Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering Gemeente Arnhem: 'Arnhem weerbaar' Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie

Transcriptie

1 Referentie Rapport Van Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) Fax (026) Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering Gemeente Arnhem: 'Arnhem weerbaar' Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie Arnhem, 3 oktober 2011

2 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond resultaatinventarisatie Opzet resultaatinventarisatie Projectbeschrijving 1 2 Voor de start van het project Betrokkenheid Draagvlak en beleid Samenwerking met externe partijen 3 3 Start en opzet van het project Start en aanleiding Doelgroep en doelstelling Samenwerking Beschreven risicofactoren Organisatie en communicatie Verantwoording 8 4 Uitkomsten van het project Realisatie producten/activiteiten Realisatie versus budget Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie 10 5 Doelbereik en reikwijdte Doelbereik van het project Reikwijdte van het project 11 6 Leerpunten Gebleken risicofactoren Samenwerking Lessons learned 13 7 Borging van het project 14 Bijlagen 1 Relevante definities

3 1 Inleiding 1.1 Achtergrond resultaatinventarisatie In het kader van de uitvoering van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering vinden verschillende activiteiten plaats. Een deel hiervan wordt mede gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ). Dit gebeurt door toekenning van een decentralisatieuitkering aan gemeenten en door toekenning van een tijdelijke subsidie aan maatschappelijke organisaties. In opdracht van het ministerie van VenJ worden de resultaten van alle projecten en aanpakken waarvoor een decentralisatie-uitkering of een subsidie is toegekend geïnventariseerd. Met deze resultaatinventarisatie streeft het ministerie van VenJ een aantal doelen na: het bereik van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; het resultaat van projecten en aanpakken te inventariseren; in kaart brengen van de beleids- en programmatheorie; te leren voor volgende projecten en aanpakken. 1.2 Opzet resultaatinventarisatie De resultaatinventarisatie van de lokale projecten is uitgevoerd door bestudering van het projectplan, de beschikbare achtergronddocumentatie en eventueel beschikbare eigen evaluatiedocumenten. De projectleider heeft parallel daaraan een webenquête ingevuld. De ingevulde webenquête vormde voor de onderzoekers, tezamen met vragen naar aanleiding van de overige documentatie, de gespreksrichtlijn voor de gesprekkenronde. De onderzoekers hebben met de projectleider van de gemeente Arnhem gesproken. Doel van het gesprek was een nadere invulling en verdieping van de uit schriftelijke bronnen verkregen informatie, zoals de subsidieaanvraag en het projectvoorstel. Het resultaat is het onderhavige rapport. De diverse elementen uit de inventarisatie zijn weergegeven in de volgende paragrafen. 1.3 Projectbeschrijving Het project is opgestart door de gemeente Arnhem, in samenwerking met jeugdzorginstelling Pactum Rijnside en Different Advies. De projectnaam is: 'Arnhem weerbaar'. Het project focust op de preventie van problematische identiteitsvorming bij jongeren en maakt onderdeel uit van het actieplan 'Aanval op de Uitval', de aanpak voortijdig schoolverlaten in de regio Arnhem. Het project loopt van 1 oktober 2010 tot 1 juli In Arnhem is eind 2008 middels het actieplan 'Aanval op de Uitval' het project 'Empowerment allochtone jongeren' gestart. Met het project 'Arnhem weerbaar' wordt de bestaande aanpak gecontinueerd en verbreed, door drie aanvullende activiteiten te ontwikkelen. 1 In het oorspronkelijke projectplan van maart 2010 worden de activiteiten in december 2010 afgerond. Arnhem Pagina 1

