Evaluatierapport Polarisatie en Radicalisering CMO: Aanpak polarisatie en radicalisering in de provincie Groningen

Transcriptie

1 Referentie Rapport Van Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) Fax (026) Evaluatierapport Polarisatie en Radicalisering CMO: Aanpak polarisatie en radicalisering in de provincie Groningen Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie Arnhem, 22 november 2010

2 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond evaluatie Opzet evaluatie Projectbeschrijving 1 2 Voor de start van het project Betrokkenheid Draagvlak en beleid Samenwerking met externe partijen 4 3 Start en opzet van het project Start en aanleiding Doelgroep en doelstellingen Risico's Organisatie en communicatie Verantwoording 7 4 Uitkomsten van het project Realisatie producten/activiteiten Realisatie versus budget Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Borging van het project 10 5 Doeltreffendheid Doelbereik en reikwijdte Maatschappelijk effect 12 6 Leerpunten Succes- en risicofactoren Samenwerking Best practice 13 Bijlagen 1 Relevantie definities 2 Geraadpleegde bronnen

3 1 Inleiding 1.1 Achtergrond evaluatie In het kader van de uitvoering van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering vinden verschillende activiteiten plaats. Een deel hiervan wordt mede gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ). Dit gebeurt door toekenning van een decentralisatie-uitkering aan gemeenten en door toekenning van een tijdelijke subsidie aan maatschappelijke organisaties. In opdracht van het ministerie van VenJ worden alle projecten en aanpakken waarvoor een decentralisatie-uitkering of een subsidie is toegekend geëvalueerd. Met deze evaluatie streeft het ministerie van VenJ een aantal doelen na: leren voor volgende projecten en aanpakken; de resultaten van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; het bereik van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; 'best practices' benoemen en toegankelijk maken voor betrokkenen. 1.2 Opzet evaluatie De evaluatie is uitgevoerd door bestudering van het onderzoeksplan, de beschikbare achtergronddocumentatie en eventueel beschikbare eigen evaluatiedocumenten. De projectleider heeft parallel daaraan een webenquête ingevuld. De ingevulde webenquête vormde voor de onderzoekers, tezamen met vragen naar aanleiding van de overige documentatie, de gespreksrichtlijn voor de gesprekkenronde. De onderzoekers hebben gesproken met de huidige projectleider en met de projectleider die bij de start van het onderzoek was betrokken. Doel van het gesprek was een nadere invulling en verdieping van de uit schriftelijke bronnen verkregen informatie. Het resultaat is het onderhavige rapport. De diverse elementen uit de evaluatie zijn weergegeven in de navolgende paragrafen. 1.3 Projectbeschrijving Het project, 'Aanpak polarisatie en radicalisering onder jongeren in de provincie Groningen', wordt uitgevoerd door het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Groningen (CMO) 1. In een bestuurlijk overleg in 2007 tussen de provincie Groningen en Groningse gemeenten is besloten tot het verkennen van mogelijkheden tot samenwerking op het gebied van polarisatie en radicalisering. In september 2008 heeft een oriënterend overleg plaatsgevonden met andere betrokken partijen waaronder het CMO. Hierbij is besloten tot het ontwikkelen van een plan van aanpak. Het CMO heeft dit plan van aanpak opgesteld en ter financiering hiervan een subsidieaanvraag bij VenJ ingediend. De provincie Groningen en de Groninger gemeenten die aanwezig waren bij het oriënterend overleg in 2008, Eemsmond, Pekela, Vlagtwedde, Stadskanaal, Winschoten, Winsum, zijn betrokken bij de subsidieaanvraag. Het project loopt van september 2009 tot en met december Het CMO is een tweedelijns ondersteuningsinstelling op het gebied van maatschappelijke ontwikkeling in Groningen. Pagina 1

