Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering Gemeente Waalwijk: 'Training (deskundigheidsbevordering) polarisatie en radicalisering'

Transcriptie

1 Referentie Rapport Van Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) Fax (026) Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering Gemeente Waalwijk: 'Training (deskundigheidsbevordering) polarisatie en radicalisering' Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie Arnhem, 4 november 2011

2 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond resultaatinventarisatie Opzet resultaatinventarisatie Projectbeschrijving 1 2 Voor de start van het project Betrokkenheid Draagvlak en beleid Samenwerking met externe partijen 4 3 Start en opzet van het project Start en aanleiding Doelgroep en doelstellingen Samenwerking Beschreven risicofactoren Organisatie en communicatie Verantwoording 8 4 Uitkomsten van het project Realisatie producten/activiteiten Realisatie versus budget Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie 10 5 Doelbereik en reikwijdte Doelbereik van het project Reikwijdte van het project 13 6 Leerpunten Gebleken risicofactoren Samenwerking Lessons learned 15 7 Borging van het project 16 Bijlagen 1 Relevante definities

3 1 Inleiding 1.1 Achtergrond resultaatinventarisatie In het kader van de uitvoering van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering vinden verschillende activiteiten plaats. Een deel hiervan wordt mede gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ). Dit gebeurt door toekenning van een decentralisatieuitkering aan gemeenten en door toekenning van een tijdelijke subsidie aan maatschappelijke organisaties. In opdracht van het ministerie van VenJ worden de resultaten van alle projecten en aanpakken waarvoor een decentralisatie-uitkering of een subsidie is toegekend geïnventariseerd. Met deze resultaatinventarisatie streeft het ministerie van VenJ een aantal doelen na: het bereik van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; het resultaat van projecten en aanpakken te inventariseren; in kaart brengen van de beleids- en programmatheorie; te leren voor volgende projecten en aanpakken. 1.2 Opzet resultaatinventarisatie De resultaatinventarisatie van de lokale projecten is uitgevoerd door bestudering van het onderzoeksplan, de beschikbare achtergronddocumentatie en beschikbare eigen evaluatiedocumenten. De projectleider heeft parallel daaraan een webenquête ingevuld. De ingevulde webenquête vormde voor de onderzoekers, tezamen met vragen naar aanleiding van de overige documentatie, de gespreksrichtlijn voor de gesprekkenronde. De onderzoekers hebben met de projectleider, beleidsmedewerker Maatschappelijke Ontwikkeling van de gemeente Waalwijk, gesproken. Doel van het gesprek was een nadere invulling en verdieping van de uit schriftelijke bronnen verkregen informatie, zoals de subsidieaanvraag, het projectvoorstel en de eigen evaluatie van het onderzoek. Het resultaat is het onderhavige rapport. De diverse elementen uit de inventarisatie zijn weergegeven in de volgende paragrafen. 1.3 Projectbeschrijving Het project is opgestart door de gemeente Waalwijk. De projectnaam is: Training (deskundigheidbevordering) polarisatie en radicalisering. Het project loopt van juni 2010 tot en met december 2010 en het richt zich met name op: polarisatie; rechtsradicalisering. In het plan van aanpak is de volgende doelstelling opgenomen: Deskundigheidsbevordering van professionals met de problematiek van radicalisering en polarsiatie. Waalwijk Pagina 1

4 Hiertoe zijn vier leerdoelen opgesteld: 1. Onderscheid kunnen maken tussen puberale provocatie en zorgelijke of bedreigende radicalisering. 2. Herkennen van signalen van polarisatie en radicalisering. 3. Begrijpen van processen van radicalisering en de verschillende interventiemogelijkheden. 4. Verbeteren van informatiedelen en samenwerking tussen organisaties. In de onderstaande tabel is zijn de activiteiten weergegeven die bij dit project zijn geformuleerd. Categorie activiteiten Deelprojecten Type doelgroep Omvang beoogde doelgroep Training professionals Training/deskundigheidsbevordering 1. jongeren- en jeugdwerkers 2. jeugdhulpverleners 3. zorg- en veiligheidscoordinatoren van middelbare scholen 14 Jongeren- en jeugdwerkers, 10 jeugdhulpverleners en de zorg- en veiligheidscoordinatoren van de 5 middelbare scholen in Waalwijk en Kaatsheuvel Meldpunt/informatiehuishouding Verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen Alle relevante betrokken organisaties bij eerstelijns hulp voor Geen raming gedaan organisaties jongeren, zoals scholen, jongerenwerk, gemeente In totaal heeft het ministerie van VenJ aan de gemeente Waalwijk een bedrag van toegekend voor het project 'Training (deskundigheidbevordering) polarisatie en radicalisering'. Waalwijk Pagina 2