4 In de oorspronkelijke projectopzet waren de volgende doelstellingen opgenomen. Bevorderen van empowerment van jonge moslim meisjes. Vergroten van kennis over de achtergrond van de radicaliserende jongeren en problematische identiteitsvorming. Herkennen van signalen van radicalisering en polarisatie en hoe daarmee om te gaan. Bevorderen van weerbaarheid/empowerment in de praktijk. Voorkomen van uitval van jongeren door sociale- en identeitsproblemen. Het project richt zich met name op: polarisatie; islamitische radicalisering/extremisme; rechtsradicalisering/extremisme. In onderstaande tabel zijn de activiteiten weergegeven die bij dit project zijn geformuleerd. Categorie activiteiten Deelprojecten Type doelgroep Omvang beoogde doelgroep Kennisuitwisseling tussen professionals Workshops/trainingen Weerbaarheid/radicalisering voor Eerstelijns professionals die met jongeren werken deelnemers professionals Educatie/workshops voor de doelgroep Themabijeenkomsten/voorlichting voor allochtone meiden Moslim meisjes in de leeftijd van 14 tot 19 jaar 125 deelnemers Educatie/workshops voor de Mentorproject VMBO school Probleemjongeren VMBO school 15 jongeren en hun ouders doelgroep Maarten van Rossem In totaal heeft het ministerie van VenJ aan de gemeente Arnhem een bedrag van toegekend voor het project 'Arnhem weerbaar'. 2 Bijvoorbeeld: docenten, Zorg Advies Teams (ZAT's), jongerenwerkers, medewerkers Vroegtijdig schoolverlaters (team VsV), consulenten en casemanagers van de gemeente Arnhem, participatiecoaches en wijkagenten. Arnhem Pagina 2

5 2 Voor de start van het project De volgende paragrafen gaan over de situatie voorafgaand aan de start van het project. We kijken hierbij in het bijzonder naar de bekendheid van de organisatie met het vraagstuk van polarisatie en radicalisering, het bestaande beleid en de samenwerking met externe partijen. 2.1 Betrokkenheid Bij betrokkenheid gaat het om de mate waarin de organisatie voor de start van het project al betrokken was bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. De gemeente Arnhem besteedde, samen met maatschappelijke partners in de stad, al enkele jaren aandacht aan het onderwerp polarisatie en radicalisering. De gemeente kiest ervoor om het onderwerp vanuit meerdere beleidsinvalshoeken (veiligheid, jeugd, onderwijs) te belichten, in het verlengde van de benadering die wordt gehanteerd bij het actieplan 'Aanval op de Uitval'. Uitgangspunten van de gemeente zijn: focus op het individu, samen werken met professionals uit het uitvoeringsveld. De begeleidingscommissie van het lopende project 'Radicalisering allochtone jongeren' heeft aangegeven dat het zinvol is de bestaande aanpak uit te breiden met drie nieuwe activiteiten (zie paragraaf 1.3). De gemeente Arnhem is bekend geraakt met de decentralisatie-uitkering via derden, namelijk Nuansa/Radar Advies. Een medewerker van Nuansa en Radar Advies heeft de projectleider geattendeerd op de subsidiemogelijkheden in het kader van het Actieplan. 2.2 Draagvlak en beleid In deze evaluatie is gevraagd naar het draagvlak binnen de organisatie voor het gestructureerd tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het gaat om de aandacht op management en/of bestuurlijk niveau in de organisatie. Dit kan onder meer tot uiting komen in beleid en concrete doelstellingen. Voor de start van het project was binnen de gemeente op bestuurlijk en managementniveau al aandacht voor het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. Er was een actieplan opgesteld met een concrete activiteit gericht op het tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het betrof beleid op het vlak van: leren en werken. De gemeente heeft dit beleid ondergebracht onder de noemer 'Aanval op de Uitval'. Er zijn doelstellingen geformuleerd in het kader van de aanpak voortijdig schoolverlaten, herplaatsing van jongeren en reductie van jeugdwerkloosheid. 2.3 Samenwerking met externe partijen In de regel wordt voorafgaand aan de projecten al samengewerkt met diverse partijen. In het onderzoek is gevraagd naar de samenwerking en het succes van de samenwerking vóór de start van het project. De samenwerking met deze partijen tijdens het project en het succes daarvan komt in hoofdstuk 3.3 ter sprake. Arnhem Pagina 3

