Octrooiaanvragen uit Limburg OCTROOICENTRUM NEDERLAND

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Octrooiaanvragen uit Limburg OCTROOICENTRUM NEDERLAND"

Transcriptie

1 Octrooiaanvragen uit Limburg OCTROOICENTRUM NEDERLAND

2 Datum: 24 september 2009 Auteur: Drs. M. (Marcel) Seip 2 LIMBURG

3 Samenvatting Doel van dit onderzoek is de innovatie zichtbaar in octrooiaanvragen afkomstig van Limburgse octrooiaanvragers in kaart te brengen. De Limburgse Octrooiborrel die in oktober 2009 zal worden gehouden is hiervoor de aanleiding. Limburg scoort, gelet op inwonertal, uitgaven voor Research & Development en het aantal werkenden in Research & Development, ongeveer op het Nederlands gemiddelde met betrekking tot octrooiaanvragen. Hierbij is zowel gekeken naar de Nederlandse octrooiaanvragen ingediend bij Octrooicentrum Nederland als bij het Europees Octrooibureau (EOB) in de periode Van latere jaren zijn de gegevens nog niet volledig of nog niet beschikbaar vanwege een wettelijke geheimhoudingsperiode voor de publicatie van octrooien. Deze score dankt Limburg met name aan de meer dan 1200 octrooiaanvragen van DSM. DSM is hiermee verantwoordelijk voor bijna de helft van de Limburgse aanvragen. Het beeld van octrooiaanvragend Limburg wordt dan ook gedomineerd door een aantal grote industriële bedrijven (DSM, Océ, Inalfa, CFS Weert). Technologiegebieden waarin Limburg sterk is zijn chemie, industriële processen, werktuigbouw en machines (m.n. met betrekking tot transport) en biotechnologie, landbouw- en voedingsmiddelen. Qua octrooi-intensiteit scoort Limburg minder sterk op het gebied van innovaties met betrekking tot elektriciteit & elektronica, instrumenten en consumentenproducten en bouw. LIMBURG 3

4 4 LIMBURG

5 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inhoudsopgave 5 Inleiding 7 1. Methodiek en afbakening Methodiek Afbakening van Limburg 8 2. Octrooiaanvragen in Limburg 9 3. Herkomst van octrooiaanvragen in Limburg Sterke en zwakke punten van Limburg Technologieën Herkomst Conclusies Limburg en octrooiaanvragen Wat zijn de sterke en zwakke punten van Limburg? 17 Bijlagen Bedrijfseconomische data Gebruikte afkortingen 19 LIMBURG 5

6 6 LIMBURG

7 Inleiding Zijn het vooral de grote bedrijven (DSM, Océ) of speelt het MKB ook nog een rol? Doel van dit onderzoek is inzicht krijgen in de positie, qua onderzoek en innovatie, per sector in de provincie Limburg in relatie tot Nederland. De octrooidatabases van Octrooicentrum Nederland (OCNL) bevatten uitgebreide adresinformatie van de aanvragers van Nederlandse octrooien (Rijksoctrooiwet) en van aanvragers bij het Europees Octrooibureau. Hiermee kunnen regionale studies kunnen worden uitgevoerd. Zo kan voor iedere regio in Nederland een octrooiscan worden gemaakt. In de provincie Limburg wonen ongeveer 1,1 miljoen mensen (CBS Statline). Dit is bijna 7 procent van de totale Nederlandse bevolking. In deze regio bevonden zich op 1 januari 2008 bijna vestigingen van bedrijven (CBS Statline). Dit is meer dan 6 procent van het totaal voor heel Nederland. Waar zit de innovatieve kracht in Limburg vergeleken met de rest van Nederland? Alle octrooiaanvragen van bedrijven, (kennis)instituten en personen uit Limburg ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en Octrooicentrum Nederland (OCNL) in de jaren worden in dit onderzoek in beschouwing genomen. Deze aantallen worden afgezet tegen het totaal aantal aanvragen door Nederlandse aanvragers. Onderscheid wordt gemaakt tussen 7 sectoren (technologiegebieden) volgens de Fraunhofer/OST/INPI-nomenclatuur (2003): I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en Biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw LIMBURG 7

8 1. Methodiek en afbakening 1.1 METHODIEK Alle octrooiaanvragen van bedrijven en personen uit Limburg ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en aanvragen ingediend onder de Rijksoctrooiwet (ROW) bij Octrooicentrum Nederland (OCNL) in de jaren worden in beschouwing genomen. Van latere jaren zijn de gegevens nog niet volledig of nog niet beschikbaar vanwege een wettelijke geheimhoudingsperiode voor de publicatie van octrooien. Een octrooi verleend door het Europees Octrooibureau beschermt de aanvrager alléén maar in die (Europese) landen die in de aanvraag zijn aangewezen en waarvan de aanvrager aan de verdere verplichtingen heeft voldaan om zijn recht in het betreffende land te doen laten gelden. Aanvragen van bedrijven bij nationale octrooicentra buiten Nederland, bijvoorbeeld bij het United States Patent and Trademark Office (USPTO) of het Deutsches Patent-und Markenamt (DPMA) worden niet in beschouwing genomen. Alle vindingen worden slechts één keer geteld. Dat wil zeggen als één vinding leidt tot identieke octrooiaanvragen bij zowel OCNL als het EOB dan wordt alleen de aanvraag bij het EOB geteld. 1.2 AFBAKENING VAN LIMBURG De regio is afgebakend aan de hand van de postcodes behorende bij de provincie Limburg. Het aantal inwoners en het aantal vestigingen van bedrijven in deze provincies is weergegeven in onderstaande tabel. Alle aanvragen door organisaties bedrijven, personen en organisaties (zoals universiteiten) waarvan de vestigingsplaats van de aanvrager zich in Limburg bevindt worden in beschouwing genomen. De vestigingsplaats van de aanvrager hoeft echter niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&D-activiteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Een Limburgs bedrijf kan bijvoorbeeld een R&D afdeling in Delft hebben waar daadwerkelijk de innovatie heeft plaatsgevonden. Andersom kan ook. Research kan plaatsvinden in Limburg terwijl de daaruit voortkomende octrooien worden aangevraagd op naam van het moederbedrijf in bijvoorbeeld Amsterdam of Eindhoven. Daarnaast kan er door bedrijven en/of instellingen contractresearch plaatsvinden. De octrooien hoeven dan niet op naam te komen staan van het bedrijf dat research verricht maar komen op naam van de opdrachtgever. In dit onderzoek wordt hiermee geen rekening gehouden. Nederland Limburg Aantal inwoners Aantal vestigingen van bedrijven Tabel 1 Het aantal inwoners en vestigingen van bedrijven in Limburg ( 1 januari 2008; bron CBS Statline) 8 LIMBURG

