Best Practice van Integrale ouderenzorg ZorgWelzijnsStandaard (ZWS) beoogt thuiswonende kwetsbare ouderen zo lang mogelijk zelfredzaam te houden met een goede kwaliteit van leven door middel van multidisciplinair overleg (huisarts, specialist ouderengeneeskunde, wijkverpleegkundige/praktijkondersteuner en ouderenwelzijnsadviseur), integrale zorgplannen, casemanagement en medicatiereviews. Succes- en faalfactoren van dit zorgmodel worden besproken, met een focus op de rol van de specialist ouderengeneeskunde. Tenslotte worden de eerste resultaten van de effectiviteit van de ZWS op patiëntenniveau en mantelzorgersniveau bediscussieerd. Franca Ruikes, huisarts-onderzoeker, UMC St Radboud afd. Eerstelijnsgeneeskunde, Nijmegen Samen Oud in de praktijk Aan de hand van een film wordt de werkwijze van Samen Oud uitgelegd. Daarna wordt aan de hand van casuïstiek en resultaten ingegaan op het effect van Samen Oud Anja de Groot, specialist ouderengeneeskunde, Zorggroep Meander, Veendam B1 Geriatrische revalidatie, en de schakels naar goede ketenzorg Interactieve lezing met resultaten uit het SINGER en PAGER onderzoek en implicaties voor de praktijk. Onderwerpen die aan bod komen; triage, intensieve behandeling, cliënt en mantelzorgertevredenheid, MDO en informeren patiënt, overdracht in de keten en volume/concentratie Marije Holstege, promovendus, LUMC, Leiden; klinisch epidemioloog, Evean team innovatie, Leiden Dr. Monica Spruit-van Eijk, specialist ouderengeneeskunde/kaderarts geriatrische revalidatie, Zonnehuisgroep, Vlaardingen; senior onderzoeker/docent, LUMC, Leiden

4 C1 Slikproblemen en slechte mondgezondheid, risicofactoren voor aspiratiepneumonie - herkennen risicofactoren aspiratiepneumonie - belang screenen op dysfagie bij opname in het verpleeghuis - belang dagelijkse mondverzorging Dr. Claar van der Maarel Wierink, tandarts-geriatrie, Aemstelgroep Tandartsen, Amstelveen; Stichting Bijzondere Tandheelkunde, Amsterdam; verpleeghuis Vreugdehof, Amsterdam Mondgezondheid van mensen met de ziekte van Parkinson Tot dusver bestaat weinig aandacht voor de mondgezondheid van patiënten met de ziekte van Parkinson. Waarschijnlijk is deze slechter dan die van vergelijkbare gezonde personen. De oorzaken hiervan zijn de rigiditeit en de tremor die een beperking opleggen bij de dagelijkse zelfzorg. Prof. dr. Cees de Baat, docent, UMC St Radboud, Nijmegen D1 Waarom de oudere patiënt gevoelig is voor bijwerkingen: de rol van farmacokinetiek en dynamiek. Bij ouderen is balans tussen werkzaamheid en veiligheid van geneesmiddelen vaak slechter dan in registratiestudies. In deze lezing wordt aangegeven: - Welke farmacokinetische veranderingen zijn echt relevant - Welke geneesmiddeleninteracties zijn echt relevant - Welke hulpmiddelen kan ik gebruiken om risicomedicatie snel te herkennen Dr. Rob van Marum, klinisch geriater/klinisch farmacoloog, Jeroen Bosch Ziekenhuis, s- Hertogenbosch Medicatiereview bij ouderen: praktische knelpunten en oplossingen Er zal verslag worden gedaan van een onderzoek naar de verbetering van de implementatie van medicatiereview in huisartspraktijken. Knelpunten en oplossingen zullen worden besproken. Dr. Petra Elders, huisarts/onderzoeker, VUmc afd. huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde, Amsterdam E1 Kwaliteitsvisitatie belicht: van evaluatie naar verbetering van de professional performance van artsen Kwaliteitsvisitatie is een van de kwaliteitssystemen die artsen hanteren om hun professionele handelen en daarmee de kwaliteit van de patiëntenzorg in kaart te brengen en waar mogelijk verder te verbeteren. Een visitatie is niet een sluitstuk