6 Voor de start van het project werd door de gemeente al samengewerkt met externe organisaties bij het tegengaan van polarisatie en radicalisering. De basis van de Arnhemse aanpak bestaat uit het ontsluiten en verbinden van de aanwezige kennis in het uitvoeringsveld. De gemeente werkt samen met professionals (bijvoorbeeld uit het jongerenwerk, jeugdzorg en het onderwijs) aan de ontwikkeling van een preventieve aanpak op het gebied van polarisatie en radicalisering. De gemeente werkte voor de start van het project al samen met: onderwijsinstellingen; welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra); multiculturele organisaties; politie; justitie; gemeente(n). De projectleider kwalificeert de samenwerking met bovengenoemde organisaties als succesvol. Arnhem Pagina 4

7 3 Start en opzet van het project Dit hoofdstuk gaat in op de start en opzet van het project. Het gaat hierbij om de aanleiding van het project, de initiatiefnemers en de beoogde doelen en doelgroepen bij de start van het project. Ook wordt ingegaan op de risicofactoren, de organisatie en de communicatie en de verantwoording. 3.1 Start en aanleiding Het initiatief tot de start van het project is genomen door het bestuur/management van de gemeente Arnhem. De aanleiding voor het project was: er was een eigen ambitie vanuit het bestuur/management; er was behoefte aan inzicht in de omvang van de problematiek. De gemeente geeft in het projectplan aan dat er in Arnhem een beperkte groep risico jongeren is die radicaliseert. Dit is een relatief gesloten groep 3. Daarnaast weet de gemeente dat er in Arnhem een groep jongeren is die sympathiseert met extreem-rechts gedachtegoed. Bovendien kent Arnhem relatief veel jongeren die zonder startkwalificatie de school verlaten. Deze factoren samen zijn aanleiding geweest om een gerichte benadering voor deze risicogroep jongeren te ontwikkelen. In Arnhem is geen sprake geweest van manifeste incidenten. Het project richt zich op de volgende vorm(en) van polarisatie en radicalisering: polarisatie: polarisatie onder jongeren in het algemeen; polarisatie tussen allochtone en autochtone jongeren; islamitische radicalisering/extremisme; rechtsradicalisering/extremisme. Het project sluit aan bij de volgende doelen van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering: Pro-actie: het vroegtijdig signaleren van deze processen door bestuurders en professionals en het ontwikkelen van een adequate aanpak. Preventie: het voorkómen van (verdere) processen van isolatie, polarisatie en radicalisering door het (weer opnieuw) insluiten van mensen die dreigen af te glijden of zich af te keren van de Nederlandse samenleving en democratische rechtsorde. Daarbij dient met name gedacht te worden aan insluiting door scholing, stages en werk. Het project sluit aan bij de volgende acties van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering: Bevorderen van de kennis en vaardigheden van democratisch burgerschap onder jongeren die zich aangetrokken voelen door rechtsextremisme of islamitische radicalisering. Betrekken van ouders via onderwijs, inburgeringstrajecten en opvoedingsondersteuning bij de maatschappij en de ontwikkeling van hun kinderen. Organiseren van trainingen en workshops voor professionals. 3 Bron: Different Advies, probleemanalyse project weerbaarheid en empowerment, maart Arnhem Pagina 5