4 Het richt zich met name op: polarisatie; rechtsradicalisering/extremisme. In de oorspronkelijke projectopzet waren de volgende doelstellingen opgenomen: 1. Het samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering onder jongeren binnen bestaande netwerken en overlegstructuren op gebied van Jeugd. 2. Het beschikbaar stellen van kennis en informatie voor provinciale en lokale betrokken organisaties die met jeugd te maken hebben. 3. Het uitvoeren van een training eerstelijnswerkers. Het projectplan geeft de volgende toelichting: Ad 1) Het doel van de samenwerking is om informatie, ervaringen en kennis uit te wisselen ten behoeve van gemeenten en betrokken professionele organisaties op het terrein van jeugd, welzijn en onderwijs om te komen tot een integrale aanpak van polarisatie en radicalisering. Tevens werkt de samenwerking enthousiasmerend naar andere Groninger gemeenten. Ad 2) Partijen die te maken hebben of kunnen krijgen met radicalisering onder jongeren worden door middel van een expertmeeting geïnformeerd over verschijningsvormen van polarisatie en radicalisering. Belangrijk neveneffect van deze expertmeeting is dat een netwerk ontstaat en partijen ervaringen kunnen spiegelen aan landelijke en provinciale expertise. Ad 3) Voor de aanpak van radicalisering en polarisatie moeten beroepskrachten die in aanmerking komen met jongeren worden getraind in wat de risicofactoren zijn en hoe de signalen van radicalisering kunnen worden herkend. Het is van belang dat op een centraal punt de signalen worden opgepakt en dat een samenhangende aanpak (onder regie van gemeenten) lokaal wordt ingebed bij de betrokken (eerstelijns) organisaties. In de onderstaande tabel is het scala aan activiteitencategorieën weergegeven en de doelstellingen, die als activiteiten zijn te duiden, die bij dit specifieke project zijn geformuleerd. Categorie activiteiten Kennisuitwisseling Training professionals Welke deelprojecten en/of activiteiten waren bij de start van het project geformuleerd? Samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering. Expertmeeting. Training eerstelijnswerkers. In totaal heeft het ministerie van VenJ aan het CMO Groningen een bedrag van toegekend voor het project 'Aanpak polarisatie en radicalisering onder jongeren in de provincie Groningen'. Pagina 2

5 2 Voor de start van het project De volgende paragrafen gaan over de situatie voorafgaand aan de start van het project. We kijken hierbij in het bijzonder naar de bekendheid van de organisatie met het vraagstuk van polarisatie en radicalisering, het bestaande beleid en de samenwerking met externe partijen. 2.1 Betrokkenheid Bij betrokkenheid gaat het om de mate waarin de organisatie voor de start van het project al betrokken was bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. Het CMO Groningen heeft in samenwerking met de gemeente Groningen het initiatief genomen voor de start van het project. Al in een vroeg stadium is het CMO Groningen betrokken geraakt bij de problematiek in de provincie Groningen binnen het kader van het G6-programma 2. De gemeente Stadskanaal signaleerde als eerste in 2004 ontwikkelingen op het vlak van rechts extremisme. Daarna werd de thematiek in de gemeente Winschoten manifest. De presentatie van het onderzoek van de Regiopolitie bracht de problematiek breder in beeld en heeft als katalysator gewerkt om het onderwerp 'aanpak polarisatie en radicalisering' op de beleidsagenda te krijgen bij de provincie. Vervolgens heeft het CMO Groningen samen met de provincie Groningen gemeenten uitgenodigd om na te denken over het thema. Dit heeft erin geresulteerd dat een aantal gemeenten 3 het thema hebben opgenomen in hun gebiedprogramma's Het CMO is door de provincie aangesteld om samenwerking van gemeenten van de grond te krijgen, per regio te coördineren en stroomlijnen. Het CMO is bekend geraakt met de subsidieregeling via contacten binnen het eigen netwerk. 2.2 Draagvlak en beleid In deze evaluatie is gevraagd naar het draagvlak binnen de organisatie voor het gestructureerd tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het gaat om de aandacht op management en/of bestuurlijk niveau in de organisatie. Op de volgende wijze was voor aanvang van het project door de provincie Groningen en de gemeenten op bestuurlijk niveau aandacht voor het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. De provincie Groningen heeft in haar Provinciale Agenda : Jeugd, onder het thema 'Versterken voorliggende voorzieningen: voegsignalering en aanpak risicofactoren' het onderwerp 'Aanpak polarisatie en radicalisering' benoemd als provinciale ambitie. Verder stelt de provincie in de Agenda onder het thema 'Participatie en volksgezondheid' dat de samenleving steeds meer multicultureel wordt. 2 3 Het samenwerkingsverband tussen provincie Groningen en de zes verstedelijkte gemeenten in de provincie op het gebied van de ontwikkeling van lokaal sociaal beleid, wijkgericht werken, burgerparticipatie et cetera. tussen Eemsmond, Pekela, Vlagtwedde, Winschoten, Winsum. Pagina 3