9 2. Octrooiaanvragen in Limburg In de periode zijn bijna octrooiaanvragen ingediend vanuit Limburg bij het EOB of OCNL (of beide). In totaal zijn er in deze periode door Nederlandse aanvragers meer dan aanvragen ingediend bij het EOB en OCNL. Zes procent van de Nederlandse aanvragen is dus afkomstig uit Limburg. Gelet op het feit dat 6,8 procent van de bevolking in Limburg woont en 6,2 procent van het Nederlandse bedrijfsleven hier gevestigd is, ligt Limburg dus qua octrooiaanvragen ongeveer op het Landelijke gemiddelde. Ongeveer de helft van de Limburgse octrooiaanvragen is afkomstig van één bedrijf, DSM. De resultaten van Limburg worden dus sterk beïnvloed door de vele octrooiaanvragen van dit bedrijf. Echter ook voor Nederland als geheel is dit van toepassing. Bijna een derde (ongeveer ) van de Nederlandse aanvragen is afkomstig van Philips (Eindhoven). De prestatie van Nederland als totaal wordt dan ook sterk bepaald door de prestatie van één bedrijf, Philips. In tabel 2 staan een aantal parameters weergegeven die een beeld geven van de octrooiaanvraagactiviteit van Limburg ten opzichte van heel Nederland. De parameters die in beschouwing worden genomen zijn: Aantal aanvragen per miljoen inwoners Aantal aanvragen per 1000 bedrijven Aantal aanvragen per miljoen euro aan R&D uitgaven door bedrijven en overheid. Aantal aanvragen per 1000 arbeidsjaren werkzaam in R&D Voor het samenstellen van de gegevens is gebruik gemaakt van CBS Statline. (zie bijlage 1). Voor de regionale data m.b.t. aantal aanvragen per miljoen euro aan R&D uitgaven door bedrijven en overheid en aantal aanvragen per 1000 arbeidsjaren werkzaam in R&D is gebruik gemaakt van CBSgegevens van 2003 (het meest recente jaar waarin alle gegevens volledig voorhanden zijn). Gelet op aantal inwoners en aantal bedrijven zit Limburg qua octrooipositie ongeveer op het landelijk gemiddelde. Limburg scoort op alle fronten een stuk slechter wanneer de aanvragen van DSM niet worden meegenomen. Aantal aanvragen per miljoen inwoners Aantal aanvragen per 1000 bedrijven Aantal aanvragen per miljoen euro R&D uitgaven Aantal aanvragen per 1000 arbeidsjaren werkzaam in R&D Nederland (incl Philips) Nederland (excl Philips) Limburg (incl DSM) Limburg (excl DSM) ,9 3,4 4,1 2, Tabel 2: De octrooipositie van Limburg: een aantal parameters. LIMBURG 9

10 3. Herkomst van octrooiaanvragen in Limburg Aan de hand van werkgelegenheidsgegevens beschikbaar in onder meer het Handelsregister kunnen de Limburgse octrooiaanvragers worden ingedeeld in een viertal categorieën: Grootbedrijf (> 200 werknemers) Midden- en kleinbedrijf (< 200 werknemers) Particuliere aanvragers Overheid en onderzoeksinstituten (o.a. gemeenten, universiteiten en aan universiteiten gelieerde instellingen). Op grond van informatie uit diverse bronnen (onder andere Handelsregister en Internet) zijn alle aanvragen ingedeeld om een beeld te krijgen van de herkomst van octrooiaanvragen in Limburg. De resultaten staan in Tabel 3. Het overgrote deel (bijna 85%) van de aanvragen bij het Europees Octrooibureau (de zogenaamde EPaanvragen) uit Limburg komt van grote bedrijven. De helft van de aanvragen wordt ingediend door DSM (Heerlen). Een andere grote speler is Océ (Venlo). Bijna de helft (44,6%) van de aanvragen uit Limburg onder de Rijksoctrooiwet (ROW-aanvragen) komt van het MKB. Ongeveer één derde is afkomstig van particulieren. Dit komt ongeveer overeen met het landelijk beeld met betrekking tot de herkomst van de octrooiaanvragen onder de Rijksoctrooiwet. Opvallend is het lage aandeel van overheid en kennisinstellingen. Dit komt omdat de 20 aanvragen van de Universiteit Maastricht in deze periode in het niet vallen vergeleken met de vele aanvragen van DSM en Océ. Aantal octrooiaanvragen (EP + ROW) Limburg EP (2018 aanvragen) ROW (446 aanvragen) Grootbedrijf 84,8% 20,4% MKB 11,3% 44,6% Particulieren 2,7% 34,8% Overheid en 1,2% 0,2% kennisinstellingen Totaal 100% 100% Tabel 3: De herkomst van octrooiaanvragen naar bedrijfsgrootte 10 LIMBURG

11 4. Sterke en zwakke punten van Limburg Iedere regio heeft zijn eigen economische kenmerken. Zo staat Limburg bekend als een regio met veel chemische industrie (DSM, Sabic). Daarnaast zijn er bedrijven zoals Océ en NedCar die vooral actief zijn op het gebied van Industriële processen, werktuigbouw, transport en machines. De vraag is of we dit ook terugzien wanneer we kijken naar de octrooiaanvragen in deze regio. Iedere octrooiaanvraag wordt ingedeeld aan de hand van één of meerdere technologieën waarop deze octrooiaanvraag betrekking heeft. Dit is de zogenaamde IPC-code (International Patent Classification; zie bijlage 2). 4.1 TECHNOLOGIEËN In deze paragraaf wordt gekeken waar de meeste R&D-intensiteit is. In welke technologiegebieden worden octrooien aangevraagd in Limburg? Dit wordt vervolgens afgezet tegen de landelijke verdeling. Zo wordt een beeld verkregen van de sterke en de zwakke technologiegebieden van Limburg. Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPItabel wordt iedere octrooiaanvraag aan de hand van de IPC-codes waarop de aanvraag betrekking heeft toegekend aan één of meerdere sectoren: I. Elektriciteit en elektronica II. III. IV. Instrumenten Chemie en materialen Farmacie en biotechnologie V. Industriële processen VI. VII. Werktuigbouw en machines Consumentenproducten, bouw en mijnbouw Bij de vergelijking met de sterke punten van Nederland is niet alleen de situatie bekeken waarbij de aanvragen van Philips wel zijn meegenomen, maar ook is de situatie zonder de octrooiaanvragen van Philips bekeken aangezien Philips verantwoordelijk is voor een derde van de Nederlandse octrooiaanvragen. Hierdoor ontstaat er voor Nederland met name in de sector Elektriciteit en elektronica een vertekend beeld. In tabel 4 staat het resultaat weergegeven voor Limburg in zijn totaal. Om de sterke en zwakke punten van Limburg nog duidelijker naar voren te brengen is voor de 7 technologiegebieden in zogenaamde spindiagrammen aangegeven of de betreffende provincie slechter of beter dan het gemiddelde van Nederland scoort. Dit gebeurt aan de hand van de specialisatie-index. Een specialisatie-index groter dan 1 geeft aan dat er meer dan gemiddeld aanvragen voor betreffende technologieën worden ingediend. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat juist minder octrooien dan gemiddeld worden aangevraagd in het betreffende technologiegebied. Hierbij is zowel gekeken naar de situatie inclusief als exclusief de octrooiaanvragen van Philips De resultaten staan in figuur 1. Technologiegebieden waarin Limburg boven het Nederlands gemiddelde scoort zijn: Chemie; een sterk punt van deze regio. Dit komt doordat de helft van de octrooiaanvragen in Limburg afkomstig is van DSM Biotechnologie, landbouw- en voedingsmiddelen; ook dit komt door aanvragen van DSM op het gebied van biotechnologie en voedingsmiddelen. Industriële processen; ook hierin is DSM actief. Daarnaast zijn Océ (Venlo) en CFS (Weert) zeer belangrijke spelers. Werktuigbouw en Machines (met name Transport); dit wordt veroorzaakt door de vele aanvragen van Inalfa Roof Systems Group B.V. (Venray), een bedrijf gespecialiseerd in daken van voertuigen. Zwakke technologiegebieden zijn: Elektriciteit en elektronica Instrumenten Consumentenproducten; bouw en mijnbouw Het feit dat Limburg sterk is in deze technologieën wordt vooral veroorzaakt door een paar grote bedrijven waarbij met name de aanvragen van DSM duidelijk het beeld van Limburg bepalen. LIMBURG 11

