Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie

Transcriptie

1 Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie drs. J. Snoei (Panteia) drs. B. van der Linden (Panteia) drs. M. Seip (Agentschap NL/NL Octrooicentrum) Zoetermeer, april 2013

2 ISBN: Rapportnummer: A Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia/EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia/EIM. Panteia/EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia/EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia/EIM. Panteia/EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Inleiding Octrooien, merken en modellen Doel van het onderzoek Onderzoeksverantwoording Leeswijzer 9 2 Octrooien in de topsectoren Octrooiaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven Octrooiaanvragende bedrijven Octrooidichtheid naar provincie Octrooiaanvragende bedrijven naar topsector Octrooiaanvragende bedrijven naar grootteklasse Octrooiaanvragen in de topsectoren naar technologiegebied Top 10 octrooiaanvragende bedrijven 19 3 Merken in de topsectoren Merkaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven Merkaanvragende bedrijven Merkdichtheid naar provincie Merkaanvragende bedrijven naar topsector Merkaanvragende bedrijven naar grootteklasse Top 10 merkaanvragende bedrijven 27 4 Modellen in de topsectoren Modelaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven Modelaanvragende bedrijven Modeldichtheid naar provincie Modelaanvragende bedrijven naar topsector Modelaanvragende bedrijven naar grootteklasse Top 10 modelaanvragende bedrijven 36 5 Intellectueel eigendom en eindconclusie Intellectueel eigendom in beeld Algemene conclusies Aanbevelingen voor vervolgonderzoek 46 BIJLAGE 1 Afbakening topsectoren 47 BIJLAGE 2 Aandelen octrooiaanvragen en aanvragende bedrijven per topsector 57 BIJLAGE 3 Verdeling (sub)technologiegebieden

4 4

5 1 Inleiding 1.1 Inleiding Octrooien worden breed gezien als een belangrijke indicator voor het meten van innovatie (zie o.a. OECD Patent Statistics Manual 2009). In 2010 heeft Panteia/EIM in samenwerking met het Octrooicentrum NL onderzoek gedaan naar de innovatiekracht van Kamer van Koophandelregio s op basis van het aantal octrooiaanvragen. Het onderzoek leverde waardevolle inzichten op in de octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven naar grootteklasse, sectoren en Kamer van Koophandelregio s. De resultaten gaven ook de aanleiding om de innovatiekrachtmeting uit te breiden met de merk- en modelaanvragen. Met de focus op de topsectoren sluit het onderzoek aan bij het topsectorenbeleid dat in 2010 door het Kabinet is ingezet. Dit beleid is erop gericht om de sectoren waarin Nederland wereldwijd uitblinkt, verder te versterken. Een belangrijke pijler hierbij is het versterken van de innovatie door het Nederlandse bedrijfsleven. Het door Panteia/EIM uitgevoerde programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek naar innovatiekracht in de topsectoren in samenwerking met NL Octrooicentrum (een divisie van Agentschap NL) en het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE) op zich genomen. Voorliggende rapportage biedt inzicht in de uitkomsten van het onderzoek naar de drie genoemde vormen van bescherming van het intellectueel eigendom (octrooien, merken en modellen). 1.2 Octrooien, merken en modellen Creatieve en kennisintensieve sectoren creëren vaak eigendomsvormen die intellectueel van aard zijn. De methoden om dit te beschermen zijn divers en voorkeuren verschillen per bedrijf en per sector. Een octrooi, of ook wel patent genoemd, is een exclusief recht op een uitvinding om anderen te verbieden om deze uitvinding commercieel toe te gaan passen. Een octrooi kan worden aangevraagd op technologische innovaties. Een octrooi kan alleen worden verkregen op een uitvinding. Dit kan bijvoorbeeld een onderdeel van een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of productieproces. De basiseisen van een octrooieerbare uitvinding zijn dat het nieuw, inventief (d.w.z. het moet niet voor de hand liggen) en industrieel toepasbaar is. Het octrooirecht kan worden verkregen voor de duur van maximaal 20 jaar. Een merk is een teken waarmee het mogelijk is om producten en/of diensten te onderscheiden van de concurrenten. Dit kan bijvoorbeeld de naam van het product en/of de dienst zijn of het logo of de verpakking van een product en/of dienst. De duur van het merkenrecht is 10 jaar, maar kan telkens weer worden verlengd, zodat de beschermingsduur praktisch onbeperkt is (voorbeeld: het merk Aspirine van het Duitse concern Bayer). Een model is het twee- of driedimensionale uiterlijk van een product of een deel ervan. Het kan bijvoorbeeld gaan om het uiterlijk/de vorm van (mobiele) telefoons, huishoudelijke apparaten, meubels of speelgoed. Het modelrecht geldt voor 5 jaar en kan maximaal vier keer worden verlengd. Bijna elk land heeft eigen wet- en regelgeving rondom intellectueel eigendom en daarmee verscheidene instanties waar deze aanvragen kunnen worden ingediend. In Nederland kunnen octrooiaanvragen worden ingediend bij NL Octrooicentrum en de merk- en modelaanvragen bij het BBIE. Hierbij geldt dat de merken en modellen voor de gehele Benelux bescherming bieden. Bedrijven kunnen er ook voor kiezen 5