6 Nadrukkelijk wordt hierbij aangetekend dat voorkomen moet worden dat bevolkingsgroepen tegenover elkaar komen te staan of geen begrip meer voor elkaar kunnen opbrengen. In het kader van de Provinciale Agenda heeft de provincie samen met het CMO Groningen initiatief genomen om gemeenten, regiopolitie en jeugdzorg uit te nodigen voor een oriënterend gesprek over het thema polarisatie en radicalisering. In september 2008 hebben partijen besloten om preventieve maatregelen op het gebied van radicalisering onder jongeren in de provincie Groningen te versterken. Dit overleg heeft ertoe geleid dat de gemeenten die aanwezig waren bij de bijeenkomst, Eemsmond, Pekela, Vlagtwedde, Winschoten, Winsum, dit thema hebben opgenomen in hun gebiedsprogramma's Ter toelichting merken wij op dat de provincie Groningen is opgedeeld in 8 regio's waarin gemeenten samenwerken. Provincie en gemeenten stellen gezamenlijke thema's vast die terugkomen in de gebiedsprogramma's van de regio's. Het CMO Groningen is door de provincie aangesteld om de verschillende activiteiten per regio te coördineren en te stroomlijnen. Voor een aantal gemeenten binnen Groningen, zoals Stadskanaal en Winschoten, geldt dat het thema polarisatie en radicalisering al op de gemeentelijke agenda stond. 2.3 Samenwerking met externe partijen In de regel wordt voorafgaand aan de projecten al samengewerkt met diverse partijen. In de evaluatie is gevraagd naar de samenwerking en het succes van de samenwerking. Het CMO, de gemeenten en de provincie werkten voor de start van het project al samen met andere externe organisaties via het Provinciaal Platform Jeugd (PPJ). Dit is een samenwerkings- en afstemmingsoverleg tussen de provincie Groningen en de Vereniging van Groninger Gemeenten (VGG). Organisaties waarmee in dit verband wordt samengewerkt zijn naast het CMO, de regiopolitie Groningen, Bureau Jeugdzorg en Jongerenwerk. Het project Aanpak polarisatie en radicalisering onder jongeren in de provincie Groningen is gepositioneerd onder de vleugels van het PPJ. Pagina 4