12 Wanneer de octrooiaanvragen van DSM niet worden meegenomen dan ziet het beeld van Limburg er anders uit (zie figuur 2). Sterke punten van Limburg zijn dan: Industriële processen; ook zonder DSM blijft Limburg op dit gebied goed scoren dankzij de octrooiaanvragen van Océ (Venlo) en CFS (Weert). Werktuigbouw en Machines (met name Transport); dit wordt veroorzaakt door de vele aanvragen van Inalfa Roof Systems Group B.V. (Venray), een bedrijf gespecialiseerd in daken van voertuigen. Zwakke technologiegebieden blijven: Elektriciteit en elektronica; zowel met als zonder de octrooiaanvragen van Philips blijft Limburg hier slecht scoren. Instrumenten 12 LIMBURG

13 Technologieveld % van totaal Nederland Limburg (incl. DSM) Limburg (excl. DSM) Met Philips Zonder Philips I. Elektriciteit en elektronica 7,4 14,1 35,9 18,9 1. Elektrische apparatuur en electronica 1,3 2,4 5,8 3,4 2. Audiovisuele technologie 2,0 3,8 11,4 3,5 3. Telecommunicatie 0,6 1,2 7,4 4,8 4. ICT 2,9 5,6 8,5 4,7 5. Halfgeleiders 0,5 1,0 2,8 2,4 II. Instrumenten 7,0 9,3 14,3 12,4 6. Optica 2,7 3,5 4,2 3,8 7. Apparatuur voor analyse, meten en besturing 2,0 2,8 5,8 5,1 8. Medische apparatuur 2,3 3,0 3,8 3,2 9. Nucleaire technologie 0,0 0,0 0,5 0,2 III. Chemie en materialen 28,7 7,9 9,7 13,5 10. Organische Chemie 9,4 1,0 2,3 3,3 11. Macromoleculaire chemie, polymeren 13,8 2,5 3,0 4,2 12. Basischemie 1,9 0,9 2,7 3,6 13. Oppervlakte behandeling, coating 1,9 2,4 0,8 1,1 14. Materialen en matallurgie 1,6 1,0 0,9 1,2 IV. Farmacie en Biotechnologie 17,9 5,2 6,8 9,7 15. Biotechnologie 8,0 1,0 1,8 2,5 16. Farmacie en cosmetica 4,7 1,8 2,9 4,1 17. Landbouw en Voedingsmiddelen 5,2 2,4 2,1 3,0 V. Industriële processen 15,8 21,7 9,3 13,0 18. Overige technologische processen 3,2 3,0 2,5 3,4 19. Hanteren en drukken 5,7 10,9 1,4 1,9 20. Machines v.d. landbouw en voedingsindustrie 2,4 4,6 3,2 4,6 21. Bewerken van materialen 4,2 2,7 1,7 2,3 22. Milieu en vervuiling 0,3 0,4 0,5 0,7 VI. Werktuigbouw en machines 10,0 17,5 8,3 11,6 23. Mechanisch gereedschap 0,7 1,1 1,0 1,4 24. Machines, pompen, turbines 0,4 0,7 0,7 1,1 25. Thermische processen en apparaten 1,0 1,7 1,4 2,0 26. Hydrauliek, pneumatiek, isolatie, etc. 1,1 1,5 1,6 2,2 27. Transport 6,3 12,2 3,3 4,7 28. Ruimtevaarttechnologie, wapens 0,5 0,2 0,1 0,1 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 7,7 14,5 11,2 14,8 29. Consumenten producten en -apparatuur 3,5 6,5 5,4 6,5 30. Werktuigbouw, bouw en mijnbouw 4,2 8,0 5,8 8,2 VIII. Overig - niet toegedeeld 5,4 9,8 4,5 6,2 31. Niet toegedeeld 5,4 9,8 4,5 6,2 Tabel 4:Technologiegebieden: Limburg vergeleken met Nederland (met en zonder Philips) LIMBURG 13

14 Specialisatie-index Limburg t.o.v. Nederland (incl. octrooiaanvragen Philips) I. Elektriciteit en elektronica 3 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 2 II. Instrumenten 1 VI. Werktuigbouw en machines 0 III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Specialisatie-index Limburg t.o.v. Nederland (excl. octrooiaanvragen Philips) I. Elektriciteit en elektronica 3 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 2 II. Instrumenten 1 VI. Werktuigbouw en machines 0 III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Figuur 1 Specialisatie-index Limburg (inclusief octrooiaanvragen DSM) ten opzichte van Nederland (inclusief en exclusief Philips) 14 LIMBURG

15 Specialisatie-index Limburg (excl. DSM) t.o.v. Nederland (incl. octrooiaanvragen Philips) I. Elektriciteit en elektronica 3 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 2 II. Instrumenten 1 VI. Werktuigbouw en machines 0 III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Specialisatie-index Limburg (excl. DSM) t.o.v. Nederland (excl. octrooiaanvragen Philips) I. Elektriciteit en elektronica 2 VII. Consumentenproducten, II. Instrumenten bouw, mijnbouw 1 VI. Werktuigbouw en machines 0 III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Figuur 2 Specialisatie-index Limburg (exclusief octrooiaanvragen DSM) ten opzichte van Nederland (inclusief en exclusief Philips) LIMBURG 15