6 om een intellectueel eigendom te laten beschermen in meerdere landen, bijvoorbeeld in meerdere Europese landen met behulp van een Europees octrooi. De Europese octrooien kunnen worden aangevraagd bij het Europees Octrooibureau (EOB). Het EOB is belast met de uitvoering van het Europees Octrooiverdrag (EOV), waarbij zowel Europese landen binnen als buiten de EU zijn aangesloten. De EU-merken modelaanvragen kunnen worden gedeponeerd bij het Office of Harmonization in the Internal Market (OHIM). Naast het geregistreerde gemeenschapsmodel, waarbij een modelrecht wordt aangevraagd bij het OHIM, bestaat er ook het nietgeregistreerde gemeenschapsmodel. Dit type modelrecht ontstaat door het model voor het publiek ter beschikking te stellen (bijvoorbeeld door middel van een i-depot) en is dan beschermd voor een periode van drie jaar. Wanneer een bescherming van het intellectuele eigendom voor meerdere landen zowel binnen als buiten Europa gewenst is, kunnen octrooiaanvragen ook worden ingediend bij de World Intellectual Property Organization (WIPO). Daarnaast biedt de WIPO een soortgelijke mogelijkheid voor merken (systeem van Madrid) en modellen (systeem van Den Haag). Internationale merk- en modelrechten kunnen bij nationale bureaus van de aangesloten landen die verantwoordelijk zijn voor merk- en modelaanvragen worden ingediend. De WIPO is belast met het administratieve beheer van deze aanvragen. In dit onderzoek zijn alle octrooi-, merk- en modelaanvragen meegenomen die door Nederlandse bedrijven in de topsectoren zijn gedaan. Het betreft dus zowel de octrooiaanvragen van Nederlandse bedrijven bij NL Octrooicentrum, EOB en WIPO als de merk- en modelaanvragen bij het BBIE en het OHIM. Indien Nederlandse octrooiaanvragen op een technische uitvinding bij NL Octrooicentrum zijn opgevolgd door een aanvraag op dezelfde uitvinding bij het EOB of de WIPO dan is hiervoor ontdubbeld. Zowel bij octrooi-, merk- en modelaanvragen is gekeken naar de aanvraagdatum. Omdat regels, procedures en de duur van toekenning van intellectueel eigendom sterk kan verschillen en het soms vele jaren duurt voordat bijvoorbeeld een octrooi wordt verleend (dit in tegenstelling tot de korte tijd waarin een merk wordt geregistreerd), wordt bij het onderzoeken van innovatiekracht veelal gekeken naar de aanvragen en niet naar de verleende octrooien, merken of modellen. Een tweede reden waarom naar de aanvragen wordt gekeken, is het feit dat de innovatieve activiteiten ook hebben plaatsgevonden wanneer een aanvraag uiteindelijk niet leidt tot een verlening. Een derde reden is dat de aanvragen eerder worden gepubliceerd dan de verlening. Bij octrooiaanvragen geldt een geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden. 1.3 Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van de octrooi-, merk- en modelaanvragen afkomstig van in Nederland gevestigde bedrijven die tot de topsectoren worden gerekend. Dit rapport geeft een landelijk beeld weer, waarbij ook wordt gekeken naar regionale verschillen per provincie. 6

7 De volgende onderzoeksvragen worden beantwoord: Ten aanzien van octrooien: Hoeveel octrooien worden aangevraagd door bedrijven in de topsectoren? Hoeveel octrooiaanvragende bedrijven zijn er binnen de topsectoren? Waar zijn de octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren gevestigd? Wat is de octrooidichtheid van de twaalf provincies in Nederland? Hoe groot zijn de octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren? Binnen welke technologiegebieden vallen de octrooiaanvragen die door bedrijven in de topsectoren zijn gedaan? Welke bedrijven in de topsectoren vragen de meeste octrooien aan? Ten aanzien van merken en modellen: Hoeveel merken en modellen worden aangevraagd door bedrijven in de topsectoren? Hoeveel merk- en modelaanvragende bedrijven zijn er binnen de topsectoren? Waar zijn de merk- en modelaanvragende bedrijven in de topsectoren gevestigd? Wat is de merk- en modeldichtheid van de twaalf provincies in Nederland? Hoe groot zijn de merk- en modelaanvragende bedrijven in de topsectoren? Welke bedrijven in de topsectoren vragen de meeste merken en welke vragen de meeste modellen aan? Vervolgens is toegewerkt naar twee resultaten. Ten eerste wordt het totaal aan intellectueel eigendom in de topsectoren in beeld gebracht: hoeveel octrooien en hoeveel merken/modellen zijn er aangevraagd binnen de verschillende topsectoren? Daarbij is tevens een onderverdeling naar grootteklasse en topsector van de aanvragende bedrijven gemaakt, waardoor het mogelijk wordt om na te gaan of de aanvragen van het MKB afwijken van de aanvragen van het grootbedrijf en de aanvragen in de verschillende topsectoren van elkaar verschillen. Vragen MKBbedrijven in de creatieve industrie bijvoorbeeld vaker merken of modellen aan dan octrooien? Of, vragen grote bedrijven in de topsector hightech systemen en materialen vaker octrooi aan dan in andere topsectoren? Ten tweede wordt in beeld gebracht hoe verschillende regio s bijdragen aan het intellectueel eigendom in de topsectoren: waar in Nederland bevinden zich hotspots wat betreft het geheel aan octrooi, merk- en modelaanvragende bedrijven? 1.4 Onderzoeksverantwoording In het onderzoek zijn octrooidata van NL Octrooicentrum en merken- en modellendata van het Benelux Bureau voor het Intellectuele Eigendom (BBIE) gekoppeld aan gegevens over de bedrijfsactiviteiten van de bedrijven en de grootteklasse uit bestanden van LISA 1, het Handelsregister 2, Company.info 3 en DMCD. Op de resultaten van de koppeling zijn een aantal correcties uitgevoerd. Bedrijven kunnen de aanvragen doen vanuit een bedrijfsonderdeel (bijvoorbeeld een holding) 1 Databestand met gegevens over alle bedrijfsvestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht. 2 Door de overheid gehouden register waarin gegevens van rechtspersonen en ondernemingen vermeld staan. In Nederland ligt de uitvoering van het Handelsregister in handen van de Kamer van Koophandel. 3 Database met bedrijfsinformatie van bedrijven in Nederland. 7