7 3 Start en opzet van het project Dit hoofdstuk gaat in op de start en opzet van het project. Het gaat hierbij om de aanleiding van het project, de initiatiefnemers en de beoogde doelen en doelgroepen bij de start van het project. Ook wordt ingegaan op de succes- en risicofactoren, de organisatie en de communicatie en de verantwoording. 3.1 Start en aanleiding Het initiatief tot de start van het project is genomen door de eerste projectleider van het CMO in samenspraak met de provincie Groningen. De aanleiding voor het project was tweeledig: er hebben zich concrete incidenten voorgedaan; er was behoefte aan meer inzicht in de omvang van de problematiek. In een bestuurlijk overleg tussen de provincie Groningen en de gemeenten in het G6- programma 4 zijn in 2007 afspraken gemaakt over het verkennen van samenwerking op het thema polarisatie en radicalisering. Aanleiding was het verschijnen van de uitkomsten van het onderzoek van de Regiopolitie. Dit onderzoek richt zich vooral op rechtsradicalisering en brengt de situatie van Groningen in beeld. Het onderzoek concludeert dat zich ongeveer harde kern jongeren en meelopers binnen de provincie bevinden die zich op de een of andere manier extreemrechts uitlaten 5. Groepen jeugdigen die zich extreemrechts uitlaten beperken zich niet tot één gemeente of gemeentegrenzen maar staan met elkaar in verbinding. In het oosten en noorden van de provincie Groningen komen de meeste jongeren voor die zich extreemrechts uitlaten. Een andere aanleiding om het thema polarisatie en radicalisering op de provinciale agenda te zetten was het landelijk proefproject 'Deradicaliseringsaanpak gemeente Winschoten ' 6. Voor het ontwikkelen van een aanpak heeft de gemeente Winschoten samengewerkt met FORUM Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, Anne Frank Stichting en de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek door de Regiopolitie en het project in de gemeente Winschoten leverden een concreter beeld op van polarisatie en radicalisering binnen de provincie. De Provincie en het CMO hebben het initiatief genomen om met gemeenten en andere betrokken partijen een plan van aanpak te ontwikkelen om polarisatie en radicalisering van jongeren in de provincie te voorkomen en te bestrijden. In het startoverleg in september 2008 tussen gemeenten, provincie, CMO en andere betrokken partijen kwam naar voren dat in het algemeen bij gemeenten geen duidelijk beeld bestaat van de polarisatie en radicalisering van jongeren. In grotere gemeenten als Stadskanaal en Winschoten is dat duidelijker. Gemeenten geven aan dat de nadruk ligt bij het versterken van preventie van radicalisering onder jongeren in relatie tot het lokale jeugdbeleid. Er is behoefte aan het uitwisselen van ervaringen. 4 Samenwerkingsverband van 6 verstedelijkte Groningse gemeenten met als thema wijkgericht werken. 5 'Polarisatie onder jongeren in Groningen', oktober 2007, Regiopolitie Groningen. 6 'Deradicaliseringsaanpak Winschoten ' 1 januari 2008, gemeente Winschoten e.a. Pagina 5

8 De provinciale aanpak is erop gericht een beter overzicht te krijgen van de hele provincie op lokaal niveau. Met die kennis kan worden bepaald op welke wijze, waar maatregelen nodig zijn. 3.2 Doelgroep en doelstellingen In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen weergegeven zoals deze in het oorspronkelijke projectplan waren opgenomen. In de evaluatie is vervolgens gevraagd of de doelstellingen nog gelden. De projectleider heeft aangegeven dat er geen nieuwe doelstellingen tijdens de uitvoering van het project zijn bijgekomen. Doelstelling Geldigheid doelstelling Doelgroep Het samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering onder jongeren binnen bestaande netwerken en overlegstructuren op gebied van Jeugd. Het beschikbaar stellen van kennis en informatie voor provinciale en lokale betrokken organisaties die met jeugd te maken hebben. Het uitvoeren van een training eerstelijnswerkers. Doelstelling geldt nog. Doelstelling geldt nog. Doelstelling geldt nog. Gemeenten, welzijnswerk, politie, onderwijs. Gemeenten, welzijnswerk, politie, onderwijs. Gemeenten, welzijnswerk, politie, onderwijs. De onderstaande tabel geeft de deelprojecten of activiteiten weer en het beoogde bereik daarvan. Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten Omvang beoogde doelgroep (raming) Kennisuitwisseling Samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en Geen raming gedaan. radicalisering. Expertmeeting eerstelijnswerkers. Training professionals Training eerstelijnswerkers. Geen raming gedaan. 3.3 Risico's Kritieke succes- en risicofactoren zijn de factoren die een grote impact kunnen hebben op het welslagen van het project. In deze evaluatie is gevraagd of voorafgaand aan het project de kritieke succes- en risicofactoren inzichtelijk zijn gemaakt. Er zijn geen kritieke succes- en risicofactoren in kaart gebracht en de eerste projectleider geeft aan dat er geen duidelijk aanwijsbare reden bestaat waarom geen analyse is gemaakt. Pagina 6