5 2 Voor de start van het project De volgende paragrafen gaan over de situatie voorafgaand aan de start van het project. We kijken hierbij in het bijzonder naar de bekendheid van de organisatie met het vraagstuk van polarisatie en radicalisering, het bestaande beleid en de samenwerking met externe partijen. 2.1 Betrokkenheid Bij betrokkenheid gaat het om de mate waarin de organisatie voor de start van het project al betrokken was bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. De gemeente Waalwijk was voor de start van het project reeds betrokken bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering en heeft eerder in groter verband een decentralisatie-uitkering ontvangen. Binnen het district Oosterhout-Waalwijk is polarisatie en radicalisering sinds oktober 2008 benoemd als een van de zes veiligheidsthema's van het district. Een aantal incidenten heeft aanleiding gegeven binnen het district om polarisatie en radicalisering als apart thema te benoemen. In 2009 is aan 10 gemeenten van het district Oosterhout-Waalwijk door het ministerie van BZK een bedrag van toegekend voor het project 'Polarisatie en radicalisering district Oosterhout-Waalwijk' waarin het IVA beleidsonderzoek en advies (hierna IVA) de omvang van de problematiek heeft onderzocht. De gemeenten waren destijds bekend geraakt met de decentralisatie-uitkering via een aankondiging van het ministerie van BZK. Naar aanleiding van de resultaten van de quick scan van het IVA heeft de gemeente Waalwijk een decentralisatie-uitkering aangevraagd voor een vervolgproject. Dit vervolgtraject bestaat uit de 'Training (deskundigheidsbevordering) polarisatie en radicalisering'. 2.2 Draagvlak en beleid In deze resultaatinventarisatie is gevraagd naar het draagvlak binnen de organisatie voor het gestructureerd tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het gaat om de aandacht op management en/of bestuurlijk niveau in de organisatie. Dit kan onder meer tot uiting komen in beleid en concrete doelstellingen. Voor de start van het project was binnen de gemeente Waalwijk op bestuurlijk en managementniveau aandacht voor het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. Binnen het district Oosterhout-Waalwijk is polarisatie en radicalisering sinds oktober 2008 één van de zes districtelijke veiligheidsthema's, zie paragraaf 2.1. Voor dit thema is de burgemeester van Waalwijk als portefeuillehouder benoemd en daarmee bestuurlijk verantwoordelijk in het district Oosterhout-Waalwijk voor het thema polarisatie en radicalisering. De districtelijke driehoek heeft in 2009 de opdracht gegeven aan de portefeuillehouder om te bezien of problematiek aangaande polarisatie en radicalisering bij jongeren in het district bestaat en zo ja, hoe deze problematiek aangepakt kan worden. Dit heeft geleid tot de quick scan van het IVA. Voorafgaand aan het benoemen van het thema polarisatie en radicalisering hebben de tien gemeenten in het district Oosterhout-Waalwijk waar mogelijk en noodzakelijk de aanpak op verschillende veiligheidsthema's vergelijkbaar gemaakt. Per gemeente staat het bestaande beleid op zich. Waalwijk Pagina 3

6 De uitkomsten van de quick scan van het IVA zijn meegenomen in de Integratienota van de gemeente Waalwijk. In de nota staat beschreven dat 'een zekere mate van polarisatie in Waalwijk is te zien' en 'een zekere radicalisering of verrechtsing, net als in de rest van Nederland, ook hier waarneembaar is'. Een van de drie speerpunten uit de nota is 'pro-actief anti-discriminatie uitdragen'. Hierbij wordt aangegeven dat 'het tegengaan van discriminatie bijdraagt aan het voorkomen van radicalisering en polarisatie in de samenleving'. De nota sluit af met een uitvoeringsprogramma waarin als activiteit staat beschreven dat naar aanleiding van de quick scan van het IVA een plan van aanpak wordt opgesteld met maatregelen om polarisatie in de samenleving tegen te gaan en de radicalisering van jongeren te signaleren en te melden. Met de training '(deskundigheidsbevordering) polarisatie en radicalisering' geeft de gemeente uitvoering aan het uitvoeringsprogramma. 2.3 Samenwerking met externe partijen In de regel wordt voorafgaand aan de projecten al samengewerkt met diverse partijen. In het onderzoek is gevraagd naar de samenwerking en het succes van de samenwerking vóór de start van het project. De samenwerking met deze partijen tijdens het project en het succes daarvan komt in hoofdstuk 3.3 ter sprake. Voor de start van het project werd door de gemeente Waalwijk reeds samengewerkt met andere organisaties bij het tegengaan van polarisatie en radicalisering. De gemeente/organisatie werkte voorafgaand aan dit project al samen met: andere gemeenten in het district Oosterhout-Waalwijk; welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra). De gemeente kwalificeert de samenwerking met bovengenoemde organisaties als volgt: Type organisatie Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Gemeenten De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: (blanco indien geen samenwerking) Enigszins succesvol Enigszins succesvol Het welzijnswerk in de gemeente kent jongeren- en opbouwwerkers die in de wijken met jongeren werken. De jongerenwerkers zijn zich al voor de start van dit project bewust van de gevaren van polarisatie en radicalisering en hebben beelden over welke jongeren al dan niet radicaliseren. Het welzijnswerk onderhield al voor de start van het traject goede contacten met betrokken ambtenaren bij de gemeente. De training '(deskundigheidbevordering) polarisatie en radicalisering' is bedoeld om het welzijnswerk nog beter toe te rusten om met problematiek van polarisatie en radicalisering om te gaan en om de samenwerking met gemeente op dit punt te verbeteren. De samenwerking met andere gemeenten is sinds oktober 2008 concreet gemaakt door het benoemen van polarisatie en radicalisering als één van de zes districtelijke veiligheidsthema's. Het districtelijk onderzoek naar polarisatie en radicalisering uitgevoerd door het IVA valt hieronder, zie paragraaf 2.1 en 'Met één hand kun je niet klappen: samenwerken aan Waalwijk', Integratienota 2010, gemeente Waalwijk. Waalwijk Pagina 4