16 4.2 HERKOMST Gekeken is welke bedrijven en instellingen het meest actief octrooien hebben aangevraagd in de periode Hieronder staat voor Limburg een top 10 weergegeven voor deze periode. Ook is er een identieke lijst gemaakt voor de MKB-ers en particulieren met de meeste octrooiaanvragen. Het aantal octrooiaanvragen ingediend bij het EOB of OCNL staat achter het bedrijf/instituut weergegeven. Mocht voor één vinding een aanvraag zijn ingediend bij zowel het EOB als OCNL dan wordt deze slechts één keer meegerekend. Opvallend is het grote verschil in aantallen octrooiaanvragen tussen de opéénvolgende bedrijven in de top 5. Zoals reeds gemeld is DSM goed voor de helft van de Limburgse octrooiaanvragen en staat daarmee met een straatlengte verschil met de rest van de top 5 bovenaan. Op nummer twee staat Océ, ook een groot bedrijf met veel aandacht voor innovatie. De nummer drie, Inalfa is een bedrijf gespecialiseerd in daken van voertuigen. CFS Weert is gespecialiseerd in het maken van machines t.b.v. de productie van snoepgoed. Hewlett-Packard Indigo houdt zich bezig met apparatuur om digitaal te printen. De nummers 9 en 10 in de top 10 zijn gelijk aan de nummers 1 en 2 van de lijst met MKB-ers en particulieren. De octrooiaanvragen van Swanenberg hebben voornamelijk betrekking op het technologiegebied bouw. All Our Kids Europe is actief op het gebied van kinderwagens en de veiligheid van baby s en peuters. Top 10 aanvragers Limburg 1. DSM (Heerlen): Océ Technologies B.V. (Venlo): Inalfa B.V. (Venray): CFS Weert B.V. (Weert): Hewlett-Packard Indigo B.V. (Maastricht): Scheuten B.V. (Venlo): Trespa International B.V. (Weert): Universiteit Maastricht (Maastricht): A.C.J.M. Swanenberg (Herkenbosch): All Our Kids Europe B.V. (Maastricht): 14 Top 12 aanvragers MKB/Particulieren Limburg 1. A.C.J.M. Swanenberg (Herkenbosch): All Our Kids Europe B.V. (Maastricht): Vekoma Technology B.V. (Vlodrop): JOMED N.V. (Ulestraten): R.J. van der Zanden (Aalbeek): Ideepak Holding B.V. (Stramproy): 9 7. Holland Sweetener Company v.o.f. (Geleen): 8 8. Syntech Holdings B.V. (Venlo): 8 9. Environmental Solutions Europe B.V. (Maastricht): Hauzer Techno-coating B.V. (Venlo): Sormac B.V. (Venlo): Maurice Kassenbouw B.V. (Horst): 7 16 LIMBURG

17 5. Conclusies 5.1 LIMBURG EN OCTROOIAANVRAGEN Zes procent van de Nederlandse aanvragen is dus afkomstig uit Limburg. Gelet op het feit dat 6,8 procent van de bevolking in Limburg woont en 6,2 procent van het Nederlandse bedrijfsleven hier gevestigd is, ligt Limburg dus qua octrooiaanvragen ongeveer op het Landelijke gemiddelde. Het overgrote deel (bijna 85%) van de aanvragen bij het Europees Octrooibureau (de zogenaamde EP-aanvragen) uit Limburg komt van grote bedrijven. De helft van de aanvragen wordt ingediend door DSM (Heerlen). Een andere grote speler is Océ (Venlo). Bijna de helft (44,6%) van de aanvragen uit Limburg onder de Rijksoctrooiwet (ROW-aanvragen) komt van het MKB. Ongeveer één derde is afkomstig van particulieren. Dit komt ongeveer overeen met het totaalbeeld van Nederland. Opvallend is het lage aandeel van overheid en kennisinstellingen. Dit komt omdat de 20 aanvragen van de Universiteit Maastricht in deze periode in het niet vallen vergeleken met de vele aanvragen van DSM en Océ. 5.2 WAT ZIJN DE STERKE EN ZWAKKE PUNTEN VAN LIMBURG? Technologiegebieden waarin Limburg boven het Nederlands gemiddelde scoort zijn: Chemie; een sterk punt van deze regio. Dit komt doordat de helft van de octrooiaanvragen uit Limburg afkomstig is van DSM Biotechnologie, landbouw- en voedingsmiddelen; ook dit komt door aanvragen van DSM op het gebied van biotechnologie en voedingsmiddelen. Industriële processen; ook hierin is DSM actief. Daarnaast zijn Océ (Venlo) en CFS (Weert) zeer belangrijke spelers. Werktuigbouw en Machines (met name Transport); dit wordt veroorzaakt door de vele aanvragen van Inalfa Roof Systems Group B.V. (Venray), een bedrijf gespecialiseerd in daken van voertuigen. Wanneer de octrooiaanvragen van DSM niet worden meegerekend blijven Industriële processen en Werktuigbouw en Machines (met name Transport) over als sterke technologiegebieden voor Limburg. Zwakke technologiegebieden zijn: Elektriciteit en elektronica Instrumenten Consumentenproducten; bouw en mijnbouw Het beeld van Limburg wordt voornamelijk gedomineerd door één bedrijf: DSM. LIMBURG 17

18 Bijlagen 1. BEDRIJFSECONOMISCHE DATA R&D uitgaven en R&D arbeidsjaren regionaal: Regio s Bron: CBS Onder werp Onder werp Verrichte R&D uitgaven eigen personeel Uitgaven totaal Verrichte R&D uitgaven eigen personeel Door bedrijven Verrichte R&D uitgaven eigen personeel Door universiteiten Verrichte R&D uitgaven eigen personeel Door researchinst Arbeidsjaren eigen R&D personeel Arbeidsjaren totaal Arbeidsjaren eigen R&D personeel Bij bedrijven >= 10 werkzame personen Arbeidsjaren eigen R&D personeel Bij universiteiten >= 10 werkz. personen Arbeidsjrn eigen R&D personeel Bij res. Instell>= 10 werkz. personen Jaar mln euro mln euro mln euro mln euro arbeidsjaren arbeidsjaren arbeidsjaren arbeidsjaren Nederland Nederland Nederland Nederland 2007* Limburg Limburg Limburg Limburg 2007* * : voorlopige cijfers Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen LIMBURG

19 2. GEBRUIKTE AFKORTINGEN Afkorting DPMA ECLA EOB EP EP-route IPC OCNL PCT PCT-route USPTO WIPO WO Verklaring Deutches Patent- und Markenamt, een organisatie voor registratie van IE in Duitsland. European CLAssification system. Classificatie systeem dat door het EOB wordt gebruikt om octrooiaanvragen te classificeren. Europees Octrooi Bureau, een regionaal bureau dat de octrooiverlening afhandelt voor de landen aangesloten bij het Europees Octrooi Verdrag (EOV) Bij het EOB ingediende aanvragen krijgen een nummer EPxxxxxxx en worden daarom ook wel aangeduid EP-aanvragen. Route die octrooiaanvragen volgen die bij het EOB worden ingediend. International Patent Classification Taalonafhankelijk classificatie systeem dat internationaal wordt gebruikt om octrooiaanvragen naar technologiegebied te classificeren. Octrooicentrum Nederland Patent Cooperation Treaty, een verdrag waarbij een groot aantal landen is aangesloten. Octrooien kunnen bij de WIPO worden ingediend. Na indiening gaan de octrooien de regionale- of nationale fase in. Route die octrooiaanvragen volgen die via de WIPO onder het PCT-verdrag worden ingediend. United States Patents and Trademark Office, een organisatie voor registratie van IE in de Verenigde Staten. World Intellectual Property Organisation, onderdeel van de Verenigde Naties, gevestigde in Génève, dat zich bezighoudt met IE. Aanvragen die worden ingediend via de PCT-route krijgen als nummer WOxxxxxx. Om die reden worden ze ook wel WO-aanvragen genoemd. LIMBURG 19