9 3.4 Organisatie en communicatie In de evaluatie is gevraagd of voor de aansturing en uitvoering van de activiteiten een projectorganisatie is ingesteld. Het project is gepositioneerd onder het PPJ. Om het provinciale project te adviseren en begeleiden heeft de provincie een werkgroep provinciale aanpak polarisatie en radicalisering ingesteld die tweemaandelijks bijeen komt. De provincie zit deze werkgroep, als regisseur van het project, voor. De projectcoördinatie en uitvoering van het project is opgedragen aan het CMO. Naast de provincie en het CMO bestaat de werkgroep uit de volgende projectpartners: Regiopolitie Groningen, Vluchtelingenwerk Noord Nederland, Veiligheidshuis Groningen, Discriminatie Meldpunt Groningen, Jongerenwerk Barkema- de Haan en een vertegenwoordiging van de Groningse gemeenten. De groep van projectpartners is flexibel, dit betekent dat men deelneemt aan vergaderingen als dat zinvol is en dat de groep gedurende de uitvoering kan uitbreiden. Vanuit de projectorganisatie worden verbindingen gelegd met uitvoering van de gebiedsprogramma's in het kader van de Provinciale Sociale Agenda Voor de interne en externe communicatie over de activiteiten is vooraf geen plan opgesteld. 3.5 Verantwoording De verantwoording van het CMO aan het Provinciaal Platform Jeugd over de voortgang en besteding van de middelen vindt plaats: door een schriftelijke projectrapportage, eenmaal per jaar; door een mondelinge terugkoppeling, meerdere malen per jaar. Pagina 7

10 4 Uitkomsten van het project Dit hoofdstuk belicht datgene wat het project heeft opgeleverd aan producten en/of activiteiten. Ook wordt ingegaan op het budget en het proces van monitoring en zelfevaluatie. 4.1 Realisatie producten/activiteiten Categorie activiteiten Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing) Gerealiseerd? Kennisuitwisseling Samenwerken van gemeenten op Ja, gerealiseerd. provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering. Expertmeeting. Ja, gerealiseerd. Training professionals Training eerstelijnswerkers. Nee, niet gerealiseerd met als reden: Toelichting indien niet gerealiseerd wordt dit jaar uitgevoerd. Bij samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau benoemt het CMO bij de subsidieaanvraag als beoogd resultaat dat het thema polarisatie en radicalisering op de lokale beleidsagenda van betrokken gemeenten staat en wordt opgenomen in de uitvoering van het gebiedsprogramma ( en ). Geconstateerd wordt dat het aantal deelnemende gemeenten is gegroeid. Eind 2009 wordt in de verslaglegging van het CMO melding gemaakt dat in de volgende gebiedsprogramma's het thema polarisatie en radicalisering is opgenomen: 1. Bedum, Eemsmond, de Marne, Winsum. 2. Veendam, Menterwolde, Pekela. 3. Stadskanaal, Vlagtwedde. Deze gebieden dekken de regio Noord-West 7 en bijna de gehele regio Oost 8. Dit zijn de regio's waar de meeste gedragingen van polarisatie en radicalisering voorkomen. De expertmeeting heeft plaatsgevonden in december Landelijke experts, gemeenten, jongerenwerk, vluchtelingenwerk, OM, wijkagenten, maatschappelijk werk, et cetera, waren aanwezig, in totaal circa 60 personen. Hoofdlijnen uit de meeting zijn: de problematiek, zeker als het gaat om toenemende polarisatie van jongeren, speelt in alle gemeenten. Dit onderwerp moet nadrukkelijker op de lokale beleidsagenda; er is behoefte aan een herkenbaar meldpunt in de provincie waar kennis en expertise wordt gedeeld en geborgd; de uitvoering van de training van eerstelijnwerkers is van groot belang. Een tweede expertmeeting volgt in Regio Noord-West bestaat uit: Winsum, De Marne Eemsmond en Bedum. 8 Regio Oost bestaat uit 3 gebieden: 1. Veendam, Pekela, Menterwolde 2. Stadskanaal, Vlagtwedde 3. Oldambt, Bellingwedde. Pagina 8