8 3.2 Doelgroep en doelstelling In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen weergegeven zoals deze in het projectplan zijn opgenomen. Er zijn geen doelstellingen gewijzigd of nieuwe doelstellingen bijgekomen. Doelstelling Geldigheid doelstelling Doelgroep Empowerment van jonge moslim Doelstelling geldt nog meisjes Kennis vergroten over de Doelstelling geldt nog achtergrond van de radicaliserende jongeren en problematische identiteitsvorming Signalen van radicalisering en Doelstelling geldt nog polarisatie herkennen en hoe daarmee kan worden omgegaan Weerbaarheid Doelstelling geldt nog vergroten/empowerment in de praktijk Voorkomen dat jongeren door Doelstelling geldt nog sociale- en identeitsproblemen uitvallen Moslima's in de leeftijd van 14 tot 19 jaar Professionals die met jongeren werken Professionals die met jongeren werken Probleemjongeren VMBO-school en hun ouders Probleemjongeren VMBO-school en hun ouders Onderstaande tabel geeft de deelprojecten of activiteiten weer en het beoogde bereik daarvan. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Omvang beoogde doelgroep Kennisuitwisseling tussen professionals Educatie/workshops voor de doelgroep Educatie/workshops voor de doelgroep Workshops/trainingen Weerbaarheid/radicalisering voor 60 deelnemers professionals (gemengde groepen) (maximaal 10 Different Advies heeft een pakket ontwikkeld dat bestaat deelnemers per uit voorlichtingsmateriaal, lespakketten en trainingen. De training) trainingen worden aan professionals aangeboden. In de voorbereiding op de workshops wordt in samenwerking met Pactum Rijnside en Radar Advies de inhoud van de zes workshops bepaald Themabijeenkomsten/voorlichting voor allochtone 125 deelnemers meiden (maximaal 25 Different Advies organiseert samen met Stichting meiden per Enzovoort 4 vijf bijeenkomsten waarbij verschillende bijeenkomst) onderwerpen behandeld worden met het doel inzichten te vergroten in normen en waarden tussen eigen identiteit en die van de samenleving Mentorproject VMBO Maarten van Rossem 15 jongeren uit de De jongeren worden door de school geselecteerd. Het onder- en gaat om jongeren die bij de school in beeld zijn en waar bovenbouw van de de school het noodzakelijk acht dat deze jongeren extra VMBO-school en begeleiding krijgen. De mentoren worden door Different hun ouders Advies geworven en geselecteerd. Het gaat om jongeren tussen de 18 en 24 jaar. De ervaringen van de mentoren gelden als inspiratie voor de probleemjongeren 4 Stichting Enzovoort is inmiddels met Stichting Osmose gefuseerd tot Elan, een expertisecentrum voor integratie, participatie en emancipatie. Arnhem Pagina 6

9 De gemeente heeft gekozen voor deze activiteiten vanuit een probleemanalyse die is gemaakt in het kader van het reeds afgeronde project 'Radicalisering en Polarisatie' (2008). Uit dit project bleek dat er een groep jongeren in Arnhem vatbaar was voor radicalisering. Om te voorkomen dat deze jongeren daadwerkelijk radicaliseren is, in overleg met het jongerenwerk en andere eerstelijns professionals, gekozen voor deze preventieve activiteiten. De onderzoekers hebben gevraagd waarom specifiek is gekozen voor dit type activiteiten in relatie tot de doelstellingen van het project. De projectleider geeft desgevraagd aan dat de gemeente Arnhem het van cruciaal belang vindt dat professionals op de hoogte zijn van de problematiek en in staat zijn om 'beelden' met elkaar uit te wisselen. Eerstelijns professionals hebben een signalerende rol. De groep allochtone meiden vraagt om een geheel andere aanpak dan de jongens. Daarom is hier in dit project mee geëxperimenteerd. 3.3 Samenwerking De gemeente heeft, met name in de voorbereiding van het project, samengewerkt met de volgende partijen: onderwijsinstellingen; welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra); politie; gemeente(n). Daarnaast is door de gemeente in de uitvoering intensief samengewerkt met Different Advies. Dit adviesbureau heeft bij de drie deelprojecten als uitvoerende partij gefungeerd. 3.4 Beschreven risicofactoren Risicofactoren zijn de factoren die een grote impact kunnen hebben op het welslagen van het project. Voorafgaand aan het project zijn de risicofactoren beperkt inzichtelijk gemaakt. Een belangrijke risicofactor betreft de capaciteit en draagvlak bij externe organisaties. De planning van de bijeenkomsten en trainingen is afhankelijk van de medewerking van verschillende organisaties (onderwijs, jeugdzorg, politie) en hun bereidheid om tijd vrij te maken voor de uitvoering. 3.5 Organisatie en communicatie Voor het project is door de gemeente geen aparte projectorganisatie ingericht. Er wordt aangesloten bij bestaande overlegstructuren in het kader van het programma 'Aanval op de Uitval'. De ervaringen van de projectleider met deze structuren zijn positief. De portefeuillehouder Onderwijs en Jeugd is bestuurlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van alle initiatieven die onder de noemer 'Aanval op de Uitval' worden uitgevoerd. De ambtelijke eindverantwoordelijkheid ligt bij het sectorhoofd Welzijn, Educatie en Sport van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling. De projectleider 'Aanval op de Uitval' coördineert de uitvoering van het projectplan. De projecten worden uitgevoerd door twee adviseurs van Different Advies, in samenwerking met de betrokken organisaties. Arnhem Pagina 7