Octrooien uit het Noorden OCTROOICENTRUM NEDERLAND

Octrooien uit het Noorden OCTROOICENTRUM NEDERLAND Octrooien uit het Noorden OCTROOICENTRUM NEDERLAND Datum: 31 maart 2008 Auteur: Drs. M. (Marcel) Seip 2 NOORD NEDERLAND Samenvatting Doel van dit onderzoek is de innovatie zichtbaar in octrooiaanvragen

Nadere informatie

Octrooien. in KvK Limburg. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum

Octrooien. in KvK Limburg. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum Octrooien in KvK Limburg Regionale analyse naar innovatiekracht eim/nl octrooicentrum Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd

Nadere informatie

Octrooien in Nederland

Octrooien in Nederland Octrooien in Nederland Analyse van de innovatiekracht in regio s, sectoren en grootteklassen eim Dit onderzoek is gefinancierd door de Kamer van Koophandel en het Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap,

Nadere informatie

1.1 Inleiding 5 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie 5 1.3 Doel van het onderzoek 6 1.4 Werkwijze 6. 2 Octrooischets Noordwest-Holland 9

1.1 Inleiding 5 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie 5 1.3 Doel van het onderzoek 6 1.4 Werkwijze 6. 2 Octrooischets Noordwest-Holland 9 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Noordwest-Holland en tien andere regionale KvK's. Het onderzoek is uitgevoerd door EIM in samenwerking NL Octrooicentrum.

Nadere informatie

Octrooien in Oost-Nederland

Octrooien in Oost-Nederland Octrooien in Oost-Nederland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. J. Snoei drs. R. van der Poel drs. M. Seip Zoetermeer, april 2010 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en

Nadere informatie

Octrooien in Gooi-, Eem- en. Flevoland. Regionale analyse naar innovatiekracht

Octrooien in Gooi-, Eem- en. Flevoland. Regionale analyse naar innovatiekracht Octrooien in Gooi-, Eem- en Flevoland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. R. van der Poel drs. M. Seip Contactpersoon KvK Gooi-, Eem- en Flevoland: mevr. M. Schokker Zoetermeer, april 2010 Dit

Nadere informatie

Vernieuwend ondernemen

Vernieuwend ondernemen Vernieuwend ondernemen in De herkomst van octrooien in beeld octrooien in midden-nederland * april 2009 Auteurs: Marcel Seip (Octrooicentrum Nederland), Robert van der Poel (Kamer van Koophandel ) Ontwerp

Nadere informatie

Holografie en holografische opslagmedia Een quick scan in het kader van het Fotonica-evenement 2008

Holografie en holografische opslagmedia Een quick scan in het kader van het Fotonica-evenement 2008 Holografie en holografische opslagmedia Een quick scan in het kader van het Fotonica-evenement 2008 Auteur: Drs. M. (Marcel) Seip 2 FOTONICA Samenvatting Door Octrooicentrum Nederland is voor het Fotonica

Nadere informatie

www.cwtsbv.nl Page 2 18 november 2014 CWTS B.V. Centre for Science and Technology Studies, Leiden University

www.cwtsbv.nl Page 2 18 november 2014 CWTS B.V. Centre for Science and Technology Studies, Leiden University REPORT Onderzoek naar unieke uitvindingen zoals beschreven in octrooifamilies gebaseerd op onderzoek van TO2-instituten en hun medewerkers in de periode 2001-2010 www.cwtsbv.nl Page 2 18 november 2014

Nadere informatie

Grond- Weg- en Waterbouw: Vaarweginrichting

Grond- Weg- en Waterbouw: Vaarweginrichting Grond- Weg- en Waterbouw: Vaarweginrichting Kennisvelden binnen DVS Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : T.J. STOOP DATUM : 9 SEPTEMBER 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1. Inleiding 5 2. Internationale

Nadere informatie

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2008

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2008 FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2008 in opdracht van SenterNovem Zwolle Dokter van Deenweg 108 Postbus 10073 8000 GB Zwolle Telefoon 038 455 35 53 Telefax 038 454 02 25

Nadere informatie

Octrooien. in KvK regio Brabant. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum

Octrooien. in KvK regio Brabant. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum Octrooien in KvK regio Brabant Regionale analyse naar innovatiekracht eim/nl octrooicentrum Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap, en is uitgevoerd

Nadere informatie

Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie

Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie drs. J. Snoei (Panteia) drs. B. van der Linden (Panteia) drs. M. Seip (Agentschap NL/NL Octrooicentrum)

Nadere informatie

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 25 in opdracht van FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 25 Inhoud Inleiding 3 Effect WBSO 4 Toegekende aanvragen

Nadere informatie

patent Landscaping: waardevolle analyses voor strategische informatie Auteur: Sanne Pfeifer

patent Landscaping: waardevolle analyses voor strategische informatie Auteur: Sanne Pfeifer patent Landscaping: waardevolle analyses voor strategische informatie Auteur: Sanne Pfeifer Octrooidatabases worden met het jaar completer. Het analyseren van de hierin aanwezige informatie, ook wel landscaping

Nadere informatie

CGM/141111-01 Octrooianalyse Nederlandse biotechnologiesector

CGM/141111-01 Octrooianalyse Nederlandse biotechnologiesector Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 20901 2500 EX Den Haag DATUM 11 november 2014 KENMERK ONDERWERP CGM/141111-01 Octrooianalyse Nederlandse biotechnologiesector

Nadere informatie

M201013. Octrooien in het MKB. drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei

M201013. Octrooien in het MKB. drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei M201013 Octrooien in het MKB drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei Zoetermeer, 7 oktober 2010 Octrooien in het MKB MKB-bedrijven vragen minder vaak octrooien aan dan grote bedrijven. 94% van

Nadere informatie

Innovatiekracht in Gelderland en Overijssel

Innovatiekracht in Gelderland en Overijssel Innovatiekracht in Gelderland en Overijssel Resultaten van een Regioscan in de provincies Gelderland en Overijssel Maarten van Leeuwen Oscar Oudega Koen Septer Maart 2016 Opbouw analyse Vraagstelling en

Nadere informatie

Plantenveredeling: De sector vanuit octrooiperspectief. Als het gaat om octrooien

Plantenveredeling: De sector vanuit octrooiperspectief. Als het gaat om octrooien Plantenveredeling: De sector vanuit octrooiperspectief Als het gaat om octrooien Plantenveredeling: de sector vanuit octrooiperspectief Versie (publicatie) Definitief Plantenveredeling: de sector vanuit