maar veeleer een tussenstop in een continu proces van meten, reflecteren en verbeteren. Wat weten we uit de literatuur over deze 3 fasen? En hoe kan men er in de praktijk voor zorgen dat elke fase de aandacht krijgt die het nodig heeft om patiënten de beste kwaliteit van zorg te kunnen bieden? Dr. Kiki Lombarts, associate professor, AMC, Amsterdam Visitatie in de praktijk: het levert wat op! In mijn presentatie wil ik laten zien wat visitatie in de praktijk op kan leveren. Ik doe dat vanuit de eigen ervaringen en uit de ervaringen van mijn collega s bij Azora, waarbij verbeterpunten vanuit de visitatie onderdeel zijn geworden van het jaarplan van de vakgroep. Marian van Gaasbeek, specialist ouderengeneeskunde/manager begeleiding & behandeling, Azora, Terborg

5 F1 Laat ontstane psychosen; is jouw waarheid ook de mijne De Universiteit Maastricht heeft de laatste jaren onderzoek gedaan naar laat ontstane en zeer laat ontstane psychosen om meer inzicht te krijgen in met name de verwantschap met dementiële achteruitgang en met schizofrenie. De lezing geeft een overzicht van de resultaten en de consequenties voor de ambulante en intramurale praktijk. Mike Verkaaik, sociaal geriater, Riagg, Maastricht; manager, Amsta V&V, Maastricht Dr. Sebastian Köhler, neuropsycholoog/epidemioloog, Universiteit Maastricht Flitspresentaties door onderzoekers abstractpresentaties Bewijs voor effectiviteit van Comprehensive Geriatric Assessment in de A1 thuissituatie nog mager: een review van de literatuur Emmy van Mulligen, specialist ouderengeneeskunde, Birkhoven Zorggoed, Amersfoort C1 D1 E1 F1 Validiteit van bestaande klinische beslisregels voor het uitsluiten van veneuze trombo-embolieën bij oudere patiënten / Uitsluiten en aantonen van veneuze trombo-embolieën bij oudere patiënten zonder echo of CT Henrike Schouten, arts-onderzoeker/klinisch geriater i.o., Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde, UMC Utrecht Het risico op overlijden van haloperidol bij oudere patiënten: een metaanalyse van gerandomiseerde trials Tessa Hulshof, master student gezondheidswetenschappen, VU Amsterdam Spirituele aspecten van de levenseindezorg in het verpleeghuis, een participerend observatieonderzoek Marie-José Gijsberts, specialist ouderengeneeskunde/onderzoeker, EMGO+ Instituut voor Health en Care Research, VUmc, Amsterdam Potential pathways of clinical determinants in psychogeriatric patients and their caregivers; statistical modelling approach / Minor impact of multiple psychiatric symptoms on quality of life (EQ5D) in psychogeriatric patients; statistical modelling approach Dr. Ton Bakker, psychogeriater/bestuurder behandeling & zorg/senior onderzoeker VUmc/lector functiebehoud bij ouderen, Argos Zorggroep, Schiedam Lunchpauze met van uur de mogelijkheid om de volgende lunchsessies te bezoeken. Hiervoor hoeft u zich niet vooraf aan te melden. Ook kunt u de posterpresentaties bezoeken I Uit de la, in je vingers Van theorie naar praktijk door slimme technologie GeriMedica is volop bezig om met behulp van moderne automatisering het gat tussen wetenschap en praktijk te dichten. Dit doen we door het faciliteren van onderzoek. Maar ook door beschikbare kennis, richtlijnen en dergelijke eenvoudig beschikbaar te maken, daar waar de specialist ouderengeneeskunde deze het hardste nodig heeft. In de praktijk van alledag! Henk de Jong, specialist ouderengeneeskunde, GeriMedica, Amsterdam