11 In 2010 worden de trainingen voor eerstelijns medewerkers en ambtenaren ontwikkeld. Er is voor gekozen om per regio een basistraining te geven en als vervolg per gemeente een op maat gesneden training en begeleiding aan te bieden. In de regio Oost is wordt eind september de training gegeven; in de regio noordwest in het voorjaar 2011 (hiervoor wordt nog uitstel gevraagd aan VenJ). De basistraining zal, in overleg met de gemeenten, ook voor de andere regio's worden ontwikkeld. In hoeverre gemeenten daarna, via een op maat toegesneden traject, een vervolg willen is een keuze van de gemeente zelf. Via het Platform Jeugd probeert het CMO andere gebieden aan te laten sluiten bij de trainingen. 4.2 Realisatie versus budget Voor het project is een budget opgesteld. In dit budget is een verdeling opgenomen tussen een bijdrage door VenJ en de bijdrage door de gemeente (in uren en in een bijdrage aan de 'out of pocket'-costs). De kosten voor het totale project worden gefinancierd door meerdere partijen, waaronder het ministerie van VenJ. De post die wordt bekostigd door de provincie Groningen blijkt voor een te laag bedrag te zijn geraamd voor 2009: het opstarten van samenwerking met gemeenten kostte meer tijd dan tevoren ingeschat. De posten die worden gedekt door de subsidiegelden VenJ zijn de expertmeeting en de training eerstelijnswerkers. De kosten hiervoor zijn in het jaar 2010 hoger dan bij aanvang van het project is ingeschat. Dit komt omdat het project een dynamisch proces is waarbij steeds meer gemeenten aansluiten. Het gevolg is dat meer trainingen voor eerstelijnswerkers worden ontwikkeld en in 2010 een tweede expertmeeting wordt georganiseerd. Deze extra kosten worden in 2010 gefinancierd uit de provinciale taak. 4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Een onderdeel van projectmanagement is monitoring en vervolgens bijsturing. De realisatie van de projectdoelstelling en het bereik naar de doelgroep is op de volgende wijze gemonitord: binnen de werkgroep wordt periodiek de voortgang van het project besproken met relevante projectpartners; in aantal gemeenten worden in netwerken van eerstelijnswerkers de individuele jongeren 'gemonitord'. Categorie activiteiten Kennisuitwisseling Training professionals Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing) Is er sprake geweest van bijsturing? Eventuele toelichting Samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering. Expertmeeting. Ja Tweede expertmeeting in 2010 Training eerstelijnswerkers. Pagina 9

12 Het project kent een eigen dynamiek. Dit was bij aanvang van het project ook de insteek van het CMO. Het project speelt in op behoeften van gemeenten en probeert vanuit deze ervaringen een olievlekwerking naar andere gemeenten te bewerkstelligen. Dit betekent dat voortdurend sprake is van aansluiting van nieuwe gemeenten en uitbreiding van de trainingen van eerstelijnswerkers. Het CMO is van plan na afloop van het project een zelfevaluatie te gaan uitvoeren. 4.4 Borging van het project De borging heeft betrekking op de wijze waarop de uitkomsten en leerpunten van het project een structurele plaats hebben gekregen in het beleid van de gemeente/organisatie. Dit betekent, bijvoorbeeld, dat de kennis, contacten en producten die zijn ontstaan in het project, nu structureel worden toegepast door de initiatiefnemende organisatie en door andere betrokken organisaties. Er is na afronding van het project binnen het CMO meer aandacht voor processen van polarisatie en radicalisering dan voor de start van het project. Binnen de organisatie is de projectleider aangewezen voor de borging van het project in structureel beleid. De resultaten van het project zijn ingebed in het beleid van de organisatie. Er is naar aanleiding van de uitkomsten van het project nieuw beleid ontwikkeld. Het project is ingebed in het beleid van de provincie en betrokken gemeenten. In de provinciale Agenda en gebiedsprogramma's is polarisatie en radicalisering expliciet benoemd. Pagina 10