Nadere informatie

Maatwerk voor brancheverenigingen

Maatwerk voor brancheverenigingen Rapport Maatwerk voor brancheverenigingen ENVAQUA Dutch Environmental & Water Technology Association CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31 70 337 38 00 www.cbs.nl

Nadere informatie

Maatwerk voor brancheverenigingen

Maatwerk voor brancheverenigingen Rapport Maatwerk voor brancheverenigingen ENVAQUA Dutch Environmental & Water Technology Association CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31 70 337 38 00 www.cbs.nl

Nadere informatie

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Rapport Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Drie afbakeningen van het MKB Oscar Lemmers Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er waren geen

Nadere informatie

Bijlage 1: Gekozen regio s en hun sterke kanten. Meest innovatieve regio s

Bijlage 1: Gekozen regio s en hun sterke kanten. Meest innovatieve regio s Bijlage 1: Gekozen regio s en hun sterke kanten Meest innovatieve regio s Het Europese Innovatie Scoreboord op regionaal schaalniveau geeft in 2003 zes regio s aan als de leiders van Europa. Deze zijn

Nadere informatie

Regiobericht 1.0 Noord

Regiobericht 1.0 Noord Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband

Nadere informatie

2. voorbeeld beleidsartikel

2. voorbeeld beleidsartikel Artikel Algemene doelstelling Rol en verantwoordelijkheid minister Beleidsartikel 3. Innovatie (van het fictieve Ministerie van Groei en Geluk) Een relatief sterke positie van Nederland in de EU op het

Nadere informatie

Stock picking in bange tijden: Innovatie als keuze criterium

Stock picking in bange tijden: Innovatie als keuze criterium Stock picking in bange tijden: Innovatie als keuze criterium 1. In de huidige aandelenmarkten lijkt het onmogelijk om grote volatiliteit te vermijden en een gezonde performance met een beheerst risico

Nadere informatie

Annex G Datasource Research and Development expenditures

Annex G Datasource Research and Development expenditures Annex G Datasource Research and Development expenditures To Manufacturing in the Netherlands: Annual Reports since 1950 This memorandum presents the datasource of the expenditures on R&D by manufacturing

Nadere informatie

Grond- Weg- en Waterbouw: Kwaliteit oppervlaktewater

Grond- Weg- en Waterbouw: Kwaliteit oppervlaktewater Grond- Weg- en Waterbouw: Kwaliteit oppervlaktewater Kennisvelden binnen de WaterDienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : T.J. STOOP DATUM : 25 SEPTEMBER 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1. Inleiding

Nadere informatie

Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief

Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief Versie 1.1 Datum 1 juli 2011 Status Definitief Colofon Contactpersoon Auteurs Publieksvoorlichting T 088-602 60 00 nloctrooicentrum@agentschapnl.nl

Nadere informatie

Octrooien in Nederland. de staat van de technologische infrastructuur in de periode

Octrooien in Nederland. de staat van de technologische infrastructuur in de periode Octrooien in Nederland de staat van de technologische infrastructuur in de periode 2008-2012 Colofon Contactpersonen Drs. J.J. (Jos) Winnink Beleidsadviseur Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Directie

Nadere informatie

Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei

Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd door EIM in samenwerking met Agentschap NL divisie NL Octrooicentrum. Auteurs: drs. R.

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Waterbodemsanering en Baggeren

Grond Weg- en Waterbouw: Waterbodemsanering en Baggeren Grond Weg- en Waterbouw: Waterbodemsanering en Baggeren Kennisvelden binnen de WaterDienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : T.J. STOOP DATUM : 1 JULI 2008 1 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1. Inleiding

Nadere informatie

Co-aanvragers bij internationale en interregionale samenwerking bij octrooiaanvragen

Co-aanvragers bij internationale en interregionale samenwerking bij octrooiaanvragen Co-aanvragers bij internationale en interregionale samenwerking bij octrooiaanvragen O Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken. 05-10-2010 Definitief Colofon Auteurs Drs. M. Seip, T.J. Stoop marcel.seip@agentschapnl.nl,

Nadere informatie

Industriële innovatie, deel I: Ontwikkelingen tot en met

Industriële innovatie, deel I: Ontwikkelingen tot en met Industriële innovatie, deel I: Ontwikkelingen tot en met 1999 1 Gerhard Meinen 2 Hoeveel geld geven bedrijven in de industrie uit aan onderzoek en ontwikkeling? Hoe verhoudt dit bedrag zich tot dat van

Nadere informatie

Het belang van het MKB

Het belang van het MKB MKB Regio Top 40 Themabericht Rogier Aalders De nieuwe MKB Regio Top 40 is uit. Zoals u van ons gewend bent, rangschikken we daarin de veertig Nederlandse regio s op basis van de prestaties van het MKB

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Geluidsmeting

Grond Weg- en Waterbouw: Geluidsmeting Grond Weg- en Waterbouw: Geluidsmeting Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 26 MAART 2009 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale

Nadere informatie

Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2014

Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2014 Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2014 Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen NVL Samengesteld door: Peter-Jan Bentein, Secretaris 31 maart 2015 Versie 1.0 (Leden) Productievolume Productievolume

Nadere informatie

Duurzame Innovaties Introductie

Duurzame Innovaties Introductie Duurzame Innovaties Introductie Uitgave: Octrooicentrum Nederland, Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie (KOB) Auteur(s): Drs. N. (Niels) Tans Datum: december 2005 Status: Definitief (concept/

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Sluizen en stuwen

Grond Weg- en Waterbouw: Sluizen en stuwen Grond Weg- en Waterbouw: Sluizen en stuwen Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 15 JULI 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale

Nadere informatie

Ondernemen met IP in de praktijk

Ondernemen met IP in de praktijk Ondernemen met IP in de praktijk Inhoud Wat is IE? Hoe werkt IE? o c t rooien m e rk e n m o d e llen a d v o c a t uu r Waarom IE beschermen? Alternatieven voor het beschermen van IE? Welke verschillende

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Weginrichting

Grond Weg- en Waterbouw: Weginrichting Grond Weg- en Waterbouw: Weginrichting Kennisvelden binnen de Dienst Verkeer & Scheepvaart Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 15 SEPTEMBER 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding

Nadere informatie

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2007

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2007 FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 27 in opdracht van FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 27 Inhoud Inleiding 4 Gebruik van de WBSO 6 Evaluatie

Nadere informatie

Beleidsevaluatie Intellectueel Eigendomsbeleid

Beleidsevaluatie Intellectueel Eigendomsbeleid Beleidsevaluatie Intellectueel Eigendomsbeleid Vragenlijst en uitkomsten enquête Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Rotterdam, april 2012 Beleidsevaluatie Intellectueel

Nadere informatie

Neimed Krimpbericht. Veel Westerse en weinig niet-westerse allochtonen in Limburg SEPTEMBER 2015

Neimed Krimpbericht. Veel Westerse en weinig niet-westerse allochtonen in Limburg SEPTEMBER 2015 SEPTEMBER 2015 Neimed Krimpbericht Veel Westerse en weinig niet-westerse allochtonen in Limburg In Limburg wonen relatief veel Westerse allochtonen en weinig niet-westerse allochtonen. Evenals landelijk