6 II III IV Een nieuwe beroepsgroep op de kaart van zoektocht naar triomftocht Verpleegkundig specialisten zijn een relatief nieuwe beroepsgroep binnen het verpleeghuis. Vitalis heeft nu enkele jaren ervaring en wil graag de zoektocht maar zeker ook de successen in continuïteit en kwaliteit met u delen. Samenwerking specialisten ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialisten, de kansen, de winst, de mogelijkheden, de uitdagingen en de dilemma s in een interactieve lunchsessie. Chantal Vermeulen, verpleegkundig specialist, Vitalis behandelgroep, Eindhoven Annelies Wijnberg, specialist ouderengeneeskunde, Vitalis behandelgroep, Eindhoven LUTS bij mannen Dr. Cobi Reisman, uroloog/sexuoloog, Ziekenhuis Amstelland, Amstelveen; Ziekenhuis BovenIJ, Amsterdam De praktische kant van wondzorg Vergroten van de kennis omtrent algemene wondbehandeling volgens het TIME en WCS model, gebruik en naleving van wondprotocollen, de praktische toepassing van producten, en daarmee :verhogen kwaliteit wondzorg met reductie en beheersbaar houden van totale wondzorgkosten. Mark Martens, specialist ouderengeneeskunde, Vivre, Maastricht; Expertisecentrum Palliatieve Zorg MUMC+, Maastricht Aanvang parallelsessies, ronde 2 Maak uw keuze uit sessie A2 t/m F2 A2 CONCERN, een zorgprogramma voor patiënten met dementie en hun mantelzorgers in de thuissituatie Presentatie over de inhoud en opzet van het zorgprogramma voor patiënten met dementie en hun mantelzorgers in de thuissituatie. Wat de meerwaarde is van de samenwerking tussen huisarts, specialist ouderengeneeskunde en casemanager voor deze patiënten en hun mantelzorgers. Tevens presentatie over de beloopstudie naar probleemgedrag bij patiënten met dementie in de thuissituatie en het effect op hun mantelzorgers. De eerste resultaten van twee meetmomenten worden gepresenteerd. Petra Borsje, specialist ouderengeneeskunde, Thebe Zuid-Oost, Goirle Van onderzoek tot praktijk ouderengeneeskunde en weer terug In 2011 is in Velp de eerste zelfstandige praktijk ouderengeneeskunde van Nederland opgericht. Voorafgaand aan deze start is veel onderzoek gedaan naar wat er in de ouderenzorg al eerder uitgevonden was. Nu de praktijk goed draait, gaan we zelf onderzoek doen naar waarom dat zo is. Aan het einde van deze presentatie heeft u een beeld van de wijze waarop een specialist ouderengeneeskunde in de eerste lijn kan werken en kunt u een inschatting maken of u dit ook zou willen. Indien het antwoord positief is, zult u tijdens en presentatie ook nog handige tips en tops ontvangen. Ester Bertholet, specialist ouderengeneeskunde, praktijk ouderengeneeskunde Bertholet, Velp B2 CVA ketenzorg: Wat werkt? De eerste resultaten van een vergelijkend onderzoek naar vroeg ontslag uit het ziekenhuis en assessment/revalidatieplanning in het verpleeghuis zullen worden besproken. Daarbij zullen met name de resultaten op patiëntniveau, eventueel reeds voorhanden zijnde kosten effecten en de rol van het verpleeghuis binnen de cva zorgketen worden behandeld. Ron Heijnen, specialist ouderengeneeskunde, Stichting Vivre, Maastricht

7 B2 C2 Recent onderzoek naar heupfracturen: implicaties voor de praktijk De belangrijkste resultaten van een onderzoek naar valangst bij ouderen die na een heupfractuur in een verpleeghuis revalideren worden gepresenteerd. Met name zal gekeken worden welke factoren een rol spelen en hoe deze kennis kan bijdragen om valangst te verminderen. Daarbij wordt de theorie vertaald naar de praktijk, waarbij mogelijke interventies zullen worden besproken. Jan Visschedijk, specialist ouderengeneeskunde, zorggroep Solis, Deventer Effectiviteit van de Richtlijn mondzorg voor zorgafhankelijke clienten in Nederland en Vlaanderen - De deelnemer weet wat effectiviteit is van de Richtlijn Mondzorg - De deelnemer heeft kennis hoe de Richtlijn mondzorg