7 3 Start en opzet van het project Dit hoofdstuk gaat in op de start en opzet van het project. Het gaat hierbij om de aanleiding van het project, de initiatiefnemers en de beoogde doelen en doelgroepen bij de start van het project. Ook wordt ingegaan op de risicofactoren, de organisatie en de communicatie en de verantwoording. 3.1 Start en aanleiding Het initiatief tot de start van het project is genomen door de projectleider binnen de eigen organisatie. De aanleiding voor het project was: Er was een eigen ambitie vanuit het bestuur/management. De quick scan van het IVA waaruit blijkt dat polarisatie en radicalisering 'sluimerend' is. Volgens de onderzoekers van het IVA "zijn er niet veel voorbeelden van zichtbare uitingen, maar zou een onderhuidse, onuitgesproken houding bestaan in de trant van 'wij hebben geen buitenlanders, en dat is maar goed ook'. "Aanleiding voor het onderzoek van het IVA zijn incidenten in verschillende gemeenten in het district Oosterhout-Waalwijk die raken aan polarisatie en radicalisering. Een voorbeeld betreft het discriminatoir en agressief gedrag jegens een joods gezin in de gemeente Loon op Zand. Het IVA constateert dat "er een voedingsbodem voor polarisatie en radicalisering is vanwege het gesloten karakter van sommige leefgemeenschappen in het district en het daaruit voortvloeiende wij-zij denken. De incidenten die de politie registreert liegen er niet om" 2. Het project richt zich op rechtsradicalisering en polarisatie. Bij polarisatie gaat het om polarisatie onder jongeren in het algemeen. Het project sluit aan bij de volgende doelen van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering : Pro-actie: het vroegtijdig signaleren van deze processen door bestuurders en professionals en het ontwikkelen van een adequate aanpak. Het project sluit aan bij de volgende acties van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering : Kennisontwikkeling en visievorming op specifieke vraagstukken die samenhangen met polarisatie en radicalisering. Organiseren van trainingen en workshops voor professionals. 2 'Factsheet Quick scan polarisatie en radicalisering in het politiedistrict Oosterhout-Waalwijk', maart 2010 door mevrouw dr.mr. M. Siesling en de heer drs. H. Moors. Waalwijk Pagina 5

8 3.2 Doelgroep en doelstellingen In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen weergegeven zoals deze in het oorspronkelijke projectplan waren opgenomen. In het onderzoek is vervolgens gevraagd of de doelstellingen nog gelden. Ook is gevraagd of er doelstellingen zijn bijgekomen. Doelstelling Geldigheid doelstelling Indien gewijzigde doelstelling Deskundigheidsbevordering van professionals Doelstelling geldt nog n.v.t. op het gebied van polarisatie en radicalisering. Hierbij zijn de volgende leerdoelstellingen geformuleerd: 1. Een onderscheid kunnen maken tussen puberale provocatie en zorgelijke of bedreigende radicalisering 2. Het herkennen van signalen rondom polarisatie en radicalisering 3. Het begrijpen van processen van radicalisering en de verschillende interventiemogelijkheden Het verbeteren van informatiedelen en samenwerking tussen organisaties Doelstelling geldt nog n.v.t. Gemeente Waalwijk is van mening dat radicalisering zoveel mogelijk moet worden voorkomen en stelt dat inadequate omgang met tegenstellingen kan leiden tot polarisatie op verschillende niveaus in de samenleving. Polarisatie kan leiden tot radicalisering van individuen. De gemeente Waalwijk wil door middel van deskundigheidsbevordering van professionals voorkomen dat jongeren waarbij sluimerende radicalisering voorkomt radicaliseren. Door middel van het actief oppakken en melden van signalen beoogt de gemeente tijdig in te kunnen spelen op polarisatie tussen verschillende groepen jongeren en radicalisering van individuen te voorkomen. De onderstaande tabel geeft de deelprojecten of activiteiten weer en het beoogde bereik daarvan. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing) Omvang beoogde doelgroep (raming) Meldpunt/ informatiehuishouding Verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen organisaties Training professionals Training/deskundigheidsbevordering 14 Jongeren- en jeugdwerkers, 10 jeugdhulpverleners en de zorg- en veiligheidscoordinatoren van de 5 middelbare scholen in Waalwijk en Kaatsheuvel Geen raming gedaan Waalwijk Pagina 6