8 dat zich uitsluitend bezighoudt met de intellectuele eigendomsrechten. Andere bedrijfsonderdelen voeren de kernactiviteiten uit ( core-business ). De aanvragen zijn daarom zoveel als mogelijk is, gekoppeld aan het bedrijfsonderdeel waar de kernactiviteit van het bedrijf plaatsvindt en het grootste deel van de werkzame personen actief is. Na de koppeling aan de gegevens van de grootteklasse en de sector van de aanvragende bedrijven is aan de hand van de CBS-afbakening 1 van de topsectoren (zie bijlage 1 voor de precieze afbakening) de verdeling van de aanvragen gemaakt. Ieder aanvragend bedrijf heeft een SBI 2 -code gekregen en op basis van deze code is het bedrijf toegewezen aan één of meerdere topsectoren. Zo kan er sprake zijn van overlap tussen de topsectoren, omdat een bedrijf in meerdere topsectoren wordt meegenomen. Wanneer hier sprake van is, wordt dit uitdrukkelijk in de tekst of in de tabellen en figuren vermeld. Omdat de SBI-code van het aanvragende bedrijf bepalend is voor de toekenning aan één of meerdere topsectoren en niet naar de inhoud van het octrooi (of de octrooien) die door het bedrijf worden aangevraagd, zijn er verschillen tussen de resultaten van dit onderzoek en het onderzoek van Agentschap NL (zie brochure Bedrijvenbeleid in cijfer 2012 van Agentschap NL) naar octrooiaanvragen binnen de topsectoren. In het onderzoek van Agentschap NL worden in plaats van bedrijven octrooien toegekend aan één of meerdere topsectoren op basis van de technologische inhoud van het octrooi (IPC-code). Een voordeel is dat o.b.v. deze classificatie een internationale vergelijking kan worden opgesteld. Een nadeel is dat niet de koppeling kan worden gelegd met merken/modellen of andere gegevens m.b.t. innovatie of concurrentiekracht, daar deze niet uitgaan van IPC-classificatie. Een ander voordeel is dat bedrijven met octrooiaanvragen die van toepassing zijn op meerdere topsectoren ook tot meerdere topsectoren worden gerekend op basis van de inhoud van het octrooi. Zo worden octrooiaanvragen van Philips m.b.t. de verlichting van tuinbouwkassen ook tot de topsector Tuinbouw & uitgangsmaterialen gerekend. Dit onderzoek sluit aan op de CBS-indeling van topsectoren. Hierdoor kunnen de cijfers uit dit rapport worden vergeleken met andere cijfers die zijn verkregen door gebruikt te maken van dezelfde indeling (op basis van SBI-codes). Samengevat betekent dit dus dat cijfers uit dit onderzoek niet vergelijkbaar zijn met de cijfers van het onderzoek van Agentschap NL. In het onderzoek is de periode geanalyseerd. Recentere data van 2011 is nog niet beschikbaar gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden bij de octrooiaanvragen. Bij de uitkomsten van het voorliggend rapport is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat naar de vestigingsplaats van de aanvragende bedrijven wordt gekeken. Deze vestigingsplaats hoeft niet per definitie gelijk te zijn aan de locatie waar de R&D-activiteiten plaatsvinden of hebben gevonden. 1 CBS, Monitor topsectoren. Methodebeschrijving en tabellenset, Den Haag/ Heerlen, Standaard Bedrijfsindeling, uitgegaan van SBI

9 1.5 Leeswijzer De voorliggende rapportage is ingedeeld op type intellectueel eigendom. In hoofdstuk 2 worden de uitkomsten van de octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren behandeld. Hoofdstuk 3 gaat in op de merkaanvragen en merkaanvragende bedrijven. Hoofdstuk 4 toont de modelaanvragen en modelaanvragende bedrijven. In hoofdstuk 5 wordt een overkoepelend overzicht gepresenteerd van alle drie de onderzochte vormen intellectueel eigendom, worden de algemene conclusies getrokken en enkele aanbevelingen voor vervolgonderzoek gedaan. Het geheel heeft drie bijlagen: de afbakening van de topsectoren op basis van de SBI-indeling (1), een uitsplitsing van de intellectueeleigendomaanvragen en de aanvragende bedrijven naar topsector en grootteklasse (2) en de verdeling van de octrooiaanvragen naar de (sub)technologiegebieden (3). 9

10 10

11 2 Octrooien in de topsectoren Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de octrooien die in de periode door bedrijven in de topsectoren zijn aangevraagd. De eerste paragraaf geeft inzicht in het aantal octrooiaanvragen dat door Nederlandse bedrijven in de topsectoren is gedaan. De daaropvolgende paragrafen gaan in op het aantal octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren naar jaar van aanvraag, per provincie, naar topsector en naar grootteklasse. Vervolgens worden de octrooiaanvragen in de topsectoren verdeeld over de technologiegebieden en wordt de top 10 octrooiaanvragende bedrijven gepresenteerd. 2.1 Octrooiaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven In de periode is door bedrijven en instellingen in totaal keer octrooi aangevraagd. Deze octrooien zijn aangevraagd door in totaal unieke bedrijven en instellingen. Van alle octrooiaanvragen vielen er op basis van de SBIindeling binnen de topsectoren, wat neerkomt op een aandeel van bijna 73% in het totaal aantal octrooiaanvragen. Deze aanvragen zijn gedaan door octrooiaanvragende bedrijven, een aandeel van 41% in het totaal aantal octrooiaanvragende bedrijven in deze periode. De topsector hightech systemen en materialen heeft veruit het grootste aandeel in het totaal aantal octrooiaanvragen in de topsectoren (zie Tabel 1). Ook de bedrijven in de chemie hebben in de periode veel octrooien aangevraagd. Het aantal octrooiaanvragen ligt in deze periode het laagst in de topsectoren transport en opslag en de creatieve industrie. Tabel 1 Aantal octrooiaanvragen per topsector in de periode , naar jaar van aanvraag Topsector Totaal # %* Agro & food ,2% Chemie ,6% Creatieve industrie ,9% Energie ,7% Hightech systemen en materialen ,6% Life sciences & health ,3% Transport en opslag ,3% Tuinbouw en uitgangsmaterialen ,6% Water ,8% Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 *) percentages tellen niet op tot 100%, omdat enkele octrooiaanvragen aan meerdere topsectoren zijn toegerekend. 11