10 Ervaringen worden gedeeld in de stuurgroep 'Aanval op de Uitval', waarin vertegenwoordigers van de gemeente, het UWV Werkbedrijf en twee scholen voor MBO onderwijs zitting hebben. Het project wordt daarnaast periodiek besproken in de begeleidingscommissie bestaande uit vertegenwoordigers van de gemeente Arnhem, Different Advies en Pactum Rijnside. Er is geen specifiek plan voor de interne en externe communicatie over de activiteiten. Communicatie over het project vond plaats via het programma 'Aanval op de Uitval' (o.a. een boekje). Arnhem heeft bij de communicatie gekozen voor een laagdrempelige benadering. 3.6 Verantwoording De verantwoording aan het bestuur/management over de voortgang en besteding van de middelen vindt plaats: door een mondelinge terugkoppeling, meerdere malen per jaar; er wordt informeel verantwoording afgelegd (bijvoorbeeld in de begeleidingscommissie); door een schriftelijke projectrapportage, eenmaal per jaar. Arnhem Pagina 8

11 4 Uitkomsten van het project Dit hoofdstuk belicht datgene wat het project heeft opgeleverd aan producten of activiteiten. Ook wordt ingegaan op het budget en het proces van monitoring en zelfevaluatie. 4.1 Realisatie producten/activiteiten Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Gerealiseerd? Toelichting indien niet gerealiseerd Kennisuitwisseling tussen professionals Educatie/workshops voor de doelgroep Educatie/workshops voor de doelgroep Workshops/trainingen Weerbaarheid/ radicalisering voor professionals Nee, niet volledig gerealiseerd Van de 6 voorgenomen workshops zijn er 4 gerealiseerd. Overigens is het voorgenomen bereik van 60 (6x10) professionals ruimschoots gerealiseerd Themabijeenkomsten/voorlichting voor Nee, niet volledig Van de 5 voorgenomen bijeenkomsten allochtone meiden gerealiseerd zijn er 3 gerealiseerd. Per bijeenkomst hebben circa 15 meiden deelgenomen. Voorgenomen was 25 deelnemers per bijeenkomst Mentorproject VMBO Maarten van Rossem Ja, gerealiseerd Aan het mentorproject, dat bestond uit verschillende bijeenkomsten, hebben 15 probleemjongeren, hun ouders en 13/14 mentoren deelgenomen De projectleider geeft aan dat er vanuit het uitvoeringsveld (politie, onderwijs, jongerenwerk) veel belangstelling is voor de workshops/trainingen voor professionals. Een voorbeeld van zo'n workshop is een 'Jeugdcafé' over jeugdproblematiek in Arnhem waarin 121 professionals vanuit verschillende achtergronden hebben deelgenomen. Voor de themabijeenkomsten voor allochtone meiden is minder belangstelling dan aanvankelijk ingeschat. Volgens de projectleider heeft dit mogelijk te maken met het stigma dat vastzit aan het thema polarisatie en radicalisering. Feitelijk gaat het binnen het kader van dit project om problematische identiteitsvorming van jongeren. Deze benaming heeft een minder zware lading. Het mentorproject op de VMBO school is afgerond. De ervaringen van de direct betrokkenen (leraren, ouders, leerlingen) met deze vorm van 'peer education' zijn volgens Different Advies positief. De projectleider van de gemeente Arnhem heeft niet zelf geparticipeerd in dit project en heeft derhalve geen gedetailleerd beeld van de uitkomsten. Van de verschillende deelprojecten worden door Different Advies nog verslagen opgesteld. Arnhem Pagina 9