13 5 Doeltreffendheid De doeltreffendheid komt aan bod aan de hand van het doelbereik, de reikwijdte en de maatschappelijke effecten van het project. 5.1 Doelbereik en reikwijdte Bij doelbereik gaat het om de realisatie van de doelstellingen. Reikwijdte betreft de mate waarin in het project de beoogde doelgroepen zijn bereikt. De onderstaande tabel geeft het doelbereik weer zoals dat door de organisatie zelf wordt ervaren. Doelstelling Realisatie doelstelling Eventuele toelichting Het samenwerken van gemeenten op provinciaal niveau rond de aanpak van polarisatie en radicalisering onder jongeren binnen bestaande netwerken en overlegstructuren op gebied van Jeugd. Het beschikbaar stellen van kennis en informatie voor provinciale en lokale betrokkenorganisaties die met jeugd te maken hebben. Het uitvoeren van een training eerstelijnswerkers. Deels Deels Deels Project is halverwege Project is halverwege Project is halverwege De samenwerking met gemeenten verloopt volgens de projectleider boven verwachting. Steeds meer gemeenten sluiten aan bij de werkgroep. Dit zijn vooral de risicogemeenten waar polarisatie en radicalisering het meeste voorkomt volgens het rapport van de Regiopolitie. Met de gemeenten wordt de lokale situatie besproken: welke rol ziet de gemeente voor zichzelf, welke bijdrage is van de provincie en andere gemeenten is gewenst en wat is het doel en zijn de middelen. De vertaling naar een basistraining en vervolgens een training op maat is in ontwikkeling. De expertmeeting kende een goede opkomst van circa 60 personen. De onderstaande tabel geeft de reikwijdte van het project weer. Doelgroep Gemeenten, welzijnswerk, politie, onderwijs. Is de beoogde Omvang doelgroep? doelgroep bereikt? Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf? Ja Weet niet/onbekend Geen exacte raming gedaan. Pagina 11

14 5.2 Maatschappelijk effect Uiteindelijk moeten de projecten bijdragen aan het verder tegengaan van polarisatie en radicalisering in de maatschappij. Dit is het beoogd maatschappelijk effect van de door het ministerie ondersteunde projecten. Het project heeft (nog) niet substantieel bijgedragen aan een daadwerkelijke vermindering van processen van polarisatie en radicalisering in de samenleving. Het onderwerp polarisatie en radicalisering is binnen de provincie op de lokale agenda's komen te staan. Op lokaal niveau ontstaat volgens de projectleider meer inzicht in de problematiek en mogelijke aanpak. Het project verkeert nog in een verkennende fase. Halverwege 2010 starten de trainingen voor eerstelijnswerkers en wordt op lokaal niveau invulling gegeven aan een de (preventieve) aanpak van polarisatie en radicalisering. Pagina 12

15 6 Leerpunten Dit hoofdstuk belicht de geconstateerde succes- en risicofactoren, de samenwerking en elementen in het project die eventueel kunnen dienen als goede voorbeelden. 6.1 Succes- en risicofactoren Terugkijkend zijn bij het project (tot nu toe) de volgende succesfactoren te benoemen: provinciaal draagvlak; goede uitwisseling van kennis binnen de werkgroep en de expertmeeting; projectcoordinatie is binnen CMO klein belegd, hierdoor korte lijnen en duidelijke aansturing; ruimte voor lokale invulling en maatwerk binnen provinciale structuur van het project. Terugkijkend zijn bij het project (tot nu toe) de volgende risicofactoren te benoemen: het kost tijd om een gevoelig thema als polarisatie en radicalisering op de beleidsagenda van gemeenten te krijgen. Het tempo is vooraf niet voor te schrijven. 6.2 Samenwerking In het kader van de evaluatie is gevraagd of het project heeft bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking met betrokken organisaties. Het antwoord is: ja, in belangrijke mate. De kennis opgedaan in het project is overgedragen aan alle projectpartners. Alle kennis, expertise, ervaring en informatie wordt binnen de werkgroep (provincie, gemeenten, provinciale organisaties) op structurele wijze gedeeld. De werkgroep wil in de toekomst een structureel expertisenetwerk c.q. kenniscentrum ontwikkelen. 6.3 Best practice Er is sprake van een 'best practice' als het afgeronde project of elementen ervan geschikt zijn als positief voorbeeld voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De projectleider vindt het project en elementen ervan geschikt als positief voorbeeld/'best practice' voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De volgende elementen van het project zijn geschikt als voorbeeld/'best practice': vooraf geen blauwdruk, het project haakt in op bestaande behoeften en bouwt daarop voort (olievlekwerking naar andere gemeenten en professionals); maatwerk per gemeente: gemeenten hebben behoefte aan lokaal inzicht in aard en omvang van de problematiek en concrete maatregelen/oplossingen; projectleider benadert de doelgroep op alle mogelijke hiërarchische en beleidsniveaus; in de uitvoering het project kleinschalig houden; geen nieuwe netwerken creëren, aansluiten bij bestaande structuren; werkgroep flexibel inrichten: omvang en bijeenkomsten naar behoefte inrichten; intensief investeren in opbouwen en onderhouden van het professionele netwerk. Pagina 13