12 De topsectoren laten over de periode een verschillende ontwikkeling zien met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen. De topsector hightech systemen en materialen liet een daling in het aantal octrooiaanvragen zien in 2007, waarna het aantal aanvragen stabiliseerde rond de De topsector agro & food kende een dip in het aantal aanvragen in De topsectoren chemie, creatieve industrie, energie, life sciences & health, transport en opslag en water laten schommelingen in het aantal aanvragen zien. In de topsector tuinbouw en uitgangsmaterialen daalde het aantal octrooiaanvragen de eerste jaren (2007, 2008 en 2009), maar de topsector kende een sterke stijging in Octrooiaanvragende bedrijven In de periode is in totaal door bedrijven en instellingen behorende bij een of meerdere topsectoren octrooi aangevraagd. Bijna twee derde van deze bedrijven en instellingen behoren tot de topsector Hightech systemen en materialen. Bijna een op de tien bedrijven behoort tot de topsector agro & food en op de derde plaats staat de topsector chemie met een aandeel van ruim 7%. Het totaal aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in de topsectoren lag het hoogst in In dat jaar hebben bijna bedrijven en instellingen een octrooi aangevraagd. Bij deze tabel zijn twee opmerkingen van belang. Ten eerste is in dit onderzoek ontdubbeld voor octrooien die zijn aangevraagd op een zelfde vinding. Bijvoorbeeld een bedrijf dat in 2009 een Nederlands octrooi heeft aangevraagd op een vinding en vervolgens in 2010 op dezelfde vinding een Europees octrooi heeft aangevraagd, is maar 1 keer meegenomen in de telling (namelijk in 2010). Dit kan dus betekenen dat het aantal octrooiaanvragende bedrijven (na verwerking van de Europese en Wereldwijde octrooiaanvragen in 2011 en begin 2012) nog lager gaat uitvallen. Ten tweede gaat het bij de totalen per jaar om de unieke bedrijven die in dat jaar octrooi hebben aangevraagd. Omdat een bedrijf in meerdere jaren octrooi kan aanvragen, betekent optelling van de totalen in de jaren dat bedrijven meerdere keren worden meegeteld. Tabel 2 Aantal octrooiaanvragende bedrijven per topsector in de periode , naar jaar van aanvraag Topsector Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen en materialen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw en uitgangsmaterialen Water Totaal per jaar* Totaal ontdubbeld per jaar Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 *) bedrijven kunnen dubbel worden geteld, omdat ze onder meerdere topsectoren kunnen vallen 12

13 De ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragende bedrijven laat naar topsector over de periode evenals de octrooiaanvragen een verschillende ontwikkeling zien. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven in de topsector hightech systemen en materialen laat een wisselende ontwikkeling zien en ook de topsector agro & food had hier mee te maken. De topsector chemie kende haar top in het jaar 2006 met 103 bedrijven die octrooi hebben aangevraagd. De periode erna daalde het aantal aanvragers naar een lager aantal. De overige topsectoren kenden over de periode zowel stijgingen als dalingen. Figuur 1 Kaart octrooiaanvragende bedrijven in Nederland in de topsectoren in de periode Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 In Figuur 1 is het aantal octrooiaanvragende bedrijven in de periode in de topsectoren in Nederland op een postcode 4-kaart weergegeven. Hierbij zijn de 13

14 octrooiaanvragende bedrijven gebundeld met dezelfde vier cijfers van de postcode. Dus hoe groter de stip, hoe meer octrooiaanvragende bedrijven in dit postcodegebied. Er zijn concentraties te zien in de Randstad, Zuidoost-Brabant en Twente. In deze regio s zijn ook de technische universiteiten gevestigd (Delft, Eindhoven en Enschede). 2.3 Octrooidichtheid naar provincie Deze paragraaf gaat in op de octrooidichtheid van verschillende regio s. Hierbij is een onderverdeling gemaakt naar de twaalf provincies. Een belangrijke verklaring voor een groot aantal octrooiaanvragende bedrijven in een provincie kan uiteraard de aanwezigheid van een groot aantal bedrijven in die provincie zijn. Om goed te kunnen vergelijken tussen provincies is de octrooidichtheid berekend. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren over de periode in een provincie is daarbij gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de topsectoren in die provincie. De meeste octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren zijn gevestigd in de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant. De octrooidichtheid in de topsectoren ligt ook hoog in de provincie Overijssel. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren ligt weliswaar lager, maar ook het totaal aantal bedrijven in de topsectoren dat in Overijssel gevestigd is, is aanzienlijk minder. De gemiddelde octrooidichtheid komt uit op 0,49%. Tabel 3 Octrooidichtheid per provincie in de topsectoren in de periode Aantal octrooiaanvragen- Totaal aantal be- Provincie de bedrijven topsectoren drijven topsectoren Octrooidichtheid 1 Zuid-Holland % 2 Overijssel % 3 Noord-Brabant % 4 Gelderland % 5 Utrecht % 6 Groningen % 7 Friesland % 8 Limburg % 9 Noord-Holland % 10 Flevoland % 11 Zeeland % 12 Drenthe % Totaal % Bron: Panteia/EIM o.b.v NL Octrooicentrum, 2013 In Figuur 2 is de octrooidichtheid van de provincies weergegeven op een landkaart. Hierop is duidelijk te zien dat de provincies Zuid-Holland, Overijssel en Noord- Brabant een hoge octrooidichtheid hebben. De provincies Zeeland en Drenthe kennen de laagste octrooidichtheden. 14

15 Figuur 2 Octrooidichtheid per provincie in de topsectoren in de periode Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, Octrooiaanvragende bedrijven naar topsector In Tabel 4 is een uitsplitsing gemaakt van de octrooiaanvragende bedrijven in de verschillende topsectoren naar provincie. De octrooiaanvragende bedrijven in de topsector agro & food zijn vooral gevestigd in de provincies Zuid-Holland (76 bedrijven), Noord-Brabant (52), Gelderland (43) en Noord-Holland (41). De provincie Noord-Brabant heeft daarnaast ook een even groot aantal (52) octrooiaanvragende bedrijven in de topsector chemie. De creatieve industrie is qua octrooiaanvragende bedrijven vooral in Zuid-Holland en Noord-Holland goed vertegenwoordigd. Octrooiaanvragende bedrijven in de topsector energie zijn vooral gevestigd in Zuid- Holland. De topsector hightech systemen kent een grote spreiding over alle provincies, waarbij Noord-Brabant en Zuid-Holland weer een groot gedeelte voor hun re- 15

16 kening nemen. De octrooiaanvragende bedrijven in de topsector life sciences & health zijn vaak gevestigd in Noord-Holland, in de topsectoren transport en opslag, tuinbouw en water vooral in Zuid-Holland. Tabel 4 Aantal octrooiaanvragende bedrijven per topsector naar provincie Gel- Gro- Noord Noord Over Zuid- Dren- Flevo- Fries- der- nin- Lim- -Bra- -Hol- - U- Zee- Hol- Topsector the land land land gen burg bant land ijssel trecht land land Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw Water Totaal* Totaal ontdubbeld Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 *) bedrijven kunnen dubbel worden geteld, omdat ze onder meerdere topsectoren kunnen vallen 2.5 Octrooiaanvragende bedrijven naar grootteklasse Om de grootteklasse van de octrooiaanvragende bedrijven te bepalen, zijn de bedrijven gekoppeld aan de werkgelegenheidscijfers vanuit het Handelsregister. Vervolgens zijn deze gegevens verrijkt met werkgelegenheidscijfers uit het landelijke LISA-register, Company Info en DMCD. Zo ontstaat de mogelijkheid om een beeld te vormen van de verdeling van het aantal octrooiaanvragen en de aanvragende bedrijven naar de verschillende grootteklassen. Van circa 10% van de octrooiaanvragende bedrijven die binnen de topsectoren vallen, bleek de grootteklasse niet te achterhalen. Daarom zijn deze aantallen opgenomen in de kolom onbekend. Voor de grootteklasse-indeling is zoveel mogelijk aangesloten bij de door de EU gehanteerde definitie. Het belangrijkste verschil is de grens van 200 en meer werknemers. In de EU-definitie is het middelgrote bedrijf gedefinieerd met 50 t/m 249 werkzame personen. Omdat deze grens in de beschikbare databestanden over werkgelegenheid niet wordt onderscheiden, is hier uitgegaan van middelgroot bedrijf van werkzame personen en grootbedrijf van 200 en meer werkzame personen. De uitkomsten moeten vooral als indicatief worden beschouwd, omdat werkgelegenheidsdata niet altijd actueel hoeven te zijn. Bedrijven die klein starten en snel in omvang groeien, zouden daarom op dit moment al in een andere grootteklasse kunnen vallen. 16

17 Uit Tabel 5 blijkt dat de meeste octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren binnen de grootteklasse microbedrijf vallen. Dit is niet verrassend, aangezien het overgrote deel van het Nederlandse bedrijfsleven in deze categorie valt. Daarentegen worden de meeste octrooiaanvragen door grote bedrijven ingediend (zie ook paragraaf 2.7). Uit Figuur 3 blijkt dat met name in de topsectoren creatieve industrie en de energie procentueel veel octrooiaanvragende bedrijven binnen de grootteklasse microbedrijf vallen. De topsector chemie kent daarentegen een groter percentage octrooiaanvragende bedrijven in de grootteklasse middelgroot en groot. Tabel 5 Aantal octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren in de periode naar grootteklasse Topsector Micro (0-9) Klein (10-49) Middelgroot (50-199) Groot (200+) Onbekend Totaal Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw Water Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 Figuur 3 Procentuele verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven in de topsectoren in de periode , naar grootteklasse Agro & food 32% 23% 18% 15% 12% Chemie 28% 26% 20% 17% 9% Creatieve industrie 73% 10% 1% 5% 11% Energie 63% 9% 9% 8% 11% High tech systemen 49% 20% 15% 7% 9% Life science & health 47% 16% 8% 10% 18% Transport en opslag 43% 11% 20% 11% 14% Tuinbouw 47% 26% 10% 9% 9% Water 58% 12% 8% 9% 13% Micro (0-9 wp) Klein (10-49 wp) Middelgroot ( wp) Groot (200+ wp) Onbekend Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum,

18 2.6 Octrooiaanvragen in de topsectoren naar technologiegebied In deze paragraaf wordt gekeken in welke technologiegebieden octrooien worden aangevraagd. Zo wordt een beeld verkregen van verdeling van de aanvragen in de topsectoren naar technologiegebieden. Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPI-tabel (2003) wordt iedere octrooiaanvraag toegekend aan een of meerdere hoofdgebieden. Dit gebeurt aan de hand van de IPC-code waarop de octrooiaanvraag betrekking heeft. De volgende zeven hoofdgebieden worden onderscheiden: I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines VII. Consumentenproducten, bouw en mijnbouw Daarnaast is nog een achtste gebied onderscheiden: VIII. Overig niet toebedeeld Figuur 4 toont de verdeling van de octrooiaanvragen in de periode naar de zeven genoemde hoofdgebieden. Hierbij is onderscheid gemaakt naar de aanvragen vanuit de negen topsectoren. In een aantal topsectoren is de uitkomst van de verdeling niet verrassend. Het grootste aandeel van de octrooiaanvragen in de topsectoren agro & food, life sciences & health en tuinbouw en uitgangsmaterialen betreffen innovaties op het gebied van farmacie en biotechnologie. De topsector chemie heeft de meeste octrooiaanvragen in technologiegebied chemie en materialen. De topsector hightech systemen bevat veel octrooiaanvragen die zijn toegewezen aan de technologiegebieden elektriciteit en elektronica en instrumenten. Figuur 4 Verdeling van de octrooiaanvragen in de topsectoren naar technologiegebieden Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie High tech systemen Life science & health Transport en opslag Tuinbouw Water I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. Bron: Panteia/EIM o.b.v. NL Octrooicentrum, 2013 De topsectoren energie en water kennen een breed palet aan octrooiaanvragen, wat is terug te zien in de verdeling over de technologiegebieden. Ongeveer de helft is toe te delen aan de gebieden elektriciteit en elektronica en instrumenten, de overige octrooiaanvragen worden verdeeld over alle andere technologiegebieden. In de topsectoren creatieve industrie en transport en opslag zijn vooral de technologiegebieden werktuigbouw en machines en de consumentenproducten, bouw en mijnbouw goed vertegenwoordigd. In bijlage 3 staat een meer gedetailleerd overzicht 18