9 3.3 Samenwerking Binnen het project is samengewerkt met de volgende partijen: Type organisatie Onderwijsinstellingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Maatschappelijk werk Trainingsbureau Van de Bunt De gemeente heeft het trainingsbureau Van de Bunt geselecteerd uit verschillende aanbieders om de training te verzorgen vanwege de deskundigheid en ervaring van het bureau met de thema's polarisatie en radicalisering. De offerte van het trainingsbureau sloot aan op de door de gemeente opgestelde leerdoelen en de wens van de gemeente om de training aan te passen aan de doelgroepen. Van de Bunt heeft de training ontwikkeld en de terugkomdag voor alle deelnemers van de training verzorgd. Het doel van de gemeente is om eerstelijnswerkers voor jongeren kennis aan te reiken om signalen van radicalisering en polarisering te herkennen en handvatten te bieden hoe hiermee om te gaan. De gemeente heeft voor de start van het project contact gezocht met welzijnsinstellingen, maatschappelijk werk en scholen om hun betrokkenheid te vragen bij de problematiek en deelnemers te werven voor de training. Insteek van de gemeente was om 30 professionals te trainen. De gemeente heeft 30 professionals bereid gevonden om deel te nemen aan de training. 3.4 Beschreven risicofactoren Risicofactoren zijn de factoren die een grote impact kunnen hebben op het welslagen van het project. Voorafgaand aan het project is een risicofactor inzichtelijk gemaakt. Benoemde risicofactor is de deelname van de professionals gezien de redelijk grote hoeveelheid uren die de training kost. De gemeente heeft getracht deze risicofactor te minimaliseren door voor het definitief verstrekken van de opdracht aan het externe trainingsbureau Van de Bunt bij instellingen en middelbare scholen deelnemers te werven voor de training en hun betrokkenheid bij de problematiek van polarisatie en radicalisering te vragen. 3.5 Organisatie en communicatie Voor de aansturing en uitvoering van de activiteiten is een zelfstandige projectorganisatie ingesteld buiten de gemeente. Het werven van deelnemers heeft de gemeente gedaan. Het trainingsbureau Van de Bunt heeft vervolgens de projectleiding op zich genomen en de trainingen verzorgd, een terugkomdag georganiseerd en aan de gemeente gerapporteerd via een evaluatieverslag. In het plan van aanpak staat vermeld dat de instellingen die aan de training meewerken een informatienetwerk opzetten dat wordt geborgd in de terugkomdag. Waalwijk Pagina 7

10 Verder kan de gemeente na afloop van de training en de resultaten van de evaluatie een (twee) jaarlijkse themadag beleggen om informatiedeling en bewustwording van de problematiek in stand te houden. Voor de externe communicatie over de activiteiten is geen plan opgesteld vanwege de kleinschaligheid van het project. Met Van de Bunt is overeengekomen dat zij een evaluatieverslag van de training opstellen waarin de resultaten van de gestelde leerdoelen worden gemeten. 3.6 Verantwoording De verantwoording aan bestuur/management over de voortgang en besteding van de middelen vindt plaats door: Terugkoppeling van de projectleider aan de verantwoordelijke portefeuillehouder. Terugkoppeling door Van de Bunt aan de gemeente van de resultaten van de gestelde leerdoelen via een evaluatie, zie ook paragraaf 4.3. Een raadsinformatiebrief. Dit is een brief van het college van Burgemeester en Wethouders aan de gemeenteraad waarin het college de raad informeert over de voortgang van de activiteiten in het uitvoeringsprogramma zoals vastgelegd in de Integratienota, zie paragraaf 2.2. In de programmabegroting en het jaarverslag (P&C-cyclus gemeente) van de gemeente wordt de voortgang van het veiligheidsthema polarisatie en radicalisering verantwoord. Waalwijk Pagina 8

11 4 Uitkomsten van het project Dit hoofdstuk belicht datgene wat het project heeft opgeleverd aan producten of activiteiten. Ook wordt ingegaan op het budget en het proces van monitoring en zelfevaluatie. 4.1 Realisatie producten/activiteiten Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing) Gerealiseerd? Training van professionals Training/deskundigheidsbevordering Ja, het is gerealiseerd Meldpunt/informatiehuishouding Verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen organisaties Deels gerealiseerd Toelichting indien niet gerealiseerd In overleg met de opdrachtgever heeft bureau Van de Bunt de training toegespitst op de verschillende werkvelden en opleidingsniveaus. Dit houdt in dat drie verschillende trainingen zijn aangeboden voor de volgende groepen: 1. jongerenwerkers; 2. jeugdwerkers; 3. jeugdhulpverleners en zorgcoördinatoren van onderwijsinstellingen. De inhoud is grotendeels gelijk, de werkwijze van de trainingen verschillen. De training voor jongerenwerkers is afgestemd op MBO-niveau, de training voor de jeugdhulpverlening en de zorgcoördinatoren op HBO+-niveau. Dit houdt in dat de laatste training naast oefeningen meer tijd besteedt aan de theorie over polarisatie en radicalisering. De drie groepen hebben ieder twee aparte trainingsdagen gevolgd. De eerste dag is een inleiding gegeven op de theoretische achtergrond van radicalisering. Vervolgens is deze aangereikte kennis gekoppeld aan praktijkvoorbeelden die werden aangedragen door de deelnemers. De deelnemers hebben de houding besproken die zij kunnen aannemen tegenover personen die ontvankelijk zijn voor radicalisering en hebben vaardigheden aangeleerd gericht op het signaleren van mogelijke radicalisering en het omgaan hiermee (bijvoorbeeld gesprekstechnieken). In het plan van aanpak is het verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen organisaties benoemd als speerpunt. Dit wordt als volgt omschreven in het plan van aanpak: "de instellingen die aan de training meewerken zetten een informatienetwerk op (geborgd middels een terugkomdag in de training) zodat zij eventuele signalen kunnen delen en bij zorgen kunnen interveniëren. De deelnemers zitten in die overlegstructuren zodat zij hun zorgen kunnen uiten in de daarvoor bestemde uitvoeringsoverleggen en de zorg komt dan terecht bij de juiste professional. Daarnaast kan de gemeente na afloop van de training en de resultaten uit de evaluatie een (twee) jaarlijkse themadag beleggen zodat het netwerk rondom informatiedeling in stand blijft evenals de bewustwording van de problematiek". Onderzoekers merken op dat de invulling van het informatienetwerk vooraf niet concreet is ingevuld. Waalwijk Pagina 9

12 Op de terugkomdag is door de gemeente en de deelnemers aan de verschillende trainingen gesproken over het informatienetwerk en de samenwerking tussen de organisaties. De wethouder van de gemeente was op deze terugkomdag aanwezig en heeft aangegeven dat de gemeente haar professionals nodig heeft om radicaliserende individuen en/of groepen in de samenleving aan te pakken: professionals zijn de ogen en oren van de gemeente. De wethouder geeft aan dat de gemeente op dat moment nog te weinig operationele informatie krijgt aangereikt. De professionals stellen dat zij de behoefte hebben dat wanneer zij zich zorgen maken over jongeren zij dat kunnen delen met en beleggen bij de juiste professional(s) (gemeente/welzijnsinstellingen/scholen/et cetera). De behoefte aan een duidelijk aanspreek- en informatiepunt voor meldingen rondom radicalisering is door de deelnemers expliciet gemaakt. De gemeente geeft aan geen apart overleg in het leven te roepen voor radicalisering, maar deze problematiek te beleggen in bestaande structuren zoals het uitvoeringsoverleg. Een aantal ambtenaren is benoemd als aanspreekpunt voor de professionals. De gemeente heeft op de netwerkdag aangegeven te gaan onderzoeken hoe zij het netwerk dekkend kan maken en houden. Onderzoekers concluderen dat geen op zichzelf staand informatienetwerk is opgezet. Aan de behoefte van de professionals om een apart aanspreek- en informatiepunt voor meldingen rondom radicalisering in te richten wordt niet voldaan. Problematiek wordt in bestaande overlegstructuren behandeld en gemeentelijke contactpersonen zijn benoemd. De projectleider geeft aan dat de gemeente graag volgend jaar weer een netwerkbijeenkomst organiseert maar dat vanwege de bezuinigingen onduidelijk is of daar budget voor is. 4.2 Realisatie versus budget Voor het project is een budget opgesteld. In dit budget is een verdeling opgenomen tussen een bijdrage door VenJ en de bijdrage door de gemeente (in uren en in een bijdrage aan de 'out of pocket'-costs). De gemaakte kosten voor de training uitgevoerd door Van de Bunt bedragen conform de begroting Hiervan is conform het plan van aanpak gefinancierd vanuit de decentralisatie-uitkering en door de gemeente Waalwijk. 4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Een onderdeel van projectmanagement is monitoring en vervolgens bijsturing. De realisatie van de projectdoelstelling is op de volgende wijze gemonitord door het bureau Van de Bunt. Om de leerdoelen scherp te bepalen vindt voorafgaand aan de training een voorbereidend gesprek met de opdrachtgever en de deelnemende organisaties plaats. Na afloop van de training vullen de deelnemers een enquête in waarin wordt gevraagd in hoeverre de leerdoelen zijn behaald en of de training houvast biedt in de uitvoering van het dagelijks werk en het herkennen van en interveniëren bij radicalisering. Tijdens de terugkomdag wordt gemeten of de kennis, ervaringen en handvatten opgedaan in de training beklijven. De deelnemers wordt gevraagd naar casuïstiek die zich heeft voorgedaan sinds de trainingen en of de deelnemers in staat zijn geweest om de leerdoelen om te zetten in interventies. Waalwijk Pagina 10

13 Het project is niet bijgestuurd, zie de tabel hieronder. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing) Is er sprake geweest van bijsturing? Training voor professionals Training/deskundigheidsbevordering Nee n.v.t. Meldpunt/informatiehuishouding Verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen organisaties Eventuele toelichting Ja Zie paragraaf 4.1 De projectdoelstelling is conform het plan van aanpak door bureau Van de Bunt geëvalueerd 3. In de evaluatie worden de resultaten van de enquête besproken, de leerpunten uit de terugkomdag beschreven, conclusies getrokken en advies voor het vervolg gegeven. 3 Evaluatie 'Training omgaan met polarisatie en radicalisering, gemeente Waalwijk, 24 maart 2011, door Van de Bunt adviseurs. Waalwijk Pagina 11

14 5 Doelbereik en reikwijdte Dit hoofdstuk belicht het doelbereik en de reikwijdte van het project. 5.1 Doelbereik van het project Bij doelbereik gaat het om de realisatie van de doelstellingen. Reikwijdte betreft de mate waarin in het project de beoogde doelgroepen zijn bereikt. De onderstaande tabel geeft het doelbereik weer zoals dat door de gemeente/organisatie zelf wordt ervaren. Doelstelling Deskundigheidsbevordering van professionals op het gebied van polarisatie en radicalisering. Hierbij zijn de volgende leerdoelstellingen geformuleerd: 1. Een onderscheid kunnen maken tussen puberale provocatie en zorgelijke of bedreigende radicalisering 2. Het herkennen van signalen rondom polarisatie en radicalisering 3. Het begrijpen van processen van radicalisering en de verschillende interventiemogelijkheden Het verbeteren van informatiedelen en samenwerking tussen organisaties Realisatie doelstelling Volledig Deels De eerste doelstelling is volledig gerealiseerd. Trainingsbureau Van de Bunt heeft via de webenquête de deelnemers verzocht hun oordeel te geven over de inhoud, de gehanteerde werkwijze en de opbrengst van de training. Hieruit blijkt de deskundigheidsbevordering van de professionals. De resultaten van de webenquête zijn als volgt: Gemiddeld geven de deelnemers aan tevreden te zijn over inhoud en werkwijze van de training. Op één persoon na geven de deelnemers aan dat zij de training bij een collega zouden aanbevelen. Redenen die deelnemers hiervoor noemen zijn dat de training: - inzicht geeft in hoe polarisatie en radicalisering tot stand komt; - bewustwording vergroot van je eigen houding richting jongeren; - handvatten aanreikt om met de doelgroep te werken. Deelnemers hebben de volgende leerpunten benoemd: - methodiek van geweldloze communicatie; - bewustwording van rollen en interacties; - vraag, aanbod en voedingsbodem van radicalisering; - radicalisering als menselijk proces; - achtergrondinformatie over polarisering; - benadering vanuit zorgperspectief en niet vanuit daderperspectief. De tweede doelstelling is niet volledig gerealiseerd, zie ook paragraaf 4.1. Met de terugkomdag is een aanzet gegeven voor netwerkvorming en informatiedeling tussen de professionals. De professionals hebben de behoefte dat wanneer zij zich zorgen maken over jongeren zij dat kunnen delen met en beleggen bij de juiste professional(s) (gemeente/welzijnsinstellingen/ scholen/et cetera). De gemeente heeft aangegeven geen meldpunt of nieuw overleg in te richten, maar aansluiting te zoeken bij bestaande overlegstructuren. Waalwijk Pagina 12