Nadere informatie

Bedrijfsruimtemarkt zuid-nederland Limburg en Noord-Brabant

Bedrijfsruimtemarkt zuid-nederland Limburg en Noord-Brabant Landelijke marktontwikkelingen Na een korte opleving in 2011 viel de opname van bedrijfsruimte in 2012 opnieuw terug. Tegen de verwachting in bleef het aanbod echter redelijk stabiel. Wel wordt een steeds

Nadere informatie

High-Tech Automotive. Deelrapport 2: hoge temperatuur membraan brandstofcellen

High-Tech Automotive. Deelrapport 2: hoge temperatuur membraan brandstofcellen High-Tech Automotive Deelrapport 2: hoge temperatuur membraan brandstofcellen Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken, dg O&I,, Projectdirectie Innovatieprogramma s Colofon Dit rapport is opgesteld

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Inleiding Nederland werkt, net als de andere Europese landen aan de Lissabon-doelstellingen van de EU om te komen tot een dynamische en concurrerende

Nadere informatie

ACHTERGRONDINFORMATIE BELEIDSVISIE OCTROOIBELEID EN MKB

ACHTERGRONDINFORMATIE BELEIDSVISIE OCTROOIBELEID EN MKB ACHTERGRONDINFORMATIE BELEIDSVISIE OCTROOIBELEID EN MKB 1.1 NATIONAAL OCTROOISYS TEEM...1 1.2 EUROPESE EN INTERNATIONALE OCTROOIPROCEDURES...2 1.2.1 EUROPESE PROCEDURE...3 1.2.2 DE INTERNATIONALE PCT-PROCEDURE...4

Nadere informatie

M201218. Meer snelgroeiende bedrijven en meer krimpende bedrijven in Nederland

M201218. Meer snelgroeiende bedrijven en meer krimpende bedrijven in Nederland M201218 Meer snelgroeiende bedrijven en meer krimpende bedrijven in Nederland drs. D. Snel drs. N. Timmermans Zoetermeer, november 2012 Relatief veel snelgroeiende bedrijven in Nederland In deze rapportage

Nadere informatie

Maatwerk voor brancheverenigingen

Maatwerk voor brancheverenigingen Rapport Maatwerk voor brancheverenigingen ENVAQUA Dutch Environmental & Water Technology Association CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31 70 337 38 00 www.cbs.nl

Nadere informatie

Maatwerk voor brancheverenigingen

Maatwerk voor brancheverenigingen Rapport Maatwerk voor brancheverenigingen FEDA Branchevereniging op het gebied van Aandrijf- en Automatiseringstechniek CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag

Nadere informatie

Onderzoeksvraag zoals geformuleerd door SZW

Onderzoeksvraag zoals geformuleerd door SZW aan SZW van Peter-Paul de Wolf en Sander Scholtus (Senior) methodoloog onderwerp Aandeel 0-jarigen onder aanvragen toeslag kinderdagopvang datum 5 september 2018 Inleiding Naar aanleiding van een voorgestelde

Nadere informatie

VERZOEK AAN DE MINISTER VAN ECONOMIE

VERZOEK AAN DE MINISTER VAN ECONOMIE KONINKRIJK BELGIE FEDERALE OVERHEIDSDIENST ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE ALGEMENE DIRECTIE ECONOMISCHE REGLEMENTERING DIENST VOOR DE INTELLECTUELE EIGENDOM VERZOEK TOT VERLENING VAN EEN OCTROOI

Nadere informatie

Financiering in het MKB

Financiering in het MKB M201004 Financiering in het MKB Onderzoek naar de financieringsbehoefte per provincie Johan Snoei Abdelfatah Ichou Zoetermeer, maart 2010 Financiering in het MKB Financieringsbehoefte in het MKB verschilt

Nadere informatie

1. Nederland. Figuur 1.1. Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1

1. Nederland. Figuur 1.1. Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1 1. Nederland Figuur 1.1 Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1 2. Infrastructuur Figuur 2.1 Figuur 2.2 PA VS Eu 25 EU 15 ICT uitgaven 2004 (EC, 2006) 0 5 10 % van

Nadere informatie

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2006

FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 2006 FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 26 in opdracht van FOCUS op speur- en ontwikkelingswerk Het gebruik van de WBSO in 26 Inhoud Inleiding 5 Ondernemers over de WBSO 6 Gebruik

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

BACK TO BASICS OCTROOIRECHT ERIC DE GRYSE

BACK TO BASICS OCTROOIRECHT ERIC DE GRYSE BACK TO BASICS OCTROOIRECHT ERIC DE GRYSE eric.degryse@simontbraun.eu I. OCTROOIWETGEVING : België Wetboek van economisch recht, 19 April 2014, Boek XI, "Intellectuele eigendom, titel 1, Uitvindingsoctrooien

Nadere informatie

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de

Nadere informatie

Factsheet toerisme Vergelijking Utrecht met de G4 en Maastricht

Factsheet toerisme Vergelijking Utrecht met de G4 en Maastricht Foto: Renzo Gerritsen. Het wed, binnenstad Utrecht. Factsheet toerisme Vergelijking Utrecht met de G en Maastricht Utrecht.nl/onderzoek 1 13 1 15 16 17 1 13 1 15 16 17 Hotelgasten & overnachtingen Ontwikkeling

Nadere informatie

Europese octrooiaanvragen

Europese octrooiaanvragen Vereenigde Octrooibureaux N.V. Johan de Wittlaan 7 2517 JR Postbus 87930 2508 DH Den Haag Telefoon 070 416 67 11 Telefax 070 416 67 99 patent@vereenigde.com trademark@vereenigde.com legal@vereenigde.com

Nadere informatie

BEROEPSBEVOLKING EN PENDEL PROVINCIE FLEVOLAND 2000 SAMENVATTING

BEROEPSBEVOLKING EN PENDEL PROVINCIE FLEVOLAND 2000 SAMENVATTING BEROEPSBEVOLKING EN PENDEL PROVINCIE FLEVOLAND 2000 SAMENVATTING Arbeidsmarkt Arbeidsparticipatie Van de 15 tot 65-jarige bevolking in Flevoland behoort 71% tot de beroepsbevolking (tabel 1) tegenover

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Trier Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Bijlage 6. Kaart met ligging TOP- en Natura 2000-gebieden

Bijlage 6. Kaart met ligging TOP- en Natura 2000-gebieden Bijlage 6 Kaart met ligging TOP- en Natura 2000-gebieden Rapport bij de Verdrogingsgevoelige Vegetatiekaart Limburg 2013 127 Bijlage 7 de VVL limburg in zes kaarten 128 VVL-Kaart 1 Noord-Limburg Bergen

Nadere informatie

Patentaanvragers en -aanvragen uit Nederland

Patentaanvragers en -aanvragen uit Nederland Patent en -aanvragen uit Nederland Eerste resultaten van een koppeling van patentregistraties met het Algemeen Bedrijvenregister 109 Ron de Heij en Andries Kuipers Publicatiedatum CBS-website: 18 november