19 van de technologiegebieden waarin door bedrijven uit de topsectoren octrooi wordt aangevraagd. 2.7 Top 10 octrooiaanvragende bedrijven Op basis van de octrooiaanvragen is een ranglijst opgesteld van de bedrijven die in de periode de meeste octrooien hebben aangevraagd. In Tabel 6 staat de top 10 bedrijven in de topsectoren in Nederland weergegeven. De meeste bedrijven in de top 10 zijn actief in de topsector chemie (4 bedrijven) en de hightech systemen en materialen (4). Het totaal aantal octrooiaanvragen van de top 10, exclusief Schlumberger, over de periode is , wat een aandeel van bijna twee derde (65%) in het totaal aantal aanvragen in de topsectoren (25.463) betekent. Wat verder opvalt, is dat de bedrijven in de top 10 in veel gevallen gevestigd zijn in de provincie Noord-Brabant of Zuid-Holland. Tabel 6 Top 10 octrooiaanvragende bedrijven in Nederland in de periode Bedrijfsnaam Provincie Topsector(en) Aantal 1 Koninklijke Philips Electronics N.V. Noord-Brabant Hightech systemen en materialen NXP B.V. Noord-Brabant Hightech systemen en materialen Schlumberger Technology B.V.* Zuid-Holland Energie/Water Shell Internationale Research Maatschappij B.V. Zuid-Holland Chemie DSM IP Assets B.V. Limburg Chemie Onderzoek TNO Zuid-Holland Hightech systemen en materialen / Energie / Water ASML Holdings N.V. Noord-Brabant Hightech systemen en materialen SABIC Innovative Plastics IP B.V. Noord-Brabant Chemie Unilever N.V. Zuid-Holland Agro & food Akzo Nobel N.V. Gelderland Chemie 418 Totaal top Bron: Panteia/EIM o.b.v. Octrooicentrum NL, 2013;*de meeste activiteiten van Schlumberger vinden plaats in het buitenland. De octrooiaanvragen van Schlumberger zijn derhalve niet bij de topsectoren energie en water meegerekend. Bovenaan de ranglijst staat Philips met ruim 8000 octrooiaanvragen in de periode Philips vraagt vooral veel octrooien aan in elektronica en de medische technologie. NXP is in 2006 opgericht en heeft in de eerste vijf jaar van haar bestaan in totaal ruim 2500 keer octrooi aangevraagd. Het bedrijf is een producent van halfgeleiders, systeemoplossingen en software voor multimediaproducten. De derde plaats is voor Schlumberger Technology, een dienstverlenend bedrijf in de olie- en gaswinning (ook offshore) met bijna werknemers wereldwijd. Hun belangrijkste hoofdkantoor staat in de Verenigde Staten. In Nederland is het bedrijf nauwelijks actief (met uitzondering van een paar vestigingen o.a. in IJmuiden waar enkele tientallen personen werkzaam zijn). Derhalve zijn de octrooiaanvragen van Schlumberger niet meegenomen bij het totaal van de topsectoren energie en water. Shell staat op de vierde plek (Chemie). De vijfde plaats is voor DSM met octrooiaanvragen. TNO valt als bedrijf in drie topsectoren, hightech systemen en materialen, energie en water. In de top 10 is Unilever het enige bedrijf dat actief is in de topsector agro & food. 19

20 20

21 3 Merken in de topsectoren Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de merken die in de periode door bedrijven in de topsectoren zijn aangevraagd. De eerste paragraaf geeft inzicht in het aantal merkaanvragen dat door Nederlandse bedrijven in de topsectoren is ingediend. De daaropvolgende paragrafen gaan in op het aantal merkaanvragende bedrijven in de topsectoren per provincie, naar topsector en grootteklasse. Het hoofdstuk sluit af met de top 10 merkaanvragende bedrijven in de topsectoren in Nederland. 3.1 Merkaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven In de periode is door bedrijven en instellingen in totaal keer merk aangevraagd van deze merkaanvragen zijn gedaan door bedrijven binnen de topsectoren. Dat betekent dus ook dat bijna drie kwart van alle aanvragen afkomstig is van bedrijven die niet binnen topsectoren vallen. In totaal zijn verschillende bedrijven in de topsectoren verantwoordelijk voor de merkaanvragen. Dat is een aandeel van 20% van het totaal aantal merkaanvragende bedrijven (29.288). De topsectoren agro & food en hightech systemen en materialen hebben veruit het grootste aandeel in de merkaanvragen in de periode (Tabel 7). Uit de topsectoren energie en transport & opslag komt minder dan 5% van het aantal merkaanvragen in die periode. Tabel 7 Aantal merkaanvragen per topsector in de periode , naar jaar van aanvraag Topsector Totaal # %* Agro & food % Chemie % Creatieve industrie % Energie % Hightech systemen en materialen % Life sciences & health % Transport en opslag % Tuinbouw en Uitgangsmaterialen % Water % Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013*) percentages tellen niet op tot 100%, omdat enkele merkaanvragende bedrijven aan meerdere topsectoren zijn toegerekend. De topsectoren laten over de periode een verschillende ontwikkeling zien met betrekking tot het aantal merkaanvragen. De topsector hightech systemen en materialen laat een gestage stijging van het aantal merkaanvragen zien - van ruim 900 in 2006 tot bijna in Opvallend is de toename van het aantal 21

22 aanvragen in de sector energie in Het aantal merkaanvragen in de chemie krabbelt na een daling in 2007 en 2008 weer wat op in 2009 en De andere topsectoren schommelen wat meer qua aantal merkaanvragen. 3.2 Merkaanvragende bedrijven In de periode is in totaal door bedrijven en instellingen in de topsectoren merk aangevraagd. Ruim een derde deel van deze bedrijven en instellingen behoort tot de topsector hightech systemen en materialen. Een kwart van de aanvragende bedrijven is actief in de agro & food en nog eens een kwart in de creatieve industrie. Uit iedere andere topsector komt minder dan 5% van alle merkaanvragende bedrijven. Het totaal aantal merkaanvragende bedrijven en instellingen in de topsectoren lag het hoogst in 2010 (Tabel 8). In dat jaar hebben bedrijven en instellingen een merk aangevraagd. Het totaal aantal merkaanvragende bedrijven is behoudens een lichte terugval in het jaar 2008 ook ieder jaar toegenomen. Bij deze tabel is één opmerking van belang. Het gaat bij de totalen per jaar om de unieke bedrijven die in dat jaar één of meerdere merken hebben aangevraagd. Omdat een bedrijf in meerdere jaren een merk kan aanvragen (voor nieuwe producten of diensten), betekent optelling van de totalen in de jaren dat bedrijven meerdere keren worden meegeteld (namelijk voor ieder jaar dat ze één of meerdere merken hebben aangevraagd één keer). Tabel 8 Aantal merkaanvragende bedrijven per topsector in de periode , naar jaar van aanvraag Topsector Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen en materialen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw en Uitgangsmaterialen Water Totaal per jaar* Totaal ontdubbeld Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013*) bedrijven kunnen dubbel worden geteld, omdat ze bij meerdere topsectoren kunnen horen. De ontwikkeling van het aantal merkaanvragende bedrijven naar topsector laat over de periode evenals de merkaanvragen een verschillende ontwikkeling zien. Het aantal merkaanvragende bedrijven in de topsector hightech systemen 22