15 De projectleider geeft aan dat één keer in de twee weken een overleg plaats vindt voor multiproblematiek en overlast waar alle ketenpartners voor eerstelijnshulp aan jongeren en de gemeente aan deelnemen. In dit overleg hebben de zorgcoördinatoren van scholen geen zitting. De gemeente beschouwt zichzelf als netwerkregisseur om partners met elkaar te verbinden. Onderzoekers constateren dat aan het begin van het project de doelstelling om informatiedeling te verbeteren weinig concreet is gemaakt. Het is dan ook lastig te duiden in hoeverre deze doelstelling is behaald. Geconstateerd kan worden dat gemeente met de organisatie van de netwerkdag een eerste aanzet tot kennismaking en -uitwisseling heeft gegeven. Gemeente heeft op deze dag de deelnemers geattendeerd op de bestaande overlegstructuren en de rol van de gemeente als netwerkregisseur benoemt. Het is de vraag of dit voldoende is om in de praktijk tot betere informatiedeling te komen. De projectleider geeft aan dat dit zal blijken wanneer een concreet incident zich voordoet. Tot nog toe heeft de gemeente geen gevolg gegeven aan haar toezegging op de netwerkdag om te onderzoeken hoe zij het netwerk dekkend kan maken en houden. De projectleider geeft aan dat de gemeente graag volgend jaar weer een netwerkbijeenkomst organiseert, maar dat vanwege de bezuinigingen onduidelijk is of daar budget voor is. 5.2 Reikwijdte van het project De onderstaande tabel geeft de reikwijdte van het project weer. Doelgroep Is de beoogde doelgroep bereikt? Omvang doelgroep? Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf? Jongeren- en jeugdwerkers Ja 12 Nee, raming was 14 Jeugdhulpverleners Ja 13 Ja, raming was Zorg- en veiligheidscoordinatoren van middelbare scholen Alle relevante betrokken organisaties bij eerstelijns hulp voor jongeren, zoals scholen, jongerenwerk, gemeente Ja 2 middelbare scholen 10 Nee, raming was 5 scholen Gedeeltelijk Geen raming Geen raming Waalwijk Pagina 13

16 6 Leerpunten Dit hoofdstuk belicht de geconstateerde risicofactoren, de samenwerking en elementen in het project die eventueel kunnen dienen als goede voorbeelden. 6.1 Gebleken risicofactoren Voorafgaand aan het project is de hoeveelheid tijd die de training kost voor de deelnemers als risicofactor omschreven. De gemeente heeft getracht deze risicofactor te minimaliseren door voorafgaand aan het project bij instellingen en middelbare scholen deelnemers te werven voor de training en hun betrokkenheid bij de problematiek te vragen. Het resultaat is dat de gemeente voldoende deelnemers bereid heeft gevonden en gedurende de trainingsdagen zijn geen deelnemers afgevallen. Op de terugkomdag waren niet alle deelnemers present: circa 2/3 van alle deelnemers waren aanwezig. Terugkijkend zijn bij het project (bovendien de volgende risicofactoren te benoemen: Het delen van informatie blijft een punt van zorg omdat er geen centraal meldpunt is ingericht. De projectleider geeft aan dat incidenten nauwelijks voorkomen en dat het niet zinvol is om een apart meldpunt in te richten. Het delen van informatie is afhankelijk van de inzet van de professionals, de werking van de bestaande overlegstructuren en de rol van de gemeente als netwerkregisseur. De projectleider geeft aan het nodig te vinden verdere opvolging te geven aan het verbeteren van informatiedeling en samenwerking tussen organisaties maar de bezuinigingen ontnemen hiervoor de financiele mogelijkheid. 6.2 Samenwerking In het kader van het onderzoek is gevraagd of het project heeft bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking met betrokken organisaties. In onderstaande tabel wordt aangegeven hoe de samenwerking met betrokken organisaties is ervaren. Type organisatie Onderwijsinstellingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra) Trainingsbureau Van de Bunt De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: (blanco indien geen samenwerking) Succesvol Zeer succesvol Zeer succesvol Met alle samenwerkingspartners heeft de gemeente naar tevredenheid gewerkt. De gemeente is zeer te spreken over trainingsbureau Van de Bunt vanwege hun ruime ervaring, deskundigheid, het leveren van maatwerk en het meedenken met de opdrachtgever. Professionals hebben actief deelgenomen aan de training en zijn ook zeer tevreden over de training. De projectleider geeft verder aan dat het vertrouwen in het jongerenwerk al voorafgaand aan het project groot was. Het jongerenwerk functioneert goed, heeft veel contacten met jongeren en zien snel of jongeren ontsporen en proberen dan gericht actie te ondernemen. Waalwijk Pagina 14