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Reisinformatie

Grond Weg- en Waterbouw: Reisinformatie Grond Weg- en Waterbouw: Reisinformatie Kennisvelden binnen de Dienst Verkeer & Scheepvaart Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 16 SEPTEMBER 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding

Nadere informatie

Energieverbruik door de industrie,

Energieverbruik door de industrie, Indicator 29 september 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 (nader voorlopige

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral opwaartse bijstelling overheidsconsumptie. Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,6 procent

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral opwaartse bijstelling overheidsconsumptie. Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,6 procent Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB05-144 21 december 2005 9.30 uur Groei economie derde kwartaal 2005 hoger dan eerder geraamd De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van 2005 met

Nadere informatie

Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER

Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER Inhoud Inleiding... 3 Demografie... 4 Wonen... 7 Bronvermelding... 8 Inleiding In 2011 ging het experiment Duurzame beschermde dorpsgezichten

Nadere informatie

Mensen die een beroep hebben waarbij ze voedsel direct uit de natuur halen. Zoals fruittelers, boeren en vissers.

Mensen die een beroep hebben waarbij ze voedsel direct uit de natuur halen. Zoals fruittelers, boeren en vissers. Meander Samenvatting groep 6 Thema 2 Werk en energie Samenvatting Beroepen Beroepen kun je verdelen in drie groepen. Mensen in de eerste groep (landbouw, tuinbouw en visserij) halen producten rechtstreeks

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Waterbouwkundige constructies

Grond Weg- en Waterbouw: Waterbouwkundige constructies Grond Weg- en Waterbouw: Waterbouwkundige constructies Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 22 JULI 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4

Nadere informatie

Doelstellingen Innovatie Monitor

Doelstellingen Innovatie Monitor Doelstellingen Innovatie Monitor Stimuleren en coördineren van academisch onderzoek naar Innovatie in Noord NL In kaart brengen van innovatie competenties van een brede groep van Noord Nederlandse MKB

Nadere informatie

Rapport. Maatwerk voor brancheverenigingen FME

Rapport. Maatwerk voor brancheverenigingen FME Rapport Maatwerk voor brancheverenigingen FME CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31 70 337 38 00 www.cbs.nl projectnummer 303239-01 EBD/EBH 16 juni 2017 kennisgeving

Nadere informatie

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016 DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis 19 oktober 2016 Beleidsthema s en doelen innovatie 1 Generiek spoor: ruimte voor ondernemers Doelen: NL

Nadere informatie

Mensen die een beroep hebben waarbij ze voedsel direct uit de natuur halen. Zoals fruittelers, boeren en vissers.

Mensen die een beroep hebben waarbij ze voedsel direct uit de natuur halen. Zoals fruittelers, boeren en vissers. Meander Samenvatting groep 6 Thema 2 Werk en energie Samenvatting Beroepen Beroepen kun je verdelen in drie groepen. Mensen in de eerste groep (landbouw, tuinbouw en visserij) halen producten rechtstreeks

Nadere informatie

Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2016

Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2016 Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2016 Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen NVL Samengesteld door: Peter-Jan Bentein, Secretaris 28 februari 2017 Versie 1.0 (Website) Inhoud Productievolume

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Weser-Ems Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Innovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven

Innovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven Innovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven 2008-2012 Ester Hilhorst Economic Board Utrecht April 2014 Samenvatting Vinger aan de pols Innovatie is sterk verbonden met vooruitgang, vernieuwing en

Nadere informatie

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds Nieuwe verdeelmodel provinciefonds vertaling ijkpunten naar inclusief actualisering Eindrapport Cebeon, 24 mei 2011 I Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Bestuur... 4 3 Verkeer en vervoer... 6 4 Water en

Nadere informatie

De Belgische Machinebouw- en. Mechatronicasector

De Belgische Machinebouw- en. Mechatronicasector De Belgische Machinebouw- en Mechatronicasector Rapport samengesteld door: Daan Oerlemans Tom Vansteenkiste November 2014 Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg Tervurenlaan 168 bus

Nadere informatie

Octrooien in Centraal Gelderland

Octrooien in Centraal Gelderland Octrooien in Centraal Gelderland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei Zoetermeer, april 2010 1 Dit onderzoek is gefinancierd door programmaonderzoek MKB

Nadere informatie

R&D-barometer Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven. November 2018

R&D-barometer Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven. November 2018 R&D-barometer 2018 Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven November 2018 Inhoud 1. Achtergronden onderzoek 2. Kerncijfers R&D-barometer 2018 3. De trends in R&D; samenwerking blijft

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 2,9 procent in Economische groei vierde kwartaal 2,7 procent

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 2,9 procent in Economische groei vierde kwartaal 2,7 procent Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-010 13 februari 2007 9.30 uur Economie groeit 2,9 procent in 2006 De Nederlandse economie is in 2006 met 2,9 procent gegroeid. Dit is bijna twee keer

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Utrecht Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Overijssel. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Overijssel. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Overijssel Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Brabant. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Brabant. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Brabant Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 30 975 (R 1821) Wijziging van de Rijksoctrooiwet 1995 en enige andere wetten naar aanleiding van de evaluatie van de Rijksoctrooiwet 1995 van 2006

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Gelderland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Gelderland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Gelderland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Branchebeschrijving groothandel

Branchebeschrijving groothandel Branchebeschrijving groothandel 11 0 Hugo de Bondt, Cees Steenlage Publicatiedatum CBS-website: 18 april 2011 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Oost-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Oost-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Oost-Vlaanderen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Groningen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Groningen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Groningen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Persbericht. Groei vacatures ten einde. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Groei vacatures ten einde. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB01-135 28 juni 2001 9.30 uur Groei vacatures ten einde De groei van het aantal vacatures is tot stilstand gekomen. Eind maart 2001 stonden er volgens het

Nadere informatie

Zuinige Superinnovatoren. Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. Prof.Dr. Dries Faems

Zuinige Superinnovatoren. Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. Prof.Dr. Dries Faems Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor Prof.Dr. Dries Faems d.l.m.faems@rug.nl 1. INLEIDING 1.1 SAMENWERKINGSPROJECT NOORD-NEDERLANDSE INNOVATIEMONITOR Dit rapport is opgesteld in het kader van

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Liège. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Liège. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Liège Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Grond Weg- en Waterbouw: Wegaanleg

Grond Weg- en Waterbouw: Wegaanleg Grond Weg- en Waterbouw: Wegaanleg Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 10 JULI 2008 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale aanvragen

Nadere informatie

Studenten hoger onderwijs in Leiden

Studenten hoger onderwijs in Leiden September 2010 ugu Studenten hoger onderwijs in Samenvatting 1. In het studiejaar 2009/10: wonen er in 1 duizend studenten hoger onderwijs, dat is 10% van de bevolking; studeren er in 25,7 duizend studenten,

Nadere informatie

Aantal auto's per provincie,

Aantal auto's per provincie, Indicator 23 september 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aantal personenauto's

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zuid-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie