Grond- Weg- en Waterbouw: Kwaliteit oppervlaktewater

Transcriptie

1 Grond- Weg- en Waterbouw: Kwaliteit oppervlaktewater Kennisvelden binnen de WaterDienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : T.J. STOOP DATUM : 25 SEPTEMBER 2008

2 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1. Inleiding 5 2. Internationale aanvragen De resultaten 6 3. Nationale aanvragen 8 4. Conclusies 9 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers 10 Bijlage 2. IPC Classificatie 11 Bijlage 3. Begippen 12 Bijlage 4. Landcodes 15 Bijlage 5. Afkortingen 16 3

4 4

5 1. Inleiding Algemeen daarbij behorende beschrijving van het betreffende technologiegebied. In november 2007 heeft Rijkswaterstaat het Convenant IE ondertekend. Doel van dit convenant: het intellectueel eigendom rond infrastructurele projecten regelen, zodat de Grond-, weg- en waterbouw (GWW) een meer innovatieve sector wordt. Rijkswaterstaat wenst inzicht te verkrijgen of dit convenant ook echt bijdraagt aan hogere innovativiteit. Daarvoor is een nulmeting nodig, die de huidige octrooisituatie in kaart brengt. Rijkswaterstaat heeft Octrooicentrum Nederland gevraagd dit octrooionderzoek uit te voeren. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de EPODOC-database van het Europees Octrooi Bureau. Op het moment van onderzoek bevonden zich hierin de gegevens van ruim 60 miljoen octrooidocumenten. Dit betreft internationale octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) of bij het Europees Octrooi Bureau (EOB). Maar ook nationale octrooien aangevraagd bij de nationale octrooibureaus vallen hieronder. Dit rapport Afbakening en opsplitsing De werkzaamheden van Rijkswaterstaat, zijn onder te verdelen in een aantal kennisvelden. Deze kennisvelden zijn vrij divers van aard. Om die reden wordt in één rapport, één kennisveld behandeld. In het onderzoek zal de focus liggen op Nederlandse octrooiaanvragers. Behalve het aantal octrooiaanvragen in Nederland, worden ook de aanvragen door Nederlandse organisaties besproken. Er worden ook vergelijkingen gemaakt tussen Nederland en het buitenland. Dit rapport bespreekt de resultaten op het gebied van de kwaliteit van oppervlaktewater. Methodiek Om octrooipublicaties te kunnen onderverdelen en tellen in bovengenoemde categorieën wordt gebruik gemaakt van het systeem van International Patent Classification (IPC). Hierbij wordt elke octrooiaanvrage die is ingediend, ingedeeld in één of meerdere klassen die het betreffende technologiegebied waar de uitvinding betrekking op heeft aangeven. In totaal omvat het IPC systeem zo n codes die tezamen alle technologiegebieden beschrijven. Deze codes zijn in een hiërarchische structuur gegroepeerd. Hoe hoger in de structuur, des te breder het omschreven technologiegebied. Bijlage 1 bevat een tabel met daarin IPC-groepen en codes van de kennisvelden waarop is geteld, met de Door de octrooien te tellen die zijn aangevraagd bij de WIPO of bij het EOB, wordt doorgaans een goed beeld gekregen van de internationale ontwikkelingen in een bepaald technologiegebied. Dit is gebruikt om de internationale positie van Nederland in kaart te brengen. De onderzoeksperiode is van 1990 tot Octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend binnen deze periode worden geteld. Aangezien nog niet alle in 2006 ingediende aanvragen op het moment van tellen zijn gepubliceerd, zijn de aantallen over dit laatste jaar nog onvolledig. Deze periode van geheimhouding duurt 18 of 30 maanden gerekend vanaf de indieningsdatum. Bijlage 2 bevat een uitleg van octrooigerelateerde begrippen en procedures. Bijlage 5 bevat de gebruikte afkortingen. 5

6 2. Internationale aanvragen Inleiding Al het zichtbare water in het Nederlandse landschap, meren, plassen, rivieren, sloten etc. is oppervlakte water. Door intensief gebruik hiervan door beroepsvaart, recreatie maar ook drinkwaterwinning is een goede kwaliteitsbewaking noodzakelijk. Het onderzoek Voor het kennisveld waterkwaliteit is gezocht naar octrooipublicaties die zijn ingedeeld in de IPCklassegroep E02 B15 Reinigen of schoonhouden van het oppervlak van open water; Apparatuur daarvoor Bijlage 2 bevat een volledig overzicht van de klassen binnen deze groep. 2.1 DE RESULTATEN Aantal aanvragen Figuur 1. Ontwikkeling aantal octrooiaanvragen Het aantal unieke octrooiaanvragen dat in de periode 1990 tot 2006 is ingediend bij WIPO of EOB en betrekking heeft op het kennisgebied Kwaliteit oppervlaktewater is 120. aantal aanvragen Octrooiaanvragen Waterkwaliteit In Figuur 1 worden de aantallen aanvragen verdeeld over de jaren van indiening weergegeven De trendlijn in de grafiek laat een flinke daling zien van 10 in 1990 tot slechts enkelen aanvragen in de laatste paar jaar. De aantallen laten echter zien dat op een uitschieter na van 21 aanvragen in 1991, de aantallen redelijk constant zijn met gemiddeld 8 aanvragen per jaar, al treedt vanf 2004 wel weer een daling op. Het verloop wijkt in ieder geval af van het verloop van de aantallen octrooiaanvragen voor alle technologiegebieden samen. Figuur 2 toont dit. Hier is de groei index uitgezet, waarbij de index van het jaar 1990 op 100 is gezet. Daar waar het totaal aantal octrooiaanvragen begin jaren 90 is gaan stijgen, bleven de aantallen op het gebied van waterkwaliteit constant, met de eerder genoemde daling in jaar indiening Figuur 2. Relatieve groei Waterkwaliteit Aantal octrooiaanvragen Totaal water kwaliteit Jaar indiening 6

7 Figuur 3. Aanvragen verdeeld per land Aanvragen per land US DE SE FI FR AU GB NO CH ES JP CA ov. In figuur 3 wordt de verdeling weergegeven van de octrooiaanvragen per land waar vandaan ze zijn ingediend. De Verenigde Staten is koploper met 17 aanvragen, gevolgd door Duitsland met 13. Ook Zweden, Finland en Frankrijk staan hoog in de lijst. Buiten de getoonde landen, bevat de kolom ov. Nog 16 aanvragen van overige landen. Nederland doet op dit gebied nauwelijks mee met slechts 1 aanvraag in de gehele periode. Figuur 4. Aandeel in aanvragen per land SE 10% DE 11% FI 9% US 14% Verdeling per land FR 9% AU 6% GB 6% NO 6% CH 5% ES 4% JP 4% Overig 13% CA 3% Figuur 4 toont het aandeel per land ten opzichte van het totaal. Het aandeel van de VS is 14%. Voor Nederland geldt een aandeel van minder dan 1%. Over alle technologiegebieden samen heeft Nederland een aandeel van ongeveer 3%. Zweden, Finland en Noorwegen doen juist relatief veel. De aanvragers Aanvrager Land Totaal Larsen Bent FI 4 Surfcleaner AB SE 4 Desmi AS DK 2 Ectacor AB SE 2 Galan Cavadas Jesus ES 2 Halter International Inc US 2 Kumpf Erich ES 2 Le Droff Yves FR 2 Lmp Patents Ltd AB Oy FI 2 Orrebo Business AB Oy FI 2 Pimm Gareth Ward GB 2 Tech Scan Technologies Ltd CA 2 Tabel 1. Grootste aanvragers Internationaal Tabel 1 geeft de bedrijven met het grootste aantal aanvragen (2 of meer), in de periode 1990 tot Nederlandse bedrijven komen in deze lijst niet voor. Aan de top staan Bent Larsen uit Finland met 4 aanvragen en Surfcleaner BV uit Zweden, eveneens met 4 aanvragen. Hieronder volgt een kort profiel van de grootste aanvragers. Larsen, Bent [FI] Particuliere uitvinder. Uitvindingen hebben betrekking op inrichtingen voor het verwijderen van olie van oppervlaktewater. Surfcleaner AB [SE] Zweeds bedrijf gespecialiseerd in verwijderen van olie en andere vervuilingen van het wateroppervlak. De Nederlandse aanvragers Vanuit Nederland is slechts 1 internationale aanvraag ingediend in de periode 1990 tot Dat was in 1996 door Maarten van Tol B.V. uit Rijen. 7

8 3. Nationale aanvragen Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van Nederland besproken. Daarbij worden 2 onderwerpen onderscheiden : Octrooiaanvragen in Nederland Octrooiaanvragen gedaan door Nederlandse aanvragers Aanvrager Aantal Ihc Holland NV 2 Lemacon Techniek Bv 2 Suparator World Wide Inc 2 Van den Noort Innovations BV 1 Maarten van Tol BV 1 Tabel 3. Aanvragers in Nederland Octrooiaanvragen in Nederland In Nederland zijn acht aanvragen ingediend in de periode 1990 tot 2006 op het gebied van Kwaliteit oppervlaktewater. Allemaal afkomstig van Nederlandse aanvragers. De acht aanvragen zijn ingediend door 5 verschillende aanvragers. Deze zijn vermeld in tabel 3. In bijlage 1 zijn deze aanvragen nog eens per aanvrager en jaar van indiening in een tabel vermeld. Gezien de geringe aantallen is geen statistische analyse uitgevoerd. Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties Behalve de enkele octrooiaanvraag van Maarten van Tol BV die zowel in Nederland als bij het EOB is ingediend, is geen enkele aanvraag van Nederlandse aanvragers buiten Nederland aangetroffen. 8

9 4. Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen de volgende conclusies worden getrokken : Het aantal octrooiaanvragen met betrekking tot waterkwaliteit van oppervlaktewater bij het EOB en WIPO is zeer gering, en lijkt de laatste jaren te dalen. De VS heeft de meeste aanvragen, gevolgd door Duitsland. Ook Zweden, Finland en Frankrijk doen het relatief goed. Vanuit Nederland is slechts 1 aanvraag internationaal ingediend. In Nederland zijn acht nationale aanvragen ingediend, allemaal door Nederlandse aanvragen. Alle Nederlandse aanvragers, vijf stuks, hebben hun aanvraag in Nederland ingediend, slechts één ook bij het EOB. 9

10 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers Onderstaande tabel geeft alle aanvragers van octrooien op het gebied van Kwaliteit oppervlaktewater die minimaal 2 aanvragen hebben ingediend bij WIPO of EOB in de periode 1990 tot Aanvrager Land Totaal Larsen Bent FI Surfcleaner Ab SE Desmi As DK Ectacor Ab SE Galan Cavadas Jesus ES 2 2 Halter International Inc US 2 2 Kumpf Erich ES Le Droff Yves FR 2 2 Lmp Patents Ltd Ab Oy FI Orrebo Business Ab Oy FI Pimm Gareth Ward GB Tech Scan Technologies Ltd CA Onderstaande tabel geeft alle aanvragers van octrooien op het gebied van Kwaliteit oppervlaktewater die aanvragen hebben ingediend in Nederland in de periode 1990 tot Aanvrager Land Totaal Ihc Holland NV NL 2 2 Lemacon Techniek BV NL Suparator World Wide Inc NL Van den Noort Innovations BV NL Maarten van Tol BV NL

11 Bijlage 2. IPC Classificatie Onderstaande tabellen tonen voor de verschillende kennisvelden de omschrijving van de technologiegebieden met de bijbehorende klasse of klassegroepen uit het International Patent Classification systeem (IPC). Het volledige bestand van de IPC classificatie is beschikbaar op de website van Octrooicentrum Nederland onder het hoofdstuk Databanken. De IPCclassificatie is beschikbaar in het Nederlands, maar hiervandaan zijn ook links beschikbaar naar een Engels- en Franstalige versie. ( Waterkwaliteit Reinigen of schoonhouden van het oppervlak van open water; Apparatuur daarvoor E 02 B 15/00. Inrichtingen voor het reinigen of schoonhouden van het oppervlak van open water van E 02 B 15/04 olie of soortgelijke drijvende materialen door afscheiding of verwijdering van deze materialen.. Versperringen daarvoor E 02 B 15/06.. Inrichtingen voor het inperken van het verontreinigde gebied zonder verwijdering van E 02 B 15/08 het materiaal.. Inrichtingen voor het verwijderen van het materiaal van het oppervlak E 02 B 15/10 11

12 Bijlage 3. Begippen Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooi-publicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. 12

13 Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (: degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichts bij de oorspronkelijke uitvinding. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)). Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het 13

14 totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvrage worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. 14

15 15 Bijlage 4. Landcodes Landcode Land AR Argentinië AT Oostenrijk AU Australië BE België BR Brazilië CA Canada CH Zwitserland CN China CZ Tsjechië DE Duitsland DK Denemarken ES Spanje FI Finland FR Frankrijk GB Engeland GR Griekenland HK Hong Kong HU Hongarije IE Ierland IL Israël IN India IT Italië JP Japan KE Kenia KR Zuid-Korea LT Litouwen LU Luxemburg MC Monaco MX Mexico NL Nederland NO Noorwegen NZ Nieuw Zeeland PL Polen PT Portugal RU Rusland SE Zweden SG Singapore SI Slovenië SK Slowakije TR Turkije US Verenigde Staten ZA Zuid Afrika

16 Bijlage 5. Afkortingen Afkorting EOB EP EPO EPODOC KOB WIPO Verklaring Europees Octrooi Bureau European Patent (Europese octrooi(aanvrage) European Paten Office (Engelse naam voor EOB) EPO Documentation Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland World Intellectual Property Organisation 16