17 De twee onderwijsinstellingen hebben door deelname aan de training de samenwerking met de andere partijen verbeterd. De vraag is hoe deze relatie in de toekomst wordt behouden. De zorgcoördinatoren nemen geen deel aan het uitvoeringsoverleg. De gemeente heeft aangegeven als netwerkregisseur tussen onderwijsinstellingen en welzijns-/maatschappelijk werk te fungeren. 6.3 Lessons learned Er is sprake van een 'lessons learned'/positief voorbeeld als het afgeronde project of elementen ervan geschikt zijn als positief voorbeeld voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De projectleider vindt de training (deskundigheidsbevordering) polarisatie en radicalisering geschikt als positief voorbeeld voor andere gemeenten/organisaties op de volgende redenen: Het op voorhand opstellen van een projectplan met duidelijke en realistische leerdoelstellingen. De training biedt een combinatie van kennis en praktische handvatten (gesprekstechnieken, weerbaarheidsschema, et cetera) waar professionals daadwerkelijk mee aan de slag kunnen in de praktijk. De keuze voor het trainingsbureau vanwege hun ruime ervaring, deskundigheid en het leveren van maatwerk. De projectleider geeft aan dat de deelnemers erg enthousiast zijn over de cursus waar zij normaliter zeer kritisch zijn over de inhoud van trainingen. Waalwijk Pagina 15

18 7 Borging van het project De borging heeft betrekking op de wijze waarop de uitkomsten en leerpunten van het project een structurele plaats hebben gekregen in het beleid van de gemeente/organisatie. Dit betekent, bijvoorbeeld, dat de kennis, contacten en producten die zijn ontstaan in het project, nu structureel worden toegepast door de initiatiefnemende organisatie en door andere betrokken organisaties. Er is na afronding van het project binnen de eigen organisatie meer aandacht voor processen van polarisatie en radicalisering dan voor de start van het project. De projectleider typeert de toegenomen aandacht als structureel en blijvend. Binnen de organisatie zijn de beleidsmedewerker Integrale Veiligheid en de beleidsmedewerker Maatschappelijke Ontwikkeling verantwoordelijk voor de borging van het project in structureel beleid. Via de Integratienota 2010 is aandacht voor processen van polarisatie en radicalisering geborgen. De projectleider geeft aan dat voorlopig geen herijking van beleid plaats vindt. De projectleider geeft aan dat de gemeente volgend jaar wel weer een netwerkbijeenkomst wil organiseren, maar dat het vanwege de bezuinigingen de vraag is of en hoe dat gaat lukken. De kennis opgedaan in het project is niet overgedragen aan andere organisaties. Waalwijk Pagina 16

19 Bijlage 1 Relevante definities Onderstaande toelichting is gebaseerd op de definities zoals die door de AIVD en het ministerie van VenJ worden gehanteerd: Activisme is de benaming voor het fenomeen waarbij personen of groepen op buitenparlementaire wijze maar binnen de grenzen van de wet, streven naar bepaalde idealen. Borging van projecten: de verankering van het beleid ontwikkeld in het project, de kennis opgedaan in het project en de resultaten van projecten in de dagelijkse uitvoering door betrokken organisaties. Borging blijkt onder anderen uit de wijze waarop het beleidsonderwerp aandacht krijgt in nieuw beleid, verantwoordelijkheden voor het beleidsonderwerp zijn toegewezen in de organisatie en middelen zijn toegekend om het beleidsonderwerp uit te werken en uit te voeren. Decentralisatie-uitkering: een uitkering die via het Gemeentefonds ter ondersteuning en stimulering van de aanpak op lokaal niveau door het Rijk wordt verstrekt aan gemeenten. Extremisme is het fenomeen waarbij personen of groepen, bij het streven naar bepaalde idealen, bewust over de grenzen van de wet gaan en (gewelddadige) illegale acties plegen. Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen en toename van segregatie langs etnische en religieuze lijnen. Radicalisering is het proces van toenemende bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel), vaak met ondemocratische methoden (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde (effect). Subsidie: een financiële bijdrage op grond van een tijdelijke subsidieregeling die door het Rijk wordt verstrekt aan zelfstandige rechtspersonen met als doel de ondersteuning van bovenlokale activiteiten ten behoeve van het voorkomen of tegengaan van polarisatie en radicalisering onder jongeren. Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. De aan polarisatie en radicalisering verbonden fenomenen en processen kunnen zich manifesteren vanuit rechtse of linkse politieke overtuiging, vanuit islamitische geloofsovertuiging, of vanuit verbondenheid met dierenrechten. Waalwijk Pagina 1