in zorginstelling kan worden verbeterd - De deelnemer heeft kennis welke mogelijke nieuwe toepassingen kunnen worden ingezet om de mondgezondheid van kwetsbare ouderen door verzorgenden eenvoudig in objectief te meten Dr. Gert Jan van der Putten, specialist ouderengeneeskunde, Birkhoven Zorggoed, Amersfoort; senior onderzoeker, UMC St Radboud, Nijmegen; docent/senior onderzoeker, Hogeschool Utrecht Bevorderende en belemmerende factoren bij verzorgenden bij de implementatie van de Richtlijn Mondzorg In Vlaanderen werd gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd omtrent de implementatie van de Richtlijn Mondzorg. Door middel van focusgroepgesprekken en face-to-face interviews met zorgverleners werden belemmerende en bevorderende factoren opgespoord die tijdens de implementatie ervaren werden. Deze factoren worden toegelicht en voorstellen tot remediëren worden besproken. Prof. dr. Luc De Visschere, docent maatschappelijke tandheelkunde, Universiteit Gent; kliniekhoofd algemene diagnose en behandelingsplanning dienst tand- mond- en kaakheelkunde, Universitair Ziekenhuis, Gent Mondzorg in verpleeghuizen. Visie en ervaring van een zorgmanager Mondverzorging als handeling is toch net zo normaal als wassen, kleden, toiletbezoek..kortom: het is toch gewoon onderdeel van de dagelijkse persoonlijke verzorging. Waarom is de praktijk dan zo weerbarstig en is een goede mondverzorging in de verpleeghuiszorg minder normaal dan we met elkaar zouden verwachten. Welke interventies kunnen we plegen om dit te verbeteren, als specialist ouderengeneeskunde, als leidinggevende van een zorgteam, als om mondverzorging integraal aspect te laten worden van de dagelijkse verzorging? Geertje Tuin, manager zorg & welzijn, Birkhoven Zorggoed, Amersfoort D2 De PROPER-studie, het optimaliseren van het voorschrijven van medicatie (met de nadruk op psychofarmaca) in het verpleeghuis, d.m.v. periodieke gestructureerde medicatiereviews met apotheker, arts én verzorgende. In de PROPER-studie wordt een medicatiereview-training gegeven, met de nadruk op psychofarmaca. N.a.v. deze training voeren de aan de interventie deelnemende instellingen medicatiereviews halfjaarlijks en gestructureerd uit, welke worden geëvalueerd gedurende een looptijd van 1,5 jaar. Bijzonder aan deze reviews is dat ze door de specialist ouderengeneeskunde, de apotheker én de verzorgende van de afdeling worden uitgevoerd. Halverwege dit implementatieproces hebben we al veel geleerd over de effecten van de interventie en wat de speerpunten zijn. Wij gaan hierover graag met jullie in gesprek. Gemma Yocarini, senior adviseur, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, Utrecht Klaas van der Spek MSc, promovendus, UMC St Radboud, Nijmegen

8 E2 F2 Op zoek naar evidence In deze workshop gaan we na een korte inleiding aan de hand van uw eigen vragen uit de klinische praktijk op zoek naar een antwoord. Aan de orde komen het structureren van de vraag (PICO), de hiërarchie van bewijs, en de kritische beoordeling van de literatuur. Dr. Hans van der Wouden, universitair hoofddocent, VUmc afdeling huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde EMGO+, Amsterdam Doen bij Depressie: een multidisciplinaire aanpak van depressies in verpleeghuizen Depressies in verpleeghuizen worden vaak onvoldoende gesignaleerd en uitsluiten met medicatie behandeld. In deze presentatie wordt ingegaan op de effecten van het multidisciplinair zorgprogramma Doen bij Depressie. Onderzoekers leggen uit welke strategieën gebruikt kunnen worden in de praktijk van verpleeghuizen om depressies op te sporen en effectief te behandelen. Dr. Roeslan