12 4.2 Realisatie versus budget Voor het project is een budget opgesteld. In dit budget is een verdeling opgenomen tussen een bijdrage door VenJ en de bijdrage door de gemeente (in uren en in een bijdrage aan de 'out of pocket'-costs). Uit de beschikbare middelen voor het programma 'Aanval op Uitval' heeft de gemeente ingezet voor de preventie van polarisatie en radicalisering. Het totaal gevraagde subsidiebedrag voor bovengenoemde activiteiten bedraagt Dit bedrag is voldoende gebleken voor de uitvoering van de werkzaamheden door Different Advies. 4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Een onderdeel van projectmanagement is monitoring en vervolgens bijsturing. De realisatie van de projectdoelstellingen en het bereik van de doelgroepen is gemonitord door middel van voortgangsgesprekken van de projectleider met de uitvoerders van Different Advies. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Is er sprake geweest van bijsturing? Eventuele toelichting Kennisuitwisseling tussen professionals Educatie/workshops voor de doelgroep Educatie/workshops voor de doelgroep Workshops trainingen Weerbaarheid/radicalisering voor professionals Themabijeenkomsten/voorlichting voor allochtone meiden Nee Nee Niet noodzakelijk om bij te sturen Idem Mentorproject VMBO Maarten van Rossem Nee Idem In de startfase van het project is vertraging opgelopen. Dit had niet te maken met de planning of de inzet van Different Advies, maar met de interne besluitvorming binnen de gemeente die noodzakelijk was doordat de projectmiddelen via de septembercirculaire beschikbaar zijn gesteld. De raad heeft pas in september 2010 de noodzakelijke middelen vrijgegeven voor de uitvoering van de activiteiten. Na afloop van het project zal door Different Advies worden gerapporteerd over de uitkomsten. De gemeente is niet voornemens een zelfevaluatie uit te voeren. Arnhem Pagina 10

13 5 Doelbereik en reikwijdte Dit hoofdstuk belicht het doelbereik en de reikwijdte van het project. 5.1 Doelbereik van het project Bij doelbereik gaat het om de realisatie van de doelstellingen. Reikwijdte betreft de mate waarin in het project de beoogde doelgroepen zijn bereikt. De onderstaande tabel geeft het doelbereik weer zoals dat door de gemeente zelf wordt ervaren. Doelstelling Realisatie doelstelling Eventuele toelichting Empowerment van jonge moslim meisjes Ja, gerealiseerd Dit is de indruk van de projectleider, op basis van de opbrengsten van de deelprojecten. Er heeft geen nul- en eindmeting plaatsgevonden Kennis vergroten over de achtergrond van Idem Idem de radicaliserende jongeren en problematische identiteitsvorming Signalen van radicalisering en polarisatie Idem Idem herkennen en hoe daarmee kan worden omgegaan Weerbaarheid vergroten /empowerment in Idem Idem de praktijk Voorkomen dat jongeren door sociale- en identeitsproblemen uitvallen Idem Idem De projectleider heeft de indruk dat de doelstellingen worden gerealiseerd. De uitvoerende organisatie, Radar advies, informeert de projectleider actief over de voortgang. Over de nog lopende projectonderdelen zijn concrete afspraken gemaakt ten aanzien van de afronding. 5.2 Reikwijdte van het project De onderstaande tabel geeft de reikwijdte van het project weer. Doelgroep Moslim meisjes in de leeftijd van 14 tot 19 jaar Professionals die met jongeren werken Probleemjongeren VMBOschool Is de beoogde doelgroep bereikt? Omvang doelgroep? Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf? Ja, enigszins Circa 45 personen Nee, raming vooraf was 125 meisjes Ja, ruimschoots Circa 200 personen Nee, raming vooraf was Ja 15 jongeren (en hun ouders) Ja 60 professionals Arnhem Pagina 11