23 en materialen is behoudens een lichte terugval in 2008 voortdurend aan het stijgen. In 2006 waren er ruim 500, in 2010 zijn dat er al ruim 600. Ook de agro & food kent een steeds groter aantal merkaanvragende bedrijven. Het aantal merkaanvragende bedrijven in de creatieve industrie de derde grote topsector van merkaanvragers- is redelijk stabiel gebleven in de jaren Het aantal merkaanvragers in de energie is voortdurend gestegen in de loop van vijf jaar, in de transport en opslag is het aantal juist voortdurend gedaald. Figuur 5 Kaart merkaanvragende bedrijven in Nederland in de topsectoren in de periode Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013 In Figuur 5 is het aantal merkaanvragen in de topsectoren in Nederland op een postcode 4-kaart weergegeven. Hierbij zijn de merkaanvragen gebundeld met de- 23

24 zelfde vier cijfers van de postcode. Dus hoe groter de stip, hoe meer merkaanvragen in dit postcodegebied. Vooral in de Randstad zijn concentraties zichtbaar. 3.3 Merkdichtheid naar provincie Deze paragraaf gaat in op de merkdichtheid van verschillende regio s. Naast de verdeling van het aantal merkaanvragen en merkaanvragende bedrijven naar de verschillende topsectoren en jaren, is ook in beeld gebracht waar deze merkaanvragende bedrijven en instellingen gevestigd zijn. Hierbij is een onderverdeling gemaakt naar de 12 provincies. Een belangrijke verklaring voor een groot aantal merkaanvragende bedrijven in een provincie kan uiteraard de aanwezigheid van een groot aantal bedrijven in die provincie zijn. Om goed te kunnen vergelijken tussen provincies is de merkdichtheid door ons gedefinieerd als het aantal merkaanvragende bedrijven in de topsectoren over de periode in een provincie, gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de topsectoren in die provincie. Tabel 9 Merkdichtheid per provincie in de topsectoren in de periode Aantal merkaanvragende Totaal aantal be- Provincie bedrijven topsectoren drijven topsectoren Merkdichtheid 1 Zuid-Holland ,95% 2 Utrecht ,75% 3 Noord-Holland ,72% 4 Noord-Brabant ,35% 5 Gelderland ,22% 6 Overijssel ,13% 7 Flevoland ,99% 8 Limburg ,90% 9 Friesland ,80% 10 Zeeland ,64% 11 Groningen ,63% 12 Drenthe ,55% Totaal ,37% Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013 De meeste merkaanvragende bedrijven in de topsectoren zijn gevestigd in de provincies Noord- en Zuid-Holland (zie Tabel 9). De merkdichtheid in de topsectoren ligt ook hoog in de provincie Utrecht. Het aantal merkaanvragende bedrijven in de topsectoren ligt in Utrecht weliswaar lager, maar ook het totaal aantal bedrijven in de topsectoren dat daar gevestigd is, ligt lager. Noord-Brabant en Gelderland completeren de top 5 als het gaat om merkdichtheid. De gemiddelde merkdichtheid in Nederland komt uit op 1,37%. Dat betekent dat meer dan 1 op de 100 bedrijven in Nederland in de topsectoren in de periode ten minste één keer merk aangevraagd heeft. De gemiddelde merkdichtheid (1,37%) ligt daarmee een stuk hoger dan de gemiddelde octrooidichtheid (0,49%). 24

25 In Figuur 6 is de merkdichtheid van de provincies weergegeven op een landkaart. Hierop is goed zichtbaar dat de Randstedelijke provincies een hoge merkdichtheid hebben. Dit in tegenstelling tot de octrooidichtheid, waarbij de oostelijke provincies beter naar voren komen. In de Randstad zitten veel dienstenbedrijven, die verhoudingsgewijs meer merken aanvragen. Bedrijven in de topsectoren in Zeeland, Groningen en Drenthe vragen in verhouding weinig merken aan. Figuur 6 Merkdichtheid per provincie in de topsectoren in de periode Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, Merkaanvragende bedrijven naar topsector In Tabel 10 is een uitsplitsing gemaakt van de merkaanvragende bedrijven in de verschillende topsectoren naar provincie. De merkaanvragende bedrijven in de top- 25

26 sector agro & food zijn vooral gevestigd in de provincie Zuid-Holland (358 bedrijven) en in mindere mate in Noord-Holland (294), Noord-Brabant (248), en Gelderland (202). Dat waren ook bij octrooiaanvragende bedrijven in deze sector de provincies die hoog scoorden. In de tuinbouw zijn het ook bedrijven in Noord- en Zuid-Holland die relatief veel merkaanvragen doen. Dezelfde provincies scoren hoog in de sector hightech systemen en materialen, met ook daar als absolute topper Zuid-Holland met 432 merkaanvragende bedrijven. Noord-Brabant kent met 79 stuks in verhouding veel merkaanvragende bedrijven in de topsector chemie. Noord-Holland is bij uitstek de provincie waar bedrijven in de creatieve industrie merkaanvragen doen (582). Tabel 10 Aantal merkaanvragende bedrijven per topsector naar provincie in de periode Gel- Gro- Noord Noord Over Zuid- Dren- Flevo- Fries- der- nin- Lim- -Bra- -Hol- - U- Zee- Hol- Topsector the land land land gen burg bant land ijssel trecht land land Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw Water Totaal* Totaal ontdubbeld Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013*) bedrijven kunnen dubbel worden geteld, omdat ze bij meerdere topsectoren kunnen horen. 3.5 Merkaanvragende bedrijven naar grootteklasse Van ruim 3% van de merkaanvragende bedrijven die binnen de topsectoren vallen, bleek de grootteklasse niet te achterhalen. Daarom zijn deze aantallen opgenomen in de kolom onbekend. Uit Tabel 11 blijkt dat de meeste merkaanvragende bedrijven in de topsectoren binnen de grootteklasse microbedrijf en in mindere mate kleinbedrijf vallen. Uit Figuur 7 is nog beter zichtbaar dat het met name in de creatieve industrie de relatief kleine bedrijven zijn die merk aanvragen. Maar liefst 86% van de merkaanvragende bedrijven in deze topsector heeft minder dan vijftig werkzame personen. In de chemie vragen relatief veel middelgrote en grote bedrijven merk aan: meer 26