Leontjevas, universitair docent levenslooppsychologie, Open Universiteit, Heerlen Dr. Debby Gerritsen, senior onderzoeker Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen, UMC St Radboud, Nijmegen Flitspresentaties door onderzoekers abstractpresentaties Prevalentie en risicofactoren van delier bij oudere thuiswonende patiënten: een prospectief cohort onderzoek A2 Daisy Quispel, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, BAVO Europoort, Capelle a/d IJssel B2 C2 D2 E2 F2 Betrekken van mantelzorgers bij het activeren van revalidanten met een beroerte in verpleeghuizen Daniella Deckers, verpleegkundige, Stichting Elisabeth, Breda; master verplegingswetenschap, UMC Utrecht Voorschrijfgedrag met betrekking tot opioïden in het verpleeg-/ verzorgingshuis Sanne Kouwenhoven, aios ouderengeneeskunde, LUMC, Leiden Potentieel ongeschikt medicijngebruik bij ouderen die zijn verwezen naar de GGD Michelle Dinkgreve, aios ouderengeneeskunde, Gerion, Amsterdam Coschap ouderengeneeskunde: in het ziekenhuis of in het verpleeghuis? Marije Huls, 6 e jaars student geneeskunde, UMC St Radboud, Nijmegen Grip op Probleemgedrag: De effecten van het gebruik van een gestructureerd multidisciplinair zorgprogramma voor de aanpak van probleemgedrag bij dementie in het verpleeghuis. Sandra Zwijsen, onderzoeker, EMGO+ Instituut voor Health en Care Research, VUmc, Amsterdam Koffie/theepauze

9 15.45 Aanvang parallelsessies, ronde 3 Maak uw keuze uit sessie A3 t/m F3 A3 Kwetsbare ouderen in de eerste lijn: Wie moet er wat, waar een met wie? Overzicht van aantallen kwetsbare ouderen t.o.v. aantal huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, instrumenten voor casefinding en hun toepasbaarheid in de praktijk - Hoe selecteren we de kwetsbare ouderen? - Wie biedt waar zorg en ondersteuning? - Wat betekent dit voor de specialist ouderengeneeskunde en voor de samenwerking in de eerste lijn? Roland van Baalen, specialist ouderengeneeskunde, Azora, Varsseveld Dr. Annet Wind, huisarts, LUMC afd. PHEG, Leiden B3 C3 Herstelmogelijkheden van jonge mensen met ernstig niet-aangeboren hersenletsel: wie neemt de handschoen op? Dat er meer is dan geriatrische revalidatie wordt in deze sessie via uitkomsten van wetenschap en indringende beelden duidelijk gemaakt. Wat zijn de mogelijkheden bij jonge mensen met ernstige bewustzijnsstoornissen en wat kan een slaappil daarin betekenen? Samen werken aan bewustzijn om deze mensen niet tussen wal en schip te laten vallen. Dr. Jan Lavrijsen, specialist ouderengeneeskunde, senior onderzoeker, UMC St Radboud afd. Eerstelijnsgeneeskunde, Nijmegen Willemijn van Erp, aioto specialisme ouderengeneeskunde, UMC St Radboud afd. Eerstelijnsgeneeskunde, Nijmegen; Coma Science Group, Cyclotron Research Centre, Université de Liège, België Henk Eilander, klinisch neuropsycholoog/onderzoeker, UMC St Radboud afd. Eerstelijnsgeneeskunde, Nijmegen Invloed van medicatie op de mondgezondheid Men wordt geacht de werking van de geneesmiddelen die men voorschrijft te kennen, evenals de risico s en de bijwerkingen. Deze bijwerkingen en interacties kunnen de mondgezondheid beïnvloeden en variëren van gering tot invaliderend. Omgekeerd kunnen veranderingen in de mondgezondheid aanleiding zijn om de medicatie aan te passen. In deze bijdrage wordt ingegaan een aantal bijwerkingen en interacties van geneesmiddelen die van belang zijn voor de mondgezondheid. Nadruk zal worden gelegd op geneesmiddelen die kunnen leiden tot veranderingen in en van de slijmvliezen, smaakstoornissen en/of monddroogheid. Prof. dr. Arjan Vissink, Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, UMC Groningen Spuugzat? Was dat maar waar! - De deelnemer weet het verschil tussen xerostomie en hyposalivatie en weet hoe hij / zij dit kan vaststellen bij een verpleeghuisbewoner - De deelnemer weet de prevalentie van xerostomie en hyposalivatie bij kwetsbare, zorgafhankelijke ouderen - De deelnemer weet wat het wetenschappelijk bewijs is van de effectiviteit van speekselsubstituten. Dr. Gert Jan van der Putten, specialist ouderengeneeskunde, Birkhoven Zorggoed, Amersfoort; senior onderzoeker, UMC St Radboud, Nijmegen; docent/senior onderzoeker, Hogeschool Utrecht

10 D3 E3 Minder psychofarmaca voorschrijven: praktisch (on)mogelijk? - De cursist heeft kennis over de wetenschappelijk bewijs over effectiviteit en bijwerkingen van psychofarmaca - De cursist is op de hoogte van factoren die de keuze om al dan niet psychofarmaca voorschrijven beïnvloeden - De cursist krijgt praktische handvatten voor verantwoord psychofarmacagebruik in de dagelijkse praktijk, en is in staat deze ook toe te passen. Dr. Sytse Zuidema, specialist ouderengeneeskunde/hoofd sectie ouderengeneeskunde, UMCG afdeling huisartsgeneeskunde, Groningen Prof. dr. Raymond Koopmans, specialist ouderengeneeskunde/hoogleraar ouderengeneeskunde, UMC St Radboud / Stichting de Waalboog, Nijmegen Het verpleeghuis als leeromgeving Recent onderzoek heeft laten zien dat het verpleeghuis een geschikte leeromgeving is voor artsen in de verschillende fasen van hun opleiding (student, coassistent, aios). Wat zijn de verschillen met het ziekenhuis? Wat betekent dit voor de begeleiding? Dr. Esther Helmich, specialist ouderengeneeskunde/onderzoeker, AMC centrum voor evidence based education, Amsterdam De coassistent in het verpleeghuis De afgelopen jaren is er steeds meer ervaring opgedaan met coassistenten in het verpleeghuis, mede door de verplichte coschappen ouderengeneeskunde in Nijmegen en het VUmc Amsterdam. Het verpleeghuis heeft de toekomstige artsen heel wat te bieden aan leermomenten. Marjolein Vegers, specialist ouderengeneeskunde, docent studentonderwijs afdeling huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde, VUmc, Amsterdam F3 Met Sprongen Vooruit (somatische revalidatie in een psychiatrisch verpleeghuis) - Ontwikkeling van de revalidatiezorg in Dorestad in vogelvlucht - Valkuilen en successen aan de hand van casuïstiek - Welke tools/randvoorwaarden zijn noodzakelijk bij de somatische revalidatie van psychiatrische patiënten? Sandra van Staveren, specialist ouderengeneeskunde, Verpleeghuis Dorestad, Den Haag Dementia Care Mapping in verpleeghuizen Dementia Care Mapping (DCM) is een methode om persoonsgerichte zorg te implementeren bij mensen met dementie in het verpleeghuis. De (kosten)effectiviteit van DCM is onderzocht in een 3-jarig onderzoek. De resultaten worden gepresenteerd en er is tevens aandacht voor de knelpunten bij implementatie van DCM. Geertje van de Ven, onderzoeker, FunctieWaardering Gezondheidszorg, Utrecht Flitspresentaties door onderzoekers abstractpresentaties Medication for comorbid diseases in end-of-life care in Dutch palliative care facilities C3 Ronald van Nordennen, specialist ouderengeneeskunde/palliatief arts, Stichting Groenhuysen, Roosendaal D3 F3 Het risico op overlijden van conventionele antipsychotica in cohort studies: de rol van terminale ziekte onderschat Dr. Dika Luijendijk, sociaal geriater en epidemioloog, BAVO Europoort, Capelle a/d IJssel Sterven met dementie: symptomen, behandeling en kwaliteit van leven in de laatste week van het leven Simone Hendriks, aioto, EMGO+ Instituut voor Health en Care Research, VUmc, Amsterdam

11 17.00 Einde jaarcongres