14 6 Leerpunten Dit hoofdstuk belicht de geconstateerde risicofactoren, de samenwerking en elementen in het project die eventueel kunnen dienen als goede voorbeelden. 6.1 Gebleken risicofactoren In het kader van het onderzoek is gevraagd of terugkijkend op het project risicofactoren zijn te benoemen. Capaciteit en draagvlak is achteraf gezien geen risicofactor geweest. Professionals waren zeer bereid om mee te doen en werden daarvoor door hun organisaties gefaciliteerd. Terugkijkend op het project worden de volgende risicofactoren benoemd door de projectleider: Draagvlak in college en raad om in het project te participeren. Omdat de subsidie door het ministerie via het gemeentefonds is uitgekeerd, moet de raad beslissen over de besteding van deze middelen (vanuit zijn budgetrecht). Dit brengt voor het project een afbreukrisico met zich mee. De projectleider vraagt zich af of de decentralisatieuitkering niet beter via een specifieke doeluitkering kan worden gegeven aan gemeenten. Stigma van polarisatie en radicalisering bij schoolbesturen en leerlingen. Voor de bijeenkomsten voor allochtone meiden is minder belangstelling dan aanvankelijk ingeschat. Volgens de projectleider heeft dit mogelijk te maken met het stigma dat vastzit aan het thema polarisatie en radicalisering. Dit vergt zorgvuldige communicatie met scholen. Relatiebeheer met vertegenwoordigers uit het uitvoeringsveld. Het heeft Different Advies veel tijd gekost om relaties op te bouwen met het onderwijs. Toen de relaties eenmaal tot stand zijn gekomen, is er sprake geweest van goede samenwerking. Betrokkenen zijn positief over het mentorproject. De projectleider geeft aan het jammer te vinden dat deze relaties nu verwateren doordat financiering voor een vervolg ontbreekt. 6.2 Samenwerking In het kader van het onderzoek is gevraagd of het project heeft bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking met betrokken organisaties: onderwijsinstellingen; welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra); politie; gemeente(n). Het project heeft volgens de projectleider zeker bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking tussen de hierboven genoemde organisaties. Door het project zijn nieuwe relaties ontstaan tussen uitvoeringsorganisaties die elkaar voorheen niet ontmoetten. In hoeverre er sprake is van een duurzame impuls aan de samenwerking is op dit moment niet te zeggen. De kennis die is opgedaan in het project is (nog) niet overgedragen aan andere organisaties. Aan het schoolbestuur is gevraagd om hun ervaringen uit het mentorproject te delen met andere VMBO-scholen. Different Advies zal over de uitkomsten van de deelprojecten nog rapporteren. Deze rapportages kunnen tevens worden gebruikt voor de bredere kennisdeling. Arnhem Pagina 12

15 6.3 Lessons learned Er is sprake van een 'lessons learned'/positief voorbeeld als het afgeronde project of elementen ervan geschikt zijn als positief voorbeeld voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De projectleider vindt elementen van het project geschikt als positief voorbeeld/'best practice' voor andere organisaties/gemeenten die een dergelijk project willen starten. De door de projectleider genoemde positieve voorbeelden zijn: Netwerkbenadering: werken 'van onderuit'. De gemeente Arnhem heeft via het eerdere project 'Radicalisering en Polarisatie' goede ervaring opgedaan met de aanpak werken 'van onderuit'. Dit betekent dat de vraag van de eerstelijns professionals centraal staat en dat de gemeente fungeert als verbinder tussen de verschillende uitvoeringsorganisaties (onderwijs, jongerenwerk, politie). Als gemeente moet je niet op de stoel van de professionals gaan zitten. Persoonlijke benadering: werken vanuit vertrouwen. Met betrekking tot het succes van de educatie/workshops voor de doelgroep is essentieel dat er een vertrouwensbasis ontstaat tussen de leerling en de leraar. Het instrumten 'peer education' (leren van gelijken) kan een middel zijn om zo'n basis te creëren. Belangrijk is om ook de omgeving van de jongere (leraren én ouders) bij het project te betrekken. Arnhem Pagina 13