27 dan een derde van alle merkaanvragende bedrijven in die topsector heeft meer dan vijftig werkzame personen. Tabel 11 Aantal merkaanvragende bedrijven in de topsectoren in de periode naar grootteklasse Micro (0- Klein Middelgroot Groot Topsector 9) (10-49) (50-199) (200+) Onbekend Totaal* Agro & food Chemie Creatieve industrie Energie Hightech systemen Life sciences & health Transport en opslag Tuinbouw Water Bron: Panteia/EIM o.b.v.bbie, 2013*) bedrijven kunnen dubbel worden geteld, omdat ze bij meerdere topsectoren kunnen horen. Figuur 7 Procentuele verdeling van de merkaanvragende bedrijven in de topsectoren in de periode , naar grootteklasse Agro & food 41% 32% 17% 8% 2% Chemie 28% 34% 24% 13% 1% Creatieve industrie 68% 18% 6% 3% 5% Energie 52% 13% 12% 18% 5% High tech systemen 48% 28% 15% 6% 3% Life science & health 47% 21% 18% 9% 5% Transport en opslag 44% 31% 15% 8% 2% Tuinbouw 48% 28% 16% 5% 3% Water 51% 24% 12% 11% 2% Micro (0-9) Klein (10-49) Middelgroot (50-199) Groot (200+) Onbekend Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, Top 10 merkaanvragende bedrijven Op basis van de merkaanvragen is een ranglijst opgesteld van de bedrijven die in de periode de meeste merken hebben aangevraagd. In Tabel 12 staat de top 10 bedrijven in de topsectoren in Nederland weergegeven. Zes bedrijven in de top 10 zijn actief in de primaire topsectoren: agro & food (4 bedrijven) en de tuinbouw en uitgangsmaterialen (2). De overige bedrijven in de top 10 komen uit de chemie en de hightech systemen en materialen. Unilever en Philips doen beide 27

28 bijna 600 merkaanvragen verdeeld over die vijf jaren gemiddeld ruim 100 merkaanvragen per jaar. Het totaal aantal merkaanvragen van de top 10 over de periode is Dat is bijna 15% van het totaal aantal merkaanvragen in de topsectoren (17.750). Dat aandeel ligt een stuk lager dan in het geval van octrooiaanvragen. In verhouding doen de grote spelers in de topsectoren minder merkaanvragen dan octrooiaanvragen. Wat verder opvalt, is dat de bedrijven in de top 10 redelijk verdeeld zijn over de verschillende provincies in en om de Randstad. Philips, DSM en Akzo Nobel zijn de grote merkaanvragers buiten de Randstad. Tabel 12 Top 10 merkaanvragende bedrijven in Nederland in de periode Bedrijfsnaam Provincie Topsector Aantal 1 Unilever N.V. Zuid-Holland Agro & food Koninklijke Philips Electronics N.V. Noord-Brabant Hightech systemen en materialen DSM IP Assets B.V. Limburg Chemie Reckitt Benckiser N.V. Noord-Holland Chemie Akzo Nobel N.V. Gelderland Hightech systemen en materialen Friesland Brands B.V. Utrecht Agro & food Nutricia N.V. Zuid-Holland Agro & food Holland BolRoy Markt B.V. Noord-Holland Tuinbouw en uitgangsmaterialen Piet Schreurs Holding B.V. Noord-Holland Tuinbouw en uitgangsmaterialen Sara Lee/Douwe Egberts N.V. Utrecht Agro & food 100 Totaal top Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE,

29 4 Modellen in de topsectoren Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de modellen die in de periode door bedrijven in de topsectoren zijn aangevraagd. De eerste paragraaf geeft inzicht in het aantal modelaanvragen dat door Nederlandse bedrijven in de topsectoren is gedaan. De daaropvolgende paragrafen gaan in op het aantal modelaanvragende bedrijven in de topsectoren per provincie, naar topsector en grootteklasse. Het hoofdstuk sluit af met de top 10 modelaanvragende bedrijven in de topsectoren in Nederland. 4.1 Modelaanvragen in de topsectoren door Nederlandse bedrijven In de periode is door bedrijven en instellingen in totaal keer model aangevraagd van deze modelaanvragen zijn gedaan door bedrijven binnen de topsectoren. Dat betekent dus ook dat meer dan 70% van alle aanvragen afkomstig is van bedrijven die niet binnen topsectoren vallen. In totaal zijn 436 verschillende bedrijven in de topsectoren verantwoordelijk voor de modelaanvragen. Dat is een aandeel van 25% van het totaal aantal modelaanvragende bedrijven (1.751). De topsector hightech systemen en materialen heeft veruit het grootste aandeel in de modelaanvragen in de periode (Tabel 13). Bijna zes van de tien modelaanvragen binnen de topsectoren zijn afkomstig van bedrijven uit deze topsector. Bijna een vijfde van het totaal aantal modelaanvragen is afkomstig van bedrijven uit de agro & food. Bedrijven in de creatieve industrie nemen bijna 10% van het totaal aantal modelaanvragen in topsectoren voor hun rekening in de periode Uit alle andere topsectoren komt 5% of minder van het totaal aantal modelaanvragen. Tabel 13 Aantal modelaanvragen per topsector in de periode , naar jaar van aanvraag Topsector Totaal # %* Agro & food % Chemie % Creatieve industrie % Energie % Hightech systemen en materialen % Life sciences & health % Transport en opslag % Tuinbouw en uitgangsmaterialen % Water % Bron: Panteia/EIM o.b.v. BBIE, 2013*) percentages tellen niet op tot 100%, omdat enkele modelaanvragende bedrijven aan meerdere topsectoren zijn toegerekend. 29