16 Het is geen eenvoudige opgave om het thema polarisatie en radicalisering breed op de gemeentelijke agenda's te zetten. De provincie Groningen is hier boven (eigen) verwachting goed in geslaagd. Wij concluderen dat de provincie een goede werkwijze heeft gevonden die aansluit bij behoeften van gemeenten. Deze low-profile benadering heeft resultaat en een aantrekkende kracht voor andere gemeenten om ook aan te sluiten. Pagina 14

17 Bijlage 1 Relevante definities Onderstaande toelichting is gebaseerd op de definities zoals die door de AIVD en het ministerie van VenJ worden gehanteerd: Activisme is de benaming voor het fenomeen waarbij personen of groepen op buitenparlementaire wijze maar binnen de grenzen van de wet, streven naar bepaalde idealen. Borging van projecten: de verankering van het beleid ontwikkeld in het project, de kennis opgedaan in het project en de resultaten van projecten in de dagelijkse uitvoering door betrokken organisaties. Borging blijkt onder anderen uit de wijze waarop het beleidsonderwerp aandacht krijgt in nieuw beleid, verantwoordelijkheden voor het beleidsonderwerp zijn toegewezen in de organisatie en middelen zijn toegekend om het beleidsonderwerp uit te werken en uit te voeren. Decentralisatie-uitkering: een uitkering die via het Gemeentefonds ter ondersteuning en stimulering van de aanpak op lokaal niveau door het Rijk wordt verstrekt aan gemeenten. Extremisme is het fenomeen waarbij personen of groepen, bij het streven naar bepaalde idealen, bewust over de grenzen van de wet gaan en (gewelddadige) illegale acties plegen. Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen en toename van segregatie langs etnische en religieuze lijnen. Radicalisering is het proces van toenemende bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel), vaak met ondemocratische methoden (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde (effect). Subsidie: een financiële bijdrage op grond van een tijdelijke subsidieregeling die door het Rijk wordt verstrekt aan zelfstandige rechtspersonen met als doel de ondersteuning van bovenlokale activiteiten ten behoeve van het voorkomen of tegengaan van polarisatie en radicalisering onder jongeren. Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. De aan polarisatie en radicalisering verbonden fenomenen en processen kunnen zich manifesteren vanuit rechtse of linkse politieke overtuiging, vanuit islamitische geloofsovertuiging, of vanuit verbondenheid met dierenrechten. Pagina 1

18 Bijlage 2 Geraadpleegde bronnen Subsidieaanvraag 'Projectplan aanpak polarisatie en radicalisering onder jongeren in de provincie Groningen', CMO Groningen, 25 juni Webenquête polarisatie en radicalisering. Memo 'Polarisatie en rechtsradicalisering in Groningen' CMO Groningen, 15 maart Opzet verslaglegging CMO 2009, Provincie Groningen, 15 december 'Polarisatie onder jongeren in Groningen', Regiopolitie Groningen, oktober 'Deradicaliseringsaanpak Winschoten ', gemeente Winschoten e.a., 1 januari Gesprek met de huidige projectleider van het CMO Groningen en met de projectleider die bij de start van het onderzoek was betrokken op dinsdag 18 mei Pagina 1