16 7 Borging van het project De borging heeft betrekking op de wijze waarop de uitkomsten en leerpunten van het project een structurele plaats hebben gekregen in het beleid van de gemeente/organisatie. Dit betekent, bijvoorbeeld, dat de kennis, contacten en producten die zijn ontstaan in het project, nu structureel worden toegepast door de initiatiefnemende organisatie en door andere betrokken organisaties. De projectleider geeft aan dat er na de afronding van het project meer aandacht is binnen de gemeente en bij de externe organisaties voor polarisatie en radicalisering. Het zijn thema's die (in woord) een plek krijgen binnen het jeugdbeleid en het veiligheidsbeleid van de gemeente. Het thema polarisatie en radicalisering is opgenomen in de veiligheidsagenda van de gemeente. De gemeente gaat op basis van de projectrapportages na of er mogelijkheden zijn om ook in de toekomst aandacht te besteden aan het onderwerp. Borging zal dan moeten plaatsvinden in bijvoorbeeld dienstverleningovereenkomsten met maatschappelijke organisaties. De borging van het project blijft volgens de onderzoekers een belangrijk punt van aandacht. Dienstverleningsovereenkomsten veronderstellen een zekere mate van bestuurlijk draagvlak en ook budget bij de opdrachtgever. De toekomst zal moeten uitwijzen in hoeverre deze thema's op de agenda van de gemeente en maatschappelijke partners blijven staan. Arnhem Pagina 14

17 Bijlage 1 Relevante definities Onderstaande toelichting is gebaseerd op de definities zoals die door de AIVD en het ministerie van VenJ worden gehanteerd: Activisme is de benaming voor het fenomeen waarbij personen of groepen op buitenparlementaire wijze maar binnen de grenzen van de wet, streven naar bepaalde idealen. Borging van projecten: de verankering van het beleid ontwikkeld in het project, de kennis opgedaan in het project en de resultaten van projecten in de dagelijkse uitvoering door betrokken organisaties. Borging blijkt onder anderen uit de wijze waarop het beleidsonderwerp aandacht krijgt in nieuw beleid, verantwoordelijkheden voor het beleidsonderwerp zijn toegewezen in de organisatie en middelen zijn toegekend om het beleidsonderwerp uit te werken en uit te voeren. Decentralisatie-uitkering: een uitkering die via het Gemeentefonds ter ondersteuning en stimulering van de aanpak op lokaal niveau door het Rijk wordt verstrekt aan gemeenten. Extremisme is het fenomeen waarbij personen of groepen, bij het streven naar bepaalde idealen, bewust over de grenzen van de wet gaan en (gewelddadige) illegale acties plegen. Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen en toename van segregatie langs etnische en religieuze lijnen. Radicalisering is het proces van toenemende bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel), vaak met ondemocratische methoden (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde (effect). Subsidie: een financiële bijdrage op grond van een tijdelijke subsidieregeling die door het Rijk wordt verstrekt aan zelfstandige rechtspersonen met als doel de ondersteuning van bovenlokale activiteiten ten behoeve van het voorkomen of tegengaan van polarisatie en radicalisering onder jongeren. Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. De aan polarisatie en radicalisering verbonden fenomenen en processen kunnen zich manifesteren vanuit rechtse of linkse politieke overtuiging, vanuit islamitische geloofsovertuiging, of vanuit verbondenheid met dierenrechten. Arnhem Pagina 1